Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Het schouw-toneel der aertsche schepselen (1672)

Informatie terzijde

Titelpagina van Het schouw-toneel der aertsche schepselen
Afbeelding van Het schouw-toneel der aertsche schepselenToon afbeelding van titelpagina van Het schouw-toneel der aertsche schepselen

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

PDF van tekst (50.01 MB)

ebook (49.96 MB)

XML (0.86 MB)

tekstbestand






Genre

non-fictie

Subgenre

non-fictie/aardrijkskunde-topografie


© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Het schouw-toneel der aertsche schepselen

(1672)–J. van Hextor, P. Nijlandt–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Afbeeldende allerhande menschen, beesten, vogelen, visschen, &c. Met een beschrijvende haer gestalte, hoedanigheden, natuur, krachten, eygenschappen, en genegentheden; met 160 figuren


Vorige Volgende
[pagina I]
[p. I]

Het Tweede Deel Van 't Schouw-toneel Der Aertsche Schepselen, Begrijpende De Afbeeldinge en beschrijvinge der gedaente, plaetse, voedtsel, voort-teelingh, ouderdom, aert en natuur van de vier-voetige Landt-en Water-Dieren.



illustratie

[pagina 89]
[p. 89]

Afbeeldinge en Beschrijvinge der viervoetige Landt- en Water-Dieren. Van den Oliphant.



illustratie

DEn Oliphant is een zeer groot, doch wanschickelijck beest, opschietende tot de hooghte van 16 voeten, bekleedt met een gereten zwarte huydt, de welcke op de rugh seer hart, en aen de buyck weecker is. Het hooft is mismaeckt, de ooren zijn na de groote van 't lijf kleyn, over al dubbelt en een handtbreedt langh. De oogen zijn mede ten aensien van soo een groot lichaem kleyn, die sich oock seer zwaerlijck bewegen. De mondt staet in de borst, besluytende een geheel kleyne tongh, soo verre binnenwaerts geplaetst dat ghy haer nauwelijcks sien kunt. Hy heeft vier tanden om te kauwen, behalven die twee de welke voor uytsteecken, dese zijn van sommige 325, en van andere 336 pondt wegende gevonden. In het kauwen beweeght hy alleen het onderste kaeckbeen. De snuyt is een langh smal hangent deel, dat tot de aerde reyckt, in 't eynde doorgaet, schorsachtigh, buyghsaem, slibberigh, en op de wijs der slangen krulbaer. Dese snuyt dient hem gelijck een handt, want met de selve brenght hy de spijs en dranck tot de mondt. Hy buyght sijn dicke ronde beenen op de wijs van de Menschen binnenwaerts, wiens voetsoolen uyt een zwart eelt bestaende, by de rondte van een tafelbert konnen vergeleken worden; deze zijn met vijf wanschickelijcke doch ongeschey-

[pagina 90]
[p. 90]

den teenen versien. Het teel-lidt van het manneken is dat van de Paerden niet ongelijck, en ten aensien van 't lijf seer kleyn. De ballen zijn uytwendigh niet sichtbaer, maer inwendigh geplaetst.

De Koningen van Narsinga en Pegu, onderhouden, als yets seltsaems, eenige witte Oliphanten, waerom sy onderlings zware oorlogen eertijts gevoert hebben, gelijck sulcks de Schrijvers van de Oost-Indische Scheepvaert getuygen.

De Oliphant wordt in Asia, Africa en d'aengelegene Eylanden gevonden.

De Koningh van Siam onderhoudt 'er 12000, van de welke altijdt 4000 tegen een onverwachte overval gewapent zijn. Onder de heerschingh des grooten Mogols wordender 50000 gevoedt. De Oliphanten houden sich graegh in vochtige landeryen, en dompelen sich seer gaerne in 't water. In 't Eylant Ceylon worden wel de grootste gesien.

In 't wilde onderhoudt hy het leven met kruyden en bladeren van boomen: doch tam gemaeckt zijnde wordt hy met garst of rijs gevoedt, hoe wel hy de boom-vruchten, als appelen &c. niet en versmaet. Tot dranck verstreckt hem onklaer water, en van de wijn heeft hy weynigh af keer.

In 't versamelen huckt het wijfje neder, en wort op die wijs van het manneken onderdruckt. Dit werck volbrengen sy in 't verborgen, en meermalen in 't water: het selve gepleeght zijnde keeren sy niet weder tot de kudde voor en aleer sy haer schoon gewassen hebben. Het manneken wordt tot de teel-lust niet, voor dat hy 15 jaren bereyckt heeft, aengeprickelt. De tijdt van zwanger gaen der Oliphanten wordt van 16 maenden tot twee jaren begrepen.

