[p. 7] | |
Roman van Walewein. *
+ ‘Vanden coninc Arture *
Es bleven menighe avonture *
Die nemmer mee ne wert bescreven.
Nu hebbic ene scone up heven
5
Consticse wel in twalsche vinden *
Ic soudse jou in dietsche ontbinden: *
Soe es utermaten scone!
Alle die ingle vanden trone
Moeten mi gheven herte ende sin
10
Ende zulke wijsheit daer in
Ende minen sin also ghestarken
Dat sire doghet in moeten marken
Alle diese zullen horen.
God die dor ons was gheboren
15
Ende vanden stene maecte broot
Verlene mi die wijsheit so groot
Indesen bouc, sonder meswende
Van beghinne toten ende!
Dies biddic Gode dor zine ghenaden
20
Dat hi mi vergheve die mesdaden
Die ic an dese redene doe
Bede spade ende vroe.’
Dies bat Penninc diene maecte *
Ende menighen nacht daer omme waecte
25
Eer hijt vant in zijn ghedochte
Dat hi den boec ten ende brochte
Daer hi tbeghin of heift gheseit.
Nu bid hi u up hovescheit
| |
[p. 8] | |
Dat ghi zwighet altemale:
30
Hi sal u vort die scone tale
Segghen, al wert het hem te zure
Vanden coninc Arture.
Die coninc Artur sat tenen male
Te Carlicen in zine sale *
35
Ende hilt hof na coninc sede
Also hi menichwerven dede
Met een deel zire man
+ Die ic niet wel ghenomen can:
Ywein ende Perchevael
40
Lancheloot ende Duvengael
Entie hoofsche Walewein *
- Sijn gheselle was daer ne ghein -
Ooc was daer Keye die drussate.
Daer die heren aldus saten
45
Naden etene ende hadden ghedweghen
Also hoghe liede pleghen
Hebben si wonder groot vernomen:
Een scaec ten veinstren in comen *
Ende breedde hem neder uptie aerde.
50
Hi mochte gaen spelen dies beghaerde.
Dus laghet daer uptie wile doe.
Daer ne ghinc niemen of no toe
Van allen gonen hoghen lieden.
Nu willic u tscaecpel bedieden: *
55
Die stapplen waren root goudijn
Entie spanghen zelverijn.
Zelve waest van elps bene
Wel beset met dieren stene.
Men seghet ons in corten worden:
60
Die stene die ten scake behorden
Waren wel ghewaerlike *
Beter dan al Aerturs rike.
Dus saghen zijt alle die daer waren.
| |
[p. 9] | |
Metten hieft up ende es ghevaren *
65
Weder dane het quam te voren.
Dies adde die coninc Artur toren *
Ende sprac: ‘Bi mire coninc crone
Dit scaecspel dochte mi so scone!
Maerct ghi heren ende siet
70
Hen quam hier sonder redene niet.
Die up wille sitten sonder sparen
Dit scaecspel halen ende achter varen *
Ende leverent mi in mine hant
Ic wille hem gheven al mijn lant
75
Ende mine crone na minen live
Willic dat zijn eghin blive.’
Van alden heren die daer waren
Sone durster een niet varen.
Si saten alle ende zweghen stille.
80
Die coninc seide: ‘Wie so wille
Goet rudder in mijn hof betalen
Hi sal mi dat scaecspel halen
Of wine ghecrighen nemmermere *
+ Vandesen daghe voort wert mere *
85
Laten wijt ons aldus ontfaren.’ *
Noch zweghen si alle die daer waren.
Daer ne antworde noyt een van worde. *
Alse die coninc dit verhorde
Sprac hi: ‘Bi mire coninc crone
90
Ende biden here vanden trone
Ende bi al diere ghewelt
Die ic ye van Gode helt
Ne wille mi niemen tscacspel halen *
Ic sect jou allen in corter talen
95
Ic salre selve achter riden.
Ic [ne] wils niet langher onbiden *
Eert mi alte verre ontfaert.
Ic bem die gone diet beghert
Dat ict weder halen sal
| |
[p. 10] | |
100
Mine lette ramp ende ongheval
Eer ic meer te Carlicen kere *
Of ic blive doot inde ghere.
