Het bosken en Het theatre

(1979)–Jan van der Noot– rechtenstatus

Regelnummers proza laten vervallen
BIJLAGE: gereconstrueerde gedichten
Ode. Ga naar voetnoot* Inden April als Flora heur gaet spoeyen, Ga naar voetnoot1 Om lieffelyck het eertryck t'amallieren, Ga naar voetnoot2 Met verscheyden bloemkens die sy doet groeyen, Sprack ick aen, heur die my t'hert doet verteiren. Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Schoon lief laet ons (sprack ic) gaen sien die Roose Die desen dach soo schoone stont ontloken. Ga naar voetnoot6 Daer comendé stonden wy een goey poose Ga naar voetnoot7 Soeckende waer sy nv mocht syn ghedoken. Ga naar voetnoot8 Wy en vonden gheen roose, maer alleene 10[regelnummer] Saghen wy heur bladerkens al ontdaen daer Ga naar voetnoot10 Ende berooft van heur schoon verwe reene Die wy t'smorghens seer schoone saghen staen claer. Ga naar voetnoot12 Ga naar margenoot*Ay lief sprack ick, is dit niet groote schade Ga naar voetnoot13 Dat dees schoon bloeme aldus is af gheresen Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Eer yemanden gheschiet sy de ghenade, Ga naar voetnoot15 Te ghebruycken heuren reuck weert ghepresen. Ga naar voetnoot16 Och iaet sprack sy, want het was een schoon bloeme. Ga naar voetnoot17 Hier om schoon lief doet toch dat ick v rade, En laet my toe dat ick met recht v noeme Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Bermhertich, lief, in eeren vroech en spade. Ga naar voetnoot20 T is nv den tijt wilten toch nemen ware, Ga naar voetnoot21 Ghy comt nv recht int beste van v leuen, Ga naar voetnoot22 Op dat met v oock niet alsoo en vare, Ga naar voetnoot23 Alst heeft ghedaen met dees bloeme voerschreuen. Ga naar voetnoot24
Ronsard. A sa Maistresse. Ode XVII. Mignonne, allons voir si la rose Qui ce matin auoit desclose Sa robe de pourpre au Soleil, A point perdu ceste vesprée Les plis de sa robe pourprée, Et son teint au vostre pareil. Las! voyez comme en peu d'espace, Mignonne, elle a dessus la place Las las ses beautez laissé cheoir! O vrayment marastre Nature, Puis qu'vne telle fleur ne dure Que du matin iusques au soir! Donc, si vous me croyez, mignonne, Tandis que vostre âge fleuronne En sa plus verte nouueauté, Cueillez cueillez vostre ieunesse: Comme à ceste fleur la vieillesse Fera ternir vostre beauté. (Laumonier, II, pag. 168)
Epigramme. Hoe? meyndy lief dat ick v sou verlaten, Om gelt oft goet, oft om de hooghe staten? Ga naar voetnoot2 Neen ick voorwaer ick ben anders ghesint: Want v liefde is soo vast in my gheprint, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Dat ick als knecht lieuer by v waer, schoone, Dan sonder v te dragen (fier) een croone En Cepter oock ouer een ryck verheuen, Ga naar voetnoot7 Soo wel behaecht my v ootmoedich leuen. Ga naar voetnoot8
Liedeken. Cvpidos schichte Ga naar voetnoot1 Is my nu wel bekent, Door tsuet ghesichte Ga naar voetnoot3 Der schoonheyt excellent, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Van een maechdeken reene Ga naar voetnoot5 Wys, minlyck en seer goet, Ga naar voetnoot6 Die my nv dus alleene Ga naar voetnoot7 Naer heur verlanghen doet. Ga naar margenootHeur schoon bruyn ooghen Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Lieffelyck ende claer, Doen my nv dooghen Ga naar voetnoot11 Pyne groot ende swaer: Heur wancxkens net en pure, Blosende als een granaet, Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Maken my d'leuen sure, Ia schier half desperaet. Heur eerbaer wesen, En heur manieren soet, Weerdich ghepresen, Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] En diemen prysen moet: En heur seer eerlyck leuen, Ga naar voetnoot21 Al heur bedryuen vry, Ga naar voetnoot22 En heur deuchden verheuen, Maken myn herte bly. 25[regelnummer] Weer ick int herte Ga naar voetnoot25 Blyschappe heb' oft pyn, Weer vreucht oft smerte, Sy sal de weertste syn: Ga naar voetnoot28 Ick salse oock al' myn leuen 30[regelnummer] Dienen wt ionsten puer, Ga naar voetnoot30 En heur gheensins begheuen Ga naar voetnoot31 Om vreucht oft lyden suer. God almachtich Ga naar margenoot Die alle herten voet, 35[regelnummer] Weest toch ghedachtich Dees' schoone vrouwe goet, Wiltse voor schande wachten Ga naar voetnoot37 Nou en tot alder tyt, Tis al in uwer machten, Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] Die sonder eynde syt.
Sonet. Ga naar voetnoot* En ist de liefde niet, wat ist dan dat my quelt? En ist de liefdé ooc, wat mach de liefde wesen? Ga naar voetnoot2 Is sy soet ende goet, hoe valt sy hert in desen? Ga naar voetnoot3 Is sy quaet, hoe is dan soo suete heur ghewelt? 5[regelnummer] Brande ic met mynen danc, hoe ben ic dan ontstelt? Ga naar voetnoot5 Ist teghen mynen danc, sal tsuchten my genesen? O vreucht van pynen vol, pyne vol vreucht geresen Ga naar margenoot*O droefheyt vol ioleyts! o blyschappé verfelt! Ga naar voetnoot8 Leuende doot hoe moecht ghy teghen mynen danck Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Dus velé ouer my? maer ben ick willens cranck, Ga naar voetnoot10 My claghende tonrecht, de liefde ick tonrecht blame. Ga naar voetnoot11 Liefde goet ende quaet, my leet en aenghename, Ga naar voetnoot12 Gheluck en ongheluck, suer en soet ick gheuule: Ga naar voetnoot13 Ic suke vryicheyt, en om slauen ick wule. Ga naar voetnoot14
Baïf. Si ce n'est pas Amour, que sent donques mon coeur? Si c'est Amour aussi, pour dieu quelle chose est-ce? S'elle est bonne, comment nous mét elle en detresse? Si mauuaise, qui fait si douce sa rigueur? Si i'ars de mon bon gré, dou me vient tout ce pleur? Si maugré moy, que sert que ie pleure sans cesse? O mal plein de plaisir! o bien plein de tristesse! O ioye douloureuse! o ioyeuse douleur! O viue mort, comment peus-tu tant sur mon ame, Si ie n'y consen point? mais si ie m'y consen, Me plaignant à grand tort, à grand tort ie t'en blame. Amour bon & mauuais, bon gré maugré, ie soufre: Heureux & malheureux & bien & mal ie sen: Ie me plain de seruir où moy mesme ie m'ouffre. (Marty-Laveaux, I, pag. 102)
Sonet. Soo langhe mynen gheest dees leden sal doen ruren Ga naar voetnoot1 (Sweere ic v suete lief) en sal nemmermeer vrouwe Ga naar voetnoot2 Dan ghy, ouer myn ieucht (in des werelts landouwe) Ga naar voetnoot3 Heerschappyé hebben, want myn liefde sal duren 5[regelnummer] Ghestadichlyck altyts, wat leet ick moet besuren. V alleene (schoon lief) sal ick blyuen ghetrouwe, Want veel lieuer wil ick v dienaer syn in trouwe, Dan eens anders dienaer wat vreucht my mocht ghebeuren. Ga naar margenoot*V schoonheyt is soo hooch in mynen gheest verheuen, 10[regelnummer] En v liefde is soo vast in myn herte gheschreuen, Dat noch den langen tyt, noch Atropos geruchten Ga naar voetnoot11 Niet keeren en sullen, ick en sal 't allen daghen Ga naar voetnoot12 In myn herte geprint ende gheschildert draghen, Ga naar voetnoot13 V ooghen, uwen mont, v lachen, v versuchten.
Sonet. Ga naar voetnoot* Had ic tverstant so grof, so plomp en onbesneden Ga naar voetnoot1 Als vele die int velt spitten, grauen en spayen, Ga naar margenoot*Oft waer ick als sy syn die als weerhanen drayen, Soo en sou v schoonheyt, noch v verchierde leden, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] O weerde suyuer maecht my niet houden tonvreden Ga naar voetnoot5 Noch ic en sou altyts niet staen t'uwer genaeyen, Ga naar voetnoot6 Maer sou nv hier nv daer vast myn ghenuchten maeyen, Ga naar voetnoot7 Die ick ghisteren sach sou syn vergeten heden: Bouen dese acht ic my nochtans gheluckich t'syne, 10[regelnummer] En bouen alle goet acht ick myn bitter pyne Die ic om v reyn lief lyde nachten en daghen: Want sonder liefde lief sou ick sonder ghenuchten Leuen gelyck sy doen (al moet ic nv dick suchten) Ga naar voetnoot13 Die na eere noch deucht, noch reyn liefdé en vraghen. Ga naar voetnoot14
Sonnet. Ga naar voetnoot* O suet ghepeys, o sware fantasyen! Ga naar voetnoot1 O groote vreucht! die my comt deur t'gedencken Van v minlyck wesen het welck my schenken Ga naar voetnoot3 Can een eerlyck ende salich verblyen. Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] O droefheyt bly', ô ghenuchelyck lyen! Ga naar voetnoot5 O ghesontheyt, ô daghelycx vercrenken! Ga naar voetnoot6 O scherp verbot, ô lieffelyck weerwenken! Ga naar voetnoot7 O suren peys, ô aldersoetste stryen! Ga naar voetnoot8 T is my al vreucht, al goet ende bequame: Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Ga naar margenoot*T is my al lief, wilcome en aenghename, Wat ick deur v liefde (reyn lief) ontfanghe: Ga naar voetnoot11 Tsy suer oft suet, alst v wel mach behaghen: Maer nochtans is al myn vlieghen en iaghen, Naer uwen troost, en naer v ick verlanghe.
Ode. D'eerste strophe. Wat de mensen bedryuen Van loffelycke daden In stryden oft in raden, Ga naar voetnoot3 Het moet vergheten blyuen, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Den tyt verwinnet al: Ga naar voetnoot5 Men mach veel deur Tropheen Ga naar voetnoot6 Den mensch' noch wat doen leuen, Nae syn doot, met verheuen Colomnen fraey besneen, Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Maer tcrycht al eenen val: Ga naar voetnoot10 Want den tyt can d'oblisken D'anticken d'Arabisken, Ga naar voetnoot12 Doen vallen met gheschal. Ga naar voetnoot13 Antistrophe. Alleen de Musen schoone 15[regelnummer] De menschen als sy steruen Ga naar voetnoot15 Den tyt te spyte verweruen Eewighen lof te loone En eenen goeden naem, Deur het gheleert ontfouwen Ga naar margenoot* Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Van eenighe Poeten, Dié als goede Propheten De goy leuende houwen Ga naar voetnoot22 Deur heur veerskens bequaem Ga naar voetnoot23 Ghelyckmen dat mach mercken Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Aen heur gheleerde wercken Ga naar voetnoot25 En schriften sonder blaem. Ga naar voetnoot26 Epode. O ghesusters eersame Ga naar voetnoot27 Die ontrent de fonteyne Ga naar voetnoot28 Phegasis op de pleyne Ga naar voetnoot28-29 Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] V verblyt sonder blame Ga naar voetnoot30 Met Phebus minioot, Ga naar voetnoot31 Gheeft dat ick op myn liere Mach singhen deur v ionste Ga naar voetnoot33 Nae der Poeten conste Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] Den lof en eere schiere Ga naar voetnoot35 Van eenen Vander Noot.
[pagina 98]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 2. Strophe. O Brabant moeder schoone, Gheluckich en vruchtbare Van een gheleerde schare, 40[regelnummer] Een vroem volck, neemt de croone, Ga naar voetnoot37-40 Die Vander Noot v gheeft: Dewelcke hy met den sweerde Ghewonnen heeft in stryden, Ga naar margenootSpringhende sonder myden, Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Cloeckmoedich vanden peerde, (Dies menich Francois beeft) Ga naar voetnoot46 Om Egmont synen Heere Te helpen in syn eere, Ga naar voetnoot48 Die nv deur hem noch leeft. Ga naar voetnoot49 Antistrophe. 50[regelnummer] Egmont was seer cloecmoedich, Sterck en bequaem van iaren Ga naar voetnoot51 In de Fransoyssche scharen, (Die hy deurwonde bloedich) Ghereden alsoo diep 55[regelnummer] Dat hy hem vont besloten, Ga naar voetnoot55 En omringhelt al omme Ga naar voetnoot56 Van een seer groote somme Ga naar voetnoot57 Fransoysen, onuerdroten. Ga naar voetnoot58 Vander Noot (die hem riep, Ga naar voetnoot59 60[regelnummer] Goeden moet myn goet Heere, Wy cryghen prys en eere) Ga naar voetnoot61 Alleene met hem liep. Ga naar voetnoot62 Epode. Ghelyckmen siet twee Leeuwen Dat als sy syn bespronghen, Ga naar voetnoot64 65[regelnummer] En seer ras ouerdronghen: Ga naar voetnoot65 Met iuychen en met schreewen, Van veel landt lieden grof, Ga naar voetnoot67 Ga naar margenootDie heur met scherpe pyken Ga naar voetnoot68 Met bussen, boghen, stauen, Ga naar voetnoot69 70[regelnummer] Willen dooden en strauen, Ga naar voetnoot70 Den boeren niet en wycken, Maer heur weeren met lof, Ga naar voetnoot72 3. Strophe. Alsoo sachmen dees Heeren Inde Fransoyse benden 75[regelnummer] Menighen Fransoys schenden, Ga naar voetnoot75 En verslaghen met eeren, Ga naar voetnoot76 Cloeckmoedich onuersaecht. Ten lesten viel ter eerden Deur veel wonden en keruen 80[regelnummer] Egmonts peert d'welck most steruen: De ruyters hem aenueerden, Ga naar voetnoot81 En hebben hem gheuraecht: Wilt v gheuanghen gheuen, Want v peert isser bleuen, Ga naar voetnoot84 85[regelnummer] En ghy vint v gheplaecht. Ga naar voetnoot85 Antistrophe. Merct nv een stuck van trouwen, Ga naar voetnoot86 Weerdich te syn ghepresen, Een stuck datmen by desen Ga naar voetnoot88 Soo lofweerdich mach houwen, 90[regelnummer] Alsser oyt is gheschiet. Als Vander Noot beuonde Ga naar margenoot* Ga naar voetnoot91 Dat Egmont was te voete Deur syns peerts doot onsoete, Ga naar voetnoot93 Sprack hy met heussen monde: Ga naar voetnoot94 95[regelnummer] Gheselle en vreest toch niet En wilt hierom niet suchten, Maer sprinct hier sonder duchten Op myn peert, tis v siet. Ga naar voetnoot98 Epode. Hy spronck van synen peerde, 100[regelnummer] Niet vreesende de crachte Van het Fransoys gheslachte: Ga naar voetnoot101 Egmont sadt op met veerde, Ga naar voetnoot102 O ghetrou en stout werck! En voorts heeft hy ghegrepen Ga naar voetnoot104 105[regelnummer] Dees peerts steert metten hander In spyte der vyanden, Dwelck hem heeft wt gheslepen, Ga naar voetnoot107 Vechtendé euen sterck.
[pagina 100]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten 4. Strophe. Hy heeft met wysen sinne Ga naar voetnoot109 110[regelnummer] Des peerts steert ras ghebonden Om den slincken vol wonden, Ga naar voetnoot111 En vocht tsynen ghewinne Ga naar voetnoot112 Sterck met syn rechte hant. Ghelyck twee stercke winden 115[regelnummer] Ga naar margenootDoor eenen boomgaert groene Met seer snellen fatsoene, Ga naar voetnoot116 Vlieghende ende soo schynden Ga naar voetnoot117 De vruchten abondant, Ga naar voetnoot118 Soo sachmen dees twee loopen, 120[regelnummer] En omworpen met hoopen Ga naar voetnoot120 Tfrans volck aen elcken cant. Antistrophe. Te wyl dat dees twee vochten, Quamen aen de Boergoensche, Ga naar voetnoot123 En sloeghen de Gaschoensche Ga naar voetnoot124 125[regelnummer] Die sy soo tonder brochten, Ghelyck de cat de muys: Veel werdender gheuanghen, Oock verdronckender veele, De rest' vloet wt den spele Ga naar voetnoot129 130[regelnummer] Benaut deur het verstranghen, Ga naar voetnoot130 Seer beschadicht nae huys: Ga naar voetnoot131 Soo sy oock hadden gheuaren Ga naar voetnoot132 Ouer twee halué Iaren Ga naar voetnoot133 Dit meyneedich ghespuys, Epode. 135[regelnummer] Als sy meynden t'ontsetten Sinte Quintens beleghen Ga naar voetnoot136 Daer sy ooc de neerlaeg' creghen, En daer heur fraey Cadetten Ga naar voetnoot138 Gheuanghen werden meest: Ga naar margenoot Ga naar voetnoot139 140[regelnummer] En corts daer nae verloren Ga naar voetnoot140 De stat die sy soo presen, Ga naar voetnoot141 En Chattelet by desen Han, en ander vercoren, Ga naar voetnoot142-143 Ga naar voetnoot143 Voor heur een droeue feest. 5. Strophe. 145[regelnummer] O Vander Noot, te rechte Hebt ghy hier connen toonen Voor soo veel vroem persoonen, Ga naar voetnoot147 Dat hier niet van de slechte En syt ghesproten ghy: Ga naar voetnoot148-149 150[regelnummer] Ghy hebt hier wel doen blycken
[pagina 101]
Dat ghy (vry van onuromen) Ga naar voetnoot151 Den oorspronck hebt ghenomen In de neerlantsche rycken, Ga naar voetnoot153 Van een eel gheslacht vry. Ga naar voetnoot154 155[regelnummer] Dwelck ouer duysent Iaren, Ga naar voetnoot155 Hem in Brabant quam paren Ga naar voetnoot156 Met een eel vrouwe bly. Ga naar voetnoot155-157 Antistrophe. Waer af dat syn ghesproten Ga naar voetnoot158 Soo veel goy edel Heeren, Ga naar voetnoot159 160[regelnummer] Die vol vromen en eeren Ga naar voetnoot160 De deucht vry onuerdroten Ga naar voetnoot161 Altyt hebben ghesocht. Ga naar margenootOnder welck' syn gheuonden Soo veel wyse gheleerdé, 165[regelnummer] Vroomé, goedé, gheeerdé, Ga naar voetnoot165 Die des lants t'allen stonden, Voorspoet hebben ghewrocht: Ga naar voetnoot166-167 Som synde Cancellieren, Ga naar voetnoot168 Raetsheeren goedertieren, Ga naar voetnoot169 170[regelnummer] Borghemeesters wel bedocht. Ga naar voetnoot170 Epode. Som ruyters, Capiteynen, Ridders en offichieren, Ga naar voetnoot172 Die in alder manieren In de Brabantsche pleynen Ga naar voetnoot174 175[regelnummer] Heerlyck hebben ghebout, Ga naar voetnoot175 En hebben tallen stonden Dorpen ende Casteelen, En steden voor heur deelen, Ga naar voetnoot178 Leenen en vaste gronden 180[regelnummer] Ghehadt, en oock schoon gout. 6. Strophe. My is hier wel ghegheuen Stoffe schoon om te prysen, Ga naar voetnoot182 Na de Thebaensche wysen, Ga naar voetnoot183 Met myn veerskens verheuen, 185[regelnummer] Dit goet edel gheslacht, Maer om dat ick ghesproten Ben van dit self gheslachte Ga naar margenoot Ga naar voetnoot187 Wil ick met alder machte My myden vande Nooten 190[regelnummer] Te prysen nae myn macht, Ga naar voetnoot189-190 Ga naar voetnoot190 Want het en sou niet veughen Ga naar voetnoot191 Dat ick na myn ghenughen Ga naar voetnoot192 Hier toonen sou myn cracht. Antistrophe. Alleen heb ick ghesworen 195[regelnummer] Te singhen sonder letten Ga naar voetnoot195
[pagina 102]
Op tgheclanck der trompetten, De schoon daet wtuercoren Van myn Heer van Carloo. Op dat den tyt der Iaren 200[regelnummer] Niet en soude verteeren Den lof niet om vercleeren Ga naar voetnoot201 Die weert sonder beswaren Ga naar voetnoot202 Is datmen hem sing' soé, Ga naar voetnoot203 Om syn stout edel herte, 205[regelnummer] Dwelck altyt vliet de smerte Der schanden eens herts bloó. Ga naar voetnoot205-206 Epode. En op dat de Neerlanden Oock moghen sien en weten Dat ick Phoebus secreten Ga naar voetnoot209 210[regelnummer] Myn vyanden ter schanden In heur ierst heb gebrocht, Ga naar voetnoot211 Singhendé op de wyse Ga naar voetnoot212 Der Grieken en Romeynen, Nae Horaciums meynen, Ga naar voetnoot214 215[regelnummer] En na Pindarus ghyse, Ga naar voetnoot215 Dit werck dus heb volbrocht. Ga naar voetnoot216
Vireyn. Ga naar voetnoot* Sydy int eten ras en snel Ga naar voetnoot1 En int loopen traech int ontcnopen, Ga naar voetnoot2 Soo moet ghy met de voeten wel Ga naar voetnoot3 Eten, en met den tanden loopen. Ga naar voetnoot3-4 Ghelyck t'Castilliaens ver wt is d'beste Spaens, Ghelyck oock het Tuscaens is dbeste Italiaens, Ga naar voetnoot2 Ghelyckmen te Lyons spreect het beste Francois, Ga naar voetnoot3 Alsoo wordt in Brabant met d'aldersuetste voys, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Ghesproken en ghebruyct het alder beste duyts. Ga naar voetnoot5
Epigramme. Ga naar voetnoot* Niemanden niet schuldich te wesen Ga naar voetnoot1 Dat is het beste goet ghepresen, Ga naar voetnoot2 Het tweede, niet ghehout te syn, Ga naar voetnoot3 Sonder maeschap ist derde fyn: Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Die dit verstaet en hem can wachten, Ga naar voetnoot5 Leeft wysselyck, en mach hem achten Ga naar voetnoot6 Wel gheluckich daghen en nachten, Ga naar voetnoot7 Deur vreets verpachten. Ga naar voetnoot8
Probleme. Ga naar voetnoot* Waeromme schildertmen in de Poeterye De schooné Venus, suet lachendé int aenschyn, Ga naar voetnoot2 Heur beelt vergult, dooge ooc aenlockende ende blye? Ga naar voetnoot3 Om gheen oorsaké en is daensicht lachende fyn, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Dan om der vryers hert tot liefden te berueren: Ga naar voetnoot5 D'oogé heeft sy seer suet, minlyck ende niet wreet, Ga naar voetnoot6 Om te doen branden heet, diese siet tallen uren: Ga naar voetnoot7 Vergult is sy want (siet) om gheluckich ghereet Te syn in liefden vast, moetmen tgout met hem vueren. Ga naar voetnoot8-9 Ga naar voetnoot9
Ode. Ga naar voetnoot* Veel menschen draghen hier Menich wreet en wilt dier Ga naar voetnoot2 In heur wapens ghegheuen, Ga naar voetnoot3 Als Tyghers, Arents snel, 5[regelnummer] Leeuwen en Luypaerts fel, Ga naar voetnoot5 Deur hoochmoet voorts ghedreuen: Ga naar voetnoot6 Maer de Poeten vroet Ga naar voetnoot7 Draghen een swane goet, Ga naar voetnoot8 Wit, suyuer, net en pure Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Op een velt van Asure.
Ga naar margenoot*Wtlegghinghe. 1Signes was hier voermaels een Coninck ende broeder van Ga naar voetnoot1 2 Phaeton, ende is nv eenen Riuier voghel seer suetelyck singhende, Ga naar voetnoot2 3 seer wit ende suyuer Phebo toeghewydt die Prince der Musen Ga naar voetnoot3 4 ende Poeten is. Die welcke nv de swane in heur wapen dragen, Ga naar voetnoot4 5 want sy syn eel, heerlyc ende worden met lauriere gecroont als Ga naar voetnoot5 6 Keysers ende Coninghen, ende ghebruycken sulcken vryicheyt Ga naar voetnoot6 7 int schryuen als de Keysers int doen ghebruycken ende maken Ga naar voetnoot7 8 orloghe met gheschriften, gelyck de Coningen met wapen: sy Ga naar voetnoot8 9 beminnen de riuiren, bemden, ende lustige plaetsen: sy syn Ga naar voetnoot9 10 suyuer ende blinkende, ende singhen seer suetelyck in heur Ga naar voetnoot10 11 welluydende verskens.
Apodixe. Ga naar voetnoot* Goeden lof en goey fame, Ga naar voetnoot1 En eenen goeden naem, Volghen na sonder blame Ga naar voetnoot3 De goey menscen bequaem: Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Die hier voorsichtich leuen, Ga naar voetnoot5 En de deucht volghen meest: Ga naar voetnoot6 En voorts worden ghedreuen Ga naar voetnoot7 Van eenen goeden gheest. Ga naar voetnoot8
Alciatus. (Insignia Poetarum. Emblema CLXXXIII) Gentiles clypeos sunt qui in Iouis alite gestant, Sunt quibus aut serpens, aut leo, signa ferunt: Dira sed haec vatum fugiant animalia ceras, Doctaque sustineat stemmata pulcher Olor. Hic Phoebo sacer, & de nostrae regionis alumnus: Rex, olim, veteres seruat adhuc titulos. ‘......At Poëtis Olor est candidus, Phoebo sacer, quique Regi quondam nomen dedit; animi puritatem repraesentat, qualis in Poëta sacro debet esse, qui suos omnes labores ad Phoebum literarum Praesidem, &, vt loquuntur Graeci, μουσαγετήν referre debet............ Cycnus Ligurum Rex, in Gallia transpadana, Musicae laude clarus: qui cum decessisset, ab Apolline in sui nominis auem mutatus creditur, ait Pausanias in Atticis. Aliam caussam 2. Metamorph. Ouid. adfert......’ (ed. 1581 Antwerpen, pag. 635-637)
