Heldinnenbrieven. Ovidius' Heroides in Nederland

(2005)–Olga van Marion– rechtenstatus

Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

bron

Olga van Marion, Heldinnenbrieven. Ovidius' Heroides in Nederland. Vantilt, Nijmegen 2005

codering

DBNL-TEI 1

Wijze van coderen: standaard

dbnl-nr mari024held01_01

logboek

- 2020-10-20 LMMS colofon toegevoegd

verantwoording

gebruikt exemplaar

eigen exemplaar DBNL

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Heldinnenbrieven. Ovidius' Heroides in Nederland van Olga van Marion uit 2005.

redactionele ingrepen

De eindnoten zijn in deze digitale editie direct bij de bijbehorende nootverwijzingen geplaatst. De volgende pagina’s zijn hierdoor komen te vervallen: 325, 326, 327, 328, 329, 330, 331, 332, 333, 334, 335, 336, 337, 338, 339, 340, 341, 342, 343, 344, 345, 346, 347, 348, 349, 350, 351, 352, 353, 354, 355, 356, 357, 358, 359.

p. 381: eindnoot ‘1’ heeft in de lopende tekst geen nootverwijzing. In deze digitale editie is de noot onderaan de pagina geplaatst.

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (2, t.o. 3, 8, 60, 90, 138, 198, 244, 306, 324, 360, 382, 394) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

[pagina 1]

HELDINNENBRIEVEN

[pagina 3]

HELDINNENBRIEVEN

Ovidius' Heroides in Nederland

Proefschrift

ter verkrijging van de graad van Doctor aan de Universiteit Leiden, op gezag van de Rector Magnificus Dr. D.D. Breimer, hoogleraar in de faculteit der Wiskunde en Natuurwetenschappen en die der Geneeskunde, volgens besluit van het College voor Promoties te verdedigen op donderdag 6 oktober 2005 klokke 16.15 uur

door

OLGA VAN MARION

geboren te Schiedam in 1961

[pagina 4]

Promotiecommissie
Promotor	prof.dr. C.L. Heesakkers
Co-promotor	dr. A.J.E. Harmsen

Referent	prof.dr. J.M. Koppenol (Vrije Universiteit en Universiteit van Amsterdam)

Overige leden	prof.dr. W. van Anrooij prof.dr. K.A.E. Enenkel prof.dr. E.M.P. van Gemert (Universiteit Utrecht) dr. F.W.A. Korsten prof.dr. B.A.M. Ramakers (Rijksuniversiteit Groningen) prof.dr. P.J. Smith prof.dr. A.A. Sneller (Károli Gáspár Reformátas Egyetem, Budapest)

isbn 90 77503 41 2

Boekverzorging Martien Frijns

Omslagillustratie: schilderij uit de serie Heroinas van de Spaanse kunstenares Eva Armisen

(http://www.evaarmisen.com/) (foto Ben Vroom).

Deze studie is het resultaat van onderzoek dat mogelijk werd gemaakt door de Stichting Literatuur, Muziek en Toneel die werd gesubsidieerd door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (nwo). Het onderzoek is uitgevoerd aan de Universiteit Leiden.

De publicatie van dit boek kwam tot stand mede dankzij subsidie van de J.E. Jurriaanse Stichting, de Stichting Fonds voor de Geld- en Effectenhandel en de Stichting Dr Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds.

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever

[pagina 5]

INHOUD

Inleiding	9
Literaire travestie	[9]
De heldinnenbrief: genre, naam en definitie	[14]
De Europese context	[17]
Vraagstelling en onderzoeksmethode	[20]
Bronnen en opzet van deze studie	[22]

hoofdstuk 1
Oorsprong van de heldinnenbrief: Ovidius' Heroides	25
Rollenspel	[25]
Ovidius en de literaire canon van zijn tijd	[27]
De Heroides onder vuur	[31]
Kenmerken van de Heroides	[34]
Tot slot	[43]

hoofdstuk 2
Potters brief van Hero aan Leander	45
Een verscholen brief	[45]
Een nieuwe Hero in Der minnen loep	[46]
Middeleeuwse literatuuropvattingen over de Heroides	[49]
Kuisingen van de Heroides	[51]
De allegorisch-moraliserende uitleg van de Heroides	[53]
De morele categorieën in de handreikingen voor lezers (Accessus)	[54]
De Herobrief als bouwsteen van Potters liefdesleer	[55]

hoofdstuk 3
Vanuit een Antwerpse rederijkerskamer (1553-1609)	61
Brieven ‘in Duytsche’ en ‘Rhetorijckelijck overgesedt’	[61]
Een monument voor een eeuw: de Heroides-vertaling Clachtige Sendtbrieven	[63]
De liefdeslessen van Van Ghistele	[68]
Heldinnenbrieven als ‘spiegels’. De schrijfsters krijgen antwoord	[71]
De eerste nieuwe personages: Helena en Menelaus	[77]
Navolging: heldinnenbrieven om te zingen (1589-1609)	[82]