Ic salre jou mede doen die ere:
Ic soude met rechte zijn jou here
105
Nu salic zijn jouwer alre knecht.’
Deer Walewein die nu ende echt
In dogheden es ghetrect voort
Hi scaemde hem als hi dit hoort
Datter niemen was soghedaen
110
Die dat belof durste anevaen
Van sinen here den coninc
Ende hi trac voort metteser dinc *
Ende seide: ‘Coninc Artur here
Die worde die ghi heden ere
115
Seid, die hebbic wel verstaen:
Die jou ghelof wille anegaen
Suldi houden also ghi seit te voren
Dien eet die ghi hebt ghezworen?’
Die coninc andworde mettien:
120
‘Ja ic, so moete mi goet ghescien!
Ware enich rudder bin minen hove
So starc of van zulken love
Diet mi leverde in mine hant
Ic wille hem gheven al mijn lant
125
Ende mine crone na minen live
Willic dat zijn eghijn blive.
Dies ne keric heden mijn wort.’
Alse die here Walewein dit hort
So dede hi zine wapene ghereiden
130
+ Ende wapende hem al sonder beiden
Ende seide: ‘Vindict in enich lant
Ic saelt u leveren in uwe hant
So helpe mi God die u gheboot
Of ic blive in den wille doot!
135
Dies sijt seker ende ghewes.’
| |
[p. 11] | |
Als Walewein ghewapent es
Brochtemen hem Gringholetten voren
Dien hi lief adde ende vercoren
In sinen sin vor alle paerde
140
Ende hi sater up, die onvervaerde *
Ende seinde hem metter rechter hant.
Doe nam orlof die wigant
An coninc ende an coninghinne
Ende an alle diere waren inne
145
Metten coninc indie zale.
Si antworden altemale:
‘Vaert! God onse alre here
Verde jou van lachtre ende van zere *
Ende late jou dinc ten besten comen!’
150
Als hi orlof adde ghenomen
Reet hi wech met deser tale
Ende die daer bleven in die zale
Waren vul van haren moede *
Ende seiden: ‘Verghinct hem tongoede
155
Bi Gode ende biden goeden daghe
Hi souds hebben clene claghe
Dat hi die dinc dar anevaen
Die ne gheen man dar bestaen *
No noit kerstijn horde tellen
160
Dat si yewer oyt ghevellen.
Dies dinct hi ons zijn onvroet.’ *
‘Here Walewein, siet wat ghi doet’
Sprac die coninc tsinen neve
‘Ende hoort den raet dien ic u gheve
165
- Een sot mach enen vroeden wel raden
Van dat hem mach staen te staden - *
Emmer wacht u ende u paert
Dat ghi niet so na ne vaert
Den scake dat ghijs hebt toren.’
| |
[p. 12] | |
170
Deer Walewein hi slouch met sporen
Gringolette al dat hi mach.
Ende als deer Keye dat versach
- Nu moghedi horen Keyes tale -
Hi liep ten veinstren vander sale
175
Ende riep: ‘Here Walewein, maerct ende verstaet:
+ Haddi ghenomen enen draet
Ende hadde den ant scaec ghestrect *
So mochtijt nu hebben ghetrect *
Dat u niet ne ware ontvaren.’
180
Deer Walewein seide: ‘Wildi ontbaren
Heer Keye, van uwen quaden scerne
Ic bads u utermaten gherne
Ende laet mi hebben mine avonture!
Es soe soete of es soe zure
185
Comt soe te goede ofte te quade
Here Keye, ic ne roups u niet te rade.’
Dus reet hi henen metter vaert
Stoutelike als een liebaert.
Deer Keye seide: ‘Slaet met sporen
190
Heer Walewein, het hout daer voren
Tscaecspel; hen dar jou niet ontvaren.’ *
Die coninc ende die met hem waren
Si seiden: ‘Here Keye, waert u ghevouch
Deser talen hebwi ghenouch.
195
Twine lati den rudder varen
Daerne God moete bewaren?
Ghine waert zelve niet so ghedaen
Dat ghi tghelof durst anegaen
Dat hi an hem hevet ghesleghen.’
200
Walewein reet wech ende zi zijn bleven
In harde menigherande tale
Omme Waleweyne binder zale.
