De spreeckonst

VII. Hooftstuc.
De zeste gemeene Onderscheiding der Enkelde Letteren.

Volcht nuu de Onderscheiding der Letteren in Hooge geslachten, nae de Deelen daer uitse bestaen.

Hier nae zijnze te onderscheiden in 1 Eendeelige of Bloote Letteren, 2 Veel-deelige of Bekleede.

De Bloote Letteren zijn, die alleen uit een Lettergront bestaen.

Zulx is de eerste a of Snap-a in aarde/ aap: ende de eerste e in eezel/ eeven/ eet; alsmen die begint uit te spreeken, of uit te Aesemen, wanneer haer vorm al bereit is.

Eigensch. 1 De Bloote Letteren zijn de Corste. 2 Zy connen met andere Letteren die met haer van eene Vorm zijn, bequaemelijc vereenicht worden. 3 Zy worden voortgebracht met een blijvende Vorm.

De Becleede Letteren zijn, die uit een Lettergront en een of twee Cleefsels bestaen.

Eigensch. 1 De Becleede worden voortgebracht met een Oover-stappende Vorm.

2. Zy connen met Letteren van een andere Vorm vereenigen.

Zijn weederom 1 Half-becleede, 2 Heel-becleede.

De Half-becleede Letteren zijn, die uit een Lettergront, ende een Letter-cleefsel bestaen.

Eigensch. 1 Zy veroorzaeken uit een Vorm, die tot eene andere alleen overstapt.

2 Zy connen aen eene zijde met een Letter van een andere bequamelijc vereenigen.

3 Van lengte zijnze middelmaetich.

Deeze zijn 1 Voor-becleede, 2 Nae-becleede.

[p. 48]

De Voor-becleede Enkelde Spreecletteren zijn, die alleen een Aencleevende deel, en dat voor aen haer gront hebben.

Voorbeelden daer van zijn de eerste a of Snap-aa in jaa/ raat/ gaa: de eerste o, e en i in grt/ goot/ peer/ tee/ pijp: de eerste 1 in gall/ mll: de eerste f in beff.

Eigens. 1. Deeze worden voortgebracht met een vorm, die alleen Toestappende is.

2. Zy connen voor bequaemelijc met een Letter van een ander vorm, en achter met een eenvormige vereenicht worden.

De Nae-becleede Letteren zijn, die uit een gront en Nae-cleefsel bestaen.

Men can die van deezen aert zijn hooren in all/ daer de a en tweede 1 zulx is alsmenze laet afstappen: zoo de tweede of staege e in een/ eet.

Eigensch. 1. Deeze worden gevormt met een Afstappende vorm.

2 Zy connen bequaemelijc achter vereenicht worden, met een Schil-vormige Letter, ende voor met een Eenvormige.

De Heel-becleede Letteren zijn, die uit een gront, en twee Cleefsels bestaen: een-voor, en een achter.

Als de a in dat/ was/ bal: de r in draech/ smorl.

Eigensch. 1. Zy worden gemaect met een Toe en Afstappende vorm.

2. Aen weederzijden connenze met een Letter van een andere vorm vereenigen.

3. In lengte gaenze al de andere te booven.

Dat inde Letteren het boovengestelde vierderlei onderscheit voorvalt, canmen afneemen uit dat eenige aen weederzijden met Eenvormige verknocht zijn: eenige aende eene zijde alleen, hebbende aende andere zijde een Schilvormige, tot welke een merkelijke ooverstapping moet geschieden, en dat of voor of achter: en eenige aen wederzijden met zulke Schilvormige. Want die aen weederzijden met Eenvormige vereenicht zijn, als de middelste a en e in Aäaron, beëedicht, moeten bloot of eendeelich zijn: om dat haer Vorm blijft, en geen ooverstapping en doet. Zulx dat de oorzaec van een Cleefsel daer niet zijnde, en cander ooc de daet, of het Cleefsel zelf niet weezen. Die aen d'eene zijde met een eenvormige Letter, en aen d'ander zijde met zulc een Schilvormige, tot welke een merkelijke ooverstapping geschiet, saemengevoecht zijn, moeten nootsaekelijc half becleet zijn: om dat haer vorm aen de eene zijde die merkelijke overstapping doende, het geluit ondertussen moet dueren: 'twelc dan het Aencleevende deel is, den gront, 'tsy voor, of achter, by-gevoecht: daer de andere zijde, om datter geen ooverstapping geschiet, door dien de Vorm des naeste Letters dezelve is, bloot moet blijven, zonder een cleefsel bygevoecht te hebben. Desgelijx valt te zeggen, van die aen weederzijde met zulke Schilvormige vereenicht zijn.