Ideën III

744.

In 'n duitsch tooneelstukje komt 'n oude grompot voor, die alle fouten, verkeerdheden en misdaden, aan 't lezen toeschryft. Z'n telkens voorkomende uitroep: das kommt vom lesen! levert titel en pointe aan 't stuk. Is de soep aangebrand... das kommt vom lesen! Is er naar zyn inzien miswyzing in 't zielekompas van z'n pupil... das kommt vom lesen! Heeft-i last van de vliegen...das kommt vom lesen! Dringen z'n arbeiders op hooger loon aan... das kommt vom lesen!

Welnu, er ligt meer waarheid in die Posse, dan waarschynlyk den schryver zelf bekend was. Hy die slechts beoogde 't parterre hartelyk te doen lachen om 'n tic, leverde aan denkers 'n uitmuntend onderwerp tot studie. Ik zeg 't den ouden pruttelaar, by ergernis over heel veel verkeerdheden, in vollen ernst na: das kommt vom lesen!

Het verschil tusschen hem en my ligt hoofdzakelyk hierin, dat hy - 'n ware omar ^* - alle boeken wilde zien verbranden, terwyl ik aandring op 'n geheel ander soort van verlichting. Ik wenschte dat men goed las, dat men lezen leerde. (502)

* Noot van 1876. Gemakshalve waarschynlyk, hield ik me hier aan de gewone lezing omtrent dat voorval. Men weet dat de zaak aanleiding heeft gegeven tot veel kontroverse, en dat achtenswaaidige schryvers den kalif omar van dien boekenmoord vryspreken. De misdaad zou volgens hen door Christenen begaan zyn, en wel door zekeren aartsbisschop theophilus, onder de regeering van theodosius den grooten. Ik voor my blyf omar voor den dader houden, daar 't van algemeene bekendheid is, dat Christenen zich nooit schuldig maakten aan misdaden tegen de beschaving. Hun ‘geloof’ heeft daartoe 'n te fyn-zedelyken invloed op 't schoonheidsgevoel, gelyk nog dagelyks overal blykt.