Dit beest wordt gelooft 200, 300, en meer jaren te bereycken, gelijck sulcks uyt den Oliphant door Alexander de Groote, aen de Son toege-eygent, en Ajax genaemt, bespeurt kan worden, dese wierdt volgens de getuygenisse van geloofwaerdige Schrijvers, met het selve opschrift door Alexander op sijn tandt gegraveert, naer verloop van 350 jaren gevangen.

De Oliphanten worden met groote moeyten levendigh gevangen: de meest gebruyckelijckste manieren zijn de volgende: De Inwoonders bespieden de plaetse diese meest betreden, bereyden aldaer overdeckte kuylen, ende wanneer daer een in de selve gevallen is, wort hy van yemant op de weeckste plaetsen van 't lichaem hard geslagen, en alsoo tot toorn verweckt: dese wech gegaen zijnde komt een ander persoon by hem, beklaeght sijn ongeval, dreyght den genen die hem geslagen heeft, stelt hem aengename spijse voor, vraeght aen hem hoe hy vaert, en of hy niet gaern soude verlost zijn: dit dickwils herhalende wordt hy tam, en aen die persoon gewent. Oock worden de tamme wijfkens naer het bosch gesonden, en belast met de mannekens niet te versamelen voor dat sy in haer stallen wedergekeert zijn; wanneer dan de mede gebrachte Oliphanten aldaer door slagen getemt worden. Op sommige plaetsen worden de getemde Oliphanten na 't bosch gevoert, alwaerse tegen de wilde strijden, en wanneer sy sich met haer snuyten aen malkanderen gevestight hebben, komen de Iagers en binden de wilde Oliphanten de achterste voeten vast aen een, en worden alsoo gevangen.

Dit wanschickelijck Dier, gevangen zijnde, wordt door langhsaemheydt van tijdt geheel tam, soo dat hy de spijs als de kleyne honden uyt de handt van sijn regeerder tot sich neemt, de selve met sijn snuyt gelijck als omhelst: leert van de selve knielen, sijn reverentie doen, steenen naer het wit werpen, de wapenen handelen, een pistool afschieten, met de bal spelen, de snuyt voor een kolf gebruyckende, het danssen nabootsen, te weten, op het geluyt van gesangh ofte gespeel als danssende, d'een en d'ander voet beurtigh bewegende.

Hy overlaet sich nimmermeer met te veel spijs, en indien hy te veel genooten

[pagina 91]
[p. 91]

heeft, vast hy het selve wederom uyt, op dat hy hier door te bequamer tot de vlucht ofte strijdt zijn mochte.

De Oliphanten begaen geen overspel, en in het versamelen zijnse schaemachtigh, gelijck wy boven aengeroert hebben. Sy beminnen haer jongen seer en souden liever haer eygen leven verliesen willen, als datse de selve van haer hulpe en bystant souden ontbloot laten.

Indien sy een dooden van haer geslacht ontmoeten, sullen sy de selve niet voorby gaen, voor datse hem door haer snuyten met aerde of tacken van boomen bedeckt hebben.

In den Oliphant worden besondere tekenen van eersucht bespeurt: want men heeft bemerckt aen een Oliphant, die dom en traegh in 't leeren was, waer over oock van sijn regeerder dickwils met woorden berispt wierdt, dat hy sich des nachts in alles, dat hem des daeghs voorgeleyt wierdt, soodanigh oeffende, dat hy geen meerder berispinge te verwachten hadde.

Verwonderens en gedenckwaerdigh is het geen de Roomsche Borgermeester Mutianus, getuyght, dat een Oliphant de Griecksche letteren geleert heeft, en in de selve spraecke dese navolgende woorden konden schrijven: Ick selver hebben dat geschreeven, en den roof van de van de Volckeren Celtis den Goden opgeoffert. Elianus verhaelt een gesien te hebben, die de latijnse letteren op een bort schreeft. De Oliphant wil sich niet gaern over



illustratie

Zee vervoeren laten, voor en aleer sijn regeerder met eede belooft hem wederom te sullen brengen.

Tusschen de Oliphant en de Draeck is een gedurige en doodelijke vyandtschap. Het geknor van een Varcken, en de tegenwoordigheyt van een Ram kan hy niet verdragen. De Muys wordt van hem oock seer geschouwt en gehaet.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken