Logo DBNL
Memoires 1994-A (2019)

Memoires 1994-A

(2019)–Willem Oltmans–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Amsterdam

7 mei 1994

Gisterochtend vertelde Vischjager dat hij veel moeite had gedaan mijn item in Vrij Nederland te krijgen. Er was achteraf ook nog veel gedonder over geweest. Drie bronnen op Buitenlandse Zaken hadden hem verteld dat de confrontatie met Van Roijen een onfortuinlijk incident was geweest. Ik zou alles overdreven hebben en het anders hebben verteld dan het was voorgevallen. ‘Zei Hiensch dat,’ vroeg ik hem direct, wat Vischjager nogal spontaan ontkende.

Ik zag mijn stemkaart bij de post. Ik was er dus niet, maar ik had het waarschijnlijk ook niet geweten, net als mam vroeger. Wouter heeft cd gestemd. Ik weet niet of dat verstandig is.

Ik sprak Stoffelen die zei razend op me te zijn na mijn laatste brief. ‘Ja, en wat dacht u dat ik was,’ zei ik hem direct. ‘Is er nog iemand oprecht in Den Haag?’ Hij zal me maandag bellen.

Erik Jurgens is in het geweer gekomen tegen methoden als die van Bas van Hout, die onder valse voorwendselen cd-lid werd, infiltreerde in die partij en daar vervolgens spioneerde. Net als Erik vind ik dat dit niet kan, maar de meerderheid vindt het al gewoon, tot en met Jan Leijten van de Hoge Raad toe.

De Rainbow Nation is dus werkelijkheid geworden. Het moet een prachtig schouwspel zijn geweest. De nieuwe Zuid-Afrikaanse vlag is heel mooi geworden. Time schrijft dat iedereen heeft kunnen zien hoe Mandela vriendelijk met zijn oude tegenstander Buthelezi stond te praten. Onzin. Gatsha is nooit een tegenstander van Mandela geweest. Dat hebben anc-communisten ervan proberen te maken. Mandela had ook vriendelijke woorden voor F.W. de Klerk. Er bestaat geen twijfel over dat de omwenteling in Zuid-Afrika een uniek staaltje van staatsmanskunst en diplomatie is geweest. In dat opzicht heeft Mandela een tour de force geleverd. Gelukkig dat hij een wijze oude man was en niet een jonge vurige revolutionair.

Peter ter Horst heeft opnieuw een belachelijk stuk over Buthelezi geschreven.161 Hij zou zich na lang aarzelen en koppig ver-

zet aan de democratie hebben overgegeven. De ellende is dat Ter Horst altijd de anc'ers heeft nagepraat en nooit heeft begrepen dat Buthelezi de eerste democratische leider van Zuid-Afrika was. Ook in de dagen dat de jonge rebel Nelson Mandela zich nog aan de communisten vastklampte om te overleven.

Ik heb Megawati geschreven hoe verbijsterd ik was over haar gedrag tegen mij in Indonesië en over de vriendelijkheid van hen tegenover Suharto.162

8 mei 1994

Heb eerst dagboekpagina's van de reis en de foto's in klappers gedaan. Verder zoveel mogelijk post beantwoord.

Er was weer een idiote brief van 30 maart van mijn nvj-beschermheer Hans Verploeg, waar ik niet op zal antwoorden. Ik had gevraagd of Hofland lid van de nvj was, omdat hij dat zeker niet is, maar wel bijdragen in De Journalist mag schrijven, terwijl ik als lid dat niet mag. Hij zegt die vraag niet te willen beantwoorden. Verder zou mijn optreden in Djakarta de nvj-bemiddeling in gevaar brengen. Anyway, het is van A tot Z geklets.163 Gedateerd op 29 april richtte Verploeg een al even idiote brief aan advocaat Vermeer.164 Ik heb deze met Vermeer besproken. Het aanbod van bemiddelaar Gijs van der Wiel voor 40 jaar overheidstreiteren is een totaalbedrag van 600.000 gulden, per jaar te voldoen. Dan ben ik dus helemaal van ‘de vijand’ afhankelijk. Ik mag van Verploeg geen contact met Gijs hebben, die ik al jaren ken. Maar als ik niet akkoord ga, dan haakt de nvj af.

Ik sprak ook met Erik Jurgens, die dringend adviseerde aan te nemen wat de Staat nu als vergoeding aanbiedt. Waar zien ze me toch voor aan?

Wim Klinkenberg gaf openlijk toe mijn zaak niet meer te volgen en de stukken niet meer te kennen. Ik vernam bij geruchte dat hij misschien ziek is.

Jeanne Poslavsky belde. Lex is in een ziekenhuis opgenomen. Ik kan niets doen. Hij is misschien niet meer te redden. Denk steeds aan hem.

Ik heb Jan Cremer ook opnieuw een briefje geschreven of hij die ellende met dat onbetaalde ticket niet kan laten ophouden.165 Vermeer moet zich nu ook nog daar mee bezig houden.

9 mei 1994

Arendo Joustra stuurde een artikel uit De Telegraaf waaruit blijkt dat de apartheidskliek van Bosgra en consorten 1,1 miljoen bijeenbracht voor het anc en natuurlijk weer geen cent voort de Zoeloes. Ze begrijpen niet eens dat zij op die manier alleen maar met hun eigen onkunde en met hun smerige karakter te koop lopen.

05:30 uur

Mijn artikel voor de Gay Krant twee jongens in een sarong is gereed. Ik laat het eerst Arendo Joustra lezen.

Prinses Irene gaat een Chinese vaas van haar moeder veilen - waarde vier- tot zesduizend gulden - om een begin te kunnen maken met de oprichting van een Lippe-Biesterfeld Foundation. Waarom vraagt ze haar moeder niet om 10.000 gulden, zoals ik vroeger bij mam deed om op Amerbos weer wat te kunnen doen? Ik heb Beatrix trouwens maar weer eens geschreven na ontvangst van een nieuw dwangbevel in haar naam, deze keer over belasting, en geld wat ik niet heb, dus het is eenvoudig.166 Maar wat leer je Nederlanders in deze zaak eigenlijk uitstekend kennen.

10:45 uur

Collega Joesoef Isak legde in Djakarta contact met de Irakees Azhari, die ik heb gesproken. Ik schreef hem dat ik indien daartoe uitgenodigd, zoals hij als mogelijkheid opperde, liever vandaag dan morgen naar Bagdad zou willen vertrekken.

Peter ter Horst wilde op 22 april nog wat aan Viljoen doen, nadat hij twee dagen eerder Buthelezi als Jonas uit de walvis liet komen. Zijn reportage over generaal Gerrit Viljoen als redder der blanken heeft ook weer de op hier levende vooroordelen toegesneden toonzetting. De Volkskrant publiceerde 27 april een commentaar zuid-afrika bevrijd, waarin wordt geadviseerd dat de beëindiging van het geweld als eerste prioriteit moet gelden. Dat is gemakkelijk gezegd vanuit een redactiekamer aan de Wibautstraat. Het is niet zozeer geweld dat losgeslagen is. De bevrijding van de apartheid heeft wet en orde, de eerder geldende in Zuid-Afrika, van haar boeien geslagen. Hoe de bevrijde zwarte massa terug in het gareel te krijgen, is een vraag die niet te beantwoorden is. Het ergste moet daarom worden gevreesd.

Ik was geëmotioneerd toen een brief van vele kantjes van Peter

arriveerde. Waarom duurt het zo lang voor mijn brieven uit Indonesië aankomen? Gaan ze per boot?

Ik heb, in strijd met het verbod van de nvj, Gijs van der Wiel geschreven, die ik tenslotte al een paar decennia ken.167 Ook een brief van gelijke strekking naar die fijne mijnheer Joris Vos, directeur politieke zaken van Buitenlandse Zaken die mij volgens juffrouw Koekoek niet wilde ontvangen. Overigens belde Hans van der Voet, de opvolger van Gijs wel terug. We bespraken het incident op de ambassade in Djakarta, waar hij alles van af wist. Ik vertelde ook wat ik via Jan Quist in Djakarta had gehoord over hoe er door de tweede hoogste man van Buitenlandse Zaken in Indonesië over mij werd gesproken. ‘Zullen zij dat willen getuigen,’ vroeg hij.

‘Dat zullen ze wel moeten, want ik vecht tenslotte voor mijn leven.’

Ik had een uitstekende ontmoeting met Vermeer in Amstelveen. ‘Ik heb nergens ooit zoveel persbreidel gezien als wat u ondervindt van uw eigen beroepsorganisatie, de nvj,’ zei hij. Het is inderdaad om te huilen wat Verploeg allemaal schrijft. Hij adviseerde om aan Vos van Buitenlandse Zaken te schrijven dat ik geen genoegen zal nemen ‘met een vergulde bijstandsuitkering zoals Verploeg en de heer Jurgens van u verwachten.’ Ik antwoordde niet van plan te zijn me onder curatele van de Staat te zullen laten plaatsen. Vermeer vermoedde dat Verploeg op verzoek van Buitenlandse Zaken probeerde contacten tussen Gijs van der Wiel en mij te voorkomen.

Ik sprak ook met Jan Mets en vertelde wat er zich in mijn zaak afspeelde. ‘Ik zou niet graag in jouw schoenen staan,’ concludeerde hij. Hij heeft zelf ook moeite met het hoofd boven water te houden. Maar in wezen had zijn reactie dezelfde teneur als die van Piet Stoffelen: vreselijk en tot ziens. Stoffelen belde namelijk om mee te delen dat hij en Jurgens niets meer voor me konden doen, want ze waren nu uit het parlement. Hij had nog met Thijs Wöltgens en Jaap de Hoop Scheffer gebeld en misschien zou deze laatste iets willen doen. Ik probeerde Stoffelen over te halen mijn zaak niet los te laten. ‘Ja, nu moet ik weg.’

Wouter Kok zei dat mensen op het verhaal over de rel Van Roijen reageerden met: ‘Daar heb je Oltmans weer.’ Hij heeft waarschijnlijk gelijk. Het is onbegonnen werk, maar het moet toch gedaan worden.

En dan is er de shit met de Sociale Dienst.

Arendo Joustra kwam eten. Vanuit mijn bureaustoel stelde hij vele vragen. Hij heeft een ‘huwelijk’ met een Franse landbouwexpert, een paar jaar jonger. Hij vroeg waarom ik alleen losse contacten had, of zoals ik dat formuleer, wat seks betreft op de vrije markt zit. Ik had daar eerlijk gezegd niet direct antwoord op.

Hij ging niet in op twee jongens in een sarong, en zou het wel lezen in de Gay Krant. Hoe hij het verhaal van Peter en Edwin vond dat op 16 april was verschenen? ‘Ik zou het weer even moeten zien.’ Haalde het dus tevoorschijn, maar het bleef stil.

Hij wil niet terug naar de Volkskrant zolang Lockefeer er hoofdredacteur is. Hij kan correspondent in Brussel worden voor Elsevier. Overigens vond hij deel vijf van de Memoires vermoeiend om te lezen en te boordevol informatie. Maar hij weet werkelijk alles over me, tot en met de reportage op de Sovjetboot toe. Hij hamert op het feit dat ik niets anders meer moet doen dan mijn dagboeken bewerken tot alles gereed is. Hij waarschuwde me dat als ik de Memoires niet af zou krijgen, het waarschijnlijk onaf zou blijven. Ik moet een boekje over Bung Karno bij diens 100-jarige gedenkdag, maar uit mijn hoofd zetten. Arendo heeft gelijk. Toch wil ik ook tijd vinden om Francis Crick verder te lezen.

10 mei 1994

Vermeer schreef een uitstekende brief aan Hans Verploeg168 en een prima reactie op ons gesprek van gisteren.169

Mevrouw Hornkamp170 is overleden, de dame die zovele jaren mijn huis op Amerbos heeft bijgehouden. Triest. Ze zei altijd een zoon als Peter te willen hebben gehad.

Arendo liet een boeket bloemen bezorgen als bedankje voor het etentje. Ik heb hem als bedankje een stukje uit Memoires deel 27 gezonden, een gedeelte van een gesprek met Henry Ebel van het Psychohistorisch Instituut in New York uit 1979. Maar heeft Arendo medelijden met me, of wat is het?

Fidel Castro is ook in Pretoria bij de beëdiging van het kabinet Mandela. Hoe gaan Hillary, de vrouw van president Clinten, en vice-president Al Gore daarmee om? Het anc hield het overduidelijk geheim. Constand Viljoen zei gisteravond nog op de bbc dat hij zich zeer veel zorgen maakt over een anc-dictatorschap, omdat de grondwet beroerd is. Ondertussen

omhelsden bij wijze van verzoening Buthelezi en Mandela elkaar in het parlement. Als de eufore van de ‘bevrijding’ eenmaal voorbij is, zal het gedonder beginnen. David Beresford is er al achter; Peter ter Horst heeft nog geen idee.

cnn spiegelt Beyers Naudé voor als de held van het moment. Buthelezi maakt zich bij Mike Hanna (cnn) echter zorgen over de onrealistische verwachtingen van de massa. De parade van de luchtmacht was indrukwekkend. Maar wat kunnen vijftien miljoen ongeletterde zwarten uitrichten met een luchtmacht?

11 mei 1994

Gisteravond zat Enkie Feldhaus van Ham in een tv-programma van de ncrv over de Irenebrigade. Hij vertelde hoe hij in Noord-Afrika als Duitser was overgelopen naar de geallieerden. Ik scheef Enk dat hij het voortreffelijk had gedaan.

Gisteren zijn de laatste 100 dollar die ik nog had liggen in een enveloppe naar Peter gegaan, op hoop van zegen. Ik hoop dat Edwin hem nu geld geeft om naar Nederland te kunnen gaan, zoals ik dat de laatste tien jaar gedaan heb. Maar nu lukt het me niet meer.

The New Yorker publiceerde een artikel van Steven Levy over hoe ‘the human brain gives rise to the mind.’ Het zit vol nieuwe vondsten. Zoals Gerald Edelman opmerkte over hoe de anatomie van de hersenen zichzelf voor de geboorte organiseert. ‘Individual neurons literally travel from place to place inside it, as gypsies trudging through the prenatal cortextual sludge like displaced migrants. As they roam, some divide into more neurons: some die; and some adhere to cells, which they meet in their wanderings.’ Wonderlijk, en we weten ongeveer niets over de motor die ons een leven lang aan de praat houdt.

Terras

Nelson Mandela is nu dus de baas in Zuid-Afrika. Willem-Alexander was erbij, zoals ik dit in februari aan premier Lubbers voorlegde. De jongeman heeft de president van Zuid-Afrika meteen voor een staatsbezoek aan Nederland uitgenodigd, zo meldde Sibolt van Ketel in De Telegraaf. Bovendien is de kroonprins spontaan op de koning van de Zoeloes afgestapt tijdens de installatieplechtigheid van Mandela.

Jan Mets belde dat vier studenten mijn Memoires hadden gelezen en een radioprogramma wilden maken. Ze vragen om info en een foto, maar ze hebben het niet over geld of een onderwerp.

Arendo stuurt me een knipsel toe van Sietse Bosgra, die in een brief aan Elsevier protesteerde tegen mijn artikel van 2 april over Mangosuthu Buthelezi, die nu minister van Binnenlandse Zaken in de regering van Zuid-Afrika is geworden.171 Vervelend voor Bosgra en co.

12 mei 1994

Ed kwam eten. Ik vind dat hij er niet zo leuk uit ziet met zijn kortgeknipte haar, waardoor hij meer dan ooit op zijn vader lijkt. Hij had een heerlijke reis naar Rio de Janeiro en Buenos Aires gemaakt. Hij vond Toto leuk, maar verder was het lastig voor me over Indonesië te vertellen.

Als ik nu ergens geen zin in heb, is het geklets van Wouter Kok. Ik wil alleen zijn.

Ik was helemaal vergeten dat ik nog 500 gulden in een boek had gestopt. Ik moet zuinig zijn, maar zelfs nu mijn uitkering is stopgezet, red ik het nog wel even.

13 mei 1994

Het teruglezen van mijn dagboek uit 1979 in Moskou is een aanmoediging om door te gaan.

Ik stuur Peter het horloge dat ik van Ruslan Abdulgani kreeg. Ik hoop dat het onbeschadigd aankomt.

Ik zou Verploeg eigenlijk moeten doorgeven dat Gijs van der Wiel vond dat het verbod van de nvj met hem te spreken onzin was. Vermeer begint ook zijn buik vol van Verploeg te krijgen. Gelukkig vangt hij deze mijnheer voorlopig voor me op.

14 mei 1994

Peter belde me vanuit Johannesburg, wat een lang gesprek werd. Hij noemde mij een drama queen als ik sprak over mijn Indonesische ontmoetingen. Hij onderstreepte dat hij me miste, wat geheel wederzijds is. Ik had net gelezen hoe hij in Madrid in 1979, toen hij daar in een musical optrad, een keer door twee mannen en een vrouw werd bedreigd. ‘I will never forget it,’ zei hij toen ik hem eraan herinnerende.

Frénk van der Linden stelde Folkert Jensma, de nieuw benoemde chef van het Zaterdags Bijvoegsel van nrc Handelsblad, voor dat hij een interview met mij wilde maken over mijn gevecht tegen de Staat. Frénk schreef dat hij ‘een vermoeid’ nee ten antwoord kreeg.172 Zo zit de vrije pers in dit land in elkaar, wanneer een collega voor de vrijheid van meningsuiting knokt.

Douwe Draaisma interviewde de Amerikaanse filosoof John Searly, die kunstmatige intelligentie een uit de hand gelopen leugen noemt.173 Hij zei dat theorieën over de computer als brein en het brein als computer ‘a bunch of lies’ zijn. In 1980 lanceerde hij een gedachtenexperiment, bekend geworden als de ‘Chinese kamer’. Begrijp er geen moer van. ‘Stel je voor,’ zegt hij verderop, ‘dat we een neuron in ons hoofd vervangen door een chip die zich precies zo gedraagt als het vervangen neuron: alle input en output blijft onveranderd. En stel dat we steeds meer neuronen vervangen door chips, tot we tenslotte alle neuronen hebben uitgewisseld voor chips. Als de transplantatie is voltooid, dragen we dus een minicomputer in ons hoofd.’ José Delgado sprak altijd over miljarden neuronen in hoofden, dus het is gewoon geklets. Ik geloof dat ik ergens een boekje van Searly heb. Vooral zijn laatdunkende opmerkingen over Marvin Minsky en Daniel Dennett vind ik zeer laag bij de gronds. Dat gebeurde onder de geleerde koppen, die ik in Club van Rome verband interviewde ook voortdurend. Jay Forrester van mit drukte me op het hart nooit over die kinnesinne van wetenschappers te schrijven ‘want dan ontvangt niemand je meer.’

Sonja - ik heb nooit geweten dat ze zelf ook Joods was - heeft weer geloofsgenootjes in haar show, als Jeroen Krabbé, Hedy d'Ancona en een jongen van 23, Arnon Grunberg, die gedebuteerd is met het boek Blauwe maandagen, waar literair Nederland achteraan holt.174 Geef ze de ruimte. Dat is een bekend fenomeen. Eigenlijk is het socialistische Nederland doorspekt met Joodse invloeden, inbegrepen de vara en Het Parool.

15 mei 1994

Gisteravond heb ik het programma van Jack Spijkerman, Spijkertijd, bekeken waarin hij bijzondere types opzoekt. Ik kan de 500 gulden uitstekend gebruiken, maar niet door mijn waardevolle tijd te besteden aan dit soort onzin. Heb de juffrouw van de Vara die mij voor dit programma uitnodigde geschreven dat Jack Spijkerman niet mijn cup of tea is.

Verdiep me in een lange brief van Peter. Het is hem ten voeten uit. Zijn handschrift is ook zo verschillend van bijvoorbeeld de lange brief van vorige week.

Ik heb de mij eens dierbare mevrouw Hartini Sukarno exact geschreven wat ik denk en voel. Dat moest gewoon.175 Ik vind

het onbegrijpelijk dat de halve familie Sukarno tegen Suharto aanschurkt alsof er niets gebeurd is.

Het gaat niet goed met Lex Poslavsky. Hij moet nog in het ziekenhuis blijven terwijl hij eigenlijk dinsdag naar huis zou mogen.

Hans Verploeg heeft weer de zoveelste onfrisse brief aan Vermeer geschreven en de advocaat diende hem van repliek.176

16 mei 1994

Ik ging in de stromende regen naar de tandarts in Noord, en daarna naar Hans Lonis. Hij zei dat hij in geen maanden een man had aangeraakt.

De brief van de Indonesische generaals met het verzoek aan Beatrix om bij haar staatsbezoek volgend jaar een krans te plaatsen in Blitar bij het graf van Bung Karno, als uiteindelijke verzoening, maar ook als de Nederlandse erkenning van de afkondiging van de vrijheid in 1945, heb ik met een begeleidend briefje aan de koningin gezonden.177 Ik heb meteen Iwan Tirta geïntroduceerd als mogelijke Indonesische couturier bij haar officiële bezoek in 1995. Sloot een gesprek met mejuffrouw Boekhoudt van 22 juni 1979 in, dat ik zojuist bewerkte.

Ik ben eindelijk een saunaatje gaan pikken in Thermos en geloof het of niet, ik ben van 100 kilo gezakt naar 90,5.

17 mei 1994

Eindelijk ben ik weer een hele dag aan het schrijven. Het weer helpt daar wel bij, want het regent heel de dag. Het kost altijd weer wat tijd om erin te komen. Maar nu heb ik een halve maand in één dag verwekt. Ik ben weer in aan het lopen. Het zit allemaal tussen de oren. Ik moet me de komende maanden gewoon blijven concentreren. Ik zou alleen willen dat ik weer piano kon spelen.

Frank Heckman belde vanuit Wisconsin, wat me goed deed, ondanks dat het hem wat minder ging door geldproblemen.

18 mei 1994

Hans Geerlofs vertelde dat Richard Thieulliette aids heeft. Geen haar op mijn hoofd heeft aan die mogelijkheid willen denken. Wat zou mam daarvan hebben gezegd? En Richards eigen moeder? Absoluut verschrikkelijk. Hij wordt op 2 juni 50 jaar. Gisteren had ik nog foto's uit 1979 in handen van Richard in Parijs.

Bij Dikker & Thijs ontmoette ik de drie studenten, twee studeerden psychologie en een filosofie. Ze hadden de eerste drie delen Memoires gelezen en werken bij een illegaal radiostation, Radio 100, waarvan de locatie geheim is.178 Zondagmiddag ben ik van 15:30 uur tot 16:30 uur in de uitzending. Ik vond de twee studenten psychologie eigenlijk aardiger dan de filosoof, Marcel. Hij is bezig om samen met een vriend een praktijk op te zetten om mensen met levensproblemen langs filosofische weg te begeleiden.

19 mei 1994

Erik van der Leeden is jarig. Richard houdt me totaal bezig. Ik schreef Frits van Eeden over wat met Richard is gebeurd.

Jan Mets en Maarten Schilt gaven opnieuw te kennen geïnteresseerd te zijn 50 delen Memoires uit te geven. Jan vond de brief aan Hartini een schot met een kanon op een mug. Kan hij vinden, maar het was nodig. Wim Wertheim vond het in ieder geval goed, blijkt uit zijn briefje. Hij zou graag weer eens met me afspreken, maar komt voorlopig niet richting Amsterdam. Misschien kan ik het combineren met een bezoekje aan Florrie.179

Ik sprak kort met Arendo, die me vroeg morgen aardig te zijn voor Pieter Broertjes bij de Volkskrant.

Was kort op de Grote Club voor een ontmoeting met klasgenoten van Nijenrode Robin Ader, Albert Heijn, Jaap Boot en Ties Schaap. Ik keek Heijn nog eens goed aan en dacht: en toch heb je Cees Meijer, hoofdredacteur van De Typhoon, laten stikken toen hij niet meer kon spreken en ik je dringend verzocht Cees nog eens op te zoeken. Hij vertelde zijn eerste winkel in Moskou te hebben geopend. Hij liet zich enthousiast uit over Neelie Kroes.

20 mei 1994

Jackie Kennedy is overleden. Ze was 64 jaar, wat wel erg jong is.

Klaas Jan Hindriks (nos) had tijdens mijn verblijf in Indonesië geregeld dat ik in Leiden het Quintus Symposium zou toespreken, samen met Pieter Broertjes, hoofdredacteur van de Volkskrant en Willem Breedveld van Trouw. Klaas Jan vertelde met Carel Enkelaar geen contact meer te hebben, nadat hij een rekening van 10.000 gulden had gezonden, die ook nooit werd betaald. Herken dit helaas wel. Hij hield een uitstekend verhaal. Broertjes was saai en burgerlijk, precies zoals hij eruit ziet. Maar dat zet in Holland juist zoden aan de dijk. Maar hij is best aardig. Arendo had voorbereidend werk gedaan. Breedveld is niet interessant. Heb zelf een kort en krachtig praatje gehouden en kreeg een aardig applausje. Ik sprak later nog even met Breedveld en zei hem: ‘U bent adviseur van Den Uyl en nota bene Van Agt geweest. Hoe houdt u politiek en journalistiek uit elkaar?’ Geen antwoord. Hij zei wel dat Hofland - die ik citeerde, ‘kan in eigen belang zijn te liegen’ - misschien dacht dat soms informatie beter niet naar buiten kon komen, zoals bij de Duitse invasie. Ik antwoordde: ‘Aardig juristentrucje, maar Hofland sprak over eigenbelang, niet landsbelang...’ Klaas Jan zei na mijn praatje dat hij mij al dertig jaar kende en dat we wel eens problemen hadden, maar dat hij de ervaring had dat ik de waarheid sprak als ik iets zei. Verkocht nog een aantal exemplaren van Vogelvrij.

Een zoon van Jan Cremer, Clinton (31) is op de Antillen bij een ongeluk om het leven gekomen. Zijn broer Cliff zette een advertentie in de bladen. Jan wilde niets met zijn zoon te maken hebben. Typisch Jan.

Willem Bentinck wordt ambassadeur in Madrid.

In Indonesië zijn 21 studenten wegens belediging van Suharto tot zes maanden gevangenisstraf veroordeeld. Beatrix hoort er helemaal niet naartoe te gaan.

Seymour Hersh schreef in The Atlantic dat de cia een rol speelde tijdens de coup in 1991 tegen Michail Gorbatsjov, die op de Krim werd vastgehouden. De Amerikanen waren in staat de gesprekken tussen de coupleiders af te luisteren en met hun informatie Boris Jeltsin in de kaart te spelen. Ik heb de opkomst van Jeltsin altijd als het resultaat van Amerikaanse inmenging gezien. Onvoorstelbaar dat het in Moskou ooit zo ver heeft kunnen komen.

Toen ik thuis kwam lag er een brief van Toto.180

21 mei 1994

Ik heb vanochtend eerst een brief naar Toto geschreven en er wat foto's bijgedaan. Begin eindelijk, na alle slechte nachten zonder airco in Guruhs huis, voldoende op krachten te komen om ook weer naar Adonis en Argos te gaan. Alhoewel Toto me nog steeds zeer bezighoudt. Hij zond foto's met een vriend in Holland.

Oud-ambassadeur Sukrisno zei mijn brief aan Hartini vooral waar te hebben gevonden.

22 mei l994

Pinksteren

Eduard kwam hier eten. Hij is weer dik aan het worden. Ik mag er zelf ook wel aan denken. Het is gewoon een kwestie van de rotzooi niet kopen. Het viel me op hoe weinig we elkaar nog te zeggen hebben. Hij is echt een vliegende non geworden, want hij houdt zich met niets van enig belang bezig. ikon filmde een paasdienst in een township bij Kaapstad. Dat maakte ik al in 1987 met die klootzak, maar toen wilde niemand het hebben. Trouwens, wat de televisie te bieden heeft dit Pinksterweekeinde is werkelijk beneden alle peil. Helemaal niets van enig belang.

Eindelijk heb ik na meer dan een jaar Hans Tulleners weer eens gesproken. Hij is verhuisd nadat hij gedonder kreeg met het vriendje van de jongen die zelfmoord pleegde. Hij is zelfs in therapie omdat de problemen te erg werden.

Ik heb behoorlijk doorgewerkt. Nu het gesprek op Radio 100 en dan een bioscoopje.

Het radioprogramma was wel aardig, maar ik ben misschien weer te openhartig geweest. Eigenlijk kan het me niets schelen. De me heeft er een paar jaar geleden een inval gedaan en voor 15.000 gulden aan apparatuur meegenomen en nooit geretourneerd, waar dus over wordt geprocedeerd.

Luister naar Stephan Sanders op de stadstelevisie. Ik blijf het een onbetrouwbaar type vinden. Hij verdient 60.000 gulden per jaar. Jahoor, hij heeft het al weer over anti-racistische bewegingen. Als hij herboren zou kunnen worden, zou hij een grote zwarte Amerikaanse neger willen zijn. Dat vindt hij de leukste mensen ter wereld. Die arme jongen heeft zelf een racismeprobleem omdat hij zich een mislukte neger vindt. Vlees, noch vis. Het Humanistisch Verbond is met hem een televisiedrama aan het maken over geweld. Het is gebaseerd op hoe Sanders zelf door drie Marokkanen in elkaar is getimmerd. Ze zijn gek: wat is er zo speciaal aan hem?

23 mei 1994

Gisteravond zapte ik naar een Teleac-programma, een herhaling trouwens, van een Pacific Centuryproductie, waarin de Sukarno-hater, Mochtar Lubis, zat te vertellen dat de president beweerde dat hij van Vishnu afstamde. Als hij dan naar Bali ging en het begon te regenen na een lange droogte, dan zou Bung Karno gezegd hebben: ‘Zie je wel.’ Ik heb Lubis in 1966 voor de nts bij hem thuis in Djakarta gefilmd. Die man is onbetrouwbaar en heeft een ‘chip on his shoulder.’

Vroeger noemden de belanda's Bung Karno een collaborateur met de Japanners. Gelukkig liet men Ruslan Abdulgani aan het woord, die terecht opmerkte: ‘What is wrong with using the Japanese to liberate yourself from Dutch colonialism?’ Daarna werd Sukarno opgevoerd als communist, vooral door figuren als Lubis. Nasution had de pki-opstand in Madiun in 1948 neergeslagen. Alsof Bung Karno daar niets mee te maken had. Smalend sprak Lubis over de grondlegger van de Indonesische vrijheid als ‘onze dalang.’ Afschuwelijk om Teleac zoiets te zien vertonen, wetende hoeveel er geschiedkundig faliekant onjuist is. Sukarno werd volgens deze Teleac-versie van de geschiedenis aan de kant gezet ‘door een pragmatische generaal Suharto.’ De smeerlap was nota bene het resultaat van een cia-coup. Hij pleegde hoogverraad en leende zich voor de Amerikaanse wensen om zoveel mogelijk pki'ers te vermoorden. Ik moet protesteren, maar mijn visie zal de prullenbak ingaan.

Julius Vischjager belde. Hij had de uitzending ook gezien. Hij vroeg of ik in The Daily Invisible mijn protest wilde publiceren. Prompt een artikel geschreven.

Thomas Sancton schrijft in Time dat Saddam Hoessein is ‘back in business as usual, wriggling out of the international embargo rebuilding his weapons procurement network.’181 De pijplijn naar Turkije is weer gedeeltelijk open. Hij koopt onderdelen in Rusland en China voor zijn T-72 tanks en luchtafweerraketten in Bulgarije. Zijn leger is weer op een sterkte van 400.000 man. Prima.

17:15 uur

Ik heb verdorie mijn trein gemist omdat mijn horloge een half uur achterliep. Hoe kan dat?

Bussum

Het was wel gezellig bij Aart, maar mede door dochtertje Mar-

loes kom je nooit tot een echt gesprek, wat jammer is. We hebben een gedeelte van de begrafenis van Jacky Kennedy gezien. Toch ga ik geen afspraken meer aan, want ik wil op mezelf zijn en vooral doorstomen met mijn Memoires.

24 mei 1994

Heb weer zoveel onzinbrieven, ook terwijl ik Indonesië was, van de eerwaarde Nationale Ombudsman gekregen, dat ik hem gisteren geschreven heb wat ik ervan denk.182 Het was 04.30 uur, toen ik niet langer kon slapen omdat al deze smerige zaken mijn geest in beweging hielden. Maar dan: iedere dag die ‘God’ geeft sta je met donkere wolken, en koude lucht op. Het is nu eind mei. Wat een verschrikkelijke plek, dit land.

Dit was de trouwdag van mijn ouders, welke op De Horst altijd werd gevierd.

Ik heb ook een brief naar Pieter Broertjes gestuurd, in de hoop dat hij eens serieus met Jos Slats, Vermeer en mij gaat praten.183 Ben erg blij met de brief van Karina Sukarno die twee jaar in Japan is geweest. Ze werkt nu als journalist en commentator.184

Rex Hilverdink gaat een nieuw boek publiceren. Ik heb enorme bewondering voor wat hij heeft bereikt.

In Londen is een actiegroep opgericht, welke om een koninklijk pardon gaat vragen voor Oscar Wilde (1854-1900).185 Hij werd in 1895 gearresteerd vanwege homoseksuele contacten en tot twee jaar gevangenisstraf veroordeeld.

Nelleke van der Drift van de vara belde weer om mij bij Jack Spijkerman te krijgen. Ik heb haar dusdanig duidelijk gemaakt dat ik het een vreselijk programma vind, dat ze vast niet meer terugbelt.

16:30 uur

Verdomd, Nelleke belde weer en na lang gelul heb ik toch ja gezegd.

Ik kwam Carine tegen toen ik een brief aan Peter naar het Centraal Station ging brengen. De hele affaire is een vervelend verhaal geworden. Ik heb haar gezegd dat ik het geklets dat Peter Kop nu als een vader is voor Constantijn, waanzin vind.

25 mei 1994

Natuurlijk, het regende weer toen ik opstond en het is gewoon koud. Perfect weer om te schrijven.

Ik heb bij Scheltema het boekje van Herman van Veen over Indonesië gehaald, en inderdaad, op pagina 91 staat Toto. Zo innemend, zo geliefd, zo direct, zo in de roos dat ik meteen mijn gevoelens aan hem opschreef.

16:30 uur

Overleg met Hans Vermeer over de zitting van morgen. Ik gaf hem een kopie van mijn brief aan Jan Quist186 omdat ik hem absoluut als getuige wil hebben inzake de shit die ik in Djakarta van Van Roijen en de ambassade heb ondervonden. We kregen een lichte botsing, want hij was hier mordicus tegen, wat ik niet begrijp.

Intussen had landsadvocaat Den Hertog per brief van 28 maart laten weten dat de bemiddeling van Gijs van der Wiel door de Staat als beëindigd werd beschouwd. Nu dat weer.

Inmiddels omschreef Vermeer de beperkingen die Verploeg mij wilde opleggen in ruil voor steun van de nvj voor mijn proces, als pure persbreidel. Hij vond het verdacht dat een bedrag van 600.000 gulden plotseling uit de lucht was komen vallen en daarbij ook nog een ultimatum werd gesteld.

Ik schreef Van der Voet dat ik het niet aardig vond niets meer van hem gehoord te hebben. ‘Mag ik alleen in vliegtuigen met Lubbers spreken?’ Ik schreef ook nog een brief direct aan Lubbers, in de hoop dat hij toch nog met mij in gesprek wil om een einde aan deze affaire te maken.187

Ik heb nog een tekst opgesteld voor morgen bij de rechter en er ook in opgenomen waar het wat de nvj betreft op staat. Van Verploeg heb ik niets meer vernomen sinds Vermeer van persbreidel heeft gesproken.

26 mei 1994

Trein naar Den Haag

Ik stond om 06:30 uur op om mijn verklaring voor de rechtbank aan te passen en in te korten.

Graa Boomsma (41) schijnt een journalist te zijn, die overtuigd is van de misdadige politiek ten aanzien van Indonesië en de vrijheidsstrijd van Sukarno en Hatta. Bij een gesprek met het Nieuwsblad van het Noorden had hij het optreden van Nederlandse militairen in Indonesië indirect vergeleken met Duitse

ss'ers. Hij moet voor die uitspraak in Groningen terechtstaan. Belachelijk.

Lees een prachtig boekje Individual and Society in Java van de antropoloog Niels Mulder.188 Dit boek is een ware eye opener. Ik denk soms dat de combinatie van de Javaanse mind en het Javaanse mysticisme via mijn voorouders ergens ook in mijn genen moeten zitten. Het wordt me glashelder dat ouders op Java als ‘the equivalent of honouring God’ worden beschouwd. ‘Life is a journey from the origin to destination from birth to reabsorbtion with the All,’ schrijft Mulder.

11:00 uur, trein naar Amsterdam

Hans Vermeer en ik waren keurig om 10:00 uur in de rechtbank aanwezig, maar de Staat liet gewoon verstek gaan. Rechter B.C. Punt was duidelijk geïrriteerd en belde naar het kantoor van de landsadvocaat. Ook de vertegenwoordiger van Buitenlandse Zaken, P.G.L. van Velzen was er niet. Ze kwamen om 10:30 uur aankakken. Afgesproken werk. Ook de pers was gezegd dat er geen zitting was, hoorde ik van Pieter Broertjes toen ik hem wist te bereiken. Vermeer begon een wat hakkelend betoog. Ik heb hem afgekapt en de rechter gevraagd of ik zelf het woord mocht voeren. Ik maakte vervolgens in vlammende bewoordingen duidelijk dat ik van de sabotage van de zijde van de Staat meer dan genoeg had. Ik legde uit dat de bemiddeling via Gijs van der Wiel helemaal niet was stopgezet en dat er na het walgelijke incident in Djakarta op de ambassade van de heer Van Roijen plotseling een take it or leave it ultimatum op tafel had gelegen. Ik voerde aan dat de bemiddeling doorgang moest vinden, want dat ik het tegenover mijn afkomst verplicht was om aan een redelijke afwikkeling mee te werken. ‘De behandeling die ik steeds weer van Buitenlandse Zaken moet ondergaan, komt me langzamerhand de strot uit,’ riep ik naar Punt. Ik zei vastbesloten te zijn mevrouw Lubbers, de heer Kooijmans en iedereen die bij het Djakarta-incident was betrokken, als getuigen op te roepen. ‘Ach,’ meesmuilde Vermeer na afloop, ‘die Den Hertog grossiert in de verkrachting van het recht.’

Broertjes had trouwens mijn uitgebreide brief pas gisteravond ontvangen. Welk beleid nu te volgen? Alles nu naar Broertjes sturen? Vermeer zei duidelijk verschil van inzicht te zien tussen Algemene Zaken, Lubbers en Buitenlandse Zaken. ‘Dat komt wel meer voor,’ zei Punt.

Ik moet dus met hulp van Lubbers een regeling door zien te drukken.

Thuis lag er een brief van Toto, zoals ik hoopte. Hij gaat verhuizen naar Bandung om dichter bij zijn werk te wonen.189 Ik stelde een dossier over mijn rechtszaak samen, bestemd voor Pieter Broertjes en ik zond Gijs van der Wiel de ontwerptekst voor wat ik vanmorgen in de rechtszaal duidelijk wilde maken.190

Arendo belde, heel attent, hoe het was gegaan in de rechtbank, evenals John van Haagen.

27 mei 1994

Voor mij is het onbegrijpelijk dat de parlementaire kudde pas te elfder ure, nu ze demissionair zijn, heeft ontdekt dat Van Thijn en Hirsch Ballin, feitelijk idioten zijn. Hirsch Ballin (Justitie) is al afgetreden. Ed zal wel volgen. Hans van Mierlo liet zich ontvallen dat Van Thijn nog niet was uitgespeeld ‘want hij had immers ook zovele goede dingen gedaan.’ Heb die man altijd een ramp gevonden met zijn boycot van Shell, zogenaamd vanwege de apartheid in Zuid-Afrika. Het probleem rond Lubbers is steeds geweest dat de premier wel handig was, maar tegelijkertijd een beetje crooked, zonder fundamentele mensenkennis. Zo is aanvankelijk Brinkhorst naar voren geschoven. We zien in Den Haag weer eens een demasqué van lichtgewichten. Het zal wel nooit anders worden, want wie gaat er in de politiek?

Het is weer het oude liedje. Wouter had me geld geleend en heeft dat waarschijnlijk aan zijn droommeisje verteld. Die verklaarde hem voor gek en na het gebruikelijke gestook heb ik weer de eerste bonjebrief te pakken. Hij beseft waarschijnlijk niet eens hoe het werkt.

14:00 uur

Ed kwam langs en had weer van alles voor me gekocht. Ondergoed, sokken, The New York Times en hij bracht zelfs tien exemplaren van de The New York Times Book Review mee.

Ombudsman De Groot belde me, en ik ging flink tegen hem tekeer. De bemiddeling van Gijs heeft geen moer te maken met mijn zaak bij de Ombudsman.

Een verslaggever van de Volkskrant belde of ik Ria Lubbers en consorten echt op zou gaan roepen. Ik heb hem gezegd dat ik dat zeker ga doen.

Ben Scholtens, de sympathieke historicus in Paramaribo, die door twee jonge bosnegers werd vermoord, zal postuum zijn doctorstitel krijgen.191 Ben sliep ook wel eens bij mij in Hotel Torarica. Ludwig van Mulier is in Paramaribo opgepakt wegens belediging van de autoriteiten. Vroeger was hij bevriend met Desi Bouterse.192

Zaïre lijkt uiteen te vallen.193 Formeel is de regerende cia-dictator Mobutu nog het staatshoofd, maar de man is al lange tijd niet meer in het openbaar verschenen. Er wordt voor anarchie gevreesd, zoals dit zich ook in Somalië, Liberia en Sierra Leone heeft ontwikkeld. Ik ben er diep van overtuigd dat de moord door Belgen en Amerikanen op Lumumba in 1961 het begin is geweest van de ellende die zich nu manifesteert in dat land. De Amerikaanse angst dat Indonesië of Congo in communistisch vaarwater terecht zou komen, heeft twee fascistische generaals aan de macht gebracht, die beide landen voor komende generaties tot op het bot hebben verpest.

Omdat 20.000 veteranen van de Golfoorlog aan het zogenaamde Golfsyndroom lijden, heeft de regering in Bagdad bekend gemaakt geen chemische wapens te hebben ingezet. De minister van Buitenlandse Zaken van Irak, Mohammed Saïd al-Sahaf heeft koning Fahd van Saoedi-Arabië ‘een zwijn’ genoemd, wat eigenlijk niet eens zo ver bezijden de waarheid is. Ik kreeg de bevestiging voor Spijkertijd. De opnamen zijn op 31 mei in Het Werktheater in Amsterdam. Ik moet er om 20:00 uur zijn tot ongeveer 22:00 uur. Toch weer 500 gulden.

20:10 uur

Vanavond zat ik naar Peter in Johannesburg te schrijven, toen hij opbelde. Alle brieven uit Indonesië zijn gearriveerd, evenals het polshorloge dat ik van Abdulgani kreeg. Hij wilde er even voor bedanken.

28 mei 1994

Ik ben gisteren nog laat naar Adonis en Argos gegaan, maar er was niets te doen.

Meerkoeten zijn vertederende ouders. Er zit een koppel met vier jongen in de gracht. Gisteren vernietigde een idioot het nest dat een soort ingenieus drijvend bolwerk was van afval uit de gracht. Binnen een mum van tijd werd het weer opgebouwd. De ouders verjagen ook eenden die het nest naderen.

Heb Vermeer bedankt dat hij ook nog een briefje wilde sturen naar de Sociale Dienst. Mijn uitkering is gestopt omdat ik in Indonesië was, wat als steuntrekker niet is toegestaan. Ik ben gewoon de gevangene van de Amsterdamse Sociale Dienst, exact zoals Buitenlandse Zaken het altijd heeft gewild en waar Piet Schaepman me jaar in jaar uit voor heeft gewaarschuwd. Politieminister Van Thijn is dus weg. Hoe is het mogelijk dat een intelligente jongen als Derk-Jan Eppink, die uitstekende artikelen over Zuid-Afrika schreef, boven zijn opsomming van diens loopbaan zette: de val van een blinkende ster.194 Brave Ed is een gediplomeerde ouwehoer, die door partijgenoten is aangezwengeld tot grootheid in de politiek.

Lang telefoongesprek met John van Haagen. Felix Rottenberg denkt volgens hem dat hij politiek kan managen zonder met de factor arbeid rekening te houden, dus het spel tussen werknemers en werkgevers. Lubbers begreep dit juist exact. ‘Lubbers zou zich drie jaar met lezingen geven moeten bezighouden en zich daarna als Europeaan profileren, maar dan als niet-gebonden Europeaan, zelfs niet gebonden aan het cda.’

29 mei 1994

Ik ben vannacht toch nog even naar Argos gegaan, waar ik door drie jongens gegrepen werd in een behoorlijk ruwe gangbang. Toen ik vertrok, was mijn ragbroek nat. Ik waste hem thuis, maar wilde niet denken aan wat er had kunnen gebeuren. Opwindend, maar ik zou eigenlijk met Toto willen zijn. Niels Mulder schrijft dat voor Javanen ‘life is a serious affair, and where one would be able to shape it better than in the narrow clear confines of the family? Adults have the obligation to seek the continuance of life, such is the order of man, educating children, marrying them, seeing one's grandchildren, then dying of old age in the consciousness that one has fulfilled one's task.’

Dat is nu exact het dilemma voor jonge mensen in Indonesië, zoals ik dit steeds weer in gesprekken beluisterde, vooral met hen die liever met jongens omgingen zonder per se homoseksueel te zijn. Die gewoon, bij de huidige sociaal maatschappelijke omstandigheden geen puf hadden in de verantwoordelijkheden, die het opzetten van een gezin met zich meebrengen. Om niet te spreken over de Indonesische homo's, die volgens het gebruik door ouders tot een huwelijk worden gedwongen.

Wat zullen mijn ouders teleurgesteld zijn geweest: drie jongens, maar geen kleinkinderen. Vooral mijn op Java opgegroeide vader voelde dit heel sterk als een gemis. Mijn moeder had andere brains. Die kon zoiets verwerken. Misschien hebben zij hun ‘opdracht’ wel als jammerlijk mislukt beschouwd. Ook na de dood van mijn vader sprak ik heel veel en intiem met mijn moeder. Zij sprak er wel eens over en leek dan bekommerd over wat er met de erfstukken uit de familie zou gebeuren. Ik zie de oorlog van 1940-1945 als de grote spelbreker in onze levens. De bezetting had er niet alleen een materieel effect op, maar met het wegvallen van de kinaplantages en de achteruitgang van onze liquide positie, was vooral ook de psychologische weerslag diep en blijvend. De nieuwe angst - we noemden dat op De Horst bombietes, angst voor de bommen op Soesterberg - was de op handen zijnde inval van de ussr in West-Europa. We zijn alle drie in 1948 voor de Russen gevlucht. Henk en Theo per auto naar Kaapstad en ik naar Yale. Onze ouders sloten toen De Horst maar, en reisden ook naar Zuid-Afrika om ‘de jongens’ op de been te helpen. In de jaren zeventig zou ik in Moskou op het hoogste niveau ontdekken dat het Kremlin nimmer serieus een inval in West-Europa had overwogen.

Ik zal nooit de laatste poging van mijn Javaans geïndoctrineerde vader vergeten om mij te overtuigen dat het leven een ernstige zaak was en de lont van het leven als een estafette aan het nageslacht diende te worden doorgegeven. Het was begin jaren zestig, toen mijn ouders uit Kaapstad terugkeerden en in een bungalow in Huis ter Heide gingen wonen. Mijn vader reed me dan altijd even naar het station in Den Dolder, opdat ik de trein naar Mokum kon nemen. Hij sneed een keer het heikele onderwerp van trouwen en kinderen krijgen aan, wat gezien zijn natuur een daad van moed moet zijn geweest. Het was maar een gesprekje van enkele minuten, maar ik ben het nooit vergeten. Het raakte me diep, omdat ik hem zo goed begreep en wist wat het voor hem betekende. Tegelijkertijd wist ik meer dan zeker, nooit aan zijn liefste wens te kunnen voldoen. Dat gesprekje in de Austin ging me door merg en been. Ik had daar naast hem in de auto met hem te doen, maar hoe kon ik hem uitleggen dat ik, net als mijn broers, in de oorlog een hoog ontwikkeld verantwoordelijkheidsgevoel opliep, ook ten aanzien van kinderen krijgen? We wilden het alle drie niet. Theo was tot zijn dood 25 jaar getrouwd. Henk trouwde nooit. Ik slechts enkele jaren, maar bij de gedachte een leven in de wereld te moeten zetten omdat dit nu eenmaal zo hoorde, laat

staan een vanzelfsprekende plicht zou zijn, bekroop mij steeds het gevoel van: niet doen, het is niet goed. Uiteindelijk heb ik me afgevraagd of ik dat wel wilde of kon. Ik was overtuigd van niet en heb het dus ook niet gedaan.

30 mei 1994

Baron Gevers, die ik in 1957 als ambassadeur in Teheran leerde kennen, is in Monaco overleden. Hij is 83 jaar geworden. Sympathieke man. Hij wist precies wat zijn ministerie, en Luns in het bijzonder, deed en was altijd vriendelijk, ook later, alsof hij iets goed wilde maken.

