Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
De spreeckonst (1964)

Informatie terzijde

Titelpagina van De spreeckonst
Afbeelding van De spreeckonstToon afbeelding van titelpagina van De spreeckonst

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (5.77 MB)

ebook (8.04 MB)

XML (0.65 MB)

tekstbestand






Editeur

W.J.H. Caron



Genre

sec - taalkunde

Subgenre

studie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

De spreeckonst

(1964)–Petrus Montanus–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

III. Hooftstuc,
Der Woorden Lengte, en Climming; en haer Onderscheiding nae de zelve.

Nuu volcht de onderscheiding der Woorden nae de Eigenschappen dieze hebben, wanneerze in haerzelven aengemerct zijn.

Zulke zijnder voornaemelijc drie: 1 De Lankheit, 2 De Climming of Hoochte, 3 De Verandering.

De Lankheit der woorden is nae de meenichte der stof daer uitse bestaen, zoo der Letteren, als der Leeden, meer of min. Nae welke de Woorden in't rouwe Lange of Corte worden gezeit. Maer naewer ingezien moogen in Eentijdige, Tweetijdige, Drietijdige, &c. onderscheiden worden.

[pagina 133]
[p. 133]

De Climming of Hoochte der Woorden, is de strecking derzelver door de woordlittrappen.

Is 1 Toppichheit, 2 Rijzing, 3 Daeling, 4 Tussentoppichheit.

Hier nae zijn de Woorden ooc tweederlei:

1 Toppige, die alleen in eenen Woordlittrap, naemelijc inden Oppertrap luiden.

Als hánt/ wólc/ vríj. Zoodaenige zijn al de Eenleedige Woorden, of, 'twelc het zelve is, al de heel Bloote.

2 Rijzende, diens geluit uit een of meer Onderwoordlit-trappen tot inden Oppertrap opclimt.

Als gèdáen/ màkèréel/ Hèllèvòetslúis. Zijn dezelve met de Voorbecleede.

3 Daelende, diens geluit uit den Opperwoordlittrap in een of meer Ondertrappen afclimt.

Als wérkèn/ wérkèndè/ gróotsìchhèedèn/ óovèrìchhèedèn. Zijn dezelve met de Naebecleede Woorden, inde wijs van aenmerken alleen verschillende.

4 Tussetoppige, en zijn diens geluit in een Onderwoordlittrap begint, en door den Opperwoordlittrap tot in een of meer Ondertrappen climt.

Als bèdróevèn/ vèrándèrèndè/ òppèrstíermàn. Zijn dezelve met de heelbecleede.

Ten gevalle van de Griexe Spraec en meer andere, dient ten anderen de Climming in de Woorden ooc aengemerct, nae een Deel van die alleen: en byzonderlijc, alzooze alleen strect oover de Naeopperhelft.

Ten welken aenzien de Climming tweederlei is: 1 Naetoppichheit of Naehoochte, 2 Naedaeling, die weeder is, ofte Eenstappige Naedaeling, ofte Tweestappige, en zoo voort.

Hier nae zijn de Woorden te onderscheiden in 1 Naetoppige of Naehooge, 2 Naedaelende.

De Naetoppige Woorden zijn, diens Naeopperhelft alleen in eenen woordlittrap, naemelijc inden Oppertrap luit. Of die den Opperwoordlittrap in't leste woordlit hebben.

Deeze, wanneerze Opperscherpleedich zijn, worden in't Griex Oxytona geheeten: die wy Naeopperscherpleedige of Naescherptoppige Woorden moogen noemen: Daer van Voorbeelden zijn, Gèbréc/ dieveríj/ wís/ Theós. Maer wanneerze Opperdraelleedige zijn, heetenze de Grieken Perispomena: welke Duitselijc en duidelijker gezeit moogen worden Naeopperdraelleedige of Naeopperdraelende: Voorbeelden daer van moogen weezen Gemâel/ drâei/ ποιω

De Naedaelende Woorden zijn, diens Naeopperhelft uit den Opperwoordlittrap in een of meer Onder-woordlit-trappen afclimt. Of die een Onder-woordlit-trap in haer leste woordlit hebben.

In uitheemse Taelen noemtmen, die van deezen aert zijn, Barytona.

Zijn 1 Eenstappige, 2 Tweestappige, 3 Driestappige, &c.

De Eenstappige Naedaelende Woorden, die men ooc Naestachterhooge mach noemen, zijn diens Naeopperhelft maer in eene Onderwoordlittrap afclimt. Of die maer een Onderwoordlit achter haer Opperwoordlit hebben.

[pagina 134]
[p. 134]

Wanneer deeze Opperscherpleedige zijn, wordenze genoemt Paroxytona, waer voor men Naestachter scherphooge mach zeggen: zijnde als verwérken/ ménschen/ lógos. Maer Opperdraelleedige weezende, is haer Griexe naem Properispomenon: en de Neederlantse Naestachter-opperdraelende. Hier van zijn Voorbeelden, wâeijèn/ bezâeijèn/ môeiäl/ βοατε.

De Tweestappige Naedaelende Woorden zijn, die in twee Onder-woordlit-trappen afclimmen.

Als ménschelijc/ overvállende/ Dóminus, túptomen. Men machse ooc Achter-hooge op twee nae, of Voornaest-achterhooge noemen. Zy worden by de Grieken en Latijnen altijt geacht Opperscherpleedige te zijn: daer oover zy die ooc heeten Proparoxytona, in welkers plaets een Duits can zeggen Voornaest-achterscherp-hooge.

Driestappige Naedaelende Woorden/ of noch meerstappige/ en worden in de Griexe noch Latijnse spraec niet gevonden; maer wel in onze: Als ménschèlijkè, getúigènissè, óovèrvàerèndè, óovèrìchhèdèn.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken