De spreeckonst

XVII. Hooftstuc,
Onderscheiding der Enkelde Letteren, ten aanzien datse stof zijn vande Deelen der Woordleeden.

De Enkelde Letteren, connen als stof van alderlei Deelen der Woordleeden aengemerct worden, en in elke aenmerking byzonderlijc onderscheiden: maer zullen dit nuu alleen doen, ten aenzien datse stof zijn vande Drielingse deelen der zelver: en dat noch maer van zulke, daer van 't Voornaemste Deel al des Woordlits vryje Clinckletteren vervat, en Gront van my genoemt wort, de twee slechte Deelen uit niet-vryklinkende Letteren bestaende, en kleefsels geheeten.

In deeze aenmerking zijnze 1 Grondletteren, 2 Cleefletteren.

Een Grondletter is, die stof is van den Gront eens Woordlits.

Zulke zijn altijt vryje Clinkers, 'tsy Snappende of Staege. En al de vryje klinkers inde Woordleeden zijn zoodaenige: behalven dat somtijts de w/ buiten de r staende, voor een Cleefletter te houden zy: 'twelc eenichsins inde j ooc kan plaets hebben.

De Grondletteren zijn nae haer Getal 1 Eenlingen, 2 Veellingen.

Een Eenlingse Grondletter is, die alleen de heele stof vande Gront eens woordlits is.

[p. 94]

Zulke konnen zijn alleen de vryje Snapklinkers: en werden voornaemelijc daer toe gebruict de Snappende a/ e/ o/ u/: Als in dal/ het/ dick/ dorre/ dorssen/ hut.

Een Veellingse Grondletter is, uit welke, neffens andere, den gront eens Woordlits bestaet.

En zijn { 1 Tweelingen: als de e en j in zeit/jent.

En zijn { 2 Drielingen: als de à, a en j in draajt/ jaa.

En zijn { 3 Vierlingen: Deeze en zijn niet zeer gebruikelijc.

Een Enkelde Cleefletter is, die stof is van het Cleefsel eens Woordlits.

En zijn 1 Eenlingen, 2 Veellingen.

Een Cleevende Eenling is, welke alleen stof is van het Cleefsel eens Woordlits.

Zijn 1 Voorletteren, 2 Naeletteren.

Een Eenlingse Voorletter of Vooreenling is, die de heele stof is van het Voorcleefsel eens Woordtlits¹⁾.

Zulke konnen zijn al de Nietvryklinkende letteren, die in deeze geleegentheit bequaemelijc moogen genoemt worden, met naemen die uit haer geluit bestaen en ee daer achter aen: Als volcht, ree/ lee/ ngee/ nee/ mee/ gee/ zee/ vee/ γee/ dee/ bee/ hee/ chee/ see/ fee/ kee/ tee/ pee. In deeze naemen zijn elke voorste Letter een voorbeelt deezer zaec.

Een Eenlingse Naeletter of Achtereenling is, die alleen stof is van't Nae-cleefsel eens Woordlits.

Zulke connen ooc zijn al de Enkelde Letteren, behalven de Vryklinkende: en moogen ten deezen aenzien genoemt zijn, om reedenen die nae zullen blijken, op de volgende wijs: er/ el/ eng/ en/ em/ eg/ ez/ ev/ eγ, ed/ eb/ eh/ ech/ es/ ef/ ek/ et/ ep. Van welke naemen de leste Letteren hier tot Voorbeelden strecken, alsse cort uitgesprooken worden.

Een cleevende Veelling is, die met haer veele, stof is van een Woordlitcleefsel.

En is { 1 Een Tweeling: als de t en r/ in hert: trap.

En is { 2 Een Drieling: als de s/ t en r/ in stric/ aerts/ eerst.

En is { 3 Een Vierling: als de r/ l/ t en s/ in werlts/ en de t/ s/ ch/ r/ in 'tschrift.

Elc deezer is weeder, of een Voorletter, of een Naeletter. Daer van de Voorbeelden al gestelt zijn.

1) 1. Woordlits

[p. t.o. 94]