De liefde die tot der deucht trect. Dialogisme in Prosopopeye. Ga naar voetnoot* Vraghe. Waer syn v boghen nv Cupido en v pylen Ga naar voetnoot1 Daer ghy des iongers hert me doorwont by wylen? Ga naar voetnoot2 En waerom hout ghy noch dry croonen in v hant? Ga naar voetnoot3 Waerom sydy ghecroont met de vierde playsant? Ga naar voetnoot4 Antworde. 5[regelnummer] Ick en hou niet altoos van de ghemeyn goddinne Ga naar voetnoot5 Venus, die moeder is van de onsuyuer minne: Ga naar voetnoot6 Maer ick onsteeck het vier in alle gheesten reyn Ga naar voetnoot7 Der wysheyt om alsoo heur te eeren ghemeyn: Ga naar voetnoot7-8 Ga naar voetnoot8 En vier croonen der deucht berey ick sonder smette, Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Deerste is voorsichticheyt die ic hem opt hooft sette. Ga naar voetnoot10
Ga naar margenoot*Wtlegghinghe. 1Plato heeft twee Venus ende twee Cupidos of liefden ghe- Ga naar voetnoot12maect, te weten, d'een erts en d'ander hemels: de eertsche Ga naar voetnoot2 3 die de verganckelycke ende verderffelycke dinghen lief doet Ga naar voetnoot3 4 hebben, als syn het vleesch, ryckdommen, eere en hoocheden Ga naar voetnoot4 5 der werelt. De hemelsche die de eewige ende onuergancke-6lycke saken lief doet hebben, als syn de consten, de weten-7schappen, ende deuchden der welcker int ghemeyn seuen Ga naar voetnoot7 8 syn: waeraf de Voorsichticheyt met dander dry principael Ga naar voetnoot8 9 int hooft gheleghen syn, dander dry te weten Iusticie, cracht Ga naar voetnoot9 10 ende maticheyt syn int werck gheleghen, ende daerom synse 11 inde handen gheschildert. Ga naar voetnoot11
Epigramme in Apodixe. Ga naar voetnoot* Nemesis maecte (vroet) d'een liefde d'ander tseghen. Ga naar voetnoot1 D'een liefde die is goet, dewelcke in alle weghen Ga naar voetnoot2 Der ander liefden cracht benemt ende veriaecht: Ga naar voetnoot3 Met synen heeten brant hy des anders vier plaecht, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] En met syn schichten scherp, can hy des anders breken Ga naar voetnoot5 En can des anders quaet, also deur syn deucht wreken. Also verdryft de deucht d'ondeucht vroech ende laet, Waer de deucht plaetse crycht, daer moet verhuysen t'quaet, Die de liefde des vleeschs gheheel willen verlaten 10[regelnummer] Crygen een liefde reyn tot der deucht theurder baten. Ga naar voetnoot10
Alciatus. ('Αντέρως, id est amor virtutis. Emblema CIX Ga naar voetnoot1)) Dic vbi sunt incurui arcus? vbi tela Cupido? Mollia queis iuuenum figere corda soles. Fax vbi tristis? vbi pennae? tres vnde corollas Fert manus? vnde aliam tempora cincta gerunt? Haud mihi vulgari est hospes cum Cypride quicquam, Vlla voluptatis nos neque forma tulit Sed puris hominum succendo mentibus ignes Disciplinae, animos astráque ad alta traho. Quattuor eque ipsa texo virtute corollas: Quarum, quae Sophiae est, tempora prima tegit. ‘........Sed primum aduertendum est ex Platone, in Symposio, duas esse Veneres, & totidem Cupidines:...... Horum enim alter honestas cupiditates animis ingerit: alter vero affectus voluptuosos & terrestres inculcat...... Hic itaque tres coronas manibus contrectat, vnamque circumfert in capite: quibus quatuor illae virtutes (ex quibus omnis honesti fons petitur) designantur. Prior illa corona caput ambiens (partem quidem Platoni in Timaeo omnium corporis partium diuinissimam, & certè principem) prudentiam repraesentat: prouidere enim & aliquid prudenter meditari, contemplationis est: tres aliae, quas manibus continet, Iustitiam, Fortitudinem, & Temperantiam notant, quae potissimùm in actione positae sunt, manus enim actionis sunt organa. (ed. 1581 Antwerpen, pag. 382-383)
Sommighe psalmen van Dauid, Ga naar margenoot* Ga naar voetnoot* by den Poet in Duytsche gheset, te singhen nae de Fransoyse wyse. Den eersten Psalm. 1Desen Psalm seyt datse gheluckich syn, die verworpende Ga naar voetnoot1 2 den raet der godlooser, heur geuen om de wet des Ga naar voetnoot2 3 Heeren te leeren kennen ende daer nae leuen: ende seyt Ga naar voetnoot3 4 oock ongheluckich te syne die ghene die anders doen. Den. I. Psalm. Die niet en gaet inder godloosen raet, Ga naar voetnoot1 Die niet en staet ins boosheyts paden quaet, Ga naar voetnoot2 Noch niet en heeft by de spotters gheseten, Ga naar voetnoot3 Maer nacht en dach Godes wet sonder vergeten 5[regelnummer] Pryst en begheert, en vierich ouerpeyst, Ga naar voetnoot5 Die mensch' is wel gheluckich ongheueyst. Ga naar voetnoot6 Want hy sal syn gelyck den scoonen boom Die gheplant staet ontrent den waterstroom, Ga naar voetnoot8 Die tsynder tyt voorts brenghende is goy vruchten, Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Waeraf geen blat dort en valt, door sdoods suchten, Ga naar voetnoot10 Soo dat sulck man in alles dat hy doet, Ga naar voetnoot11 Altyts gheluck hebben sal en voorspoet. Ga naar margenoot* Maer sulcken goet de quade niet en vint, Ga naar voetnoot13 Want ghelyck t'stof verstroyt wordt met den wint, 15[regelnummer] Soo sullen sy heur oock verworpen vinden: Ga naar voetnoot15 De saken oock die sy heur onderwinden, Ga naar voetnoot16 Sullen int recht ghans om worden ghekeert, Ga naar voetnoot17 Met die vroom syn en wordt hy niet gheeert. Ga naar voetnoot18 Want God weet wel wat dié oprechte doet, Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] En sorghe draecht voor heur en voor hun goet: Ga naar voetnoot20 Daerom sal hun gheluck eewichlyck dueren: Maer die quaet syn van leuen sullen trueren: Ga naar voetnoot22 Want hy en draecht gheen sorghé voor heur lyf, Ga naar voetnoot23 Noch voor heur goet, maer verworpt heur bedryf. Ga naar voetnoot24
Datheen. Psalm I. 1Dese Psalm leert datse gelucksaligh sijn, die de zeden ende 2 raetslagen der Godtloosen verachten, ende hen begheuen om 3 Godts Wet te verstaen ende te bewandelen: Ende datse 4 ongelucksaligh sijn, die sulcks niet en doen. Die niet en gaet in der godloosen raet, Die op den wegh der sondaeren niet staet, End niet en sitt by den spotters onreyne, Maer dach end nacht heeft in Gods Wet alleyne, 5[regelnummer] Al synen lust, Ia spreeckt daeruan eenpaer, Die mensch' is wel gelucksaligh voorwaer. Hy sal gelijck sijn eenen schoonen boom, Gheplant by eenen klaeten waterstroom, Die sijn vruchten geeft in bequaeme tijden, 10[regelnummer] Van welcken geen drooge blat valt bezijden, So sal die mensche saligh sijn bekent, Met al sijn doen tot welcken hy hem wendt. Maer so en is 't met den godtlosen niet, Die als kaf verstroyt werden daermen 't siet, 15[regelnummer] D'welck van den windt hier end daer wert gedreuen: So sullen sy in Godts gerichte beuen, End niet bestaen, maer haest vergaen beschaemt, Met den vromen werden sy niet genaemt. God kent den wech end der vromen gemoet, 20[regelnummer] Hy draeght sorge voor hen end voor haer goet: Dies sullen sy wel gelucksaligh wesen. Maer naedenmael dat onse Godt gepresen, Op der godtloosen weghen niet en achtt, Sy end haer doen werden tot niet gebracht.
Marot-de Bèze. Pseavme premier. Clem. Mar. Beatus vir qui non abiit 1Ce Pseaume chante, que ceux sont bien heureux qui reiettans 2 les meurs et le conseil des mauuais, s'adonnent à cognoistre 3 et mettre à effect la Loy de Dieu, et malheureux ceux qui 4 font au contraire. Qvi au conseil des malins n'a esté, Qui n'est au trac des pecheurs arresté, Qui des moqueurs au banc place n'a prise: Mais nuit & tour la Loy contemple & prise 5[regelnummer] De l'Eternel, & en est desireux, Certainement cestuy la est heureux. Et semblera vn arbre grand & beau, Planté au long d'vn clair courant ruisseau, Et qui son fruict en sa saison apporte: 10[regelnummer] Duquel aussi la fueille ne chet morte: Si qu'vn tel homme, & tout ce qu'il fera Tousiours heureux & prospere sera. Mais les peruers n'auront telles vertus: Ainçois seront semblables aux festus, 15[regelnummer] Et à la poudre au gré du vent chassée. Parquoy sera leur cause renuersée En iugement, & tous ces reprouuez Au reng des bons ne seront point trouuez. Car l'Eternel les iustes cognoist bien, 20[regelnummer] Et est songneux & d'eux, & de leur bien: Pourtant auront felicité qui dure: Et pour autant qu'il n'a ne soin ne cure Des mal-viuans, le chemin, qu'ils tiendront, Eux, & leurs faits, en ruine viendront.
Den tweeden Psalm. 1Hier sietmen hoe dat Dauid ende syn ryck een warachtich 2 voorbeelt, ende onghetwyfelde profecye ons Heeren Iesu Ga naar voetnoot2 Ga naar voetnoot2-3 3 Christi, ende syns rycx gheweest syn. Waerom is toch het volck aldus beruert? Ga naar voetnoot1 Wat dwaesheyt doet heur nv dus murmureren? Ga naar voetnoot2 Hoe syn nv dus de Heydenen bekuert, Ga naar voetnoot3 Om ydelyck dwaesheyt groot t'ordonneren? Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] De Coninghen en de Princen der eerden Ga naar voetnoot5 Ga naar margenootHebben ghehadt alsulcken ouermoet Te muyten iá en oorloghé t'aenueerden Ga naar voetnoot6-7 Ga naar voetnoot7 Al teghen Godt en synen Coeninck goet, Ga naar voetnoot8 Segghende: coemt laet ons breken gelyck Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] De banden daer sy ons me bynden willen, Ga naar voetnoot10 Verworpen wy van ons in elcken wyck, Ga naar voetnoot11 Het iock daer sy ons mede willen brillen: Ga naar voetnoot12 Maer hy die woont in de hemelen schoone En doet niet dan dat hy met heur en lacht, Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Godt die heur doen veel min acht dan een boone Ga naar voetnoot15 Bespotse toch want hyse niet en acht. Ga naar voetnoot16 Hy salse dan wesendé heel ghestoort Ga naar voetnoot17 Met groot ghecrijs straffelyck spreken ane, Ga naar voetnoot18 En salsé soó als syt hebben ghehoort 20[regelnummer] Deur theylich woort doen beuen inde bane. Ga naar voetnoot20 Ghy Coninghen (sal hy segghen) wilt hooren: Van waer coemt v dit voornemen dus erch? Ga naar voetnoot22 Mynen Coninck heb ick voor my vercooren, En hem ghesalft op Sion mynen berch. 25[regelnummer] En ick die ben Coninck die hem behaecht Ga naar voetnoot25 Sal spreken wt d'oordeel by hem ghegheuen, Ga naar voetnoot26 Dats dat hy my gheseyt heeft onuersaecht: Ga naar voetnoot27 Ghy syt myn Soon die ick heden doé leuen: Ga naar voetnoot28 Begheert van my, ick sal v t'eender eruen Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Ga naar margenootAllé volcken haest maken onderdaen; Ga naar voetnoot30 Een sulcken Ryck sult ghy van my verweruen Dat tot het eynd' van dees' weerelt sal gaen. Ga naar voetnoot32 Een yseren roey sult ghy in v hant Ga naar voetnoot33 Draghen, om heur te houden in v banden, Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] En lustet v ghy sultse als uwen pant Brieselen als een eerden vat tot schanden. Ga naar voetnoot35-36 Wel aen dan nv ghy Coninghen en Princen Ga naar voetnoot37 Die hier deur voorts wyser gheworden syt, Ga naar voetnoot38 Oordeelt nv oock van landen en prouincen, Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] En neemt v less' hier wt tot deser tyt. Ga naar voetnoot40 Stelt v nv oock Dienaers van Godt den Heer Ga naar voetnoot41 Syn gramschap vreest, soeckt om hem te behaghen, En syn te syn verheucht v alle seer Ga naar voetnoot43 Hebbende altyts hem te stooren versaghen: Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Den soon die hy v seyndt die wilt oock eeren Ga naar voetnoot45 Dat hy hem niet en stoore druckelyck, Ga naar voetnoot46 Op dat ghy als ghy v van hem wilt keeren Niet en vergaet seer ongheluckelyck. Want onuerhuets sal synen tooren heet Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] Branden terstont eer mens hem soude wachten, Ga naar voetnoot50 Och hoe salich sullen dan syn ghereet Ga naar voetnoot51 Sy die gheheel op syn heyl sullen achten. Ga naar voetnoot52
Psalm II. 1Dese Psalm leert, dat David end sijn Rycke, een voor-2beeldt Christi ende syns eewighen Koninghrycks geweest 3 sij. Item hoe die vianden Christi ende syner Kercken met 4 schanden vergaen sullen. Waerom raest dat volck met sulcken hooghmoedt? Waerom komen die heydenen te samen? Wat is datse vergeefs so woeden doet? End raetslaen van dinghen die niet en betamen? 5[regelnummer] Die Koningen hen tesamen verbinden, Die voornaemst' al sijn ooc daer toe bedacht, Godt te bestrijden sy hen onderwinden, End synen gesalfden met grooter macht. Sy spreken t'saem, Laet ons breken met een, 10[regelnummer] Haer banden al, daer met sy ons verstricken: End t'iock dats' ons hart opleggen gemeen, Laet ons verwerpen end breken in sticken. Maer Godt die den hemel bewoent gepresen, Sal se belachen, want haer doen hy siet, 15[regelnummer] Haer opstel sal van hem bespottet wesen, Want het is ydel, end Godt acht het niet. Hy sals' aenspreken elck by synen naem, In sijn gramschap die grootlicks is te vruchten: Hy salse verbaest maeken al te saem, 20[regelnummer] In syn toornicheit die seer is te duchten. End sal spreken: Ghy Koningen wilt hooren, Van waer komt v dese raetslagh so ergh? Ick heb myn Koningh gesalft end verkoren, Ouer Zion mynen heyligen bergh. 25[regelnummer] End ick sijn Koningh van hem toebereydt, Sal Godts oordeel spreken voor yders ooren: T'welck is, dat hy my klaerlick heeft geseyt, Ghy sijt myn Soen huyden van my geboren. Begeert van my ick sal v t'eender eruen, 30[regelnummer] Veel volckeren haest maeken onderdaen: Een alsulck rijck sult ghy van my verweruen, Dat tot den eynden des eertrycks sal gaen. Ghy sult draegen eenen yseren staf, Om die al te dwingen dats' v doen eere: 35[regelnummer] Ghy sults' inden windt verstroyen als kaf, End morselen als een eerden vat teere. Dies ghy Koninghen end Vorsten der eerden, Wilt myn onderwys met herten ontfaen, End ghy Rechters wilt met ootmoet aenueerden, 40[regelnummer] T'goet vermaen dat v van my werdt gedaen. Dient Godt met kinderlicke vreese goet, Vreest sijn gramschap end soeckt hem te behaegen: Verblijdt v, end beeft voor hem met ootmoet, Siet dat ghy hem geen oorsaeck geeft te klaegen. 45[regelnummer] Kusset den Soen dien hy v heeft gesonden, Dat hy niet gram sy ouer uwe daet, Op dat ghy haest t'saem niet werdt verslonden, End in uwen wegh niet schricklick vergaet. Want sijn gramschap ontsteeckt seer haest en brandt, 50[regelnummer] Gelijck een vuer als men daer op niet achtet: Och hoe salich is hy in sulcken staet, Die hem vertraut end op sijn goetheit wachtet.
Pseav. II. Cl. Ma. Quare fremuerunt gentes. 1Icy void-on comment Dauid et son royaume sont vraye 2 figure et indubitable prophetie de Iesus Christ et son regne. Pourquoy font bruit & s'assemblent les gens? Quelle folie à murmurer les meine? Pourquoy sont tant les peuples diligens, A mettre sus vne entreprise vaine? 5[regelnummer] Bandez se sont les grans Roys de la terre: Et les primats ont bien tant presumé, De conspirer & vouloir faire guerre Tous contre Dieu & son Roy bien aimé. Disans entr' eux, Desrompons & brisons 10[regelnummer] Tous les liens, dont lier nous pretendent: Au loin de nous iettons & mesprisons Le ioug, lequel mettre sur nous s'attendent: Mais cestuy-la qui les hauts cieux habite, Ne s'en fera que rire de là haut: 15[regelnummer] Le tout-puissant de leur facon despite Se moquera. Car d'eux il ne luy chaut. Lors, s'il luy plaist, parler à eux viendra En son courroux, plus qu'autre espouuantable: Et tous ensemble estonnez les rendra 20[regelnummer] En sa fureur terrible & redoutable. Rois, dira-il, d'où vient ceste entreprise? De mon vray Roy i'ay fait election, Ie l'ay sacré, sa couronne il a prise Sur mon tressaint & haut mont de Sion. 25[regelnummer] Et ie qui suis le Roy qui luy ay pleu, Raconteray sa sentence donnée: C'est qu'il m'a dit, Tu es mon Fils eleu, Engendré t'ay ceste heureuse iournée. Demande moy: & pour ton heritage 30[regelnummer] Subiets à toy tous peuples ie rendray, Et ton empire aura cest auantage, Que iusqu' aux bords du monde l'estendray. Verge de fer en ta main porteras Pour les dompter, & les tenir en serre: 35[regelnummer] Et s'il te plaist, menu les briseras Aussi aisé comme vn vaisseau de terre. Maintenant donc, ô vous & Rois & Princes, Plus entendus & sages deuenez: Iuges aussi de terres & prouinces, 40[regelnummer] Instruction à ceste heure prenez. Du Seigneur Dieu seruiteurs rendez-vous, Craignez son ire, & luy vueillez complaire, Et d'estre à luy vous resiouissez tous, Ayans tousiours crainte de luy desplaire. 45[regelnummer] Faites hommage au Fils qu'il vous enuoye, Que courroucé ne soit amerement: Afin aussi que de vie & de voye Ne perissiez trop malheureusement. Car tout à coup son courroux rigoureux 50[regelnummer] S'embrasera qu'on ne s'en donra garde: O combien lors ceux-la seront heureux, Qui se seront mis en sa sauue-garde!
Ga naar margenoot*Den 3. Psalm. 1Dauid besprongen synde van een groote heercracht, Ga naar voetnoot1 2 verbaest hem met den iersten, maer terstont neemt hy Ga naar voetnoot2 3 soo grooten betrouwen in Godt, nae den male dat hy Ga naar voetnoot3 4 syn hulpe ende bystandt aengheroepen heeft, dat hy 5 hem versekert houdt voorspoet ende seghen tseghen Ga naar voetnoot5 6 syn vyanden te hebben. O Heer wat synder al Ga naar voetnoot1 Die suecken mynen val, Ga naar voetnoot2 En my stooren en quellen! Ga naar voetnoot3 Veel vyanden voorwaer 5[regelnummer] Te velde maken haer, Ga naar voetnoot5 En heur teghen my stellen. Ga naar voetnoot6 Seer veel sien icker by Ga naar voetnoot7 Die al segghen van my: Ga naar voetnoot8 Syn crachten syn ghebroken, 10[regelnummer] Synen Godt laet hem (siet) Nu sitten int verdriet. Tis dwaesselyck ghesproken: Want ghy syt mynen schilt, Die my beschermen wilt, 15[regelnummer] Ga naar margenootMyn hoope, ende myn leuen; Ghy syt (diet wil verstaen) Ga naar voetnoot16 Die maeckt dat ick mach gaen Ga naar voetnoot17 Met den hoofde op gheheuen. Ick hebbe myn ghebet 20[regelnummer] En hope op Godt gheset, En hem ghedaen myn clachte: En hy en heeft my niet Ghelaten int verdriet, Maer maeckt myn lyden sachte. 25[regelnummer] Dus sal ick dan met lust Slapen vry en gherust; Ga naar voetnoot26 Sonder vreesé oft schade: En sal voort weer ontwaeckt Ga naar voetnoot28 Worden, vry onghelaeckt, Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Deur Godts schoone ghenade. Hondert duysent versaemt Ga naar voetnoot31 En sullen niet beschaemt My maken hoe syt dryuen: Ga naar voetnoot33 Ia al quamen sy my 35[regelnummer] Besluyten noch daer by, Ga naar voetnoot35 K'en sal niet beschaemt blyuen. Ga naar voetnoot36 Coemt Godt toont dat ghy syt Ga naar margenootMet my tot alder tyt Op dat ghy myn vyanden 40[regelnummer] Opt kinnenbacken slaet, Ga naar voetnoot40 En heur soo met der daet Ga naar voetnoot41 Ontstucken breeckt heur tanden. Ga naar voetnoot42 Tis van v Heeré goet Datmen verwachten moet 45[regelnummer] Hulpé vroech ende spade. Want ouer v volck hier Stortt ghy seer goedertier Mildelyck v ghenade.
Psalm III. 1Dauid bestreden synde van een groote heerkracht is een 2 weynich verbaest: doch vertraut hy op Godt, ende maeckt 3 eenen moet: End nae dat hy Godt gebeden heeft, werdt hy 4 versekert, dat hy al sijn vianden ouerwinnen sal. Hoe veel is des volcks Heer, Dat my benydt so seer? Hoe veel menschen my quellen? Hoe veel vianden myn, 5[regelnummer] Nu sterck te velde sijn, Die hen tegen my stellen? Ick sie daer veel voorwaer, Die tot my spreken klaer: Vergaen sijn al syn krachten, 10[regelnummer] Sijn Godt die helpt hem niet, In dit cruys end verdriet: Maer t' sijn ydel gedachten. Want ghy sijt Heer myn schildt, Die my beschermen wilt, 15[regelnummer] End my eere wilt geuen. Ghy doet dat ick voortaen, Magh vry opentlick gaen, Met den hoofd' opgeheuen. Ick hebb' in myn elendt, 20[regelnummer] Myn stem tot Godt gewendt, End geklaeght in dit wesen, Hy heeft oock nae sijn Woort, Myn klacht' altyt verhoort, Van synen bergh gepresen. 25[regelnummer] Dies sal ick rust' ontfaen, End seker slapen gaen, Bewaert voor alle schaede. Ick sal des morgens klaer, Ontwaeken sonder vaer, 30[regelnummer] Want Godt wilt my slaen gaede. Hondert duysent by een, Deden my vreese geen, Wanneer se sulcks aenuyngen, End my wilden met haest, 35[regelnummer] Om te maeken verbaest, Verstricken end omryngen. Komt Heer, toont dat ghy sijt Met my tot aller tydt. End dat ghy myn vianden, 40[regelnummer] Opt' kinnebacken slaet, End hen breeckt met der daet, In stucken haere tanden. Van v ist O Heer goet, Datmen verwachten moet, 45[regelnummer] Hulp' end troost vroegh ende spaede: Want ouer v volck hier, Stortt ghy Heer goedertier, Seer rycklick v' ghenaede.
Pseav. III. Cl. Ma. Domine, quid multiplicati sunt. 1Dauid assailly d'vne grosse armée, s'estonne du commence-2ment: puis prend vne si grande fiance en Dieu, qu' apres 3 l'auoir imploré, il s'asseure de la victoire. O Seigneur que de gens, A nuire diligens, Qui me troublent & greuent, Mon Dieu que d'ennemis, 5[regelnummer] Qui aux champs se sont mis, Et contre moy s'esleuent! Certes plusieurs i'en voy, Qui vont disant de moy, Sa force est abolie: 10[regelnummer] Plus ne trouue en son Dieu Secours en aucun lieu, Mais c'est à eux folie. Car tu es mon tresseur Bouclier & defenseur, 15[regelnummer] Et ma gloire esprouuée: C'est toy, à bref parler, Qui fais que puis aller Haut la teste leuée. I'ay crié de ma voix 20[regelnummer] Au Seigneur maintes-fois, Luy faisant ma complainte: Et ne m'a repoussé, Mais tousiours exaucé De sa montagne sainte. 25[regelnummer] Dont coucher m'en iray, En seurté dormiray, Sans crainte de mesgarde: Puis me reueilleray, Et sans peur veilleray 30[regelnummer] Ayant Dieu pour ma garde. Cent mil' hommes de front Craindre ne me feront, Encor' qu'ils l'entreprinssent: Et que pour m'estonner, 35[regelnummer] Clorre & enuironner De tous costez me vinssent. Vien donc, declare toy Pour moy, mon Dieu mon Roy, Qui de buffes renuerses 40[regelnummer] Mes ennemis mordens, Et qui leur romps les dents Et leurs gueules peruerses. C'est de toy Dieu treshaut, De qui attendre faut 45[regelnummer] Vray secours & defense: Car sur ton peuple estens Tousiours, en lieu & temps, Ta grand' beneficence.
Den 4. Psalm. 1Dauid aenroept Godt als Absalon den oproer teghen hem Ga naar voetnoot1-2 2 maeckte. Hy berispt de Vorsten van Israel datse teghen 3 hem muyten, ende roeptse tot leetwesen, voorts sluytende Ga naar voetnoot3 Ga naar voetnoot3-4 4 seyt dat hy hem alsdan wel getroost vint, als hy Gode te Ga naar voetnoot4 Ga naar voetnoot4-5 5 rechte betrout. Als ick v roep wilt my verhoren O Godt die mijn gherechtheyt syt, Ga naar voetnoot2 Doet mijn herte cranc vreucht oorboren, Ga naar voetnoot3 En wilt my oock toch niet verstoren, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Maer verheft mijn gebet altyt. Ga naar voetnoot5 Ga naar margenootO ghy wreede menschen hoe langhe Sult ghy dus soecken mijn misval? Ga naar voetnoot7 Hoe lang' sult ghy de boosheyt stranghe, Ga naar voetnoot8 De leughens der ydelheyt pranghe Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Soecken en wenschen groot en smal? Ga naar voetnoot10 Weet dat Godt my hier in dit leuen Ouer syn volck sonder ghetal Ga naar voetnoot12 Voor synen Coninck heeft verheuen, Ga naar voetnoot13 Die mijn suchten, kermen en beuen Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Vanden Hemel verhooren sal: Dus ghy die nv vreest al syn wercken Wacht v tseghens hem te misdoen, Ga naar voetnoot17 En wilt nou op v bedde bemercken Ga naar voetnoot18 Syn groote cracht niet om verstercken: Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Houdt op van my te quellen coen. En voorts offert reyn offerhande Met vermeerder herten en moet, Ga naar voetnoot22 En maeckt van v misdaden schande Ga naar voetnoot23 Stellende op Gode goederhande Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] V hope en v betrouwen goet. Veel segghen: wie sal tonser leeren Ga naar voetnoot26 Oueruloedich ons toonen t' goet? Nae v goetheyt o Heer der Heeren Ga naar voetnoot28 Ga naar margenootWilt de claerheyt ws aensichts keeren Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Op my en myne met voorspoet. Ga naar voetnoot30 Want ick heb meer vreuchden ontfanghen Deur de schoonheyt ws aensichts claer, Dan sy die hier naer heur verlanghen Olie en wijn met vollen ganghen Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] Hebben, en een goet cooren iaer. Soo dat ick in peys ende vrede Slapen sal gaen seer wel gherust, Ga naar voetnoot37 Want v goetheyt vuecht dat soó mede Ga naar voetnoot38 En versekert my op deés stede Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] Dat ick ghebieden sal met lust. Ga naar voetnoot40
Psalm IIII. 1Dauid bid Godt in den oproer dien Absalom maeckte, ende 2 vermaent die Vorsten Israels, die teghen hem opstonden tot 3 bekeeringe, ende betuyght, dat hy hem als dan wel ghetroost 4 vindt, als hy Godt recht vertrouwt. Als ick v bidd' opent v ooren, O Heer myne gerechticheit, Laet myn hert' bang' uwen troost hooren, End v stedes komen te vooren, 5[regelnummer] Myn gebedt nae v goedicheit. Hoe langh sult ghy soecken ghy Heeren, Myn eer te schenden met hooghmoet, End v tot ydelheit bekeeren, Die luegen oock t'uwer oneeren, 10[regelnummer] So liefhebben als ghy nu doet? Bekent dat Godt my in dit leuen, Bouen die ander menschen al, Tot eenen Koningh heeft verheuen, Die myn suchten ende myn beuen, 15[regelnummer] Van den hemel verhooren sal. So ghy gram werdt, wacht v van sonden Misdoet niet tegen synen wil, Op uwen legher wilt doergronden Dit werck. Laet af tot desen stonden, 20[regelnummer] My te quellen met dit gheschil. Offert dan een oprecht' offrande, Met verslagen hert' end ghemoet. Betert v van dees sonde end schande, End stelt op Godt (seer goederhande) 25[regelnummer] Geheel al v vertrauwen goet. Veel spreeken: Hoe kan hy ons leeren, Dat goed is end Godt aengenaem? Nae v goedtheit wilt Heer der Heeren, V lieflick aenschyn doch eens keeren, 30[regelnummer] Tot my end' al de myne t'saem. Want meer blijdschap is my gegeuen, Doer v aenschyn Heer goedertier, Dan hen is die hier syn verheuen, Die met veel wyns end koorens leuen, 35[regelnummer] Hebbende haeren nootdruft hier. Dus sal ick my in goeden vrede, Nederleggen end slapen wel, Want v goetheit beschickt dit mede, Die my doet hopen hier beneden, 40[regelnummer] End int' Ryck doet hebben beuel.
Pseav. IIII. Cl. Ma. Quum inuocarem exaudiuit. 1En la conspiration d'Absalon il inuoque Dieu, reprend les 2 Princes d'Israel, conspirans contre luy, les appele, à repen-3tance, et conclud qu'il se trouue bien de se fier en Dieu. Qvand ie t'inuoque, helas, escoute, O Dieu de ma cause & raison: Mon coeur serré au large boute: De ta pitié ne me reboute, 5[regelnummer] Mais exauce mon oraison. Iusqaes à quand gens inhumaines, Ma gloire abatre tacherez? Iusques à quand emprises vaines, Sans fruit & d'abusion pleines, 10[regelnummer] Aimerez-vous, & chercherez? Sachez, puis qu'il Le conuient dire, Que Dieu pour son Roy gracieux, Entre tous m'a voulu elire: Et si à luy crie & souspire, 15[regelnummer] Il m'entendra de ses hauts cieux. Tremblez donques de telle chose, Sans plus contre son vueil pecher: Pensez en vous ce que propose, Dessus vos licts en chambre close, 20[regelnummer] Et cessez de plus me fascher. Puis offrez iuste sacrifice, De coeur contrit, bien humblement, Pour repentance d'vn tel vice: Mettans au Seigneur Dieu propice 25[regelnummer] Vos fiances entierement. Plusieurs gens disent, Qui sera-ce, Qui nous fera voir force biens? O Seigneur par ta sainte grace, Vueilles la clarté de ta face 30[regelnummer] Esleuer sur moy & les miens. Car plus de ioye m'est donnée Par ce moyen, ô Dieu treshaut, Que n'ont ceux qui ont grand' année De froment & bonne vinée, 35[regelnummer] D'huiles & tout ce qu'il leur faut. Si qu'en paix & en seurté bonne Coucheray & reposeray. Car, Seigneur, ta bonté l'ordonne, Et elle seule espoir me donne, 40[regelnummer] Que seur & seul regnant seray.
Den 5. Psalm. Ga naar voetnoot* 1Dauid ballinck synde, veel gheleden hebbende, ende 2 verwachtende noch meer te lyden deur d'opruyen der 3 pluymstryckers die ontrent Saul waren, Stiert syn ghebet Ga naar voetnoot3 4 tot den Heere, En voorts vertroost hy hem seluen, als hy Ga naar voetnoot4 5 ghedachtich wort dat Godt de quade altyts haet, ende 6 de goede gunstich is. Ghehoor o Godt wilt my toch gheuen, En mijn woorden wilt toch verstaen, Ga naar voetnoot2 Ga naar margenootWilt oock wel neerstich gade slaen, Ga naar voetnoot3 Waerom mijn hert dus sucht met beuen, Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Heeré verheuen. Verstaet toch mijn clachte ghestadich Ga naar voetnoot6 Mijn Godt, mijn Coninck groot gheacht, Want ick alleene met aendacht Ga naar voetnoot8 V bid o Heeré seer ghenadich 10[regelnummer] Endé weldadich. Des morghens eert beghint te daghen, Sult ghy my Heer gheuen ghehoor: Want ick v vroech sonder ghestoor Ga naar voetnoot13 Vierich sal bidden ende claghen, 15[regelnummer] Sonder vertraghen. Ga naar voetnoot15 Ghy syt de Godt die de boosheden Niet en bemint, maer wederstaet: Ghy versmaet de doenders van tquaet, En heur boosé en valsche seden Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Sult ghy vertreden. Nummermeer en sullen die quade Ga naar voetnoot21 Heur vertoonen doruen voor v. Ga naar voetnoot22 Want altyts, voor, naer ende nv Ga naar voetnoot23 Haet ghyse, die sonder ghenade Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Syn, vroech en spade. Ga naar margenootV gramschappé sult ghy bewysen Ouer de leughenaers ghemeyn: Ga naar voetnoot27 Bedrieghers, dootslaghers onreyn, Syn voor Gode (diemen moet prysen) 30[regelnummer] Een groot afgrysen. Maer deur v groote deucht ghepresen Ga naar voetnoot31 Die ghy my bewyst, sal ick gaen Om v mijn Godt te roepen aen In v huys, daer ick sal deur desen Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] Godtvruchtich wesen. Gheen waerheyt en spreken haer monden, Ga naar voetnoot36 Haer herten syn erch als fenyn, Ga naar voetnoot37 Heur kelen open grauen syn, Heur tonghen syn tot allen stonden Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] Gheueyst beuonden. Ga naar voetnoot40 Betoont heur, Heere datse dwalen, Ga naar voetnoot41 Heur opset wilt te niete doen, Ga naar voetnoot42 Verderftse om heur boosheyt seer coen, Want sy hun herten toch verstaelen Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Tseghen v paelen. Ga naar voetnoot45 Maer laetsé verheucht worden Heere, Die op v betrouwen altyt: Laetse toch altyts syn verblyt, Ga naar margenoot*Met alle die soecken v eere, 50[regelnummer] Tot elcken keere. Ga naar voetnoot50 Want ghy syt milt en oueruloedich, En ghy beschermt den goeden man, Voor alle dat hem deeren can, Ga naar voetnoot53 Ghelyck den schilt ons is behoedich Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Voor wonden bloedich.
Psalm V. 1Dauid verbannen sijnde, ende veel lydende, verwacht noch 2 meer lydens doer de pluymstryckers die ontrent Saul waren: 3 Daerom bidt hy Godt, ouerleggende dat hy die boose altyt 4 haetet, ende goetgunstich is den vromen. Verhoort O Godt myn woorden klachtigh, Laet uw' ooren op sijn gedaen: End wilt doch d'oorsaecke verstaen, Myns klagens end suchtens eendrachtigh, 5[regelnummer] O Heer almachtigh. Hebt acht op myn suchten ghestadigh, Myn Godt end Koningh groot gheacht, Dewyl' ick tot v met aendacht Myn smeeken doe, O Heer genaedigh, 10[regelnummer] Ende weldaedigh. Des morgens vroegh, voor den daegraede, Sult ghy my verhooren eenpaer, Want seer vroegh sal ick v voorwaer, Bidden, wachtende vroegh end spaede, 15[regelnummer] Op v' ghenaede. Ghy sijt een Godt die de boosheden, Niet en bemindt, maer wederstaet. By v sijn de boosdaeders quaet, Met haeren doen end boose zeden 20[regelnummer] Gantsch niet gheleden. Die dwaesen die nae v niet vraeghen, Sullen voor v verschynen niet, Want ghy die haetet so men siet, Die boosheit doen, sonder vertzaeghen, 25[regelnummer] Iae met behaeghen. Ghy sult vwe gramschap bewysen, Ouer die Lueghenaers gemeen: Doodslagers, Bedriegers met een, Syn voor Godt (dien elck mensch moet prysen) 30[regelnummer] Een groot afgrysen. Maer doer uwe goetheit hoogh' gepresen, Die ghy my bewyst, sal ick gaen, Om v, O Heer te roepen aen, In v huys, daer ick sal mids desen, 35[regelnummer] Godtvruchtigh wesen. Geleydt my Heer, end laet doch blycken Aen my v goedtheit, dat my niet Myn haeters bringen in 't verdriet, Leydt my uwen pad desgelycken, 40[regelnummer] Sonder afwycken. Daer is gheen waerheit in haer monden, Haer hert is valsch, arghlistich, straf, Haer keel is als een open graf, Haer tongh' is vol smeeckens beuonden, 45[regelnummer] Tot allen stonden. Verderfts' end doet te niet haer naemen, Breeckt haer raetslaegen end haer doen, Verstroyt s' om haer boosheit seer koen, Want Heer sy soecken alle t'saemen 50[regelnummer] V te beschaemen. Maer verhueght hen t'gemoet end sinnen, Die op v vertrouwen altydt, Dats' in v Heer werden verblijdt, Die uwen naem in 't herte binnen 55[regelnummer] Trauwlick beminnen. Want ghy sijt mildt end ouervloedigh Den vromen man, Heer goedertier, Met uwe gunst deckt ghy hem schier, Als met den schildt, Ghy sijt so goedigh, 60[regelnummer] End seer langhmoedigh.
Pseavme V. Cl. Ma. Verba mea auribus. 1Dauid en exil ayant beaucoup souffert, et s'atendant souffrir 2 d'auantage par les flatteurs qui estoyent autour de Saul, 3 dresse sa priere à Dieu: puis se console quand il pense que 4 le Seigneur a tousiours les mauuais en haine, et qu'il fauorise 5 les bons. Avx paroles que ie veux dire Plaise toy l'oreille prester, Et à cognoistre t'arrester, Pourquoy mon coeur pense & souspire, 5[regelnummer] Souuerain Sire. Entens à la voix tresardente De ma clameur, mon Dieu mon Roy, Veu que tant seulement à toy Ma supplication presente, 10[regelnummer] I'offre & presente. Matin deuant que iour il face, S'il te plaist, tu m'exauceras, Car bien matin prié seras De moy, leuant au ciel la face, 15[regelnummer] Attendant grace. Tu es le vray Dieu, qui meschance N'aimes point ne malignité: Et auec qui en verité, Malfaicteurs n'auront accointance, 20[regelnummer] Ne demeurance. Iamais le fol & temeraire N'ose apparoir deuant tes yeux: Car tousiours te sont odieux Ceux qui prennent plaisir à faire 25[regelnummer] Mauuais affaire. Ta fureur perd & extermine Finalement tous les menteurs: Quand aux meurtriers & decepteurs, Celuy qui terre & ciel domine 30[regelnummer] Les abomine. Mais moy en la grand' bonté mainte, Laquelle m'as fait sauourer, Iray encores t'adorer En ton Temple, en ta maison sainte, 35[regelnummer] Dessous ta crainte. Mon Dieu, guide moy & conuoye Par ta bonté, que ne sois mis Sous la main de mes ennemis, Et dresse deuant moy ta voye, 40[regelnummer] Que ne foruoye. Leur bouche rien de vray n'ameine, Leur coeur est feint, faux & couuert: Leur gosier vn sepulchre ouuert: De flaterie fausse & vaine 45[regelnummer] Leur langue est pleine. O Dieu, monstre leur qu'ils mesprennent: Ce qu'ils pensent faire, deffaits: Chasse-les pour leurs grands meffaits: Car c'est contre toy qu'ils se prennent, 50[regelnummer] Tant entreprennent. Et que tous ceux se resiouissent Qui en toy ont espoir & foy: Ioye auront sans fin dessous toy, Auec ceux qui ton Nom cherissent, Et te benissent. Car de bien faire tu es large A l'homme iuste, ô vray Sauueur, Et le couures de ta faueur Tout ainsi comme d'vne targe, 60[regelnummer] Espesse & large.
Den 6. Psalm. 1Dauid vanden Heere ghestraft synde, bekent dat hi deur Ga naar voetnoot1 2 syn misdaet Gods gramschap op hem verweckt heeft: Ga naar voetnoot2 3 ende om ontlast ende verfraeyt te worden, bidt hy om Ga naar voetnoot3 4 vergiffenisse van synen sonden: hem beclaghende dat hy Ga naar voetnoot4 5 hem niet en sal cunnen louen, ten sy dat hy hem treckt Ga naar voetnoot5 6 wten perykele des doots: daer na hem versterct hebbende, Ga naar voetnoot6 7 maeckt hy de gratie des Heeren groot, ende keert syn Ga naar voetnoot7 Ga naar voetnoot7-8 8 redene tot syn vyanden, die heur in syn lyden verblyden. Ga naar voetnoot8 In uwen toren Heere Ga naar voetnoot1 (Want ick my tot v keere) En straft myn sonden niet: En in euelen moede Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Ga naar margenootEn gheeft my niet v roede Die ick verdient heb' (siet). Maer wilt toch v ghenade Ouer my vroech en spade Stortten, want ick ben cranck: 10[regelnummer] Ghesontheyt wilt my gheuen, Want siel en lijf my beuen Deur mijnder sonden stanck. Ga naar voetnoot12 Droefheyt coemt my berueren, Ga naar voetnoot13 Alle mijn sinnen trueren, Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Mynen gheest is ontstelt: O Heeré der ghenaden Wanneer sult ghy ontladen Ga naar voetnoot17 My van dit swaer ghewelt? Wilt v tot mywaerts keeren, 20[regelnummer] Ende dit swaer verseeren Ga naar voetnoot20 Dat my quelt drijft van my: Seer groot syn mijn misdaden, Maer wilt my wt ghenaden Maken van sonden vry. 25[regelnummer] Want in des doots afgrysen Ga naar voetnoot25 Ga naar margenootEn salmen toch niet prysen Vwe godheyt bequaem: Ga naar voetnoot27 Wie salder inder hellen, V glorié vertellen, 30[regelnummer] Oft prysen uwen naem? Van kermen en van suchten Ben ick vermoeyt deur duchten. Ga naar voetnoot32 Soo dat ick alle nacht Mynen legher met schreyen Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] Nat make sonder beyen Ga naar voetnoot35 Met myn tranen onsacht. Ga naar voetnoot36 Myn ghedaente met allen Ga naar voetnoot37 Is Heeré gans veruallen, Deur gheduerich gheclach: 40[regelnummer] Siendé aen alle syen Ga naar voetnoot40 Myn vyanden verblyen Ga naar voetnoot41 Ouer my met ghelach. Ghy boose ghy moet wyken, Ghy wreede gaet oock stryken, Ga naar voetnoot44 45[regelnummer] Vertreckt, vertreckt van hier: Want den Godt goet en schoone Ga naar voetnoot46 Heeft myn clachté ghewoone, Ga naar voetnoot47 Verhoort seer goedertier. Ga naar voetnoot48 Godt en heeft niet verslaghen Ga naar voetnoot49 50[regelnummer] Myn kermen noch myn claghen; Ga naar margenoot*Maer ontfanckt myn ghebet: Myn clachten hem beweghen Ick heb van hem vercreghen Myn begheerte en veel bet. Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Dus moeten dan met schanden, Wycken al myn vyanden, Die my dus lastich syn: Ga naar voetnoot57 Van my moeten sy wyken, Heur oneere moet blyken, Ga naar voetnoot59 60[regelnummer] Deur Gods sueticheyt fyn. Ga naar voetnoot60
Datheen. Psalm VI. 1Dauid van Godt gestraft sijnde, bekent dat hy doer syn 2 misdaet Godes gramschap verweckt heeft, Ende op dat hy 3 wat verquicket werde, hy biddet om vergeuinghe sijner 4 sonden, om dat hy God niet kan louen, t'en sij dat hy wt 5 die doodelicke benaudtheidt verlost werde. Daer nae (ge-6troost sijnde) pryset Gods goetheit, ende straft die, die hen 7 verblydden in sijn lyden. Wilt my niet straffen Heere, Die misdaen heb so seere, In eenen grammen sin, In uwen toorn veruaerlick, 5[regelnummer] Castijdt my niet so swaerlick, Als ick wel weerdigh bin. Maer wilt v Heer' ontfaermen, Ende ouer my erbaermen, Ick ben seer swack altydt. 10[regelnummer] Wilt my gesondtheit geuen, Want myn siel' end lyf beuen, In desen mynen strydt. Myn gheest hem oock ontstellet, Swaer verschricken my quellet, 15[regelnummer] Vreese maeckt my onvro. O Heere hoogh ghepresen, Hoe langhe salt noch wesen, Dat ick moet blyuen so? Ach wilt v tot my keeren, 20[regelnummer] Wilt oock van my doch weeren, Dees benaudtheit niet kleyn. Seer groot sijn myn misdaeden, Maer, wt louter ghenaeden, Maeckt my Heer daer van reyn. 25[regelnummer] Want in de doodt seer wreede, Wie is' die daer verbreede, V' lof end eer bequaem, Niemant sal in der hellen, Vwen prys schoon vertellen, 30[regelnummer] Noch dancken uwen Naem. Ick ben moed' end verslaghen, Van gantsch den nacht te klaghen, Ick doe swemmen voorwaer, Myn bedde met myn weenen, 35[regelnummer] End myn legher met eenen, In myn traenen eenpaer. Myn ghedaente met allen, Is nu (Heer) gantsch vervallen, Door gheduerigh geklach. 40[regelnummer] Om dat aen alle zyden, Myn vianden verblyden, Voor my met groot ghelach. Ghy boose wilt nu wycken, Ghy wreede desgelycken, 45[regelnummer] Vertreckt nu haest van hier, Godt heeft myn treurigh klaeghen, Nae sijn goet welbehaeghen, Verhoort seer goedertier. Godt en wil niet verachten 50[regelnummer] Myn gebedt, noch myn klachten, Maer hoort my t'syner eer, Myn beden hem beweghen, Ick heb van hem verkregen, Myn begheerten, end meer. 55[regelnummer] Daerom sijn nu met schanden, Beswaert al myn vianden, Verbaest sijn sy gewis, Teruggh' moeten sy keeren, Met schaemten end oneeren, 60[regelnummer] Want my Godt so goet is.
Marot-de Bèze. Pseavme VI. Cl. Ma. Domine ne in furore. 1Dauid affligé de la main de Dieu, recognoist auoir par sa 2 coulpe prouoqué l'ire d'iceluy: et à fin d'estre soulagé, 3 demande pardon de ses pechez, se complaind qu'il ne le 4 pourra pas louer, s'il ne le retire du danger de mort: puis 5 s'estant fortifié, magnifie la grace de Dieu, et tourne son 6 propos vers ses ennemis qui se resiouyssoyent de ses maux. Ne vueille pas, ô Sire, Me reprendre en ton ire, Moy qui t'ay irrité. N'en ta fureur terrible 5[regelnummer] Me punir de l'horrible Tourment qu'ay merité. Ains Seigneur, vien estendre Sur moy ta pitié tendre: Car malade me sens. 10[regelnummer] Santé donques me donne: Car mon grand mal estonne Tous mes os & mes sens. Et mon esprit se trouble, Grandement & au double, 15[regelnummer] En extreme soucy. O Seigneur plein de grace, Iusques à quand sera-ce Que me lairras ainsi? Helas, Sire, retourne, 20[regelnummer] D'entour de moy destourne, Ce merueilleux esmoy: Certes grande est ma faute, Mais par ta bonté haute, Ie te pry sauue moy. 25[regelnummer] Car en la mort cruelle Il n'est de toy nouuelle, Memoire ne renom: Qui penses tu qui die, Qui loue & psalmodie 30[regelnummer] En la fosse ton nom? Toute nuict tant trauaille Que lict, chalit & paille En pleurs ie fay noyer: Et en eau goutte à goutte 35[regelnummer] S'en va ma couche toute, Par si fort larmoyer. Mon oeil plorant sans cesse, De despit & destresse En vn grand trouble est mis: 40[regelnummer] Il est enuieilli d'ire, De voir entour moy rire Mes plus grans ennemis. Sus, sus, arriere iniques, Deslogez tyranniques 45[regelnummer] De moy tous à la fois. Car le Dieu debonnaire, De ma plainte ordinaire A bien ouy la voix. Le Seigneur en arriere 50[regelnummer] N'a point mis ma priere, Exaucé m'a des cieux: Receu a ma demande, Et ce que luy demande Accordé m'a & mieux. 55[regelnummer] Donques honteux deuiennent, Et pour vaincus se tiennent Mes aduersaires tous: Que chacun d'eux s'eslongne Subit en grand vergongne, 60[regelnummer] Puis que Dieu m'est si doux.
Den 7. Psalm. 1De Propheet' bidt verlost te syne van de groote veruol- Ga naar voetnoot12ghinghe van Saul: Hy sett syn ontschult voort, begheert Ga naar voetnoot2 3 het Coeninckryck dat hem beloeft is, ende beschaemtheyt Ga naar voetnoot3 4 ouer syn vyanden. Eyndelinge singkt hy dat sy met heur Ga naar voetnoot4 5 eygen sweerden vergaen sullen: En danckter Godt af. Ga naar voetnoot5 Myn Godt op v staet myn betrouwen, Dus wilt my in v hoedé houwen, Op dat soo veel vyanden fel Ga naar voetnoot3 My niet en oueruallen, snel: 5[regelnummer] En dat heur Prins' my niet grype, Ga naar voetnoot5 Ga naar margenootEn my verscheure ende vernype, Ga naar voetnoot6 Ghelijck den Leeu dorstich naer d'bloet, Sonder datmen my bystant doet. Mijn Godt waer op ick vast wil rusten, 10[regelnummer] Heb ick misdaen, dat sy met lusten My segghen nae, en tyghen aen, Ga naar voetnoot10-11 Heb ick sulcken boosheyt bestaen, Ga naar voetnoot12 Heb ick het quaet willen verghelden Met quaet, soo sy my tonrecht schelden, Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Iae heb ick hem gheen deucht ghedaen, Ga naar voetnoot15 Voor t'quaet van hem tonrecht ontfaen: Ga naar voetnoot16 Soo willick dat hy my met stryde Veruolghe, en dat ick schade lyde: Iae dat hy mijn verwinder sy, Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] En my mijn eeré roof daer by. Verheft v dan verheft v Heere, Ouer desé, en slaetse zeere, Ga naar voetnoot21-22 Waeckt voor my dat ick gheset sy Int recht dat ghy beloeft hebt my. Ga naar voetnoot23-24 25[regelnummer] Met menichte moet t'volck vergheren Ga naar voetnoot25 Voor uwen Troon niet om vercleren, Ga naar voetnoot26 En ghy daer soo verheuen staet, Ga naar voetnoot27 Om de sake die ons aen gaet: Daer suldy van t'volck Richter wesen, 30[regelnummer] Ga naar margenootO hooghe Godt en dan by desen Ga naar voetnoot30 Oordeelt my oock rechtueerdelyck, Naer mijn verdiensté weerdelyck. Ga naar voetnoot32 Laet het quaet de quade verslinden, En laet de goedé het goet vinden: 35[regelnummer] O Godt die inder herten gaet, Ga naar voetnoot35 En kent de selue goet oft quaet. Ga naar voetnoot36 Godt is mijn borcht en vast betrouwen, Daer ick op hoop' en op wil bouwen, Die dé vromé helpt en behoet, 40[regelnummer] Endé heur ouerwinnen doet. Ga naar voetnoot40 Godt is een Rechter tallen stonden, Ga naar voetnoot41 Goet voor die oprecht syn beuonden, Ga naar voetnoot42 Dies ghelijcx is hy oock ghestelt Rechter oprecht van die hem quelt. Ga naar voetnoot43-44 45[regelnummer] Ist dat de mensch die my beschayen Ga naar voetnoot45 Wil, hem van t' quaet niet en wil drayen, Ga naar voetnoot46 Soo sal Godt dan syn sweert scherp' maken, En synen booch spannen om raken. Ga naar voetnoot48 Alrée heeft dé Heer' der heerscharen 50[regelnummer] Syn wapenen tsamen gaen paren: Ga naar voetnoot50 Hy maeckt ghereet schichten seer snel Ga naar voetnoot51 Om te treffen mijn haters fel, Ga naar voetnoot52 En d'ander vol van ydel saken Ga naar voetnoot53 Ga naar margenoot*Die hem lastich int quaet doen blaken; Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Om voorts te brenghen met verdriet Ga naar voetnoot55 Syn ongheual en anders niet. Ga naar voetnoot56 Om een groote grachte te grauen, Sietmen hem sorchfuldichlyck slauen, Ga naar voetnoot58 Maer hy sal vallen met misual, Ga naar voetnoot59 60[regelnummer] In de gracht die hy grauen sal. Het quaet dat hy my wilt bereyden Sal hem ouer syn hooft verspreyden, Ga naar voetnoot62 Ia ick sie het quaet dat hy doet, Hem dalen op syn hooft onsoet. Ga naar voetnoot64 65[regelnummer] Hier om gheue ick den grooten Heere, Om syn recht oordeel prys en eere: En soo lang' hy my d'leuen iont, Ga naar voetnoot67 Sal hem lof singhen mynen mont. Ga naar voetnoot68
Psalm VII. 1Dauid begeert bewaert te wesen voor die groote veruolginghe 2 van Saul, Hy verklaert sijn onschuldt, Ende begheert dat 3 Koninghrycke dat hem beloeft was, ende dat sijn vianden 4 beschaemt werden. Eyndelick spreeckt hy, dat sijn vianden 5 met haeren eyghenen sweerden vergaen sullen, Daer ouer hy 6 oock Godt loeft. Op v hop' ick Heer t' allen tijden, Wilt my doch voor al die bevryden, Die my haeten met onuerstand, Dat ick hen niet vall' in die hand. 5[regelnummer] Dat haer ouerste my niet vanghe, End my als eenen Leewe strange, Niet verniel' end maeke ter schand', Bloot sijnde van uwer bystandt. Godt, op wien ick hop' met verlangen, 10[regelnummer] Heb' ick myn daeghen sulcks begangen, Als sy toeschryuen uwen knecht, Is in myn hand eenigh onrecht, Heb ick quaed vergolden met quaede, Ofte gesocht der vromen schaede, 15[regelnummer] Heb ick dien vergramt met een woort, Die t' onrecht op my was gestoort: So moet myn viandt my nae jaegen, Van hem werd' ick nedergeslaegen, Hy bringhe myn leuen te niet, 20[regelnummer] End myn eere daer men op siet. Staet op Heer, wilt opstaen in eeren, Vwen toorn teghen hen wilt keeren, Die my haeten: Helpt my gelijck, Aen dat beloefde Koninghryck. 25[regelnummer] Dat volck komme met grooten hoopen, Tot uwer Maiesteit geloopen, End op dat wy ons recht ontfaen, Wilt op uwen Rechterstoel gaen. Daer sult ghy des volcks Rechter wesen, 30[regelnummer] En sult (Heer myn toevlucht gepresen) My nae myne gerechticheit, Rechten, end nae myn vromicheit. Van der boosheit wilt een eynd' maeken, Der boosen, end neemt aen die saeken 35[regelnummer] Der vromen, ghy die t'aller stond', Elcks hert' ende nieren doergrondt. God is myn schilt end myn borcht krachtigh, Op hem ist dat ick hop' aendachtigh, Die de vrome helpt end behoedt, 40[regelnummer] Ende sy ouerwinnen doet. Godt is een oprecht Rechter machtigh, Des vromen mans, die hem valt klachtigh, Hy is oock dier Rechter bekent, Die hem vertoornen sonder eyndt. 45[regelnummer] Ist dat hy, die my soeckt t' onteeren, Niet wilt afstaen, noch hem bekeeren, Godt sal scherpen sijn sweerdt seer fel, End schieten met den boghe snel. Van nu heeft bereydt Godt almachtigh, 50[regelnummer] Doodlick geschutt, end waepen krachtigh, Hy maeckt pylen ter straff' bequaem, Der ghener die my haeten t'saem. Een ander heeft quaed in sijn sinnen, Hy is swangher met onrecht binnen, 55[regelnummer] Dies sal hy baeren anders niet, Dan enckel leughen met verdriet. Om eenen diepen put te graeuen, Siet men hem neerstelicken slaeuen, Maer in den put sal hy vergaen, 60[regelnummer] Dien hy my te graeuen vanght aen. Dat quaedt dat hy heeft voorgenomen, My te doen, sal op sijn hooft komen, Iae t'quaed dat hy doet ouer al, Op sijnen kop haest vallen sal. 65[regelnummer] Dies myn hert' Godt daerom nu pryset, Dat hy gerechticheit bewyset, End so langh' als ick leue vry, Sal ick den Heere singhen bly.
Pseavme VII. Cl. Ma. Domine Deus meus in te speraui. 1Il prie d'estre preserué de la grande persecution de Saul: 2 met en auant son innocence: requiert le royaume à luy 3 promis, et confusion à ses aduersaires. Finalement il chante 4 qu'ils periront de leurs propres glaiues: et en loue Dieu. Mon Dieu i'ay en toy esperance, Donne moy donc savue asseurance, De tant d'ennemis inhumains: Et fay que ne tombe en leurs mains: 5[regelnummer] A fin que leur chef ne me grippe. Et ne me desrompe & dissipe, Ainsi qu'vn lyon deuorant, Sans que nul me soit secourant. Mon Dieu sur qui ie me repose, 10[regelnummer] Si i'ay commis ce qu'il propose, Si de luy faire ay proietté De ma main tour de lascheté: Si mal pour mal i'ay voulu faire A cest ingrat, mais au contraire, 15[regelnummer] Si fait ne luy ay tour d'ami, Quoy qu' à tort me soit ennemi: Ie veux qu'il me poursuiue en guerre, Qu'il m'attaigne & porte par terre, Soit de ma vie ruineur, 20[regelnummer] Et mette à neant mon honneur. Leue toy donc, leue toy Sire, Sur mes ennemis en ton ire: Veille pour moy, que ie soye mis Au droit, lequel tu m'as promis. 25[regelnummer] A grans troupeaux le peuple viene Au tour de la maiesté tiene: Sois pour la cause de nous deux Haut esleué au milieu d'eux. Là des peuples Dieu sera iuge: 30[regelnummer] Et alors, mon Dieu mon refuge, Iuge moy en mon equité, Et selon mon integrité. La malice aux malins consomme, Et soustien le droit & iuste homme, 35[regelnummer] Toy iuste Dieu, qui iusqu'au fonds Sondes les coeurs mauuais & bons. C'est Dieu qui est mon asseurance, Et mon pauois: i'ay esperance En lui, qui garde & fait vainqueur 40[regelnummer] Vn chacun qui est droit de coeur. Dieu est le iuge veritable De celuy qui est equitable Et de celuy semblablement Qui l'irrite iournellement. 45[regelnummer] Si l'homme qui tasche à me nuire, Ne se veut changer & reduire, Dieu viendra son glaiue aguiser, Et bander son arc pour viser. Desia le grand Dien des alarmes 50[regelnummer] Luy prepare mortelles armes: Il fait dards propres & seruans A poursuiure mes poursuiuans. Et l'autre engendre chose vaine, Ne conçoit que trauail & peine, 55[regelnummer] Pour enfanter, quoy qu'il en soit, Le rebours de ce qu'il pensoit. A cauer vne grande fosse Il met solicitude grosse: Mais en la fosse qu'il fera, 60[regelnummer] Luy-mesmes il trebuschera. Le mal qu'il me forge & appreste Retournera dessus sa teste: Bref, ie voy le mal qu'il commet Luy descendre sur le sommet. 65[regelnummer] Dont louange au Seigneur ie donne Pour sa iustice droite & bonne: Et tant que terre hanteray, Le Nom du Treshaut chanteray.
Den 8. Psalm. 1Met groot verwonderen singkt Dauid hier de onbegry-2pelyke macht des Scheppers alder Saken: ende de groote 3 goetheyt die hem ghelieft heeft te gebruyken tsegens Ga naar voetnoot3 4 den mensche, hem geschapen hebbende alsoo hy is, 5 Eenen Psalm die alle mensch hoorde te weten ende te Ga naar voetnoot5 6 singen. Ga naar margenootO onse Godt en Heeré goedertieren, Hoe wonderlyck is in alder manieren Ga naar voetnoot2 Vwen Naem groot, hier in dit eertsche dal, Ga naar voetnoot3 Die uwen lof heerlyck maeckt ouer al. Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] In al sietmen uwer cracht veel ghetuyghen, Ga naar voetnoot5 Tot inden mont der kinderkens die suyghen: En maeckt daer deur verneert ende beschaemt, Ga naar voetnoot7 Alle vyant die v heerlyckheyt blaemt. Ga naar voetnoot8 Maer als ick dan sien wil en ouermercken Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] De Hemelen (Godt) uwer handen wercken: Mane, Sterren, die ghy al deur v woort Ga naar voetnoot11 Gheschapen hebt en ghestelt op heur oort: Ga naar voetnoot12 Als dan spreeck' ick by my verwondert seere, Ga naar voetnoot13 Ay wat ist toch van den mensché o Heere! Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Dat ghy alsoo synder ghedachtich syt, Ende voor hem sorghé draecht talder tyt? Ghy hebt hem soo ghemaeckt dat sonder blame, Ga naar voetnoot17 Hem niet en feelt dan Godt te syn bequame: Ga naar voetnoot18 Want ghy hebt hem met glorien ghelaeft, Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Met goet vervult, en met eeren begaeft. Ga naar voetnoot20 Ghy doet hem oock hebben de heerschappye Ouer het werck uwer hant tallen tye: Ga naar voetnoot22 Ga naar margenootGhy hebbet al sonder t'wtnemen iet, Ga naar voetnoot23 Hem onderdaen ghemaeckt alsoomen siet. Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Ossen, schapen, haer wolle, en heur huyen, Ga naar voetnoot25 Die ghy al voeyt o Heer met gruene cruyen: Ga naar voetnoot26 Voorts hebt ghy hem ouer al Heer ghestelt, Van dat den cost sueckt in bos berch en velt. Ga naar voetnoot27-28 De voghelkens dié vlieghen ende singhen, De vissen oock die deur de baren dringhen: Ga naar voetnoot30 Die ghy allé wesen en adem gheeft, Onderworpt ghy hem iá en al dat leeft. Ga naar voetnoot32 O onse Godt en Heere goedertieren, Hoé is met recht groot in alder manieren Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] De heerlycheyt ws Naems int aertsche dal Die uwen lof kenlyck maeckt ouer al! Ga naar voetnoot36
Psalm VIII. 1Dauid loeft hier met een groot verwonderen die heerlicke 2 kracht Godes des scheppers aller dingen, ende syne onwt-3sprekelicke goetheit aen den mensche bewesen, dien hy 4 ghemaeckt ende also vereert heeft. O onse Godt end Heer seer hoogh gepresen, Hoe heerlick moet doch uwen naeme wesen? Ouer d'eerdryck streckt v heerlickheit schoon, Ia wyder dan daer gaet des hemels throon. 5[regelnummer] Men siet alsins uwer kracht veel getuygen, Selfs in den mondt der Kinderen die suygen, Daer doer maeckt ghy tot niet ende beschaemt, V' vianden, doer v kracht seer vernaemt. Maer als ick wil aensien ende bemercken, 10[regelnummer] Die hemelen, Heer uwer handen wercken, Die sterren, die mane, die ghy doer t' woort, Maeckt ende stelt een yder op sijn oort. Als dan spreeck ick by my verwondert seere, Wat ist doch van den aermen mensch' o Heere, 15[regelnummer] Dat ghy syner also gedachtigh sijt, End ouer hem sorge draeght t'aller tydt? Ghy maeckt hem dat hy God schier sij gelijcke Want ghy maeckt hem ouervloedigh end rycke, Van heerlickheit, die doch naeckt is end bloot, 20[regelnummer] Ghy maeckt hem vol met veel goederen groot. Ghy laet hem sijn ouer d'werck uwer handen, Als een Heer der seluen in allen landen, Sonder wtnemen, alles in 't gemeen, Hebt ghy hem onderdaen ghemaeckt met een. 25[regelnummer] Ossen, schaepen, haer wolle, end haer vellen, Die ghy op de berghen voedt sonder quellen, End op dat veldt weyden doet oueral, In bosschen, berghen end in menigh dal. Die vlieghende voghelen die wel singen, 30[regelnummer] Die visschen des meers end oock alle dingen, Dien ghy haer wesen end den adem gheeft, Maeckt ghy hem onderdaen, iae al wat leeft. O onse God end Heer seer hoogh gepresen, Ten rechten moet uwen naem heerlick wesen, 35[regelnummer] Vwes naems heerlickheit in ouervloedt, Streckt veel wyder dan den eerdbodem doet.
Pseav. VIII. Cl. Mar. Domine Dominus noster. 1Auec grande admiration Dauid celebre ici la merueilleuse 2 puissance du Createur de toutes choses, et la grande bonté 3 dont il a daigné vser enuers l'homme l'ayant fait tel qu'il est. O Nostre Dieu & Seigneur amiable, Combien ton Nom est grand & admirable, Par tont ce val terrestre spacieux, Qui ta puissance éleue sur les cieux. 5[regelnummer] En tout se void ta grand' vertu parfaite, Iusqu' à la bouche aux enfans qu'on alaicte: Et rends par là confus & abbatu Tout ennemi, qui nie ta vertu. Mais quand ie voy & contemple en courage 10[regelnummer] Tes cieux, qui sont de tes doigts haut ouurage, Estoilles, Lune, & signes differens, Que tu as faits & assis en leurs rengs: Adonc ie di à part moy, ainsi comme Tout esbahy, Et qu'est ce que de l'homme, 15[regelnummer] D'auoir daigné de luy te souuenir, Et de vouloir en ton soin le tenir? Tu l'as fait tel, que plus il ne luy reste Fors estre Dieu. Car tu l'as (quant au reste) Abondamment de gloire enuironné, 20[regelnummer] Rempli de biens, & d'honneur couronné. Regner le fais sur les oeuures tant belles De tes deux mains, comme Seigneur d'icelles. Tu as de vray, sans quelque exception, Mis sous ses pieds tout en subiection. 25[regelnummer] Brebis & boeufs, & leurs peaux & leurs laines, Tous les troupeaux des hauts monts & des plaines: En general toutes bestes cerchans A pasturer & par bois & par champs. Oiseaux de l'air, qui volent & qui chantent, 30[regelnummer] Poissons de mer, ceux qui nagent & hantent Par les sentiers de mer grands & petis. Tu les as tous à l'homme assuiettis. O nostre Dieu, & Seigneur amiable, Comme à bon droit est grand & admirable 35[regelnummer] L'excellent bruit de ton Nom precieux, Par tont ce val terrestre spacieux!
Den 100. Psalm. 1De Gemeynte Gods wert hier vermaent, datse inden Ga naar voetnoot1-2 2 Tempel te samen comen om Godt te aenbidden, ende 3 syne bermherticheyt ende waerheyt te prysen. Ghy al die op der eerden woont Ga naar voetnoot1 Singt vry wt, en Gods lof verschoont Ga naar voetnoot2 Dient den Heere ghenuechelyck Ga naar voetnoot3 Coemt voor hem vrolyck erm ende ryck. Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Godt is de hoochste t'alder stont, Die ons sonder ons maeckt ghesont: Ga naar voetnoot6 Ons seg' ick die syn eyghen syn, Ga naar voetnoot7 En Schapen synder weyden fyn. Ga naar voetnoot8 Gaet in syn poorten wie ghy syt, Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Loeft hem en danckt hem t'alder tyt; Ga naar voetnoot10 Verbreyt al om syn eer' bequaem, Ga naar voetnoot11 En looft synen heylighen Naem. Want Godt vol alder deuchden is, Ga naar voetnoot13 En syn goetheyt gheduert ghewis Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Tot alder tyt, en eewichlyck Dueren syn waerheyt, en syn ryck.
Psalm C. 1Die Ghemeynte Godts wert hier vermaent, dat se in den 2 tempel te saemen komme om Godt te aenbidden, ende sijne 3 barmherticheit ende waerheit te prysen. Ghy volckeren des eerdtrycks al, Singht den Heere met bly gheschal, End dient hem met herten verhueght, Verschynt voor sijn aenschyn met vrueght. 5[regelnummer] Bekent dat hy een Heere sy, Die ons sonder ons toedoen vry, Ghemaeckt heeft: end verworuen fyn, Tot schaepkens goet der weyden sijn. Wilt tot sijnen tempel ingaen, 10[regelnummer] Doet van lof end danck oock vermaen, In sijn schoone voorhouen soet, End pryst daer sijnen naeme goet. Want vol van goetheit is de Heer, Sijn ghenaede duert jmmermeer: 15[regelnummer] Sijn godtlick Woort end sijn waerheit, Blyuen tot in der eewicheit.
Pseav. C. th. de be. Iubilate Deo omnis terra. 1Ici l'Eglise est exhortée de s'assembler au temple pour 2 adorer Dieu, et le benir pour sa misericorde et verité. Vous tous qui la terre habitez, Chantez tout haut à Dieu, chantez: Seruez à Dieu ioyeusement, Venez deuant luy gayement. 5[regelnummer] Sachez qu'il est le Souuerain, Qui sans nous, nous fit de sa main, Nous, di-ie, son vray peuple acquis, Et le troupeau de son pasquis. Entrez és portes d'iceluy, 10[regelnummer] Louez-le, & celebrez chez luy, Par tout son honneur auancez, Et son tressainct Nom benissez. Car il est Dieu plein de bonté, Et dure sa benignité 15[regelnummer] A iamais, voire du Tres-haut La verité iamais ne faut.
Den 117. Psalm. 1Vermaninghe ende verweckinge tot alle volcken: Om Ga naar voetnoot1 2 Godt te louen van de goetheyt die hy heur bewyst, ende Ga naar voetnoot2 3 de waerachticheyt die hy heur tot alle tyden houdt. Ga naar voetnoot3 Danckt den Heere al wie dat ghy syt, Heydenen hem ghebenedyt, Ga naar voetnoot2 Ga naar margenoot*Want syn groote ghenade goet Stort hy op ons seer oueruloet: Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] En syn vasté warachticheyt Ga naar voetnoot5 Sal dueren inder eewicheyt.
Datheen. Psalm CXVII. 1Dit is een vermaeninghe aen allen volckeren, op dat se die 2 goetheit Godts aen hen bewesen, ende sijn bestendighe 3 waerheit louen ende prysen. Ghy heydenen loeft t'saem den Heer', Ghy volckeren bewyst hem eer', Want groot is sijn ghenaede goet, Ouer ons al in ouervloet, 5[regelnummer] Bestendigh is oock sijn waerheit, Ouer ons in der eewicheit.
Marot-de Bèze. Pseav. CXVII. Th. de Bes. Laudate nomen Domini. 1Exhortation à tous peuples de louer Dieu, pour la bonté 2 qu'il leur monstre, et la verité qu'il leur garde à tousiours. Toutes gens, louez le Seigneur, Tous peuples, chantez son honneur. Car son vouloir benin & doux Est multiplié dessus nous, 5[regelnummer] Et sa tresferme verité Demeure à perpetuité.
Den 118. Psalm. 1Tis eenen Loefsanck waer mede Dauid van alle quaden Ga naar voetnoot1 2 verlost ende Coninck ouer gans Israel verheuen synde, Ga naar voetnoot2 3 den Heere openbaerlyck inden Tabernakel des verbondts Ga naar voetnoot3 4 lof ende danck seyt, daer hy met grooter herten belydt Ga naar voetnoot4 5 en pryst de groote goetheyt die Godt aen hem gedaen 6 hadde: bewysende hem hier claerlyck een voorbeelt Ga naar voetnoot6-7 7 Christi te wesen. Gheeft den Heere prijs ende eere, Want hy is suet sonder verwyt: Ga naar voetnoot2 Syn goetheyt groot tot elcken keere, Ga naar voetnoot3 Duert ghestadich tot alder tyt. Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Dat Israel nu sy ghedachtich, Ga naar voetnoot5 Luyde te singhen met iolyt, Ga naar voetnoot6 Dat syn groote ghenade crachtich, Ghestadich duert tot alder tyt. Ga naar margenootThuys van Aron out en veruaren, Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Singhe opentlycken nu met vlyt Dat syn goetheyt niet om verclaren Ga naar voetnoot11 Ghestadich duert tot alder tyt. Sy alle die den Heeré vreesen, Singhen nu oock sonder respyt, Ga naar voetnoot13-14 Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Dat syn goetheyt ouer syn weesen Ga naar voetnoot15 Ghestadich blyft tot alder tyt. Want soo ick my in droefheyt vondé, Ga naar voetnoot17 Soo riep' ick aen syn moghentheyt: Ga naar voetnoot18 Hy hoordé my, en op dié stondé, Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Steldé hy my in vryicheyt. Godt almachtich siendé my claghen Ga naar voetnoot21 Wil altyts mijn beschermer syn, Wat heb ick my dan te versaghen Ga naar voetnoot23 Voor tsmenschen boosheyt oft fenyn? Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] Hy coemt hem veughen aen mijn sye Ga naar voetnoot25 Met die mijn vrienden syn vercleert: Ga naar voetnoot26 Dus sal ick noch aen mijn partye Ga naar voetnoot27 Sien al t'gheen dat mijn hert begheert. Ga naar voetnoot28 Al beter eest op Godt te bouwen, Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] Dan op de crancke menscheyt bloot: Ga naar voetnoot30 Ga naar margenootBeter eest op Godt te betrouwen Dan op Princen en Heeren groot. Ga naar voetnoot32 Veel menschen, dits een seker sake, Ga naar voetnoot33 Hebben my sterckelyck belaecht: Ga naar voetnoot34 35[regelnummer] In den Naem Godts (was toens mijn sprake) Ga naar voetnoot35 Van my worden sy noch veriaecht. Ga naar voetnoot36 Sy hadden my seer vast besloten, Ga naar voetnoot37 Seer vast beset met groot ghewelt: Ga naar voetnoot38 Inden Naem Godts vry onuerdroten Ga naar voetnoot39 40[regelnummer] Van my worden sy noch gheuelt. Ga naar voetnoot40 Sy hadden als Byen besloten Ga naar voetnoot41 My, maer d'onwyse syn versmacht Ga naar voetnoot42 Van Godt, ghelijck tvyer onuerdroten Ga naar voetnoot43 De doornen verteert met syn cracht. 45[regelnummer] Vyant ghy hebt met groot begheeren, Op my gheloopen onghespaert: Ga naar voetnoot46 Om my met v boosheyt te deeren, Maer de Heeré heeft my bewaert. Godt is mijn licht, mijn hoop', mijn crachte, 50[regelnummer] Van hem heb ick ghedicht mijn Liet: Altyts is hy in mijn ghedachte, Want hy verlost my wt t'verdriet. Ga naar margenootIndé huysen van t' volck rechtueerdich, En hoortmen niet dan blyschap groot: Ga naar voetnoot54 55[regelnummer] Men seet, men singkt, Godts erm is veerdich, Ga naar voetnoot55 Ons te verlossen Vander Noot. Ga naar voetnoot56 Pavse. Gods cloecke handt heeft heur verheuen, Ga naar voetnoot57 Dies hy hebben moet prys en danck: Ga naar voetnoot58 Syn hant heeft groote deucht bedreuen, Ga naar voetnoot59 60[regelnummer] Sulcx is der rechtueerdigher sanck. Ga naar voetnoot60 Vertreckt ghy nijt, en ghy vianden, Want ick en sal de doot niet sien: Maer sal leuen vry vander schanden, Ga naar voetnoot63 En louen Godt voor alle lien. Ga naar voetnoot64 65[regelnummer] Wel is waer dat hy my gheslaghen, En ghecastijdt heeft vaderlyck: Maer en heeft niet willen verdraghen, Ga naar voetnoot67 Dat ick sou steruen eeuwelyck. Ga naar voetnoot68 Opent my toch de poorten schoone 70[regelnummer] Des Tempels den goeden bereyt: Ga naar voetnoot70 Op dat Godts lof tot mynen loone, Ga naar voetnoot71 Daer inné van my word' gheseyt. Ga naar voetnoot72 Desé Poorten seer hoog' verheuen, Syn des Heeren Poorten certeyn: Ga naar voetnoot74 75[regelnummer] Ga naar margenootDe goedé van oprechten leuen, Ga naar voetnoot75 Sullen daer deuré gaen al ghemeyn. Ga naar voetnoot76 Daer wordy dan van my ghepresen, Ga naar voetnoot77 Daer sal ick singhen uwen lof: Want mijn qualen hebt ghy ghenesen, 80[regelnummer] En my verheuen wt het stof. Den steen diemen eens sach weerleggen, Ga naar voetnoot81 Van die het bousel was belast: Ga naar voetnoot82 Is nu gheueucht sonder weersegghen, Ga naar voetnoot83 Voor den hoecksteen seer wel ghepast. Ga naar voetnoot84 85[regelnummer] Dit wonder is van Godt den Heere, Ga naar voetnoot85 Seer glorioselyc gheschiet: Ga naar voetnoot86 En is in onsen ooghen teere, Ga naar voetnoot87 Een wonderwerck diet wel besiet. Ga naar voetnoot88 Dit is den Dach van Godt gheschapen, Ga naar voetnoot89 90[regelnummer] Om bly endé vrolyck te syn: Laet ons in hem ghenuechte rapen, Ga naar voetnoot91 En vrolyc syn van herten fyn. Ga naar voetnoot92 Eewighé Godt, bermhertich Heere, Wilt uwen Coninck toch bystaen: 95[regelnummer] Heylighé Godt, ick bid' v seere, Wilt uwen Coninc gade slaen. Ga naar voetnoot96 Ga naar margenoot*Salich is hy die in Gods Name, Hier by ons nu ghecomen syt: Ga naar voetnoot97-98 Ghy alle van Gods huys eersame, Ga naar voetnoot99 100[regelnummer] Wel moet ghy varen t'alder tyt. Ga naar voetnoot100 Godt is seer sterck, en goederhande, Ga naar voetnoot101 Die ons verlichten sal voorwaer: Ga naar voetnoot102 Dus byndt den Os der offerhande, Ga naar voetnoot103 Aen dé hoornen van den Outaer. 105[regelnummer] Ghy syt voorwaer den Godt alleene, Die ick prysen en eeren sal: Ghy syt de Godt suyuer en reene, Ga naar voetnoot107 Wiens lof ick vermeeren sal. Ga naar voetnoot108 Gheeft den Heeré prys endé eere, 110[regelnummer] Want hy is suet sonder verwyt: Ga naar voetnoot110 Syn goetheyt groot tot elcken keere, Ga naar voetnoot111 Ghestadich duert tot alder tyt. Ga naar voetnoot112
Psalm CXVIII. 1Dit is een lofsangh, daer met dat Dauid Godt dancket in 2 die hutte des verbondts, als hy wt aller teghenspoet verlost, 3 ende een Koningh ouer Israel is ghestelt gheweest: daer hy 4 met vroylicker herten die goetheit die Godt aen hem bewesen 5 hadde, pryset: Ende bewyset, dat hy een recht voorbeelt sij 6 van Iesu Christo. Dancket den Heer' seer hoogh' ghepresen, Want groot is sijn vriendelickheit, Syn goedertierenheit sal wesen, Bestendigh in der eewicheit. 5[regelnummer] Israel moet hem nu begheuen, Om te verkonden met bescheydt, Dat Godts barmherticheit verheuen, Gheduert tot in der eewicheyt. Dat huys Aarons al te saemen, 10[regelnummer] Moet nu bekennen wydt end breydt, Dat des Heeren goetheit bequaeme, Gheduert tot in der eewicheit. Sy all' die Godt vreesen ootmoedigh Moeten spreken met vlieticheit, 15[regelnummer] Dat onses Godts ghenaede goedigh, Gheduert tot in der eewicheit. Als ick Heer' in angst was ghestaedigh, So riep ick Godt den Heeren aen, End hy verhoorde my ghenaedigh, 20[regelnummer] Met troost heeft hy my byghestaen. Die Heer is met my t'allen tyden, Dies vrees' ick niet wat menschen koen Die my haeten ende benyden, Voor kruys end verdriet my aendoen. 25[regelnummer] Godt is met my dien ick vertrauwe, Met allen die my jonstigh sijn, Dies sal ick mynen lust noch schauwen, Aen alle die vianden myn. Het is beter op Godt te hopen, 30[regelnummer] Dan op menschen die haest vergaen, Veel beter is 't tot Godt te loopen In noot, dan op Princen te staen. Veel menschen my listigh omringhen, Aen allen zyden openbaer, 35[regelnummer] Doch ick wil se t'saemen ombringhen, In des Heeren naeme voorwaer. Sy omringhen my nu ten tyden, Met grooter kracht ende ghewelt, Maer Godt sal my voor hen bevryden, 40[regelnummer] Sy werden haest nedergheuelt. Als van den bien was ick besloten, Van den dwaesen die met der schandt Ghedempt sijn, t'welck hen heeft verdroten, Als t' vyer t'welck die doornen afbrandt. 45[regelnummer] Ghy viandt ghy hebt my versteken, End ghesocht te bringhen ten val, Maer Godt heeft my, t'heeft wel ghebleken, Onderstandt ghedaen ouer al. Godt seer sterck is myn kracht alleyne, 50[regelnummer] Myn roem ende myn eere groot, Ende myn lofsangh in 't ghemeyne, Myn saelighmaecker in den noot. Die vrom' in haeren hutten singhen, Sijnde verblydt end verhueght seer, 55[regelnummer] Van v' handt sterck, die alle dinghen Krachtelick ouerwindt O Heer. Pavse. Die stercke rechter handt des Heeren, Is seer verhooght tot deser tydt, End behoudt t'veldt met kracht end eeren, 60[regelnummer] Sulcks singht dat volck sijnde verblydt. Maeckt v van hier al myn vianden, Ick sal niet steruen noch vergaen, Maer leuen: end' in allen-landen, Van Godts weldaeden doen vermaen. 65[regelnummer] Godt heeft my (t'is waer) ghecastydet, End vaderlick ghetuchtight wel, Doch hy heeft my tot nu bevrydet, Ghenaedelick van der doot fel. Die groote poorten doet doch open, 70[regelnummer] Des tempels daer die vrom' in sijn, Op dat ick vry daer in magh loopen, End heerlick lonen den Godt myn. Die poorten schoon kostlick verheuen, Sijn des Heeren poorten voortaen, 75[regelnummer] Die vrome tot dueghden begheuen, Sullen al t' saem daer doer ingaen. Daer wert ghy Heer van my beleden, Ende groot ghemaeckt van nu voort, Want in myn meeste teghenheden, 80[regelnummer] Hebt ghy my verlost end verhoort. Die steen dien de bawheeren t'saeme Verworpen hebben end verachtt, Is gheworden seere bequaeme Die hoecksteen die t'huys houdt met kracht. 85[regelnummer] Dit wonder is doer Godts vermoghen, End doer sijn macht also gheschiet, Dit is voorwaer in onsen ooghen, Een wonderwerck t' welck men hier siet. Dit is die dagh schoon wtghelesen, 90[regelnummer] Dien de Heer self nu ghemaeckt heeft, Dies moeten wy seer verhueght wesen, End verblydt sijn, want Godt sulcks gheeft. Ick bidd' v Heer' in myn verdrucken, Vwen Koningh doch hulpe doet, 95[regelnummer] Ende laett doch nu wel ghelucken S'Koninghs inganck: end hem behoedt. Gheloeft sij hy die komt ghereden, Tot ons in des Heeren naem reyn, Seghen sij ouer v in vreden, 100[regelnummer] Ghy Godts huysghenooten ghemeyn. De Heer is een Godt vol ghenaeden, Die ons alle verlichtt seer klaer, Bindt den slachtoffer onbelaeden, Aen de hoornen van den autaer. 105[regelnummer] Ghy sijt myn Godt, dien ick doe eere, Met lofsanghen van soeten toon, V alleyn aenbidd' ick O Heere, End prys' v steedts met psalmen schoon. Dancket den Heer' seer hoogh' ghepresen 110[regelnummer] Want groot is sijn vriendelickheit, Syn goedertierenheit sal wesen, Bestendigh in der eewicheit.
Pseav. CXVIII. Cl. Ma. Confitemini Domino. 1C'est vn hymne par lequel Dauid deliuré de tous maux, 2 et esleué Roy sur tout Israel, rendit publiquement graces 3 à Dieu au tabernacle de l'Alliance, l'à ou d'vn grand coeur 4 il celebra la bonté dont il auoit vsé enuers luy: et là se 5 monstre clairement figure de Iesus Christ. Rendez à Dieu louange & gloire, Car il est benin & clement, Qui plus est sa bonté notoire Dure perpetuellement, 5[regelnummer] Qu' Israel ores se recorde De chanter solennellement, Que sa grande misericorde Dure perpetuellement. La maison d'Aaron ancienne 10[regelnummer] Vienne tout haut presentement Confesser que la bonté sienne Dure perpetuellement. Tous ceux qui du Seigneur ont crainte, Viennent aussi chanter comment 15[regelnummer] Sa bonté pitoyable & saincte Dure perpetuellement. Ainsi que i' estois en destresse, En inuoquant sa maiesté, Il m'ouit, & de ceste presse 20[regelnummer] Me mit au large à sauueté. Le Tout-puissant qui m'ouit plaindre, Mon parti tousiours tenir veut: Qu'ay-ie donc que faire de craindre Tout ce que l'homme faire peut? 25[regelnummer] De mon costé il se retire Auec ceux qui me sont amis: Ainsi cela que ie desire, Ie verray en mes ennemis. Mieux vaut auoir en Dieu fiance, 30[regelnummer] Qu' en l'homme qui est moins que riens: Mieux vaut auoir en Dieu fiance Qu' aux princes & grans terriens. Beaucoup de gens c'est chose seure, M'assiegerent de tous costez: 35[regelnummer] Au Nom de Dieu, ce di-ie à l'heure, Ils seront par moy reboutez. Ils m'auoyent enclos par grand' ire, Enclos m'auoyent tous mutinez: Au Nom de Dieu ce vin-ie à dire 40[regelnummer] Ils seront par moy ruinez. Ils m'auoyent enclos comme abeilles, Et furent les fols & hautains, Au Nom du grand Dieu des merueilles Comme feu d'espines esteints. 45[regelnummer] Tu as importun aduersaire, Rudement contre moy couru, Pour du tout trebuscher me faire: Mais l'Eternel m'a secouru. Le Tout-puissant est ma puissance, 50[regelnummer] C'est l'argument, c'est le discours, De mes vers plein d'esiouissance, C'est de luy que i'ay eu secours. Aux maisons de mon peuple iuste, On n'oit rien que ioye & confort: 55[regelnummer] On chante, on dit, Le bras robuste Du Seigneur a fait grand effort. Pavse. De l'Eternel la main adextre S'est esleuée à ceste fois: Dieu a fait vertu par sa dextre, 60[regelnummer] Telle est du bon peuple la voix. Arriere, ennemis & enuie: Car la mort point ne sentiray: Ainçois demeureray en vie, Et les faicts du Seigneur diray. 65[regelnummer] Chastié m'a, ie le confesse Chastié m'a, puny, batu: Mais point n'a voulu sa hautesse, Que par mort ie fusse abatu. Ouures-moy les grand's portes belles 70[regelnummer] Du saint temple aux iustes voué, A fin que i'entre par icelles, Et que Dieu soit par moy loué. Ces grandes portes somptueuses, Sont les portes du Seigneur Dieu: 75[regelnummer] Les iustes gens & vertueuses Peuuent passer tout au milieu. Là diray ta gloire supreme, Là par moy seras celebré: Car en aduersité extreme 80[regelnummer] Exaucè m'as & deliuré. La pierre par ceux reiettée Qui du bastiment ont le soin: A esté assise & plantée Au principal endroit du coin. 85[regelnummer] Cela est vne oeuure celeste, Faite, pour vray, du Dieu des dieux, Et vn miracle manifeste, Lequel se presente à nos yeux. Là voici l'heureuse iournée, 90[regelnummer] Que Dieu a faite à plein desir: Par nous soit ioye demenée, Et prenons en elle plaisir. O Dieu eternel ie te prie, Ie te prie, ton Roy maintien: 95[regelnummer] O Dieu, ie te prie & reprie, Sauue ton Roy, & l'entretien. Benit soit qui au nom tresdigne Du Seigneur est venu ici: O vous de la maison Diuine, 100[regelnummer] Nous vous benissons tous aussi. Dieu est puissant, doux & propice, Et nous donra lumiere à gré: Liez le boeuf du sacrifice Aux cornes de l'autel sacré. 105[regelnummer] Tu es le seul Dieu que i'honore, Aussi sans fin te chanteray: Tu es le seul Dieu que i'adore: Aussi sans fin t'exalteray. Rendez à Dieu louange & gloire, 110[regelnummer] Car il est benin & clement: Qui plus est sa bonté notoire Dure perpetuellement.
Den 123. Psalm. 1Is een ghebet der Gheloouigen, wanneer sy van de boose Ga naar voetnoot1 2 menschen, ende Gods verachters verdruckt syn. Wy sien o Godt die inden Hemel syt, Vlietich op v altyt, Ga naar voetnoot2 Ga naar margenoot*Ghelijck een knecht die hem vynt seer beladen, Ga naar voetnoot3 Vlucht nae syns Meesters paden: Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] En soo d'ioncwyf d'ooghen heeft op heur Vrouwe, Ga naar voetnoot5 Als sy heur vynt in rouwe: Ga naar voetnoot6 Soo sien wy oock op Godt in onsen noot, Wachtende bystant groot. Ga naar voetnoot8 O Heer elaes hebt medelyden met ons, Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Hebt medelyden met ons: Want ons elaes de menschen soo verachten, Dat wy byna versmachten: Met sulcken smaet de grootste ons beschimpen, Ga naar voetnoot13 Dat wy by na vercrimpen: Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Wy syn veruult met het misprysen quaet, Ga naar voetnoot15 Van dit hooueerdich saet. Ga naar voetnoot16
Psalm CXXIII. 1Dit is een ghebedt der gheloouighen, als sy van de boose 2 verachters Godts verdruckt ende benauwet sijn. Tot v Heer myn ooghen heff' ick altydt, Die in den hemel sijt. So die ooghen eens knechts in sijn benauwen, Sijnen meester aenschauwen: 5[regelnummer] So die maeghdt siet op haerer vrauwen handen, Wy oock in kruys end schanden, Sien so op v Heer, end wachten in noot, V' hulp' end goetheit groot. Sijt ons nu ghenaedich O Heere myn, 10[regelnummer] Wilt ons barmhertigh sijn. Die menschen all' ons also gaer verachten, Dat wy in smaet versmachten. Wy sijn der stouten spot aen allen zyden: Wy sijn tot desen tyden, 15[regelnummer] Van den hooueerdighen seer fel end quaet, Veracht end gantsch versmaet.
Pseav. CXXIII. th. de be. Ad te leuaui oculos. 1Priere des fideles affligez par les meschans et contempteurs 2 de Dieu. A toy, ô Dieu, qui es la haut aux cieux, Nous esleuons nos yeux, Comme vn seruant qui pressé se void estre, N'a recours qu'à son maistre: 5[regelnummer] Et la seruante a l'oeil sur sa maistresse, Aussi tost qu'on la blesse: Vers nostre Dieu nous regardons ainsi Attendans sa merci. Helas, Seigneur, aye pitié de nous, 10[regelnummer] Aye pitié de nous: Car tellement nous dedaignent les hommes Que tous saouls nous en sommes: Tant de brocards les gros sur nous desgorgent, Que nos coeurs en regorgent: 15[regelnummer] Et sommes pleins du mespris odieux De tous ces glorieux.
Den 124. Psalm. 1Gods volck wt een groot perykel verlost synde, bekent Ga naar voetnoot1 2 dat sy niet deur heur eygen cracht, maer deur Godts Ga naar voetnoot2 3 bystant verlost syn gheweest. Israel mach wel segghen op deés' tyt, Had' onsé Godt niet self voor ons geweest, En ons recht self ghedraghen, (die gheneest) Ga naar voetnoot3 Als al tquaet volck veruult met haet en nyt Ga naar voetnoot4 5[regelnummer] Quam om ons gans te vernielen met stryt: Ga naar voetnoot5 Ga naar margenoot*Sy souden ons leuendich al verslint Hebben, hadt al nae heuren wil ghegaen. Ga naar voetnoot6-7 Ga naar voetnoot7 Ouer lang (siet) hadmen op ons sien slaen Ga naar voetnoot8 Heur boosheyt fel, (soo seer syn sy verblint) Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Ghelijck der zee baren rou en ontsint. Ga naar voetnoot10 Ouer lang (siet) souden heur stroomen groot, Ouer ons hoot hebben gheslaghen saen. Ga naar voetnoot12 Maer lof heb Godt die ons heeft by ghestaen, Ga naar voetnoot13 En die syn volck in der vyanden macht 15[regelnummer] Niet en verliet, soo syt hadden ghedacht. Ga naar voetnoot15 Wy syn verlost ghelijck den voghel teer, Ga naar voetnoot16 Die hem ontwerdt wt den strick die hem hielt. Ga naar voetnoot17 Den strick die ons houden wou, is vernielt: Ga naar voetnoot18 Alsoo heeft Godt die Hemel, Locht en Meer Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Gheschapen heeft, ons verlost tsynder eer. Ga naar voetnoot20
Psalm CXXIIII. 1Dat volck Godts wt een groote gheuaerlickheit verlost 2 sijnde, bekent, dat het niet gheschiedt sij, doer menschelicke 3 kracht, maer alleyne, doer Godts goetheit: Ende verhaelt 4 wt wat gheuaerlickheit dat het verlost sij gheweest. Men magh nu wel segghen in Israel, Hadd' ons de Heer' selue niet by ghestaen, Hadd' hy ons saeken niet ghenomen aen, Als ons die volcken ouervielen fel, 5[regelnummer] Om ons wt te roeyen end te verslaen. Leuendigh waeren wy verslonden wreedt, Want in toorne waeren sy seer verstoort, Wy waeren langh' in dat water versmoort: Want die baeren ghinghen hoogh' ende breedt, 10[regelnummer] Die hadden ons ouerdeckt rechte voort. Die stroomen hadden gegaen met ghewelt, Ouer onse hoofden ter seluer tydt: Maer ghedanckt sij Godt die ons heeft bevrydt, End syn volck in der macht niet heeft ghestelt 15[regelnummer] Sijner vianden vol van haet end nydt. So die voghel den voghelvangher snel Ontkomt: so is onse siel' ontgaen reyn: T'strick is ontwee, t'welck' ons omvingh' ghemeyn, Wy sijn vry, Godt helpt ons, end niemant el, 20[regelnummer] Die hemel end d'eerd' heeft ghemaeckt alleyn.
Pseav. CXXIIII. th. de be. Nisi quia Dominus. 1Le peuple de Dieu sortant d'vn grand peril, recognoist 2 n'auoir pas esté sauué par sa force, ains par la faueur de 3 Dieu: et raconte le danger duquel il est eschappé. Or peut bien dire Israel maintenant, Si le Seigneur pour nous n'eust point esté, Si le Seigneur nostre droit n'eust porté, Quand tout le monde à grand' fureur venant 5[regelnummer] Pour nous meurtrir, dessus nous s'est ietté. Pieça fussions vifs deuorez par eux, Veu la fureur ardente des peruers: Pieça fussions sous les eaux à l'enuers, Et tout ainsi qu'vn flot impetueux 10[regelnummer] Nous eussent tous abysmez & couuers. Par dessus nous leurs gros & forts torrens Eussent pieça passé, & repassé. Loué soit Dieu, lequel n'a point laissé Le peuple sien tomber entre leurs dents, 15[regelnummer] Pour le manger comme ils auoyent pensé. Comme l'oiseau du filé se desfait De l'oiseleur, nous sommes eschappez, Rompant le laqs qui nous eust attrappez: Voila comment le grand Dieu qui a fait 20[regelnummer] Et terre & ciel, nous a desueloppez.
Den 125. Psalm. 1De Propheet bewyst dat daer niemandt beter versekert Ga naar voetnoot1 2 en is inden noot, dan alleen de Gheloouighe, welcker Ga naar voetnoot2 3 benautheydt maer eenen ooghenblick en duert: Hy roept 4 oock Godt aen ten trooste der vromen ende straffe der 5 Godtloosen. Ga naar margenoot*Alle mensch die op onsen Heere Wel vast betrouwen sal, Is beurijdt voor den val: Ga naar voetnoot3 Hy sal op Godt betrouwen seere 5[regelnummer] Ghelyck Sion den berch seer hooghe, En sterck in d'ooghe. Ga naar voetnoot4-6 Ga naar voetnoot6 Ghelijck Ierusalem rontsomme Ga naar voetnoot7 Met berghen is bevrijt, Ga naar voetnoot8 Als met mueren seer wijt: Ga naar voetnoot9 10[regelnummer] Alsoo is Godt oock van de somme Synder cudden een vast beschermen Ga naar voetnoot10-11 Ga naar voetnoot11 Tseghen d'allermen. Ga naar voetnoot12 Want hy en laet met onghelucken Ga naar voetnoot13 De syne niet altoos 15[regelnummer] Quellen van het volck boos: Ga naar voetnoot15 Van anxt dat heur het lang verdrucken Ga naar voetnoot16 Int laest' niet heur en doe verlaten Des Heeren straten. Ga naar voetnoot16-18 Helpt Heer de menschen goet van leuen, 20[regelnummer] Maer straft de boose quaet, Ga naar voetnoot20 Die quaet doen vroech en laet: Met al' die heur moetswils begheuen Ga naar voetnoot22 Tot alle quaet, maer v volck mede Gunt peys en vrede. Ga naar voetnoot23-24
Psalm CXXV. 1De Prophete bewyst, dat daer niemant beter versekert is 2 in den noot, dan alleyn die gheloouighen, welcker benauwt-3heit maer eenen ooghenblick gheduert: Hy roept oock Godt 4 aen ten trooste der vromen ende straffe der godtloosen. Die op den Heere vast betrauwen, Die sullen niet vergaen, Maer eewigh blyuen staen: Iae so vast' in allen benauwen, 5[regelnummer] Als die berghen van Zion pleghen, Sonder beweghen. Ghelyck Ierusalem rontsommen, Met berghen is bevrydt, So sal oock t'aller tydt, 10[regelnummer] Godt sijn kindren te hulpe kommen, In haeren noot, nae sijn oorkonden, Tot allen stonden. Godt sal t' leuen niet altydt laeten Der sijner, in der handt 15[regelnummer] Van den wreeden Tyrant: Op dat hen die vrome niet gheuen Tot quaet, end die handt niet wtsteken, Tot veel ghebreken. Helpt Heer' die vrome vroegh end spaede, 20[regelnummer] Maer straft die menschen loos, Die gaen in weghen boos, Met hen die lust hebben in quaede. Doch Israel sal hebben vrede, End voorspoet mede.
Pseav. CXXV. th. de be. Qui confidunt in Domino. 1Le Prophete monstre qu'il n'y a rien tant asseuré que le 2 croyant, duquel l'affliction n'est qu'à temps: puis inuoque 3 Dieu pour les bons, et contre les meschans. Tout homme qui son esperance En Dieu asseurera Iamais ne versera: Ains aura si grande asseurance, 5[regelnummer] Que Sion montagne tres-ferme, N'est point plus ferme. Comme Ierusalem est ceinte De monts de toutes pars, Ainsi que de rempars: 10[regelnummer] Dieu autour de sa troupe sainte Est, & sera, qu'on ne l'offense, Seure defense. Car ce n'est à tousiours qu'il laisse Les siens entre les mains 15[regelnummer] Des tyrans inhumains: De peur qu'vne trop longue oppresse En fin ne les force de faire Mauuais affaire. Aide toute bonne personne, 20[regelnummer] Traine, ô Dieu, ces peruers, Cheminans de trauers, Auec ceux dont le coeur s'addonne A tout mal, & tiens accorde Toute concorde.
Ga naar margenoot*Den 126. Psalm. 1Dat volck wt de geuanckenisse wederkeerende, danckt Ga naar voetnoot1 2 den Heere, ende biddet dat hy de aengeuangen verlossinge 3 volbrenghen wille, ende leert, dat Godt na groote be- Ga naar voetnoot34nautheden eenen heerlyken troost den synen laet toe-5comen. Ga naar voetnoot4-5 Als Godt verlost heeft Israel Ga naar voetnoot1 Wt de gheuanckenisse fel Ga naar voetnoot2 Soo docht ons dat wy vastelyck Ga naar voetnoot3 Maer wat en droomden blydelyck. 5[regelnummer] Ghenoech hadden toens onse monden Ga naar voetnoot5 Te doen om syn eer' te verconden, Ieghelyc sey als hy dit sach: Ga naar voetnoot7 Dit is Gods werck, soomen sien mach. Ga naar voetnoot8 Godt gaf ons seker op die tijt 10[regelnummer] Veel goets en rusten met iolijt. Ga naar voetnoot10 Van hem alleen ontfanghen wy Al tgoet dat wy nou hebben vry. Ga naar voetnoot12 Hier om brenckt weer wt met verblyden Ga naar voetnoot13 V volck noch gheuanghen in lyden Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Ghelyck oft ghy veldt, berch en dal Met dau veruersté ouer al. Ga naar voetnoot16 Sy die in tranen ierst ghesaeyt Ga naar voetnoot17 Hebben, sullen worden ghepaeyt, Ga naar voetnoot18 En eerbaerlyck worden verheucht, Ga naar voetnoot19 20[regelnummer] Als den Maeytyt aencoemt met vreucht. Ga naar voetnoot20 Maer wel is waer dat sy in weene Ga naar voetnoot21 Saeyen sullen heurlier saet reene: Ga naar voetnoot22 Maer al verheugende sullen sy draghen Ga naar voetnoot23 Heurlieder schoouen met behaghen. Ga naar voetnoot24
Psalm CXXVI. 1Dat volck wt die gheuanghenisse wederkeerende, danckt 2 den Heere, ende biddet dat hy die aengheuanghen verlos-3singhe volbringhen witte: ende leert, dat Godt nae groote 4 benauwtheden eenen heerlicken troost den sijnen laet toe-5kommen. Als Godt Zions gheuanghen al, T'saem verlost heeft nae sijn gheual, So waeren wy verhueght al t'saem, Ghelyck sy die droomen bequaem. 5[regelnummer] Onse mondt is gantsch vol ghewesen, Van vrueghdt end lofsanghen ghepresen, Dan sprack t'volck allesins, wel aen, Godt heeft sijn volck wat groots ghedaen. Godt die heeft op dit mael voorwaer, 10[regelnummer] By ons ghedaen een werck seer klaer, Daer in dat wy tot deser tydt Hertelick vroo sijn end verblydt. Heer wilt ghenaedelick afwenden, Ons gheuanghenis end elenden, 15[regelnummer] Dat wy moghen wesen ghelyck, Een schoon wel ghewatert eerdtryck. Sy die met traenen end verdriet, Haer goet saet saeyen, so men siet, Sullen wederkeeren met vrueghdt, 20[regelnummer] End dat maeyen sijnde verhueght. Sy saeyen haer goet saet met weenen, End sullen haest groot ende kleene, Kommen end bringhen met vrueghdt groot, Haer volle schoouen in den schoot.
Pseav. CXXVI. th. de be. In conuertendo. 1Le peuple retournant de captiuité, remercie Dieu, et le 2 prie d'acheuer la deliurance: monstrant qu'apres l'affliction, 3 vient tant plus grande consolation. Alors que de captiuité Dieu mit Sion en liberté, Auis nous estoit proprement, Que nous songions tant seulement. 5[regelnummer] Bouches & langues à suffire Auoyent dequoy chanter & rire: Chacun disoit voyant ceci, Dieu fait merueilles à ceux-ci. A dire vray, Dieu pour ce coup, 10[regelnummer] Des biens nous ottroye beaucoup, Et d'iceluy nous receuons Tout le plaisir que nous auons. Ramene donques toute entiere Ta gent n'agueres prisonniere, 15[regelnummer] Comme arrousant tout au trauers, Les pays plus secs & deserts. Ceux qui auecques larmes d'oeil Auront semé, perdront le dueil, Se trouuans ioyeux & contens, 20[regelnummer] Quand de moissonner sera temps. Vray est qu'en douleur bien amere Semeront leur semence chere: Mais tous ioyeux ils porteront Les gerbes qu'ils en cueilliront.
Den 128. Psalm. 1Dauid leert, dat die Godtvreesende int openbare ende Ga naar voetnoot1 2 int verborghen recht gelucksalich syn. Salich moet die man wesen, Ga naar voetnoot1 Die den Heer' wel ontsiet, Ga naar voetnoot2 En syn weghen ghepresen Ga naar voetnoot3 Houdt, en hem eeré biet: 5[regelnummer] Want van dwerck synder handen Sal hy met vrolyckheyt Ga naar voetnoot6 Leuen, en vry van schanden Wort hem voorspoet bereyt. Als den wyngaert vruchtbare 10[regelnummer] Sal syn huysvrouwe syn, Brenghend' int openbare Vruchten voorts goet en fyn: Ga naar voetnoot11-12 Ga naar voetnoot12 Ga naar margenoot*Als plantkens der olyuen Ga naar voetnoot13 Sullen staen ghemaniert Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] Syn kynders sonder kyuen Ga naar voetnoot15 Om syn taflé verchiert. Ga naar voetnoot16 Siet met alsulcker eere Ga naar voetnoot17 Wordt hy ghebenedijt Ga naar voetnoot18 Die vreesende den Heere, 20[regelnummer] Tquaet schout tot alder tijt: Ga naar voetnoot20 Den Godt van Sion hooghe Ga naar voetnoot21 V deés' weldaden doet, Dat noch sien sal v ooghe Ierusalems voorspoet. 25[regelnummer] Ghy sult wt uwen sade Dubbelen voorspoet sien, Ga naar voetnoot26 En gheluck en ghenade Aen Israel gheschien. Ga naar voetnoot27-28
Psalm CXXVIII. 1Dauid leert, dat die Godtvreesende in 't openbaere ende 2 in 't verborghen recht ghelucksaeligh sijn. Saeligh is hy beuonden, Die Godt vreest end dient recht Die ooc gaet t'allen stonden, In sijnen weghen slecht. 5[regelnummer] Doer t'werck, t'welck ghy sult dryuen, Wert ghy hier wel gheuoedt, V' doen sal wel beklyuen, Spoedigh met ouervloedt. V' wyf sal ghelyck wesen, 10[regelnummer] In v' huys seer verblydt, Den wynstock wtghelesen, Die vrucht draeght t'sijner tydt. Aen den disch in een kroone, Sullen v' kinders staen, 15[regelnummer] Als olyfspruyten schoone, Nae melckandren voortaen. Dese schoone weldaeden, Ontfanght hy in 't ghemeyn, Die met t'quaet niet belaeden 20[regelnummer] Is, maer vreest Godt alleyn. Godt wt Zion ghepresen, V dees ghenaede doet, Dat ghy sult sien nae desen, Ierusalems voorspoet. 25[regelnummer] Ghy sult wt uwen saede, Kindtskindren sien seer wel, Ende doer Godts ghenaede, Veel vred' in Israel.
Pseavme CXXVIII. Cl. Ma. Beati omnes qui timent Dominum. 1Il dit que ceux qui vrayement craignent et aiment Dieu, 2 sont heureux, soit en public soit en priué. Bien-heureux est quiconques Sert à Dieu volontiers, Et ne se lassa onques De suiure ses sentiers. 5[regelnummer] Du labeur que sais faire, Viuras commodément: Et ira ton affaire Bien & heureusement. Quant à l'heur de ta ligne, 10[regelnummer] Ta femme en ta maison Sera comme vne vigne Portant fruict à saison. Et autour de ta table Seront tes enfans beaux, 15[regelnummer] Comme vn reng delectable D'oliuiers tous nouueaux. Ce sont les benefices, Dont sera iouissant Celuy qui fuyant vices 20[regelnummer] Craindra le Tout-puissant. De Sion Dieu sublime Te fera tant de bien, De voir Ierosolyme En tes iours aller bien. 25[regelnummer] Et verras de ta race, Double posterité, Et sur Israel grace, Paix & felicité.	voetnoot* een vrije bewerking naar Ronsards ode ‘A sa Maistresse’ (Odes I, 17) voetnoot1 Flora: godin van de bloemen en van het voorjaar; heur gaet spoeyen: zich gaat spoeden voetnoot2 t'amallieren: veelkleurig te maken voetnoot4 verteiren: verteren, wegkwijnen (van liefde) voetnoot6 desen dach: (hier) vanmorgen voetnoot7 een goey poose: een hele tijd voetnoot8 mocht syn ghedoken: zich verborgen zou kunnen hebben voetnoot10 al: alle; ontdaen: afgevallen voetnoot12 claer: heerlijk (een stoplap) margenoot* [D.7.v^o voetnoot13 groote schade: erg jammer voetnoot14 af gheresen: afgevallen voetnoot15 yemanden: aan iemand voetnoot16 ghebruycken: genieten; weert ghepresen: waardig om geprezen te worden (behoort bij reuck) voetnoot17 iaet: (ja het) ja voetnoot19 laet my toe.... noeme: gun het mij, dat ik u naar waarheid (d.w.z. naar de feitelijke toestand) mag noemen voetnoot20 bermhertich: nl. omdat gij medelijden met mijn liefde hebt en daaraan tegemoet komt; in eeren: (stoplap) in alle eerbaarheid voetnoot21 wilten toch nemen ware: wil hem toch waarnemen, wil er toch gebruik van maken voetnoot22 recht: juist voetnoot23 op dat met v niet en vare: opdat het met u niet ga voetnoot24 voerschreuen: bovengenoemd. voetnoot2 de hooghe staten: de hoge ambten, waardigheden voetnoot4 gheprint: geprent, gedrukt voetnoot7 Cepter: scepter; verheuen: machtig voetnoot8 ootmoedich: zachtmoedig, vriendelijk. voetnoot1 schichte: pijl voetnoot3 tsuet ghesichte: het zoet aanschouwen voetnoot4 excellent: verheven voetnoot5 reene: schoon voetnoot6 minlyck: vriendelijk voetnoot7 dus: aldus margenoot* E.j.v^o voetnoot9 bruyn: donker voetnoot11 dooghen: lijden voetnoot14 granaet: granaatappel voetnoot19 weerdich ghepresen: waardig om geprezen te worden voetnoot21 eerlyck: eerbaar voetnoot22 bedryuen: doen en laten; vry: edel voetnoot25 weer.... oft: òf.... òf (ook in reg. 27) voetnoot28 de weertste: de liefste voetnoot30 wt ionsten puer: uit zuivere liefde voetnoot31 begheuen: in de steek laten margenoot* E.ij.r^o voetnoot37 wachten: bewaren voetnoot39 al: alles. voetnoot* Vgl. Baïf: ‘Si ce n'est pas Amour, que sent donques mon coeur?’, dat weer vertaald is naar Petrarca, sonnet 102: ‘S'amor non è....’ (Baïf, Amour de Francine I, 22) voetnoot2 mach: kan voetnoot3 hert: hard, wreed voetnoot5 danc: wil (ook in reg. 6 en 9) margenoot* E.iij.r^o voetnoot8 vol ioleyts: vol blijdschap; verfelt: wreed geworden voetnoot9 moecht ghy: vermoogt gij voetnoot10 dus velé: zoveel voetnoot11 dan laster ik, mij ten onrechte beklagende, ten onrechte de liefde voetnoot12 leet: onaangenaam voetnoot13 gheuule: gevoel voetnoot14 suke: zoek; om slauen ick wule: om slaaf te worden span ik mij in. voetnoot1 ruren: roeren, bewegen voetnoot2 nemmermeer: nooit voetnoot3 in des werelts landouwe: op aarde margenoot* [E.4.r^o] voetnoot11 Atropos geruchten: de faam van Atropos, de Schikgodin die de levensdraad der mensen afsnijdt. Of staat hier geruchten onder invloed van het rijm voor gerichten, zodat de zin zou wezen ‘de beschikkingen van Atropos’? voetnoot12 niet keeren en sullen, ick en sal....: niet zullen beletten, dat ik zal.... voetnoot13 geprint: gedrukt, afgebeeld. voetnoot* Vgl. voor het eerste kwatrijn het sextet uit Ronsards ‘Petit barbet, que tu es bienheureux’ (Amours I, 78) voetnoot1 onbesneden: onbehouwen margenoot* [E.4.v^o] voetnoot4 verchierde: fraaie voetnoot5 tonvreden: in onrust voetnoot6 staen t'uwer genaeyen: tot uw beschikking staan, geheel van uw wil afhankelijk zijn voetnoot7 vast: snel; ghenuchten: genoegens voetnoot13 dick: dikwijls voetnoot14 na: naar. voetnoot* Naar zijn vorm herinnert dit sonnet aan Petrarca's ‘O passi sparsi, ò pensier uaghi, & pronti’, dat zowel door Clement Marot, Louise Labé als Baïf werd vertaald. Daar slechts van Baïf invloed op Het Bosken vaststaat, wordt hier met diens sonnet ter vergelijking volstaan (Amour de Francine II, 44) voetnoot1 sware fantasyen: droeve mijmeringen voetnoot3 minlyck: vriendelijk voetnoot4 eerlyck: eerbaar voetnoot5 ghenuchelyck lyen: vreugdevol lijden voetnoot6 vercrenken: verzwakken voetnoot7 weerwenken: terugwenken voetnoot8 suren peys: onaangename vrede voetnoot9 al: alles; bequame: aangenaam margenoot* [E.5.r^o] voetnoot11 v liefde: de liefde voor u. voetnoot3 in stryden oft in raden: als krijgsman of als overheidspersoon voetnoot4 vergheten blyuen: vergeten raken voetnoot5 den tyt verwinnet al: de tijd overwint alles, doet alles verdwijnen voetnoot6 mach: kan; veel: veelal, dikwijls; Tropheen: zege- en gedenktekens voetnoot9 colomnen fraey besneen: fraai met reliëfwerk versierde zuilen voetnoot10 al: alles voetnoot12 d'anticken: de antieke bouwwerken(?); d'Arabisken: de Arabische bouwwerken(?) (Van der Noot wil blijkbaar zeggen: de Egyptische, Grieks-Romeinse en Arabische monumenten ter ere van bepaalde personen of feiten) voetnoot13 gheschal: geraas voetnoot15 de menschen: (datief!) margenoot* F.ij.r^o voetnoot19 het gheleert ontfouwen: de kundige uiteenzetting voetnoot22 de goy: de goeden, de verdienstelijken; leuende houwen: (nl. in de herinnering van het nageslacht) voetnoot23 veerskens bequaem: welluidende verzen voetnoot24 mach: kan voetnoot25 gheleerde: naar de regelen der kunst samengestelde voetnoot26 schriften sonder blaem: voortreffelijke geschriften voetnoot27 ghesusters eersame: de Muzen voetnoot28 ontrent: in de nabijheid van voetnoot28-29 de fonteyne Phegasis: de door het dichterpaard Pegasus met een hoefslag veroorzaakte dichterbron Hippokrene voetnoot29 pleyne: vlakte voetnoot30 sonder blame: op edele wijze voetnoot31 Phebus: Apollo, de god der dichtkunst en leider der Muzen; minioot: bevallig, liefelijk voetnoot33 deur v ionste: door uw gunst voetnoot34 nae: naar voetnoot35 schiere: aanstonds, nu [tekstkritische noot]40. volck, - T volck 42. sweerde - T sweerde. voetnoot37-40 O Brabant, schone moeder, die gelukkig zijt en vruchtbaar in het voortbrengen van een groot aantal dichters (een gheleerde schare) en van een dapper volk, neem gij de lauwerkrans aan.... margenoot* F.ij.v^o voetnoot44 sonder myden: onverwijld voetnoot46 Francois: Fransman voetnoot48 in syn eere: in zijn waardigheid als legeraanvoerder voetnoot49 die: nl. Egmont voetnoot51 bequaem van iaren: op de juiste leeftijd, (hier:) in de kracht van zijn jaren voetnoot55 hem vont besloten: zich ingesloten vond voetnoot56 omringhelt: omsingeld voetnoot57 van: door; somme: aantal voetnoot58 onuerdroten: zonder daardoor de moed te verliezen (behoort bij hy uit reg. 55) voetnoot59 riep: toeriep [tekstkritische noot]72. lof, - T lof. 74. benden - T benden. 81. ghevraecht: - T ghevraecht 94. monde: - T monde voetnoot61 prys: roem voetnoot62 alleene met hem liep: bevond zich alleen bij hem voetnoot64 bespronghen: aangevallen voetnoot65 ras: plotseling; ouerdronghen: in het nauw gebracht voetnoot67 van: door; grof: ruw margenoot* F.iij.r^o voetnoot68 pyken: pieken voetnoot69 bussen: vuurroeren; stauen: stokken voetnoot70 strauen: straffen, (hier:) wonden voetnoot72 heur weren met lof: zich moedig verweren voetnoot75 schenden: letsel toebrengen voetnoot76 verslaghen: verslaan, doden voetnoot81 aenueerden: aanvielen voetnoot84 isser bleuen: is gedood voetnoot85 gheplaecht: in 't nauw gebracht voetnoot86 een stuck van trouwen: een staaltje van trouw voetnoot88 by desen: bovendien margenoot* F.iij.v^o voetnoot91 beuonde: bemerkte voetnoot93 onsoete: gewelddadige voetnoot94 met heussen monde: hoffelijk voetnoot98 tis v siet: zie, het is voor u voetnoot101 het Fransoys gheslachte: de Fransen voetnoot102 sadt op met veerde: sprong snel te paard voetnoot104 hy: nl. Van der Noot voetnoot107 wt gheslepen: uit het gevecht gesieept [tekstkritische noot]110. ghebonden - T ghewonden (wat echter onder de ‘Fauten’ verbeterd wordt, zij het ook dat daar abusievelijk de ‘5. sye’ van de lettre F’ wordt vermeld in plaats van de ‘6. sye’) 112. ghewinne - T ghewinne, 118. abondant, - T abondant. 122. vochten - T voechten 134. ghespuys, - T ghespuys. voetnoot109 met wysen sinne: met schrander verstand voetnoot111 den slincken: de linkerhand voetnoot112 tsynen ghewinne: tot zijn voordeel margenoot* F.iiij.r^o voetnoot116 met seer snellen fatsoene: op zeer snelle wijze voetnoot117 ende soo schynden: (lees:) ende die soo schynden (= vernielen) voetnoot118 abondant: overvloedig voetnoot120 omworpen: omver werpen voetnoot123 de Boergoensche: de Bourgondiërs, (hier voor:) de soldaten van Philips II als Bourgondische Habsburger voetnoot124 sloeghen: verdreven; de Gaschoensche: de Fransen voetnoot129 vloet wt den spele: vlood uit de strijd voetnoot130 het verstranghen: de overweldiging voetnoot131 beschadicht: gehavend; nae: naar voetnoot132 soo sy oock hadden gheuaren: zoals het hun ook was gegaan voetnoot133 ouer twee halué Iaren: vóór een jaar (nl. in de slag bij St. Quentin) voetnoot136 Sinte Quintens beleghen: het belegerde St. Quentin voetnoot138 fraey Cadetten: pronkerige adellijke jonge officieren margenoot* F.iiij.v^o voetnoot139 meest: merendeels voetnoot140 corts daer na: kort daarop voetnoot141 presen: hoogschatten voetnoot142-143 Chattelet, Han: plaatsen, die eveneens door de Spanjaarden en Nederlanders op de Fransen werden veroverd (Hooft vermeldt nog: ‘Nojon, Chauly en andere’) voetnoot143 ander vercoren: andere, hun dierbare sterkten voetnoot147 vroem: dappere voetnoot148-149 dat gij niet van geringe afkomst zijt [tekstkritische noot]176. Onder de ‘Fauten’ wordt deze regel gewijzigd in: ‘en hebben dies torconden’ 189. vande Nooten - T vande Nooten. voetnoot151 vry van onuromen: vrij van ongeluk, (dus:) gelukkig voetnoot153 rycken: gebieden voetnoot154 eel: edel; vry: edelgeboren voetnoot155 ouer: vóór voetnoot156 hem: zich voetnoot155-157 Vgl. wat Van der Noot daarover zegt in zijn gedicht ‘De Vrijagie ende het houwelyck van Messer Luciaen dela Noce’ op pag. 57 vlgg., en Bijlage II voetnoot158 waer af: uit wie (nl. de gehuwden uit reg. 154-157) voetnoot159 goy: goede, dappere voetnoot160 vromen: moed voetnoot161 vry: zeer margenoot* [F.5.r^o] voetnoot165 gheeerdé: geëerde voetnoot166-167 die altijd in het belang van het land werkzaam zijn geweest voetnoot168 som.... som (171): sommigen.... anderen voetnoot169 goedertieren: edel(aardig) voetnoot170 wel bedocht: bedachtzaam voetnoot172 offichieren: ambtenaren voetnoot174 pleynen: velden voetnoot175 heerlyck hebben ghebout: als grote heren hebben gewoond voetnoot178 voor heur deelen: in hun bezit voetnoot182 om te prysen: (het object is ‘dit goet edel gheslacht’, r. 185) voetnoot183 na de Thebaensche wysen: in de vorm van een ode (Pindaros van Thebe was de grote oden-dichter der Oudheid) margenoot* [F.5.v^o] voetnoot187 dit self: dit zelfde voetnoot189-190 my myden vande Nooten te prysen: mij er van onthouden de Nooten (de Van der Nooten) te prijzen voetnoot190 nae: naar voetnoot191 veughen: voegen, passen voetnoot192 na myn ghenughen: naar welgevallen voetnoot195 sonder letten: zonder mankeren voetnoot201 niet om vercleeren: onovertrefbaar (in glans) voetnoot202 sonder beswaren: zonder dat men het daarover oneens kan zijn voetnoot203 soé: zo, aldus voetnoot205-206 vliet de smerte.... bloó: vlucht voor de pijn der schande, die een laf hart veroorzaakt voetnoot209 Phoebus secreten: de geheimen van Phoebus Apollo, de god der dichtkunst, (hier voor:) de poëzie voetnoot211 in heur: nl. in de Nederlanden; ierst: als eerste voetnoot212 (lees: en dat ick singhendé op de wyse...) voetnoot214 nae Horaciums meynen: naar de wijze van Horatius (de grote odendichter der Romeinen) voetnoot215 na Pindarus ghyse: naar de wijze van Pindaros (de grote oden-dichter der Grieken) voetnoot216 dus: aldus. voetnoot* Vgl. Ronsards ‘Si tu es viste à souper’ (Traduction de quelques autres epigrammes Grecs nr. 11, in Gayetez) Titel. vireyn: kwatrijn voetnoot1 sydy: zijt gij voetnoot2 int ontcnopen: in het loskomen(?) voetnoot3 wel: op de goede wijze. voetnoot3-4 De bedoeling is: dan moet gij, om de juiste verhouding te herkrijgen, de zaak omkeren, door bij het eten de traagheid van uw voeten toe te passen en bij het lopen de snelheid van uw tanden voetnoot2 Tuscaens: de taal van Toscanië (hoofdstad Florence) voetnoot3 Francois: Frans voetnoot4 met d'aldersuetste voys: op de meest welluidende wijze voetnoot5 duyts: Nederlands. voetnoot* Vgl. Ronsards ‘Aux creanciers ne deuoir rien’ (Traduction de quelques autres epigrammes Grecs nr. 2, in Gayetez) Titel. epigramme: kort kernachtig gedicht voetnoot1 niemanden niet: aan niemand iets voetnoot2 dat is ghepresen: dat wordt geprezen als voetnoot3 ghehout: gehuwd voetnoot4 maeschap: maagschap, bloedverwantschap; fyn: (adv.) volkomen, geheel en al voetnoot5 hem can wachten: zich (daarvoor) in acht kan nemen voetnoot6 hem achten: zich beschouwen als voetnoot7 wel: zeer voetnoot8 deur vreets verpachten: omdat hij de vrede in pacht heeft, durend bezit. voetnoot* probleme: gedicht, waarin een vraag wordt gesteld voetnoot2 suet: zoet; int aenschyn: van gelaat voetnoot3 dooge: het oog voetnoot4 lachende fyn: liefelijk lachende voetnoot5 berueren: bewegen voetnoot6 minlyck: vriendelijk; wreet: streng, bars voetnoot7 om te doen... uren: om hem, die haar ziet, altijd in vurige liefde te doen branden voetnoot8-9 om gheluckich.... vast: om met zekerheid gelukkig te zijn in standvastige liefde voetnoot9 met hem vueren: bij zich hebben. voetnoot* Vgl. Emblema CLXXXIII van Andreas Alciatus (1492-1550), de grondlegger van de tijdens de Renaissance zo populair geworden emblemata-literatuur. De eerste druk van de Emblemata verscheen in 1531 te Augsburg, de eerste volledige uitgave in 1551 te Lyon. Van der Noot kan echter gebruik hebben gemaakt van een te Antwerpen (bij Plantijn) uitgegeven herdruk van 1565. De op zijn gedicht volgende ‘Wtlegginghe’ is een vrije weergave van enkele gedeelten uit de later aan Alciatus' Emblemata toegevoegde commentaar van Claudius Minos. voetnoot2 wreet: bloeddorstig voetnoot3 ghegheuen: (hier voor) afgebeeld, geschilderd voetnoot5 fel: wreed, bloeddorstig voetnoot6 voorts ghedreuen: aangedreven voetnoot7 vroet: wijs, verstandig voetnoot8 draghen: (nl. als hun wapenembleem); goet: edel voetnoot9 net: rein, zuiver. margenoot* [G.7.r^o] voetnoot1 Signes: Cygnus, zoon van de Ligurische koning Stheneleus, werd door Apollo in een zwaan veranderd, ter bevrijding van zijn hartstochtelijk verdriet om de dood van Phaëton; hier voermaels: vroeger voetnoot2 Phaëton: de ongelukkige bestuurder-voor-één-dag van Helios' zonnewagen, die de wereld door zijn onervarenheid dusdanig in brand zette, dat Zeus hem met zijn bliksem moest treffen; seer suetelyck (= liefelijk) singhende: volgens de klassieke voorstelling hief de zwaan kort voor zijn sterven een klaaglied aan, schoner dan de zang van alle andere vogels voetnoot3 Phebo toeghewydt: gewijd aan Phoebus Apollo, de god der dichtkunst en der muziek; Prince: vorst, leider voetnoot4 die welcke: welke (nl. de poëten) voetnoot5 eel: edel; heerlyc: voornaam; met lauriere: met een krans van de aan Apollo gewijde laurier (Renaissancistische hulde voor kunstenaars en in het bijzonder voor dichters) voetnoot6 ghebruycken: genieten; sulcken: zulk een voetnoot7 int doen ghebruycken: genieten bij hun handelingen, daden voetnoot8 wapen: wapenen voetnoot9 bemden: beemden, weiden; lustige: aangename, schone voetnoot10 suyuer ende blinckende: onbevlekt en schitterend wit (beide in figuurlijke zin). voetnoot* apodixe: kort gedicht, waarin een onweerlegbare waarheid wordt uitgesproken voetnoot1 goey fame: een goede faam voetnoot3 sonder blame: zonder schande. voetnoot4 de goey menscen bequaem: de goede en beminnelijke mensen voetnoot5 voorsichtich: met bedachtzaamheid voetnoot6 meest: vooral voetnoot7 voorts worden ghedreuen: worden (aan)gedreven voetnoot8 van: door. voetnoot* Vgl. Emblema CIX van Alciatus. De bij dit vers behorende ‘Wtlegghinghe’ is een vrije weergave van enkele gedeelten uit de commentaar bij Alciatus' emblema. Titel. dialogisme: ‘samenspraak-vers’, waarin een vraag gesteld wordt en de aangesprokene daarop antwoord geeft; Prosopopeye: stijl-figuur, waarbij onbezielde voorwerpen, doden, afwezigen enz. als handelend en sprekend worden voorgesteld voetnoot1 v boghen en v pylen: Cupido wordt gewoonlijk afgebeeld met een boog en een pijlkoker, die de (liefdes)-pijlen bevat welke hij op de harten der mensen afschiet voetnoot2 des iongers: van de jonkman; me: mee voetnoot3 hout: houdt; croonen: kransen voetnoot4 sydy: zijt gij; met de vierde: nl. met een vierde krans; playsant: op bevallige wijze voetnoot5 hou van: houd het met; de ghemeyn goddinne: ‘de eertsche Venus’ uit de Wtlegghinghe (ghemeyn: gewoon, waarmee ieder in aanraking komt) voetnoot6 onsuyuer: onkuis, wellustig voetnoot7 onsteeck: ontsteek voetnoot7-8 het vier der wysheyt: het vuur (de liefde) voor de wijsheid voetnoot8 heur: nl. de wijsheid; ghemeyn: geheel en al voetnoot9 vier croonen der deucht: zie de Wtlegghinghe; berey ick: bereid ik (nl. voor wie alzo de wijsheid eert); sonder smette: (behoort bij croonen) voetnoot10 vgl. de Wtlegghinghe. margenoot* [G.8.r^o] voetnoot1 Plato: nl. in zijn Symposion, cap. 8; Venus: (meervoudsvorm) voetnoot2 erts: aards voetnoot3 verderffelycke: vergankelijke voetnoot4 als syn: als daar zijn hoocheden: hoge waardigheden voetnoot7 der welcker.... syn: waarvan er in het algemeen zeven zijn (bedoeld worden de zeven hoofddeugden); voetnoot8 waeraf: waarvan; met dander dry principael: met de andere drie voornaamste deugden (nl. geloof, hoop en liefde; merkwaardig is, dat Van der Noot deze drie hoofddeugden zo uitdrukkelijk noemt, ook al doet Alciatus zelf dit niet en al wordt de symboliek van de éne krans op het hoofd daardoor vertroebeld) voetnoot9 Iusticie: rechtvaardigheid voetnoot11 gheschildert: (hier voor) afgebeeld. voetnoot* Vgl. Emblema CX van Alciatus, waarvan dit vers een zeer vrije weergave is. Titel. Epigramme in Apodixe: kort, kernachtig gedicht, waarin ditmaal tevens een onweerlegbare waarheid is verwerkt voetnoot1 Nemesis: godin der (wrekende) gerechtigheid; vroet: op verstandige wijze; d'een liefde d'ander tseghen: de ene Cupido aan de andere vijandig (vgl. over deze twee Cupido's de ‘Wtlegghinghe’ hierboven) voetnoot2 in alle weghen: overal voetnoot3 benemt: een einde maakt aan voetnoot4 plaecht: doet afbreuk aan voetnoot5 schichten: pijlen; des anders: (de pijlen) van de ander voetnoot10 theurder baten: tot (hun) hulp. voetnoot1) Ook Remy Belleau heeft ditzelfde emblema tot een ‘Dialogue’ verwerkt (Oeuvres Complètes de Remy Belleau, ed. A. Gouverneur, tome I - Paris et Nogent-la-Rotrou 1867 - pag. 154-155), maar zonder toevoeging van de ‘Wtlegghinghe’. margenoot* [I.7.r^o] voetnoot* sommighe: enkele; by: door; in Duytsche: in het Nederlands; nae de Fransoyse wyse: op de Franse melodie (nl. die van de Hugenootse Psalmberijming door Clément Marot en Théodore de Bèze) voetnoot1 verworpende: verwerpende voetnoot2 heur geuen: zich er op toeleggen voetnoot3 daer nae: daarnaar voetnoot1 raet: raadsvergadering voetnoot2 ins boosheyts paden quaet: op de kwade wegen der boosheid voetnoot3 noch niet en heeft: noch heeft voetnoot5 vierich ouerpeyst: vurig, ernstig overdenkt voetnoot6 wel: zeer; ongheueyst: zonder veinzerij, waarlijk voetnoot8 ontrent: nabij voetnoot9 voorts brenghende is: voortbrengt; goy: goede voetnoot10 waeraf: waarvan (slaat terug op ‘boom’ in reg. 7); door sdoods suchten: (de dood wordt hier vergeleken met de wind, waarvan reeds een ademtocht voldoende is om het dorre blad te doen vallen) voetnoot11 sulck: zulk een margenoot* [I.7.v^o] voetnoot13 sulcken goet: zulk een geluk voetnoot15 sy: nl. de bozen; heur: zich voetnoot16 die sy heur onderwinden: die zij ondernemen voetnoot17 int recht ghans om worden ghekeert: in het gericht volkomen worden vernietigd (lett.: ondersteboven gekeerd) voetnoot18 hy: de boze (na de meervoudsvorm van reg. 15 wordt hier teruggegrepen op het enkelvoud in reg. 13) voetnoot19 wel: goed; die oprechte: de eerlijke, rechtvaardige mens voetnoot20 sorghe draecht: Hij draagt zorg voetnoot22 trueren: treuren voetnoot23 lyf: leven voetnoot24 verworpt: verwerpt. voetnoot2 onghetwyfelde: ontwijfelbare voetnoot2-3 profecye ons Heeren I. Chr.: profetie omtrent onze Heer J. Chr. voetnoot1 beruert: in beroering voetnoot2 dus: aldus (ook in reg. 3) voetnoot3 bekuert: in verleiding gebracht voetnoot4 dwaesheyt groot t'ordonneren: grote dwaasheid te beramen voetnoot5 Princen: vorsten margenoot* K.j.r^o voetnoot6-7 alsulcken ouermoet te muyten: zulk een verwatenheid, dat zij dorsten te muiten voetnoot7 ia: zelfs; t'aenueerden: te beginnen voetnoot8 goet: edel voetnoot9 gelyck: tegelijk, ter zelfder tijd voetnoot10 me: mee; bynden: binden voetnoot11 verworpen wy van ons: laten wij van ons afwerpen; in elcken wyck: overal voetnoot12 daer sy ... brillen: waarmee zij ons willen bedwingen voetnoot14 niet: niets (anders); met heur: om hen voetnoot15 veel min dan een boone: volstrekt niets voetnoot16 niet: niets voetnoot17 ghestoort: vertoornd voetnoot18 met groot ghecrijs: met schrikaanjagende luide stem; straffelyck: streng, bars voetnoot20 inde bane: op het slagveld (waar de koningen zich voor de strijd tegen Hem hebben verzameld) voetnoot22 dus erch: zó kwaad, zó schandelijk voetnoot25 ick: (hier spreekt de door God verkozen en gezalfde koning zelf) voetnoot26 sal... gegheuen: zal het oordeel uitspreken, dat door Hem is geveld voetnoot27 onuersaecht: (hier enkel een versterking bij ‘gheseyt’, ongeveer in de betekenis van:) zonder aarzeling, onomwonden voetnoot28 doe leuen: het leven schenk voetnoot29 t'eender eruen: als erfdeel margenoot* K.j.v^o voetnoot30 haest: spoedig voetnoot32 dat sal gaen: dat het zich zal uitstrekken voetnoot33 roey: roede, schepter voetnoot34 heur: hen voetnoot35-36 en lustet v... tot schanden: en wanneer gij wilt, zult gij hen, die immers uw eigendom zijn, verbrijzelen als een aarden vat ter onere (vgl. Romeinen 9:21; de bedoeling is: als een stuk aardewerk, bestemd voor weinig eervol gebruik) voetnoot37 Princen: vorsten voetnoot38 voorts: voortaan voetnoot39 van: over voetnoot40 neemt v less' ...tyt: leert hieruit thans uw les voetnoot41 stelt v Dienaers: gedraagt u als dienaars voetnoot43 syn te syn verheucht v alle seer: verheugt er u allen zeer in, de Zijnen te zijn voetnoot44 hebbende ... versaghen: terwijl gij er altijd bang voor zijt Hem te vertoornen voetnoot45 seyndt: zendt voetnoot46 dat hy hem ...druckelyck: opdat Hij Zich niet hartstochtelijk vertoorne voetnoot49 onuerhuets: onverwachts; synen tooren heet: Zijn brandende toorn voetnoot50 eer mens hem soude wachten: eer men er op verdacht zou zijn voetnoot51 ghereet: ongetwijfeld, stellig voetnoot52 op syn heyl sullen achten: zich zullen bekommeren om Zijn heil. margenoot* K.ij.r^o voetnoot1 van een groote heercracht: door een grote legermacht voetnoot2 verbaest hem met den iersten: is aanvankelijk ontsteld voetnoot3 nae den male dat: nadat voetnoot5 hem: zich; tseghen: tegen voetnoot1 wat synder al: wat zijn er aldoor voetnoot2 suecken: zoeken voetnoot3 stooren: hinderen, kwellen voetnoot5 te velde maken haer: trekken te velde voetnoot6 heur: zich voetnoot7 sien icker by: zie ik er daaronder voetnoot8 al: aldoor margenoot* K.ij.v^o voetnoot16 diet wil verstaen: (ik zeg dit voor ieder) die het wil horen voetnoot17 die maeckt: degene die maakt; mach: kan voetnoot26 vry: verheugd, blij voetnoot28 voort: vervolgens, daarna; ontwaeckt: gewekt voetnoot29 vry onghelaeckt: volkomen ongeschonden, ongedeerd voetnoot31 hondert duysent versaemt: honderdduizend man bijeenverzameld, een leger van honderdduizend man voetnoot33 hoe syt dryuen: hoe zij het ook aanleggen voetnoot35 besluyten: omsingelen voetnoot36 beschaemt blyuen: te schande gemaakt, verslagen worden (ook in reg. 32 gaat de betekenis van ‘beschaemt’ in de richting van ‘verslagen’) margenoot* K.iij.r^o voetnoot40 kinnenbacken: wang, kaak voetnoot41 heur: hun voetnoot42 ontstucken: stuk, kapot. voetnoot1-2 als Absalon den oproer teghen hem maeckte: vgl. 2 Samuel 15-18 voetnoot3 roeptse tot leetwesen: vermaant ze tot berouw voetnoot3-4 voorts sluytende seyt: vervolgens besluit hij met te zeggen voetnoot4 hem: zich; wel: goed, zeer voetnoot4-5 Gode te rechte betrout: op de juiste wijze op God vertrouwt voetnoot2 gherechtheyt: gerechtigheid voetnoot3 doet mijn .... oorboren: doe mijn zwakke (zieke) hart vreugde genieten voetnoot4 verstoren: verdelgen voetnoot5 verheft: hef tot U op margenoot* K.iij.v^o voetnoot7 dus: aldus; misval: ongeluk voetnoot8 boosheyt stranghe: strenge, wrede, boosheid voetnoot9 de leughens ... pranghe: de leugens, de knellende banden van de ijdelheid voetnoot10 groot en smal: gij groten en kleinen, aanzienlijken zowel als onaanzienlijken voetnoot12 sonder ghetal: ontelbaar voetnoot13 voor: tot voetnoot14 die: (slaat terug op ‘God’ in reg. 11) voetnoot17 tseghens: tegen voetnoot18 nou bemercken: nauwkeurig aandacht schenken aan voetnoot19 niet om verstercken: onovertrefbaar sterk voetnoot22 met verneerder herten en moet: met ootmoedig hart en gemoed voetnoot23 maeckt van v misdaden schande: schaamt u over uw misdaden voetnoot24 goederhande: goedertieren voetnoot26 tonser leeren: tot onze lering voetnoot28 nae v goetheyt: naar (in overeenstemming met) Uw goedheid margenoot* K.iiij.r^o voetnoot29 de claerheyt: het licht, de heerlijkheid voetnoot30 myne: de mijnen voetnoot34 met vollen ganghen: in overvloed voetnoot37 seer wel gherust: volkomen rustig voetnoot38 vuecht dat soo mede: schikt, bestuurt ook dit (nl. het slapen) zo voetnoot39 op deés stede: op dit ogenblik, nu voetnoot40 ghebieden sal met lust: (eenmaal) in vreugde zal heersen. voetnoot* In deze Psalm is tussen vss. 35 en 36 blijkbaar een strofe weggevallen voetnoot3 pluymstryckers: vleiers; ontrent: bij; stiert: zendt op voetnoot4 hem seluen: zichzelf voetnoot2 verstaen: horen (ook in reg. 6) margenoot* K.iiij.v^o voetnoot3 wel neerstich: heel ernstig; gade slaen: er op letten voetnoot4 dus: aldus voetnoot6 ghestadich: (behoort bij ‘clachte’) voetnoot8 alleene: (behoort bij ‘V’ in reg. 9); met aendacht: in vroomheid voetnoot13 sonder ghestoor: zonder door iets gestoord te worden, (of:) zonder mij door iets te laten storen voetnoot15 sonder vertraghen: zonder daarin te verslappen voetnoot19 seden: levenswijze voetnoot21 nummermeer: nooit voetnoot22 heur: zich; doruen: durven voetnoot23 voor, naer ende nv: vroeger en later (voor en na) zowel als nu voetnoot24 ghenade: ootmoed margenoot* K.v.r^o voetnoot27 ghemeyn: allen tezamen voetnoot31 deucht: goedheid, gunst voetnoot34 daer: waar; deur desen: hierom voetnoot36 haer: hun (nl. van de bozen uit reg. 27. en 28) voetnoot37 erch: boosaardig; fenyn: vergift voetnoot39 tot allen stonden: altijd voetnoot40 gheueyst: geveinsd, huichelachtig voetnoot41 betoont heur: bewijs hun voetnoot42 opset: plan voetnoot44 verstaelen: versterken, verharden voetnoot45 tseghen v paelen: tegen Uw verordeningen margenoot* K.v.v^o voetnoot50 tot elcken keere: telkens weer voetnoot53 alle dat: alles wat voetnoot54 den schilt ons is behoedich: het schild ons behoedt. voetnoot1 vanden: door de voetnoot2 op hem: over zich voetnoot3 ontlast: (daarvan) verlost; verfraeyt: verblijd, (hier) getroost voetnoot4 hem beclaghende: zich er over beklagende voetnoot5 hem: nl. God; hy: = God; hem: = David voetnoot6 wten perykele des doots: uit het doodsgevaar; hem: zich voetnoot7 gratie: genade voetnoot7-8 keert syn redene tot: richt het woord tot voetnoot8 heur: zich; verblijden: (imperfectum van verbliën). voetnoot1 toren: toorn voetnoot4 in euelen moede: in gramschap margenoot* [K.6.r^o] voetnoot12 deur mijnder sonden stanck: wegens de stank (fig. voor: veelheid en vuilheid) van mijn zonden voetnoot13 coemt my berueren: bevangt mij voetnoot14 trueren: treuren voetnoot17 ontladen: bevrijden voetnoot20 dit swaer verseeren: deze zware pijn voetnoot25 in des doots afgrysen: in de verschrikking van de dood margenoot* [K.6.v^o] voetnoot27 bequaem: op gepaste wijze voetnoot32 deur duchten: uit angst (behoort bij ‘kermen’ en ‘suchten’) voetnoot34 legher: legerstede, bed voetnoot35 sonder beyen: zonder uitstel of oponthoud, voortdurend voetnoot36 onsacht: onaangenaam, (hier) bitter voetnoot37 ghedaente: uiterlijk voorkomen; met allen: volkomen voetnoot40 siende: omdat ik zie voetnoot41 verblyen: zich vrolijk maken voetnoot44 gaet stryken: verwijdert u voetnoot46 schoone: stralend, heerlijk voetnoot47 clachté ghewoone: voortdurende klacht voetnoot48 goedertier: goedertieren voetnoot49 verslaghen: neergeslagen, afgewezen margenoot* [K.7.r^o] voetnoot54 en veel bet: en veel méér (beter) dan dat voetnoot57 dus lastich syn: zoveel moeite veroorzaken voetnoot59 oneere: schande voetnoot60 sueticheyt fyn: zuivere goedertierenheid. voetnoot1 de Propheet': nl. David voetnoot2 sett voort: zet uiteen voetnoot3 beschaemtheyt: schande voetnoot4 eyndelinge: tenslotte; met: door middel van voetnoot5 danckter Godt af: dankt er God voor voetnoot3 vyanden fel: meedogenloze vijanden voetnoot5 Prins': vorst margenoot* [K.7.v^o] voetnoot6 vernype: dood knijpe voetnoot10-11 dat sy... tyghen aen: (in) datgene, wat zij mij vol vreugde nahouden en waarvan zij mij beschuldigen voetnoot12 sulcken boosheyt: zulk een boze daad voetnoot14 soo: zoals; tonrecht: ten onrechte; schelden: (hier voor) verwijten voetnoot15 hem: nl. mijn vijand (Van der Noot singulariseert plotseling het meervoudige ‘sy’ uit reg. 10 en 14); deucht ghedaen: gunst, dienst bewezen voetnoot16 voor: in plaats van, ter vergelding voor; ontfaen: ontvangen, (hier) ondervonden voetnoot19 verwinder: overwinnaar voetnoot21-22 verheft v ouer dese: sta tegen hen op voetnoot23-24 dat ick gheset sy int recht: dat ik in het recht gesteld worde, het recht verkrijge voetnoot25 vergheren: samenkomen voetnoot26 niet om vercleren: onovertrefbaar in schitterende heerlijkheid voetnoot27 en: als, wanneer margenoot* [K.8.r^o] voetnoot30 by desen: bij deze gelegenheid voetnoot32 naer mijn verdienste weerdelyck: overeenkomstig wat ik verdiend heb voetnoot35 inder herten gaet: tot in het hart doordringt voetnoot36 kent de selue goet oft quaet: dit kent als goed of slecht voetnoot40 heur: hen voetnoot41 tallen stonden: altijd voetnoot42 die: wie voetnoot43-44 dies ghelijcx... quelt: (maar) evenzo is Hij ook een rechtvaardig rechter over wie Hem moeite aandoet, bedroeft voetnoot45 ist: is het (zo gesteld); beschayen: schade berokkenen voetnoot46 hem drayen: zich (af)wenden voetnoot48 om raken: met de bedoeling om de schuldige te treffen voetnoot50 tsamen gaen paren: verzameld, bijeengezocht voetnoot51 schichten seer snel: zeer snelle pijlen voetnoot52 fel: meedogenloos, wreed voetnoot53 d'ander: de anderen margenoot* [K.8.v^o] voetnoot54 die hem... blaken: die zich in het doen van kwaad tot het uiterste inspannen voetnoot55 voorts brenghen: voortbrengen; verdriet: moeite voetnoot56 syn: (singularisering van het meervoud uit reg. 53 en 54); ongheual: ongeluk voetnoot58 sorchfuldichlyck: nauwgezet, met zorg voetnoot59 met misual: rampspoedig, ongelukkig voetnoot62 sal hem ouer syn hooft verspreyden: zal zich boven zijn hoofd uitstrekken voetnoot64 dalen onsoet: hard neerkomen voetnoot67 iont: toestaat, schenkt voetnoot68 mynen mont: (nominativus). voetnoot3 die hem ghelieft heeft: die het Hem behaagd heeft; tsegens: ten aanzien van voetnoot5 weten: kennen margenoot* [L.j.r^o] voetnoot2 in alder manieren: in ieder opzicht voetnoot3 in dit eertsche dal: op deze aarde voetnoot4 heerlyck maeckt: verheerlijkt, (hier) verkondigt voetnoot5 in al: in alles; uwer cracht veel ghetuyghen: vele getuigen (bewijzen) van Uw macht voetnoot7 en maeckt: en Gij maakt; verneert: vernederd voetnoot8 blaemt: lastert, minacht voetnoot9 ouermercken: nadenken over voetnoot11 al: alle voetnoot12 op heur oort: op hun plaats voetnoot13 als dan .... seere: dan zeg ik in mijzelf, zeer verbaasd voetnoot14 wat ist toch van den mensché: wat is er toch met de mens voetnoot17 sonder blame: zonder tekort, (dus) waarlijk voetnoot18 niet en feelt: niets ontbreekt; dan Godt te syn bequame: dan (zelf) God te zijn (‘bequame’ is hier slechts een stoplap: op gepaste wijze) voetnoot19 met glorien ghelaeft: met heerlijkheid verkwikt voetnoot20 met goet vervult: van het goede voorzien; begaeft: begiftigd voetnoot22 tallen tye: altijd margenoot* L.j.v^o voetnoot23 al: alles; sonder t'wtnemen iet: zonder iets uit te zonderen voetnoot24 onderdaen: onderworpen; alsoomen: zoals men voetnoot25 huyen: huiden voetnoot26 al: alle (slaat terug op ‘ossen, schapen’); voeyt: voedt; cruyen: kruiden voetnoot27-28 ouer al Heer ghestelt van dat den cost sueckt: tot heer gemaakt over alles wat zijn voedsel zoekt (Wij zullen ‘Heer’ wel moeten opvatten als tweezijdig verbonden: ‘tot heer over alles, [tot heer] van wat zijn voedsel zoekt’) voetnoot30 dringhen: (hier voor) schieten voetnoot32 onderworpt.... leeft: ja zelfs alles wat leeft, onderwerpt Gij aan hem voetnoot34 met recht: naar recht en billijkheid; in alder manieren: in alle opzichten voetnoot36 kenlyck: (her)kenbaar. voetnoot1-2 datse comen: (pluralisering van het collectivum ‘Gemeynte’). voetnoot1 al: allen voetnoot2 verschoont: verheerlijkt voetnoot3 ghenuechelyck: met vreugde voetnoot4 erm ende ryck: gij armen zowel als rijken voetnoot6 sonder ons: buiten ons eigen toedoen; maeckt ghesont: (in geestelijke zin:) van zonden verlost voetnoot7 syn eyghen: Zijn eigendom voetnoot8 fyn: schoon (behoort bij ‘weyden’) voetnoot9 gaet in syn poorten: trekt binnen in Zijn stad voetnoot10 t'alder tyt: altijd (ook in reg. 15) voetnoot11 bequaem: op gepaste wijze voetnoot13 vol alder deuchden: vol van alle weldadigheden voetnoot14 gheduert: duurt, blijft. voetnoot1 verweckinge: aansporing voetnoot2 van: voor voetnoot3 waerachticheyt: getrouwheid aan Zijn woord; tot alle tyen: steeds voetnoot2 Heydenen hem ghebenedyt: heidenen, prijst (verheerlijkt) Hem margenoot* L.ij.v^o voetnoot4 oueruloet: overvloedig, mild voetnoot5 warachticheyt: getrouwheid aan Zijn woord. voetnoot1 Tis eenen Loefsanck: dit is een lofzang; quaden: rampen voetnoot2 Coninck: tot Koning voetnoot3 openbaerlyck: openlijk, in het openbaar; inden Tabernakel des verbondts: in de heilige tent, waarin de Ark des Verbonds stond (vgl. 1 Kronieken 16, waar deze episode uit Davids leven wordt medegedeeld) voetnoot4 daer: waar; met grooter herten: van ganser harte; belydt: erkent voetnoot6-7 bewysende hem....wesen: aantonende dat hij (= David) hier duidelijk een voorafschaduwing van Christus is voetnoot2 suet: goedertieren; sonder verwyt: zonder dat Hem in dit opzicht een verwijt kan treffen, (dus:) volkomen voetnoot3 tot elcken keere: telkens weer voetnoot4 ghestadich: bestendig; tot alder tyt: altijd voetnoot5 sy ghedachtich: er aan denke voetnoot6 iolyt: vreugde margenoot* L.iij.r^o voetnoot9 thuys van Aron: nl. de priesterschap; veruaren: ervaren voetnoot11 niet om verclaren: onovertrefbaar in heerlijkheid voetnoot13-14 sy singhen: (coniunctivus) dat zij zingen voetnoot14 sonder respyt: zonder uitstel, (of:) voortdurend voetnoot15 syn weesen: Zijn verweesde (= in droevige omstandigheden verkerende) kinderen voetnoot17 soo: toen voetnoot18 moghentheyt: macht, majesteit voetnoot19 op dié stondé: terstond voetnoot21 siende: wanneer Hij ziet voetnoot23 my te versaghen: bevreesd te sijn voetnoot24 fenyn: venijn voetnoot25 hem veughen: zich voegen, zich scharen voetnoot26 met die.... vercleert: tezamen met hen, die mijn vrienden gebleken zijn voetnoot27 partye: tegenpartij voetnoot28 al t'gheen dat mijn hert begheert: nl. hun ondergang voetnoot29 al beter: volstrekt, in alle opzichten beter; eest: is het (ook in reg. 31) voetnoot30 de crancke menscheyt bloot: het zwakke en weerloze mensdom margenoot* L.iij.v^o voetnoot32 Princen: vorsten; groot: machtig voetnoot33 dits een seker sake: dat is zeker voetnoot34 sterckelyck: met kracht, met inspanning van al hun kracht voetnoot35 was toens mijn sprake: zeide ik toen voetnoot36 van my.... veriaecht: zullen zij toch door mij worden verjaagd voetnoot37 vast besloten: nauw ingesloten voetnoot38 beset: omsingeld voetnoot39 vry onuerdroten: in het geheel niet ontmoedigd (behoort bij ‘my’ in reg. 40) voetnoot40 van my.... gheuelt: zullen zij toch door mij worden geveld voetnoot41 besloten: ingesloten voetnoot42 d'onwyse: de dwazen (die dit gedaan hebben); versmacht: (hier) vernietigd voetnoot43 van: door; tvyer: het vuur; onuerdroten: zonder zich te laten ontmoedigen voetnoot46 op my gheloopen: mij aangevallen; onghespaert: aanhoudend margenoot* L.iiij.r^o voetnoot54 niet: niets voetnoot55 seet: zegt; veerdich: sterk, in staat voetnoot56 Vander Noot: uit de nood (woordspeling van de dichter met zijn eigen naam) voetnoot57 cloecke: (hier) sterke; heur: zich voetnoot58 hy: God voetnoot59 deucht: daden van dapperheid voetnoot60 sulcx is.... sanck: zo is (de inhoud van) de zang der rechtvaardigen, zo zingen de rechtvaardigen voetnoot63 vry vander schanden: nl. van de schande ten gevolge van een nederlaag voetnoot64 voor alle lien: vóór, ten aanhoren van alle mensen voetnoot67 maer en heeft niet: maar Hij heeft niet voetnoot68 eeuwelyck: voor eeuwig voetnoot70 den goeden bereyt: die ter wille van de rechtvaardigen gebouwd is voetnoot71 tot mynen loone: te mijner beloning voetnoot72 van my: door mij; gheseyt: uitgesproken, (hier) gezongen voetnoot74 certeyn: gewis, zonder twijfel margenoot* L.iiij.v^o voetnoot75 oprechten: deugdzaam voetnoot76 deuré: door; al ghemeyn: allen gezamenlijk voetnoot77 wordy: wordt Gij; van: door voetnoot81 weerleggen: afkeuren, verwerpen voetnoot82 van die.... belast: door degenen aan wie het bouwwerk was opgedragen voetnoot83 gheueucht: gevoegd, geplaatst; sonder weersegghen: zonder tegenspraak voetnoot84 voor den.... ghepast: als zeer goed aangebrachte hoeksteen voetnoot85 van: door voetnoot86 glorioselyc: heerlijk voetnoot87 teere: zwakke voetnoot88 diet wel besiet: voor hem, die dit goed beschouwt voetnoot89 van: door voetnoot91 ghenuechte rapen: vreugde scheppen, ons verblijden voetnoot92 van herten fyn: met een rein hart voetnoot96 uwen Coninc gade slaen: Uw aandacht schenken aan Uw koning margenoot* L.v.r^o voetnoot97-98 is hy die ghecomen syt: (wonderlijke constructie, die alleen te verklaren valt als contaminatie van ‘is hy die ghecomen is’ en ‘syt ghy die ghecomen syt’) voetnoot99 van Gods huys eersame: behorend tot Gods heilig huis voetnoot100 wel moet ghy varen t'alder tyt: moge het u altijd wèl gaan voetnoot101 goederhande: goedertieren voetnoot102 verlichten: licht geven voetnoot103 byndt: bindt voetnoot107 suyuer en reene: heilig en rein voetnoot108 vermeeren: vermeerderen voetnoot110 suet: goedertieren; sonder verwyt: zonder dat Hem in dit opzicht een verwijt kan treffen, (dus:) volkomen voetnoot111 tot elcken keere: telkens weer voetnoot112 ghestadich: bestendig; tot alder tyt: altijd. voetnoot1 van: door voetnoot2 vlietich: vurig, naarstig margenoot* L.v.v^o voetnoot3 die hem vynt seer beladen: die zich in grote verlegenheid bevindt voetnoot4 nae syns Meesters paden: naar de voetsporen van zijn Meester, (d.w.z.) naar zijn meester voetnoot5 soo: zoals; d'ioncwyf: de dienstmaagd voetnoot6 heur vynt: zich bevindt voetnoot8 wachtende: verwachtende voetnoot9 elaes: helaas (ook in reg. 11) voetnoot13 sulcken: zulk een; de grootste: de aanzienlijk(st)en voetnoot14 vercrimpen: verschrompelen, (hier) vergaan voetnoot15 veruult met het misprysen quaet: (over)vol, (over)verzadigd van de boze minachting voetnoot16 dit hooueerdich saet: dit hovaardig geslacht. voetnoot1 perykel: gevaar; bekent: erkent, belijdt voetnoot2 sy: (pluralisering op grond van het verzamel-begrip in ‘volck’ uit reg. 1) voetnoot3 ghedraghen: gesteund; die gheneest: die redt, behoudt (behoort bij ‘onse Godt’ in reg. 2) voetnoot4 veruult: vervuld voetnoot5 met stryt: (hier) met wapengeweld margenoot* [L.6.r^o] voetnoot6-7 ons leuendich al verslint hebben: ons allen levend verslonden hebben voetnoot7 hadt al nae heuren wil ghegaen: als alles volgens hun begeerte was gegaan voetnoot8 ouer lang: reeds lang; hadmen sien slaen: zou men hebben zien slaan voetnoot9 heur boosheyt fel: hun meedogenloze boosheid voetnoot10 ghelyck der zee baren rou en ontsint: als de onstuimige en woedende golven der zee voetnoot12 hoot: hoofd; saen: schielijk, snel voetnoot13 heb: hebbe voetnoot15 soo syt hadden ghedacht: zoals zij (nl. de ‘vyanden’ uit reg. 14) dat hadden gemeend voetnoot16 den voghel teer: de zwakke vogel voetnoot17 hem ontwerdt: zich loswart; hielt: gevangen hield (vgl. ook reg. 18) voetnoot18 den strick: (nominativus) voetnoot19 Meer: zee voetnoot20 tsynder eer: tot Zijn eer. voetnoot1 versekert: beveiligd voetnoot2 de Gheloouighe: (meervoud) de gelovigen margenoot* [L.6.v^o] voetnoot3 beurijdt voor: beschermd tegen voetnoot4-6 Vgl. Psalm 125:1. ‘Die op den Here vertrouwen, zijn als de berg Sions, die niet wankelt, maar blijft in eeuwigheid’ voetnoot6 sterck in d'ooghe: sterk van aanzien voetnoot7 rontsomme: rondom voetnoot8 bevrijt: beschermd voetnoot9 mueren seer wijt: zich ver uitstrekkende muren voetnoot10-11 de somme synder cudden: het geheel van Zijn kudde, al de Zijnen voetnoot11 beschermen: bescherming, beschermer voetnoot12 tseghen d'allermen: tegen de gevaren voetnoot13 onghelucken: rampen, (door anderen veroorzaakte) schade voetnoot15 van: door voetnoot16 van anxt: uit vrees voetnoot16-18 dat heur het lang verdrucken.... straten: dat de lange onderdrukking hen tenslotte de wegen des Heren zou doen verlaten (er staat in deze regels eenmaal ‘heur’ te veel) voetnoot20 de boose quaet: de slechte bozen voetnoot22 die heur moetswils begheuen: die zich uit vrije verkiezing overgeven voetnoot23-24 maer v volck.... vrede: maar schenk tevens aan Uw volk vrede (peys = vrede). margenoot* [L.7.r^o] voetnoot1 dat volck: het volk; geuanckenisse: (bedoeld wordt hier de) Babylonische ballingschap voetnoot3 volbrenghen: voltooien voetnoot4-5 toecomen: ten deel vallen voetnoot1 als: toen voetnoot2 gheuanckenisse fel: harde gevangenschap (nl. in Babylon) voetnoot3 docht ons: meenden wij; vastelyck: in hoge mate voetnoot5 toens: toen voetnoot7 ieghelyc: ieder; als: toen voetnoot8 soomen sien mach: zoals men zien kan voetnoot10 rusten met iolijt: rust en vreugde voetnoot12 vry: waarlijk voetnoot13 brenckt weer wt: verlos voetnoot14 V volck noch gheuanghen: Uw volk, dat nog gevangen zit voetnoot16 veruersté: verfristet voetnoot17 ierst: eerst, aanvankelijk voetnoot18 ghepaeyt: tevreden gesteld, vertroost voetnoot19 eerbaerlyck: op eervolle wijze voetnoot20 Maeytyt: maaitijd, oogsttijd voetnoot21 in weene: in droefheid voetnoot22 heurlier saet reene: hun zuiver zaad voetnoot23 verheugende: zich verheugende, blijde voetnoot24 heurlieder schoouen: hun schoven; behaghen: vreugde. voetnoot1 die Godtvreesende: de Godvrezenden voetnoot1 moet wesen: zal wezen voetnoot2 wel ontsiet: vreest zoals dit behoort voetnoot3 ghepresen: (behoort adiectivisch bij ‘weghen’) voetnoot6 vrolyckheyt: vreugde voetnoot11-12 brenghend' int openbare voorts: voortbrengend, voor iedereen zichtbaar voetnoot12 fyn: edel margenoot* [l.8.r^o] voetnoot13 plantkens der olyuen: jonge olijfplanten voetnoot14 ghemaniert: zedig, (hier) schoon voetnoot15 sonder kyuen: in onderlinge vrede voetnoot16 om syn taflé verchiert: om zijn van alles welvoorziene tafel voetnoot17 met alsulcker eere: met zulke eer voetnoot18 ghebenedijt: gezegend voetnoot20 schout tot alder tijt: steeds vermijdt voetnoot21 den Godt van Sion hooghe: de God van het hoog-gelegen Sion voetnoot26 dubbelen voorspoet: d.w.z. kinderen en kleinkinderen voetnoot27-28 (versta: en geluk en genade zult gij aan Israël geschieden zien).