Die coninc entie coninghinne
Ghinghen boven ten hoghen tinne
205
Ende saghen achter Waleweyne.
| |
[p. 13] | |
Daer ne was no groot no cleyne
Sine liepen ten veinstren harentare
Ende saghen uut ende namen ware
Warewaert Walewein henen soude.
210
Hi reet met crachte ende met ghewoude
Als die gone die niet ne spaert
Achter tscac spel dat vorem vaert *
Bi wilen hoghe, bi wilen neder
Bi wilen voort, bi wilen weder
215
Bi wilen verre, bi wilen bi.
Over waerhede seghet men mi.
Dus zaghet dere Walewein vor hem gaen
Ende hadt wel metter hant ghevaen
Maer hi liet dor der gore tale
220
Die boven laghen in die zale:
Hadsine sien daer achter vaen
+ Endt hem danne ware ontgaen
Si mochter mede hare sceren maken.
Hine liet om el ne ghene zaken.
225
Dus reet hi wech al zinen telt
Deer Waleweyn, up een scone velt.
Doe quam hi in ene valeyde.
Doe stont die coninc ende seide:
‘Here Walewein, God moet u gheleyden!
230
Mijn oghen moeten hier van u sceiden
Sine connen jou langher niet ghezien.’
Hi keerden omme ende ghinc mettien
Entie heren alle te male
Vanden veinstren in die zale
235
Ende spraken alle ghemeenlike:
‘Here Walewein, God van hemelrike
Verde jou van lachtre ende van scaden
Ende van dorperliken daden
Ende late jou behouden weder keren
240
Metten scaecspele tuwer eren.’
Doe namen si ander tale an hant.
| |
[p. 14] | |
Ende hi reet wech, die wigant
Na tscaec daer hi omme uut was comen.
Mettien hevet Walewein vernomen
245
Enen berch vor hem staen:
Hi dochtem toten hemele gaen!
Doe sprac hi daer hine vint:
‘Help God, Sinte Marien kint
Waerwaert mach ic varen omme?
250
Inne zie wech, no recht no cromme
Daer ic den scake volghen mach.
Nune sach ic noyt so drouven dach
Als dat mi nu sal ontvaren.’
Mettien wart Walewein gheware
255
Sciere waer die berch ondede
Daer tscaec in voer ende hi mede.
Die berch die werts sciere gheles *
Als Walewein daer binnen es:
Dat gat [dat] te voren was open *
260
Wert nu sciere toe gheloken. *
Ende Walewein moeste daer binnen bliven
Allene sinen rouwe driven
In enen berch die donker es!
Dies zijt zeker ende ghewes.
265
Hine horde daer creature ne ghene:
Inden berch waren stene
Daer hi jeghen mochte spreken!
+ Wel na dochte hem therte breken
Dat hi tscaec adde verloren.
270
Die rouwe ghinc hem verre te voren
Dat hijt so verre hevet ghesocht
Ende in so zwaerre pinen [es] brocht. *
Dies was hi zere tonghemake
Ende peinsde menigherande zake.
275
Hi seide: ‘Al ware die berch ondaen
Ende ic hier ute mochte gaen
Quamic zonder scaec te hove
| |
[p. 15] | |
Ic worde gheworpen buten love.
Ic bem vroet van zulken zaken.
280
Men soude sceren niet mi maken. *
So wel kennic den here Keyen.
Van hem souds mi meest verneyen.
Mi ware liever soudic sterven
Ende in desen berch verderven
285
Also ic wane dat ic sal
Mine helpe God ende goet gheval!’
Des nacht doghedi groot verdriet *
Van navons dat die sonne liet
Haer scinen tes soe weder up ghinc. *
290
Deer Walewein, die jonghelinc
Hi viel in knieghebede terre waerf
Ende seide: ‘God die dor ons staerf
Ende om ons coret die bitter doot
Nu helpt mi, here, uut deser noot!
295
Waric yewer in een plein’
Sprac die rudder Walewein
‘Al waren si ·c· om mi ghestaen
Ende si mi alle wilden slaen
Ic sette mi jeghen hem ter were
300
Metten scilde ende metten spere!
Hier moetic sterven dor die noot
Sonder slach ende sonder stoot!
Dies bem ic tonghemake zere.’
Dus claghede Waleweyn, die here.