[pagina 6]

hoofdstuk 4
Aan de Leidse Universiteit (ca. 1586-1603)	91
Geleerde spelletjes	[91]
Dichtende studenten. Ovidius op de voet gevolgd	[93]
Heroides op school?	[99]
Onder professoren. Ovidius verbeterd	[102]
Om het behoud van hun eer. Heldinnen uit de Metamorfosen	[107]
Een nieuwe wending in het spel: historische personages	[114]
Erfopvolging door Jacoba van Beieren een aanvechtbare zaak	[120]
Een antwoordbrief uit Dordrecht	[123]
Republikeinse denkbeelden in een literair spel	[128]
Secundus' ‘Speelse brief’ als voorbeeld?	[129]
Conclusies	[135]
Navolging: actuele brieven	[137]

hoofdstuk 5
Hoofts brief van Menelaus aan Helena (ca. 1602)	139
Vernieuwing van de traditie: de ‘kunst van het rederijken’ in een heldinnenbrief	[139]
Rivaliteit tussen aanbidders uit Oost en West	[143]
Menelaus' triomf als ideale echtgenoot	[147]
‘T' Asiaensche juck, twelk doet Europe beven’	[150]
Hoofts ideeën over de didactiek in heldinnenbrieven	[154]
Conclusies	[156]
Navolging: terug naar het oude	[157]

hoofdstuk 6
Barlaeus' brief van Amalia aan Frederik Hendrik (1629)	161
Een tijdgenote als schrijfster	[161]
De uitbeelding van Amalia van Solms, een Ovidiaanse heldin in een Hollands decor	[164]
De uitbeelding van het beleg van 's-Hertogenbosch, speelveld voor Frederik Hendrik	[172]
Lof op de stadhouder in een heldinnenbrief	[174]
Conclusies	[180]
Navolging: de Amaliabrief ‘draeft door 'tgansche Land, ten Hemel toe gepresen’	[181]

hoofdstuk 7
Vondels brieven van martelaressen (1642)	199
Religieuze propaganda	[199]
De ‘geestige zwier’ van de Heroides	[201]
Debatterende heiligen	[204]
De ware godsdienst tegenover ‘het blinde bygeloof’	[213]
Heilige substituten van Ovidiaanse heldinnen	[216]

[pagina 7]

Ovidius ‘in stichtelyker stoffe vervormd’; vergelijkingen met heroides sacrae	[219]
De heilige Barbara volgens Vondel en Vincart	[222]
De heilige Caecilia volgens Vondel en Cabliau	[226]
Waarom twaalf maagdmartelaressen? Een programmatische opdracht	[232]
Conclusies	[237]
Nawoord	[240]

hoofdstuk 8
In het genootschapsleven (1750-1800)	245
Beschaafde brieven	[245]
Twee voorbeeldige dichters: Alexander Pope voor ‘natuurlijke’ en Lucretia van Merken voor stichtelijke brieven (1750-1776)	[247]
De Deugd als leidsvrouw	[254]
Tegenstand	[263]
Subconclusie	[266]
Meer heroïek, meer historie, meer uitroeptekens! De beste heldinnenbrieven volgens het Haagse Kunstliefde spaart geen vlijt (1778)	[267]
Haagse Oranjebrieven en de ‘Naso onzer dagen’ (1780-1789)	[272]
Franse invloed en Rhijnvis Feith in het Leidse Kunst wordt door arbeid verkregen (1778-1780)	[279]
De eerstelingen van Willem Bilderdijk en zijn vader Izaak	[284]
Prinsgezind en patriots in Leidse heldinnenbrieven (1783-1790)	[286]
Ovidius, ‘il faut le lire, en non l'imiter’. Heroides versus eigentijdse heldinnenbrieven	[293]
Pogingen tot restauratie in ‘de eeuw der vrouwen’	[298]
Bilderdijk, Potter en Hooft: de cirkel rond	[303]

Samenvatting en conclusies	307
Lezen in verzet	[307]
Vraagstelling en antwoorden	[309]
Initiatiefnemers	[314]
Definitie en corpus	[315]
Onderzoeksmethoden: reflectie	[317]
De heldinnenbrief in Europese context	[317]

Bijlage	[319]
Gebruikte afkortingen	[323]
Noten	[325]
Brievenlijst	[361]
Geraadpleegde literatuur	[383]
Register	[395]
Summary and conclusions	[404]
Curriculum vitae	[415]
Dankwoord	[416]

Vorige Volgende