BIJLAGE: gereconstrueerde gedichten

Ode. Ga naar voetnoot*

Ronsard. A sa Maistresse. Ode XVII.

Epigramme.

Liedeken.

Sonet. Ga naar voetnoot*

Baïf.

Sonet.

Sonet. Ga naar voetnoot*

Sonnet. Ga naar voetnoot*

Ode.

Vireyn. Ga naar voetnoot*

Epigramme. Ga naar voetnoot*

Probleme. Ga naar voetnoot*

Ode. Ga naar voetnoot*

Ga naar margenoot*Wtlegghinghe.

Apodixe. Ga naar voetnoot*

Alciatus. (Insignia Poetarum. Emblema CLXXXIII)

De liefde die tot der deucht trect. Dialogisme in Prosopopeye. Ga naar voetnoot*

Ga naar margenoot*Wtlegghinghe.

Epigramme in Apodixe. Ga naar voetnoot*

Alciatus. ('Αντέρως, id est amor virtutis. Emblema CIX Ga naar voetnoot1))

Sommighe psalmen van Dauid, Ga naar margenoot* Ga naar voetnoot*

by den Poet in Duytsche gheset, te singhen nae de Fransoyse wyse.

Den eersten Psalm.

Datheen. Psalm I.

Marot-de Bèze. Pseavme premier. Clem. Mar. Beatus vir qui non abiit

Den tweeden Psalm.

Psalm II.

Pseav. II. Cl. Ma. Quare fremuerunt gentes.

Ga naar margenoot*Den 3. Psalm.

Psalm III.

Pseav. III. Cl. Ma. Domine, quid multiplicati sunt.

Den 4. Psalm.

Psalm IIII.

Pseav. IIII. Cl. Ma. Quum inuocarem exaudiuit.

Den 5. Psalm. Ga naar voetnoot*

Psalm V.

Pseavme V. Cl. Ma. Verba mea auribus.

Den 6. Psalm.

Datheen. Psalm VI.

Marot-de Bèze. Pseavme VI. Cl. Ma. Domine ne in furore.

Den 7. Psalm.

Psalm VII.

Pseavme VII. Cl. Ma. Domine Deus meus in te speraui.

Den 8. Psalm.

Psalm VIII.

Pseav. VIII. Cl. Mar. Domine Dominus noster.

Den 100. Psalm.

Psalm C.

Pseav. C. th. de be. Iubilate Deo omnis terra.

Den 117. Psalm.

Datheen. Psalm CXVII.

Marot-de Bèze. Pseav. CXVII. Th. de Bes. Laudate nomen Domini.

Den 118. Psalm.

Psalm CXVIII.

Pseav. CXVIII. Cl. Ma. Confitemini Domino.

Den 123. Psalm.

Psalm CXXIII.

Pseav. CXXIII. th. de be. Ad te leuaui oculos.

Den 124. Psalm.

Psalm CXXIIII.

Pseav. CXXIIII. th. de be. Nisi quia Dominus.

Den 125. Psalm.

Psalm CXXV.

Pseav. CXXV. th. de be. Qui confidunt in Domino.

Ga naar margenoot*Den 126. Psalm.

Psalm CXXVI.

Pseav. CXXVI. th. de be. In conuertendo.

Den 128. Psalm.

Psalm CXXVIII.

Pseavme CXXVIII. Cl. Ma. Beati omnes qui timent Dominum.

Ga naar margenoot**Wtlegghinghe*.

Alciatus.
(Insignia Poetarum. Emblema CLXXXIII)

De liefde die tot der deucht trect.
Dialogisme in Prosopopeye. Ga naar voetnoot*

Ga naar margenoot**Wtlegghinghe*.

Alciatus.
('Αντέρως, id est amor virtutis. Emblema CIX Ga naar voetnoot1))

Datheen.
Psalm I.

Marot-de Bèze. Pseavme premier. Clem. Mar.
Beatus vir qui non abiit

Pseav. II. Cl. Ma.
Quare fremuerunt gentes.

Ga naar margenoot**Den 3. Psalm*.

Pseav. III. Cl. Ma.
Domine, quid multiplicati sunt.

Pseav. IIII. Cl. Ma.
Quum inuocarem exaudiuit.

Pseavme V. Cl. Ma.
Verba mea auribus.

Datheen.
Psalm VI.

Marot-de Bèze.
Pseavme VI. Cl. Ma.
Domine ne in furore.

Pseavme VII. Cl. Ma.
Domine Deus meus in te speraui.

Pseav. VIII. Cl. Mar.
Domine Dominus noster.

Pseav. C. th. de be.
Iubilate Deo omnis terra.

Datheen.
Psalm CXVII.

Marot-de Bèze.
Pseav. CXVII. Th. de Bes.
Laudate nomen Domini.

Pseav. CXVIII. Cl. Ma.
Confitemini Domino.

Pseav. CXXIII. th. de be.
Ad te leuaui oculos.

Pseav. CXXIIII. th. de be.
Nisi quia Dominus.

Pseav. CXXV. th. de be.
Qui confidunt in Domino.

Ga naar margenoot**Den 126. Psalm*.

Pseav. CXXVI. th. de be.
In conuertendo.

Pseavme CXXVIII. Cl. Ma.
Beati omnes qui timent Dominum.