305
Hi seinde hem ende es up ghestaen
Ende ghinc te Gringoletten zaen
Ende stac den breidel an sinen arme
Ende riep wel dicken ‘Owi, wacharme!’
Omdat hi tscaecspel hadde verloren.
310
Die rouwe ghinc hem alles te voren.
Dat was tmeeste dat hem daert.
Doe nam hi zinen breidel ter vaert
Ende doolde in gonen berch allene
| |
[p. 16] | |
+ Hi ende Gringolet zijn wrene
315
So langhe dat hi sach van verren
Den dach ghelijc ere sterren.
Ende jeghen dat licht es hi comen
Ende hevet een serpents nest vernomen
Daer ·iiij· jonghe in laghen ende sliepen
320
Die so groot waren dat si liepen
Der waert dat si wesen wilden.
Wat radi Waleweine, den milden
Te doene, na dat es comen?
Doch ne hevet hi niewer vernomen
325
Toude serpent: hi was ghevaren
Buten berghe hem ghenaren
Ende halen daer si bi souden leven
Sine jonghe, die waren bleven *
Achter ende als dit Walewein sach *
330
Ne weet hi wat hi best doen mach.
Maer hi haeste hem ende trac zijn zwaert
Ende tert hem bet an ter vaert
Ende slouch middel inden hoop.
Dat outste hadde den quaetsten coop
335
Want hi cloofdet mids ontwe.
Den andren dedi so wee
Dat het daer omme sterven moet.
Den derden slouch hi of enen voet.
Dat vierde sette hem ter were
340
Ende hadde te Waleweine grote ghere.
Het ontspranc met groten vake:
Het was ghewect met onghemake.
Het was zere fel, al waest cleyne
Ende scoot upten here Waleweine
345
Bede met claeuwen ende met tanden.
Deer Walewein weerde hem metten handen
Ende metten zwaerde ende metten scilde
Weerde hem Walewein, die milde
Dapperlike metter vaert
| |
[p. 17] | |
350
Als die gone die begaert
Tserpent te dodene ende hine can.
Het was gheleghen in enen dan
Daer noit wijf no man was comen.
Tserpent hevet zinen staert ghenomen
355
Ende slouch Waleweine so harde
Dat hi neder viel up die aerde
Al waest hem te doene leet.
Doe scoot hi up ende nam ghereet
Tserpent vaste met beden handen
360
+ Boven ende beneden biden tanden
Ende scuerde hem zinen bec so wide
Dat hem thovet hinc in twier side.
Doe haesti hem ende vinc ten zwaerde *
Deer Walewein, die onvervaerde.
365
Maer tander serpent, dat hadde verloren *
Sinen voet: het hevet vercoren *
Gringoletten, seer Waleweins paert
Ende maecte hem vaste darewaert.
Mettien heift Gringolet vernomen
370
Waer tserpent es totem comen
Ende hevet sinen voet verheven
Ende den serpente enen ghegheven *
Wel te pointe jeghen tbeste been
Dat hem vlooch mortelinghe ontween.
375
Doe moest vallen up die aerde
Ende Walewein quam metten zwaerde
Ende nam hem tleven haestelike.
Doe danctijs Gode van hemelrike
Dat hi hem aldus es ontgaen.
380
Te Gringolette quam hi zaen
Ende sette hem in zijn ghereide
Ende reet wech al zonder beide
Daer waert dat hi den dach sach baren.
Nu moetene Onse Vrouwe bewaren!
385
Aldus reet hi den berch dore
| |
[p. 18] | |
Tote hi quam vor ene score
Daer die berch ghescoort es. *
Toude serpent was wel gheles
Daer te vaerne uut ende in
390
Want het haelder zijn ghewin
Daert altoos bi moeste leven
Ende sine jonghe die waren bleven
Achter hem doe hetse liet.
Ende alst Walewein comen siet
395
Sone was hijs bore blide
Ende trac hem an ene side
Dat hetne niet ne mochte sien.
Hi ghereedde hem ende vinc mettien
Bede ten scilde ende ten spere
400
Ende hi reedde hem vaste ter were:
Hi greep den scacht met beden handen
Ende ghinc vor die scuere standen
Ende keerde den ort ter scuere waert.
Ende gont serpent dat quam ter vaert
405
Ende waende liden sonder were,
+ Ende Walewein gheraket metten spere
So wel dat hijt stac al dore
Dat het viel neder in die score
Tserpent, ende began hem recken.
410
Walewein waende ute trecken
Den scacht ende hi was mids ontwe!
Dat trensoen dede den serpente wee
Dat hem tvier ter kele uut scoot:
Doe waende Walewein wel wesen doot *
415
Vander hitte vanden viere.
Hi ghinc an sine side sciere *
Ende liet die grote blaexeme liden
Die daer vlooch in allen siden
Enten serpente uter kele scoot
420
Om die anxene vander doot.
Ware hem zijn staert niet buten bleven
| |
[p. 19] | |
Het adde Walewein ghenomen tleven:
Hi hevet brocht in zulker noot.
Gont serpent slouch slaghe groot
425
Metten sterte jeghen die stene
Dat si vielen groot ende cleine *
In beden siden vander scuere.
Daer mochten drie rudders riden duere
Duer tgat dat serpent hadde ghemaect.
430
Hadt Waleweine also gheraect
Ic wane hi waerre doot bleven
Al haddi ·xx· manne leven.
Deer Walewein stont ende louch
Ende seide: ‘Dits wel mijn ghevoech
435
Tserpent heift mi die porte ondaen!
Nu mach ic uten berghe gaen
Ende henen riden daer ic wille.’
Tserpent ne lach niet langhe stille:
Dat trensoen dede hem onsochte
440
Het stont up so het eerst mochte
Ende scoot upten here Waleweyne.
Tserpent was groot ende hi was cleyne!
Het quam bernende als een vier:
Hen sach nieman so lelijc dier! *
445
Alst Walewein sach, wart hi vervaert
Ende hi vergat zijn goede zweert
Want hem uter hant ontgleet.
Dat was hem sident herde leet:
Hine wiste noyt hoe hijt verloos.
450
Tserpent Waleweyne vercoos
Om te deerne so het meest mach:
+ Het gaf hem herde menighen slach
Metten staerte al tenden een
Wel ·xx· waerven eer het ghefeen:
455
Het was up hem verbolghen zere!
Mettien naemt Waleweine, den here
In sinen staert ende soudene draghen
| |
[p. 20] | |
Sinen jonghen ende latene cnaghen: *
Up dat so liet hettene leven.
460
Maer God hevet hem tgheluc ghegheven *
Dat hise te voren slouch alle doot.
Walewein was in groter noot:
Haddi vor tserpent ghestaen
Also hi bachten hevet ghedaen
465
Hi ware verbernt altemale
Sonder enighe wedertale.
Gringolet dat ne conste gheduren
Binnen den mure: het liep ter scuren
Ute ende ghinc an ene side.
470
Dies was Walewein onblide!
Hi bleef allene ende onberaden
Hem ne stont niemen te staden;
Hi seide: ‘Die duvel hout mi ghevaen
So vaste, in can hem niet ontgaen;
475
Ende metten staerte so ghebonden
Mochtic belyen mine sonden
So waric blide vor mine doot.
Die selve God die mi gheboot
Hi moet mi helpen ende beraden
480
Ende staen mire zielen te staden
Want mijn leven es ghedaen.’
Tserpent ne lette niet sonder waen
Ende vlooch danen metter vaert
Ende drouch Walewein in zinen staert
485
Voortwaert in enen nauwen pat.
Walewein was vander pinen mat
Die hem tserpent hadde ghedaen.
Mettien so bleeft ghevaen
Tenen ghate; het ne mochte niet duere:
490
Het was te nauwe buten muere.
Nochtanne waester dicke dor comen
Maer trensoen hevet hem benomen
Dat hem bleef stekende in de zide.
| |
[p. 21] | |
Doet Walewein sach, was hi blide.
495
Hi seide: ‘God here dor uwe doghet
Also waerlike als ghi wel moghet
So moeti mi here heden *
+ Jeghen dit felle serpent bevreden
Dat mi desen anxt hevet ghedaen.’
500
Dus moeste Waleweyn ghinder staen.
Si waren ghevaen onder hem beden
So vaste, sine mochten niet sceden
No weder achter gaen no vort.
Walewein mochte cume een wort
505
Spreken: hi was so zere ghebonden
Met tserpents staerte tien stonden.
Het heveten brocht in groter noot
Ende gaf hem herde menighen stoot
Metten staerte jeghen die stene
510
Bi wilen groot, bi wilen clene
Ende heveten in enen pit ghesteken
Dat hi cume mochte spreken
No gheen let verbrawen.
Tserpent scuerde metten clauwen
515
Walewijns wapine te dien stonden. *
Ooc es hi in zinen staert ghewonden
Ende so vaste daer in ghevaen
Cume sal hi meer ontgaen
Vander pine daer hi in es
520
Deer Walewein, sijt seker des.
Hi verloste sine ene hant
Doe taste hi om zinen brant
An zine side: hi was verloren!
No weder sider no daer voren
525
Ne quam Walewein in zulker noot.
Nu alreerst waendi bliven doot.
Doe tasti voort an sine side
Ene misericorde: dies was hi blide!
Hi dankets Gode; hi hads te doene.
| |
[p. 22] | |
530
Doe tracse uut Walewein, die coene
Ende stac na tserpent harentare.
Hi dede hem harde clene dare
Ende het ne mochte hem niet versluten.
Hadt zijn hovet ghehadt buten
535
Het ware hem tonneren vergaen
Dat hijt soude steken of slaen. *
Bedi hevet Walewein te doene *
Wel der helpen vanden trensoene
Dat serpent dus ghevaen hevet.
540
Walewein, die met pinen levet
- Hine mochte waer met ere hant -
Die misericorde nam die wigant
Daer hi tserpent mede stac *
+ Sodat hem zijn herte brac
545
Ter navelen no min no mee.
Tserpent creesch lude: hem was wee *
Omme die anxene vander doot.
Noch was Waleweins anxene groot:
Hi lach onder tserpents voet.
550
Uter wonde quam ghelopen tbloet
Up hem heter dan een vier.
Walewein sprac: ‘Dit nes gheen dier;
Het es die duvel uter hellen
Die hier comt ende wille mi quellen
555
Ende hevet mi desen anxt ghedaen!
Ende noch ne can ics niet ontgaen
Al eest gherovet vanden live.
Ende al waric sterker dan si vive
Sone mochtic mi niet beraden
560
Ic ne moet sieden ende braden
- Die duvel hevet mi so ghebonden -
Int bloet dat comt uut deser wonden.
Het dinct mi heter dan een vier!’
Aldus lach Walewein onder dat dier
565
Inden pit, onder tserpents bloet
| |
[p. 23] | |
Dat hem ten scoudren over woet.
Dus dede hem tserpent groten pant.
Deer Walewein trac uut metter hant
Die misericorde metter vaert
570
Ende hieu up tserpents staert
Tote hine altemale ontknochte
Ende hem zelven uter pinen brochte
Die hem tserpent hadde ghedaen.
Maer God danc hi es ontgaen!
575
Ende hi dankets blidelike
Gode van hoghen rike.
Doe was hi blide, doe hi dat sach
Dat tserpent also doot lach
Dat hem die anxene hadde ghedaen
580
Ende hi hem aldus es ontgaen.
Hi seide: ‘Ic ne wille niet sorghen
Dattu heden ofte morghen
Enen andren sult doen verdriet.
Ic hope, dat ne ghevalt di niet. *
585
Ic sal di eer die voete of slaen.’ *
Hi haeste ende als hijt hadde ghedaen
Sprac hi: ‘Ic hope an onsen here
Dune dwinghes mensche nemmermere
Alstu hier vormaels heves ghedaen.
590
+ Het ne mochte niet vordi ghestaen
Mijn goede halsberch vander aventuren
Hine mochte niet vordi gheduren:
Dune hebstene ghescort ende ondect
Al mijn lijf ende dorpect. *
595
Ende duer die scoren hebbic vonden
In minen live diepe wonden
Alomme [ende] omme in mine zide. *
Walewein was drouve ende blide:
Dat hi tserpent hadde doot
600
Dies so haddi bliscap groot;
Banderside so haddi toren
| |
[p. 24] | |
Dat hi zijn zwaerd adde verloren.
Sijns scilts moeste hi ooc derven
Al soudi daer omme sterven:
605
Hi lach onder tserpent te broken.
Maer dies es hi wel ghewroken.
Sijn scacht was ooc mids ontwee:
Diene wert hem nemmermee.
Gringolet es hem ontgaen:
610
Dies moeste hi daer allene staen
In avonturen van zinen live.
Hi adde wonden driewerf vive
Die hem tserpent adde ghegheven.
Dus leeddi een onsochte leven.
615
Nochtan ne micte Walewein niet
Up die pine ende up tverdriet
Dat hem tserpent adde ghedaen
Addi gheweten waer waert gaen
Dat hi niemare hadde moghen horen
620
Vanden scaecspele achter of voren.
Dus doolde hi den berch al dure
Omme te zoekene avonture
Die hire ghenouch vinden sal.
Daer ghesciede hem dit gheval
625
Dat hi vant zijn goede zwaert
Dat hi lief hadde ende waert.
Doe hief hijt up ende was blide
Ende staect sciere an zine side
In zinen scoe dien hi noch hevet.
630
Walewein zucht ende bevet:
So zere smerten hem die wonden.
Ende hi gheraecte ten selven stonden
Daer die berch was ondaen.
Doe ghinc hi vor die score staen
635
Ende vernam daer een scone lant.
+ Ende Gringolet quam te hant
Tote zinen here alstene sach
| |
[p. 25] | |
Ghelopen aldat ghelopen mach
Die vanden slaghen was mesmaect
640
Alsone tserpent adde gheraect
Metten claeuwen in menigher stede.
Nu hoort wat Walewein dede:
Hi sat ende tinte sine wonden
Die hire menighe hevet vonden
645
Over zijn lijf, doe hise sochte.
Men seghet dat men niet ne mochte
Waleweine van ghenen talve *
Vinden, hine hadde werc ende salve.
Nu eist comen dat hire te doene hevet
650
Also zere als yemen die levet.
Maer water was hem daer wel diere:
Metten bloede moesti sciere
Sine wonde wieken ende binden
Alle die hire conste vinden.
655
Als hijt dus al hadde ghedaen
So es hi weder up ghestaen
Ende quam ghegaen te sinen paerde.
Doe sach hi neder na die aerde:
Doe dochte hem dat hi stont so hoghe
660
Men hadde niet met enen boghe
Vander aerde connen gheslaen
Tote daer Walewein was ghestaen!
Hoe sal hi neder comen up daerde
Met Gringolette sinen paerde?
665
Want die berch es also ghemaect:
Al waerre een kerstijn up gheraect
Hine mochte nieuwer neder gliden
Hine viele int water in allen siden:
Om dien berch liep ene riviere.
670
Soe was groot wijt ende liep sciere.
Die berch waser uut ghewrocht
Uter rivieren - heift hem ghedocht -
Met groten stenen ende met starken
| |
[p. 26] | |
Recht ghelijc ere karken.
675
Ende inden berch ghinc ene score
Daer tserpent voer dicken dore
Ende hadder zijn nest in ghemaect
Ende wilde niet dat men hem ghenaect:
Men mochter qualike in ghewinnen. *
680
Het verghinc Waleweine tonminnen
Dat hi was comen in den berch. *
+ Hets wonder hine hadde groot erch
Ontfaen: tserpent was so fel; *
Maer sine sake verghinc hem wel.
685
Also laghen sine avonturen.
Bedi mochtijs te bet gheduren
Hi seide: ‘Ic bem der anxene ontgaen
Die mi tserpent hevet ghedaen.
Nochtan staet mi hier te zine
690
In vresen ende in groter pine
Van minen live, in springhe sciere
Vandesen berghe in die riviere.
Beter es camp danne hals ontwee!
Blevic hier binnen emmerme
695
Ic ne wiste wat eten no drinken.’
Aldus began hi hem bedinken.
Nu moeti avonturen zijn leven
Hi seide: ‘Sterve ic, ic come ghedreven
Weder daer men mi sal kinnen.
700
Hier mochtic lettel prijs ghewinnen.
Storvic hier’, sprac doe die here
‘Menne ghevreeschte nemmermere
Waer dat ic becomen ware.’
Dus stont hi in groten vare
705
Bi Gringolette sinen wrene
Ende gordene ende sat daer up allene.
Hi seindem achter ende voren.
Ende Gringolet hevet vercoren
Die riviere ende spranc daer neder.
| |
[p. 27] | |
710
Boven ne keerden si nemmeer weder!
