Nieuw Nederlandsch biografisch woordenboek. Deel 1

[Amersfoordt, Mr. Jacob Paulus]

AMERSFOORDT (Mr. Jacob Paulus), geb. te Harderwijk 4 Jul. 1817, overl. op Badhoeve, gemeente Haarlemmermeer 1 Febr. 1885, was de zoon van den vorige en E.C. Huysinga. Hij promoveerde 5 Juni 1841 zoowel in de letteren als in de rechten, in elk vak op een dissertatie, en ondernam vervolgens een reis door een groot gedeelte van Europa, die twee jaren duurde en waarvan hij eenige maanden besteedde tot het volgen van colleges aan de landbouwschool te Hohenheim. Hij vestigde zich vervolgens als advocaat te Amsterdam, doch had weinig op met dit vak. Toen hij in 1850 zijn eerste vrouw verloor, besloot hij in een boeier zijn vaderland te doorkruisen, doch dit voldeed slecht om aan zijn werkzamen geest, en zoo nam hij het besluit, zich aan den landbouw te wijden. In 1854 kocht hij een bezitting, groot ruim 200 hectaren, in het drooggemaakte Haarlemmer meer, op een plaats het naast bij Amsterdam; hij doopte haar de Badhoeve, en hier heeft hij een modelboerderij gesticht, die zelfs in het buitenland beroemd is geworden. Hij verzette bij het verloopen van het getij de bakens; toen b.v. de amerikaansche granen ons land begonnen te overstroomen, werd een groot deel van het bouwland van de Badhoeve in weiland herschapen, en werd de melk dagelijks naar Amsterdam gebracht. Hij was de eerste in Nederland, die een stoomploeg in zijn bedrijf invoerde, en hij was er steeds op uit, nieuwe vindingen op landbouwgebied toe te passen.

Amersfoordt was vol enthousiasme voor den wetenschappelijken landbouw, en daar hij door de fortuin tamelijk bedeeld was, kon hij op onbekrompen wijze zijne modelhoeve inrichten. Doch in dien tijd was deze tak van wetenschap nog niet op de hoogte die thans bereikt is, zoodat de financiëele uitkomsten slecht waren. Amersfoordt was een dier mannen, die, als zij eenmaal de meening hebben opgevat, dat iets goed is, daarvan niet zijn af te brengen, en zoo kwam het dat hij in zijn onderneming steeds geld verloor. Niet alleen dat hij de administratie zijner bezitting met zorgvuldigheid leidde, waarbij zijn tweede echtgenoote hem een trouwe hulp was, maar hij wist haar ook aantrekkelijk te maken door zooveel in deze vlakke streek mogelijk was; voor natuurschoon te zorgen, door haar aan alle zijden door bosch te omringen. Amersfoordt had een poëtisch gemoed, hij maakta een verdienstelijk vers, waarvan eenige pennevruchten getuigen, en tegelijk een geestig spreker en een aangenaam mensch. In 1869 had men bij een nieuwe verdeeling van het land in kiesdistricten voor de Tweede Kamer een district Haarlemmermeer gevormd; misschien wel met het denkbeeld om Amersfoordt op die

[p. 113]

wijze tot lid benoemd te krijgen. Hij werd ook candidaat gesteld door een deel der liberale partij, maar tegenover hem werd de amsterdamsche advocaat Rutgers van Rozenburg eveneens van liberale zijde gesteld, en deze, gesteund door grondbezit zijner familie, verkreeg 219, Amersfoordt slechts 143 stemmen, en laatstgenoemde viel dus buiten de herstemming.

Amersfoordt was van 1856 tot 1861 hoofdingeland en van laatstgenoemd jaar tot 1884 hoogheemraad van den Haarlemmermeerpolder, en van 1863 tot 1869 burgemeester der gemeente Haarlemmermeer. Dat hij de regeering in laatstgenoemd jaar verzocht, als burgemeester niet herbenoemd te worden, zal wel aan de bij de kamerverkiezing ondervonden teleurstelling liggen. Dat men zijn diensten in de Haarlemmermeer waardeerde, bewezen de zilveren lauwerkrans, hem bij zijn 20-jarig heemraadschap en de zilveren beker, hem bij zijn aftreden als zoodanig aangeboden. Van 1863 tot 1866 was hij lid van het hoofdbestuur der Hollandsche maatschappij van landbouw.

Hij was een warm voorstander van de droogmaking der Zuiderzee, waarvoor hij slechts het plan-Beijerinck heeft gekend. Op de tentoonstelling van Philadelphia in 1873 zond hij een door hem zelf vervaardigd reliefplan van de droog te maken waterplas in. In het algemeen had hij veel met de ingenieurswetenschap op en was hij op de vergaderingen van het Kon. Inst. v. Ing. een gaarne geziene persoonlijkheid. Hij heeft daar meermalen het woord gevoerd, o.a.: Over een oud plan tot doorgraving van Holland op zijn smalst (Not. 1872-3, 42), waarin de uitslag voorkomt van zijn onderzoekingen over het Leidsche landmeters- en ingenieursgeslacht Dou. Bijv. tot idem (Not. 1873-4, 18) (ook als boekje verschenen, 's Grav. 1873); Over sterrenkunde der oude Chineezen in verband met den landbouw (Not. 1874-5, 92); Over moeraskoorts in Italie (Not. 1882-3, 38). Hij gaf eenige zeer praktische wenken over bemesting van landerijen (Not. 1874-5, 93), over gebruik van machines in en het effenen van terreinen voor den landbouw (Not. 1875-6, 3) en over verkaveling van droogmakerijen (Not. 1882-3, 72).

Amersfoordt huwde te Oudenrijn 27 Aug. 1846 M.J.R.E. van Zijll, die 1 Juli 1850 overleed, en te Amsterdam 26 Febr. 1852 Hermina Maria Dijk, geb. te Amsterdam 26 Juni 1821, overl. aldaar 16 Juli 1892. Laatstgenoemde was een verdienstelijke toonkunstenares. Hij had geen kinderen. In Eigen Haard 1885, 107, staat zijn door Tilly op hout gesneden portret. Het portret van zijn eerste vrouw is door J.W. Kaiser in staal gegraveerd ter illustratie van het in 1850 verschenen Ter herinnering aan Maria.

Zijn belangrijkste geschriften zijn: de Axiomatibus (diss. Leid. 1841); de Cura magistratus circa institutionem publicam (diss. Leid. 1841). Het Haarlemmermeer, oorsprong, geschiedenis enz. (Haarl. 1857); De droogmaking van het Haarlemmermeer, leerdicht (Purmerend 1857); Willem Barder, tooneelspel (Amst. 1858); Beschrijving der Badhoeve (Amst. 1863); Ontwerp van spoorwegen door Haarlemmermeer en omstreken (Haarl. 1864).

Zie: A. Huet in Levensber. Letterk. 1885, 127; Eigen Haard 1885, 105,

Ramaer