[Woord vooraf]
Gelijk reeds bij de verschijning van het voorgaande deel werd aangekondigd, Dr. Molhuysen legde de hem bij zijne nieuwe bezigheden in Den Haag te zwaar geworden taak neer. Dit vijfde deel heeft zijne goede zorgen niet meer genoten. Wij hebben zijn heengaan zeer betreurd; de eerste vier deelen leggen van zijne gaven en toewijding getuigenis af.
Meer dan drie jaren heeft dit vijfde deel op zich laten wachten. Het waren vooreerst nog de naweeën van den oorlog, die het werk vertraagden; de nieuwe redacteur moest zich voorts in zijn taak inwerken; de druk ondervond ten gevolge van allerlei oorzaken herhaaldelijk oponthoud; velen der vroegere, beproefde medewerkers moesten zich onttrekken en werden niet altijd gemakkelijk door nieuwe vervangen.
Voor de toekenning van een belangrijk rijkssubsidie aan onze uitgave zijn wij hartelijk dankbaar; zij was inderdaad dringend noodig voor de voortzetting van het door de veranderde tijdsomstandigheden in moeilijkheden gebrachte werk.
Men zal in dit deel een enkel artikel gewijd vinden aan vreemdelingen, die niet (zooals b.v. engelsche legeroversten in Elisabeths of fransche generaals in den bataafschen tijd) in ons vaderland een overwegende rol hebben gespeeld of zelfs maar een groot deel van hun leven hier hebben doorgebracht, maar die wij nochtans, om de uitnemendheid der artikelen zelve, bij uitzondering hebben opgenomen. Wij beperkten ons daarbij tot die gedeelten in het leven, b.v. van Voltaire, die in het bijzonder in Nederland speelden of op Nederland betrekking hadden.
Het register bevat eenige namen, waarachter naar twee deelen verwezen wordt. Een enkele maal wijst dit op een bij vergissing tweemaal behandelde stof; meer dan eens op een sedert noodig en mogelijk geworden aanvulling.
Wij brengen ten slotte onzen hartelijken dank aan onze oude medewerkers, die ons trouw bleven en aan de nieuwe, die aan ons verzoek om steun gaarne voldeden. Vooral toen tegen het tijdstip der voltooiïng bleek, dat aan de noodige kopij nog verscheidene vellen druks ontbraken, moesten wij op velen hunner een dringend beroep doen, dat tot onze groote voldoening niet te vergeefs is geweest. Zoo kunnen wij ook nu weer onzen lezers een rijken en afwisselenden inhoud aanbieden. Wij maken er, eindelijk, opmerkzaam op dat in de thans verschenen vijf deelen (de helft ongeveer van den voorgenomen omvang) reeds ± 15000 artikelen zijn opgenomen, terwijl de volledige oude Van der Aa er ± 26000 telde.
L. KNAPPERT.
P.J. BLOK.
Leiden, Dec. 1921.
Auteursrecht onbekend