The Daily Invisible met mijn kritiek op Teleac is verschenen.195 Advocaat Vermeer heeft zich opnieuw uitgesloofd voor mijn zaak en zendt enkele concepten waaronder een brief aan de landsadvocaat en een verzoek voor een getuigenverhoor over de affaire in Indonesië. Ik stuurde hem een antwoord en een knipsel over de bende bij de Amsterdamse Sociale Dienst.

Pieter Broertjes belde en adviseerde vooral niet in de clinch te gaan met Verploeg en de nvj. Ja, hij had alles gelezen ‘maar je hebt ze straks nog nodig.’ Hij benadrukte Hans Verploeg juist erg aardig te vinden. ‘Ik ook, maar ik ben niet ontvankelijk voor dreigementen of chantage, en al helemaal niet van de zijde van mijn eigen beroepsorganisatie, ongeacht of ik ze nodig heb of niet,’ antwoordde ik.

Peter ter Horst publiceerde een uitstekend overzichtsartikel over Zuid-Afrika. Ik heb hem dit ook prompt geschreven.

Ruud Gullitt is uit het Oranje-elftal gestapt en de televisie staat er bol van, alsof het gelijkstaat met de abdicatie van een staatshoofd. Idioot.

31 mei 1994

hp/De Tijd heeft een omslagverhaal over Ischa Meijer. De werkelijke waardevolle mensen in onze samenleving krijgen geen omslag toebedeeld, omdat ze niet door Henk van der Meijden en consorten tot bekende Nederlanders zijn verheven.

De Surinamer Carlos Axwijk van de Sociale Dienst belde dat hij toestemming had gekregen, onder aftrek van drie weken, mijn uitkering te hervatten. Regels zijn regels, maar het zou prima zijn een kort geding aan te spannen om de regels veranderd te krijgen. Ik heb hem zeer verweten dat Vermeer nodig was om geluid uit hem te krijgen.

Heb Guruh Sukarno na de nodige overpeinzingen nu maar eens geschreven wat ik van hem denk.196

Heb Bas Metsers van de Volkskrant teruggebeld, die zei dat er morgen een stukje over mij in de krant kwam. Buitenlandse Zaken had hem op de mouw gespeld dat ambassadeur Van Roijen mij had weggezonden, omdat ik zou hebben voorgedrongen. Gelogen dus. Ik legde uit dat ik samen met Emile Bode van De Telegraaf juist de rij wilde ontlopen en samen met hem bij het binnenkomen rechtsaf de zaal inging. Ons werd verzocht toch in de rij te gaan, wat we slaafs deden, toen de ambassadeur op mij afstoof. ‘Maar dan bevestigt u hiermee toch eigenlijk dat wat Buitenlandse Zaken vertelde, feitelijk juist is,’ aldus deze idioot.

‘Met jou praat ik niet meer,’ zei ik, en ik hing op. Ik belde meteen Pieter Broertjes, die antwoordde: ‘Geen paniek, het is een keurig stukje.’ Ik zei dat we hadden afgesproken op Jos Slats te wachten. ‘Ik heb zo'n verslaggever niet aan een lijntje,’ zei Broertjes. ‘Die wil een leuk stukje maken.’

Ik antwoordde: ‘Leuk? Het gaat toch om een exacte gefundeerde weergave?’

‘Heb nu maar vertrouwen,’ zei Pieter. Ik antwoordde dit te zullen proberen en hing op. Vooruit dan maar.

Wim Hazeu schreef me een briefje en doet alsof hij werkelijk belangstelling zou hebben voor de voorzetting van de uitgave van de Memoires. Nare man, ook al trapte Lex Poslavsky kennelijk in zijn slijmerige praatjes. Op den duur kreeg ik hem door.

Heb Wouter Kok het interviewboekje Homonos, waarin ik ook sta, laten sturen.197 Het ziet er keurig uit.

Ik ben heerlijk naar Thermos gegaan en heb bij Benny en Hanna Becht in het restaurant gegeten, die me hadden uitgenodigd, met een wijntje. Niet slecht. Ik voelde me superfris voor de tv-opname bij Spijkerman.

1 juni 1994

Het optreden bij Spijkerman gisterenavond was een absolute ramp. De zaal kreeg rubberen badmutsen op. Er zaten kuddes voetbalsupporters en ik liet me ontvallen de indruk te hebben dat als gewoonlijk holle vaten het luidruchtigst zijn. Het had geen zin om in die situatie iets zinnigs naar voren te brengen. Assistente Nelleke had me nog op het hart gedrukt om vooral

boos te worden of een grote bek op te zetten, want dat doet het goed op televisie. Zoiets gaat bij mij niet op commando. Ik ben eigenlijk min of meer gevlucht. Een afschuwelijke ervaring om zo snel mogelijk te vergeten. Heb hen er een brief over geschreven.198

De Volkskrant publiceerde het ‘meesterwerkje’ van Bas Mesters.199 Ik heb Bas Mesters geschreven dat sportiviteit belangrijk was in het leven en dat hij een prima stukje publiceerde. Dat was dus niet waar, maar gegeven wat die man over ons gesprek van gisteren denkt, valt dit dus onder het hoofdstuk goodwill kweken.

Ik heb een artikel over Iwan Tirta, de couturier in Djakarta geschreven. Ik wilde het Privé aanbieden. Belde Willem Smitt, die zei nooit van hem te hebben gehoord. ‘Noem mij dan eens een couturier in Moskou,’ zei hij ook nog. ‘Beatrix gaat op staatsbezoek in Djakarta, niet Moskou,’ heb ik gezegd. We werden verbroken en hij zei later: ‘Jij wordt natuurlijk afgeluisterd.’

2 juni 1994

Richard Thieulliette is jarig. Hoop dat Hans Geerlofs bij hem is.

Erik Jurgens bidt mij om het ultimatum van Verploeg om de geboden 600.000 gulden als schadevergoeding voor veertig jaar shit veroorzaakt door Luns van de Staat aan te nemen.200 Hij is niet goed wijs. Ik heb hem meteen van repliek gediend.

Volg tussen het gedonder door zoveel mogelijk tenniswedstrijden. Zielig om Ivanisevic te zien verliezen.

Ik heb Gijs ook nog maar een briefje gestuurd dat ik natuurlijk nooit akkoord kan gaan met 600.000 gulden, zeker niet met in het achterhoofd de berekening van 1,6 miljoen van de nvj.201 Ik heb hem gezegd niet eerder met een tegenvoorstel te komen dan dat er een serieus bod op tafel ligt.

De meerkoet in de gracht is er tot dusverre in geslaagd om haar vier jongen in leven te houden.

Ik kijk iedere dag even of ze er alle vier nog zijn. Het is zo vertederen de moeder met de vier jongen onder haar vleugels in een half vergane roeiboot te zien liggen.

In Spanje is Otto Remer (81), voormalig veiligheidsadviseur van Hitler gearresteerd.202 Hij was in Duitsland tot 22 maanden

gevangenisstraf veroordeeld omdat hij ontkent dat er gaskamers hebben bestaan en er dus een Holocaust is geweest. Hoe werkt de rechtspraak in Duitsland, dat iemand om een dergelijke mening de gevangenis in kan gaan? Hij is dus naar Spanje gevlucht en nu opgepakt. Laat zo'n man toch praten. Onbegrijpelijk.

Intussen bombardeert Israël gewoon Libanon en niemand in de wereld spreekt zich hier tegen uit. Het effect van psychic numbing heeft al voldoende om zich heen gegrepen, terwijl niemand het taboe om Israëliërs met nazi's te vergelijken durft te doorbreken. Israëlische oorlogsmisdaden worden al zo lang oogluikend toegelaten, dat ze al de gewoonste zaak van de wereld zijn.

Ben veel met Lex Poslavsky bezig en zijn gevecht tegen kanker.

Er wordt weer drie of vier dagen vol plensregen aangekondigd. Dit is geen land, dit is een moeras!

23.30 uur

Ging nog een uurtje de stad in. Het is eigenlijk beschamend, waar de hoerenbuurt voor staat. Het wemelt er van de buitenlanders die naar de pornoshit in de etalages kijken. Alleen maar goedkoop en ongezond eten. Overal staan gokmachines, waar mannen de hele nacht achterzitten. Op cs zijn alle stalletjes om 22.00 uur dicht. Hollanders zijn absoluut niet servicegericht. Na 22.00 uur komen er minder klanten, dus wordt er minder verdiend, dus sluiten maar. Liever lui dan moe. Restaurants dito.

