Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Nederduitsche spraekkunst (1988)

Informatie terzijde

Titelpagina van Nederduitsche spraekkunst
Afbeelding van Nederduitsche spraekkunstToon afbeelding van titelpagina van Nederduitsche spraekkunst

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (1.24 MB)

XML (0.68 MB)

tekstbestand






Editeur

F.A.M. Schaars



Genre

sec - taalkunde

Subgenre

studie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Nederduitsche spraekkunst

(1988)–Arnold Moonen–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Het IX. Kapittel.

UIt de Letteren werden Sillaben, gelyk Grieken en latynen spreeken, of Lettergreepen gemaekt.

Eene Lettergreep is een Woort of een deel eens Woorts, dat met eene montsluitinge of openinge wordt uitgesprooken; als Man, Va-der, on-be-schroomt, aen-ge-naem-heit, on-o-ver-win-lyk, Kon-stan-ti-no-po-len. En elk van deeze deeltjes is eene Lettergreep.

Want de enkele Klinkers maeken niet alleen gedeelten van Woorden, als A in a-del, a-dem, A-ken, A-men, E in e-del, e-gel, e-kel, E-pe, I in I-karus, I-sachar, I-talië, Sime-ï, O in o-pen, o-ker, o-ven, o-ver, U in Udem, U-denheim, U-kraine, U-trecht, Y in y-del, y-ven, y-ver, y-zer, maer ook geheele woorden, als A, den naem van verscheide stroomen in Nederlant, E, in oude boeken voor een verbont (waer van Egade) O, eene uitroepende Tusschenwerping, U (te of tibi) Y, de rivier, waer aen Amsterdam gelegen is.

[pagina 42]
[p. 42]

Van de Scheidinge der Lettergreepen in het spellen en leezen der Woorden kunnen deeze Regels gegeeven worden.

I. Als tusschen twee Lettergreepen een enkele Medeklinker staet, behoort die tot de volgende Lettergreep in de Spellinge; als in bo-de, vre-de, spa-de, ko-ren, to-ren, he-den, me-de, va-der, ta-fel.

Uitgezondert in Naem- of Werkwoorden, waer in de Stam- of Wortelwoorden, die nootwendigh altyt geheel en ongebrooken blyven, gevolgt worden van de Toevallige Letteren, E, EN, END, ENDE, ER, ERS, Uitgangen van veranderde Vergrootingen of Buigingen of Tytvoegingen, of ook van de Onscheidbaere Aenhechtselen AER, IG, IGHEIT, ACHTIG, ACHTIGHEIT, AEDJE, ING, INGE, INGEN.

En daerom moet men spellen zonder vermengelinge der Wortelletteren met de Toevallige, of ook met de Aenhechtselen, heer-e van heer, hoer-e van hoer, vorst-en van vorst, appel-en van appel, smeul-end van smeul, smeulend-e vonken; gelyk ook ik hoor-e, wy hoor-en, groot-er, vrolyk-er, loop-er, roep-er, groot-ers, snood-ers; als mede logen-aer, schulden-aer, goed-ig, goedigheit, waer-achtigh, waer-achtigheit, bosch-aedje, schenk-aedje, woon-ing, woon-inge, zegen-ingen.

Van deezen Regel zyn mede uitgezondert de woorden, die, met MIS, ON, VOL, en WAN beginnende, door Klinkletters gevolgt worden.

En derhalve spelt men Mis-aerden, on-eere, vol-einden, vol-op, wan-orde. Zet hier by mein-eet, mein-eedigh.

[pagina 43]
[p. 43]

II. Als een en de zelve Medeklinker in eenigh woort verdubbelt wordt, behoort de eerste tot de eerste, de andere tot de volgende Lettergreep; als in ap-pel, kop-pel, gaf-fel, mos-sel, trof-fel, hom-mel, em-mer, slim-mer, stom-melen, trom-melen.

III. Als in Wortelwoorden van twee Lettergreepen twee verscheidene Medeklinkers voorkoomen, wordt de eene tot de voorgaende, en de andere tot de volgende in de Spellinge gevoegt, als in ar-beit, wan-del, kar-per, win-kel, kin-kel, win-ter, won-der, don-ker, en diergelyke.

IV. Dit geschiedt ook, wanneer de Toevallige Letteren DE en DEN, en de onscheidbaere Aenhechtsels BAER, LOOS, LYK, DE, SCHAP, SEL, TE, ZAEM achter de Wortelwoorden gevoegt worden; als in hoor-de, hoor-den, eer-baer, eer-loos, eer-lyk, lief-de, man-schap, hoog-sel, hoog-te, eer-zaem.

V. In Woorden, die met de Voorzetselen, in eene Klinkletter eindigende, BE, GE, BY, TOE, NA, beginnen, heeft de Scheiding der volgende Klinkletteren geene plaets.

Waerom men spelt, be-sluit, be-stier, be-vrydt, ge-dragh, ge-dwaelt, ge-trou, by-slaep, by-spreuk, by-stant, toe-kruit, toe-slaen, toe-vlucht, na-sleep, na-smaek, na-spooren.

VI. In het Voorzetsel ONT, voor een woort, dat met eenen Klinker begint, blyven de Medeklinkers onscheidbaer; en men spelt derhalve ont-aerden, ont-eeren, ont-erven.

VII. In Koppelwoorden, uit Zelfstandige en Byvoeglyke Naemwoorden en anderszins samenge-

[pagina 44]
[p. 44]

zet, heeft ook de Scheiding der Medeklinkeren geene plaets.

Daerom spelt men Pols-ader, nest-ei, elk-ander, plomp-aert, steil-oor, slok-op, ront-om, voort-aen, waer-om, daer-om.

VIII. Achter de Lange Klinkers en de Twee- of Drieklanken worden de S en T in STER, eenen der Uitgangen van Zelfstandige en Byvoeglyke Naemwoorden niet gescheiden, maer blyven in de Spellinge by elkandere. Dus spelt men uit deezen hoofde plae-ster, hee-ster, mee-ster, prie-ster, roo-ster, plei-ster, dui-ster, lui-ster, naei-ster, schooi-ster, ly-ster, vry-ster; terwyl achter de Korte Klinkers deeze zelve Medeklinkers, volgens den gemeenen regel, in de Spellinge van twee Lettergreepen gescheiden worden; gelyk in las-ter, zus-ter.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken