Ideën III

784.

(Raden en oordeelen in verband met kansrekening, 541.)

Die speler te Homburg was minder excentriek dan men meent. Eens aannemende - dat-i door redeneering niet tot zekerheid of waarschynlykheid geraken kon, was de kans op juist-raden aan beide zyden gelyk, en 't overlaten van de beslissing aan 'n buiten den invloed van z'n wil gelegen omstandigheid, won hem den tweestryd uit. Hy was verantwoord, en hierom is 't de meesten - ook aan heel andere speeltafels dan van 't rouge-et-noir! - gewoonlyk slechts te-doen.

Is 't vasthouden aan traditie, iets ànders dan 't geloovig staren op de pruiken van 't voorgeslacht? Zien we niet byna overal eigen oordeel vervangen door 't zweren by de woorden van Meesters, waaronder er zyn die we - indien ze nog leefden, en zich aanmeldden om wat krediet - als insolide de deur wyzen zouden?

Men volgt a, b, c - liever nog de meerderheid van 't heele alfabet - volstrekt niet omdat men die heeren hooger stelt dan de pruik van 'n croupier, geenszins omdat men waarde hecht aan hun oordeel, doch gewoonlyk alleen om zich de moeite en 't gevaar der verantwoordelykheid van de beslissing te besparen. Wat men geweten noemt, is den meesten niets dan 'n soort van boekhouding over de meeningen van den kring waarin men zich beweegt. De Alfoer of Dajak die z'n bruid afgehakte koppen ten-geschenke brengt, de Christen die geschiedenis, levensmiddelen en moraal vervalscht,

[p. 198]

de Turk die drie, vier, of meer vrouwen heeft, de kannibaal die z'n medemenschen op-eet, de minister die alle volksbelang meent te mogen samenvatten in zyn carrière... zy allen houden zich met het oog op den eens-vooral aangenomen leiddraad, voor verantwoord. De opmerking dat er àndere kriteriën ter beoordeeling van menschenwaarde zouden kunnen worden aangewezen, dan 't onnoozel meegaan met de omgeving, verbaast hen.