Ideën III

777.

Dit meer précise echter van de fransche School - in verband met het volkskarakter, en den smaak van de hoorders - heeft al zeer spoedig aanleiding gegeven tot afdwalen in tegenovergestelde richting. Wat aan de eene zyde van den Ryn verloren ging in pretense diepte, werd aan den anderen kant versplinterd in uitgebreide oppervlakkigheid, waartoe de verregaande armoede van de fransche taal ruimschoots 't hare bybracht. Ginder meende men wysgeer te zyn door iets onbegrypelyks te zeggen. Hier maakte weldra ieder aanspraak op dezen rang, die 'n allertriviaalste waarheid in 'n dogmatisch kleed had gestoken. De duitschers brachten hun School in de wereld. De franschen haalden de wereld - met straat en al soms - in de school. Hier was 't: la sagesse en sabots. Ginds Wissbegierde in toga, met allonge-pruik en verder toebehooren, hoe muffer en ungeniessbarer hoe liever.

Welnu, pallas-athene draagt noch pruik, noch klompen. Haar attribuut is 'n uil, 'n beest dat helder ziet in 't donker.

Dat ook hier alweer de afwyking van den waren weg, voortdurend divergeerende, ten-laatste uitloopt op 'n bespottelykheid, zou des-noods kunnen blyken uit het spraakgebruik. In Frankryk is 't woord philosophe gaande-weg van beteekenis veranderd. Van de tien keeren dat men 't daar hoort gebruiken, wordt negen maal bedoeld: iemand die 't leven

[p. 192]

makkelyk opneemt, 'n onverschillig mensch, iemand die zich in alle omstandigheden weet te schikken. En ook zy die minder ver afdwaalden in de opvatting van dit woord, hechten er toch zelden de beteekenis aan, die daarvan etymologisch - ook in onze taal - onafscheidelyk is. (33)

't Verloren-gaan der juiste waarde van 't woord philosphe, is de verdiende straf van hen die de schoone roeping miskenden: het Volk voortegaan in streven naar waarheid.