3 juni 1994

Erik Jurgens belde. Hij gaf toe inderdaad slechts op het artikel van Metsers te zijn afgegaan. Hij had geen stukken gezien. Daar is hij, als te verwachten was, eerlijk in. Ik heb hem uitgelegd wat er was gebeurd. Hij reageerde verbluft. Hij zou Verploeg gaan bellen.

Vermeer heeft intussen Verploeg op de man af gevraagd of het embargo op Gijs van der Wiel kan worden opgeheven.

Heb Pieter Broertjes mijn mening over de stand van onze kortstondige samenwerking gezonden, die niet erg positief is wat mij betreft.203

De Leidse studentenvereniging Quintus schreef een briefje om me te bedanken voor mijn aanwezigheid tijdens hun lustrumviering.

4 juni 1994

Twee dagen de hort op geweest. Er waren misschien twee jongens die in aanmerking kwamen, maar zij wilden geen van beiden. De rest was figurant in de varkensstal.

Er was een levensgrote Surinamer - met een pet - in Adonis. Hij plofte naast me neer, begon een soort van aanval, onderzocht of ik een ketting om mijn nek had en probeerde zelfs mijn ringen van mijn vingers te krijgen. Echt een zakkenroller. Verbazingwekkend, maar ik ben goed voorbereid.

Eigenlijk zou de wereld platgegooid moeten worden en opnieuw moeten worden gemaakt. Begin nog een keer met een miljoen homo sapiens, maar sla de onzin over, van sprookjes, Boeddha's en bima's.

Morgen moet ik echt weer op volle snelheid werken.

5 juni 1994

Er kwam een brief uit Djakarta van Alex, de broer van de journalist Surjono, die door Jan Mets uit Moskou werd gered en naar hier gehaald. Hij had mijn brief aan Hartini gelezen en begrijpt mijn boosheid.204

Erik van Ree, medewerker van het Oost-Europa Instituut, schreef een halve pagina in de Volkskrant vol onder de titel: ook racisten hebben recht van spreken.205 Hij behandelt de reeks rechtszaken tegen mensen die terechtstonden vanwege het uiten van een mening die geacht wordt in strijd met de wet te zijn. Theo van Gogh stond terecht door wat het lanceren van antisemitische grappen werd genoemd. Ze schermen wel erg gauw in dit land met dergelijke beschuldigingen, want ‘Palestijn moordenaar’ is prachtig, maar ‘Jood moordenaar’ kan dus niet. Ze zijn behoorlijk in de war. Van Ree: ‘Wanneer iemand schrijft dat de Israëlische politiek in de bezette gebieden nazistisch is, schuift de discussie onmiddellijk van de vraag of dat waar is, naar een wezenloos debat over de vraag of deze stelling antisemitisch is.’

‘Nederland ziet zichzelf graag als een land waar het racisme krachtig bestreden wordt. In feite blinkt het echter uit door afwezigheid van zulke strijd. Het racisme wordt bij ons niet bestreden, doch slechts geschandaliseerd. Bij ons zijn de politiepaarden versierd met buttons “Geef racisme geen kans” en gemeenteraadsleden spelden zich braaf “Racisten uit de raad” op, Janmaat krijgt geen hand en wordt door de Haagse politie achtervolgd als hij een kras op een auto maakt, schoolkinderen

krijgen vrij om tegen de Centrum Democraten te protesteren en dan is er natuurlijk de rechter om de “strijd” af te maken.’

Een andere observatie: ‘Nu de verzuiling is opgeblazen, dient de multiculturele samenleving zich aan als vervanging. Nederland is een lappendeken geworden van wereldbeschouwelijke, seksuele en etnische subculturen die elkaar wederzijds tolereren. Die tolerantie is echter zo absoluut dat wederzijdse kritiek nauwelijks meer getolereerd wordt. Er is daarmee sprake van een merkwaardige dialectiek van de tolerantie. Het verbod op belediging lijkt op een pacificatiestrategie om te verhinderen dat het broze evenwicht in onze sterk heterogene samenleving verbroken wordt.’

Ik heb minister Kooijmans nog maar eens een duidelijke brief geschreven hoe mijn zaak ervoor staat, en hoe ik vind dat zijn departement nauwgezet op mijn rechten heeft gelet, zoals tegen de Volkskrant is gezegd.206

Ik keek naar de vier uur durende Watergatedocumentaire op de vpro. Het ergste van heel deze affaire is natuurlijk het corrupte denken en gedrag in de hoogste regionen van de Amerikaanse regering. De vpro vindt het natuurlijk prima om te laten zien hoe verrot de vs is, maar hoe verrot Nederland zelf eigenlijk is, dat komt nooit echt aan de orde. Hier kan je de shit niet eens boven tafel krijgen.

6 juni 1994

Het is de verjaardag van Bung Karno. En ondanks de schok van de kennisname van mevrouw Hartini's warme gevoelens voor Suharto toen ik in Djakarta was, kon ik het niet laten haar traditiegetrouw ook weer een brief te schrijven vanwege Bung Karno's verjaardag. Ik schreef altijd van haar te blijven houden, maar het nog steeds onacceptabel te vinden dat zij de moordenaar van haar man een ‘lieve man’ noemt.

Wat zou ik zonder naar muziek te luisteren moeten beginnen? Ben aan de Memoires bezig en luister naar Rachmaninoff, wat me inspireert om eerst Peter te schrijven. Nietzsche heeft eens gezegd: ‘Without music, life would make a mistake.’207

Vreemd dat ik begin mei niet eens wist dat Toto bestond. Hij stuurt geregeld brieven, kaarten en foto's. Ik schrijf hem ook terug. Toch blijft hij een vraagteken.

Zat in godsnaam maar door Hans Lonis heen. Toen kwam Ed-

win van Rooyen ook nog langs. Of ik een kolommetje schrijf voor de krant van de school. Zal ik doen.

Wim Wertheim belde. Hij wilde kennelijk mijn enthousiasme voor Niels Mulder temperen en zei dat de antropoloog ‘een beetje een rare druif’ was. Hij had hem indertijd als student gekend en diens proefschrift niet willen accepteren. Maar hij kende het boek dat ik lees niet. Vreemd dus.

Oud-ambassadeur Sukrisno belde eveneens. Dit verbaasde me eerst, omdat ik eigenlijk had aangenomen dat ze het oneens zouden zijn met mijn scherpe brief aan Hartini Sukarno. ‘We zijn er juist blij mee geweest,’ antwoordde hij. Hij vroeg me of ik 19 juni in zijn huis in Amstelveen voor een groep Indonesiërs over mijn reis naar Djakarta wilde komen vertellen. Natuurlijk doe ik dat.

Bob Woodward heeft een nieuw boek geschreven.208 Ditmaal over wat er zich op het Witte Huis onder Clinton afspeelt. Het schijnt er een bende te zijn. Lex Poslavsky krijgt gelijk. Hij heeft Bill Clinton steeds een lichtgewicht gevonden, waar ik het maar enigszins mee eens was. Hij verwachtte steeds dat de Republikeinen weer aan de macht zullen komen.

Kijk naar de reportage over D-Day op tv5.

7 juni 1994

Heb de film The Champ twee dagen geleden nog eens gezien, die me nog steeds ontroert. De scène van de vader die zijn zoontje verjaagt, deed me opnieuw aan De Horst denken. Maar nu las ik in Mulder dat in de Javaanse psyche de ouders zich verantwoordelijk voelen en de schande dragen voor hun kinderen.

Heel diep in de essentie van mijn wezen, om het hoogdravend te zeggen, ligt de herinnering begraven, dat wanneer ik van mijn vijfde tot mijn tiende botste met mam over de geforceerde cellolessen - terwijl Henk en Theo buitenspeelden - dan wachtte ik 's avonds bij de oprijlaan op mijn vader, die uit Amsterdam kwam, om mijn beklag te doen. Wat ik nooit ben vergeten, is dat ik voelde dat hij achter me stond, maar dit tegenover mijn moeder nooit vervulde. Hij liet me in mijn conflict met mam over de muzieklessen altijd in de kou staan. En toch, heb ik later van weinig zo intens genoten als van muziek en de mogelijkheid die zelf te beoefenen. Ik ben mam uiteindelijk innig dankbaar gebleven voor haar muzieklessen en we hebben dit in de jaren zeventig, voor

Vorige Volgende

Over dit hoofdstuk/artikel

plaatsen


datums