Dies zijt seker ende wijs.
Haddi gheweset van Parijs
Here, hi adt wel gherne ghegheven *
Ende hi te Carlicen ware bleven! *
715
Hi hilt hem vaste up zijn paert
Dat menigher marc was waert
So waer so hijs hadde te doene.
Het was een deel nader noene
Als hi dus voer in die riviere
720
Ende Gringolet ghinc zwemmen sciere.
Nu es der Walewein gheraect
Die vanden bloede was mesmaect
Daer hi mach spoelen sine lede
Die wel zere te menigher stede
725
Waren van wonden ende van bloede.
Ende Gringolet dat wert so moede
Van zwemmene dat nemmeer ne mochte.
+ Doch swamt dat het lant gherochte
Metten voeten ende stont al stille
730
Om dat hem rusten wille
In gone riviere up een eylant.
Het quam hem wel dat hijt vant:
Hen hadde el niet dan thovet boven.
Walewein mochts hem wel beloven *
735
Dat hi zijn goede ors adde bescreden: *
Ic hope het salne wel bevreden.
Het zwam vort an tander lant.
Doe beette Walewein te hant
In enen mersch die scone was
740
Ende ghinc sitten int groene gras.
Die vanden live was mesmaect
Hi was in felre stede gheraect
Daer men hem deelde evel spel.
Dat sceen an Gringoletten wel
745
Die lach als of hi ware doot.
| |
[p. 28] | |
Dies was Waleweins rouwe groot.
Hi trac dat gras uter aerde
Ende ghinc tote sinen paerde
Hi begonst torken ende wriven
750
Proeven oft hem mochte bliven.
Doe spranct up: dies was hi blide
Walewein, ende stont bi zire zide.
Al haddem yemen willen deren
Hine adde hem niewaer mede verweren: *
755
Hine hevet no weder scilt no spere
Daer hi hem mede mochte ter were
Setten of hijs hadde te doene.
Al was hi bloot, hi was coene.
Sijn halsberch adde menighe scure:
760
Men sach zijn scone lijf al dure
Dat hem tserpent hevet ghedaen.
Nu moet hi dus allene staen
Bi Gringolette zinen wrene.
Echt gordine ende sat up allene.
765
Die tonghemake was wel zere
Dat was Walewein, die here.
Want hi ghenen wech ne sach
Daer hi den scake volghen mach.
Doe reet hi vaste al over dwers
770
Walewein, die scone mersch *
Onthier ende hi vernam
Dat hi tenen weghe quam:
Die hilt hi so hi best mochte. *
+ Doe sach hi also hem dochte
775
Ene borch of soe ware van goude.
Doe peinsde Walewein dat hi soude
Daer in herberghen of hi mochte.
Aldus sette hi zijn ghedochte.
Doe reet hi darewaert herde zaen.
780
Doe docht soe hem in een water staen
Ende up enen standaert ghewrocht van ondre.
| |
[p. 29] | |
Daer woonde die coninc vanden Wondre. *
Wetti waer omme hi Wonder hiet?
Ic saelt u segghen, ic ne laets niet: *
785
Hi versciep hem tallen dieren
Die zijn upt lant of in rivieren.
Bander side sciep hi hem wedere
Tallen voghelen die met vedere
Moghen vlieghen in enich lant.
790
Ic wane wel dat men noit ne vant
Scoonre borch dan hi hevet ene:
Hen ware van kalke ende van stene
Nochtan mocht soe niet scoonre wesen.
Soe was ghescreven, diet conste lesen
795
Met goude buten ende binnen:
Men mach die borch niet ghewinnen.
Twater datter omme gheedt
Het es ere alver milen breet: *
Men mach die borch niet ghenaken
800
Die die coninc hevet doen maken
Hen si namelike van voren.
Die strate hevet Walewein vercoren
Diene toter porten brochte.
Menich sins was zijn ghedochte.
805
Doe beette hi vordie borch sciere.
Daer sach hi wonder menighertiere
Alomme van herde menigher saken
Die die coninc adde doen maken.
Sijn paert liet hi beneden staen
810
Ende hi quam in die borch ghegaen. *
Daer vant hi den coninc Wondre *
Ende zinen sone Alydrisondre
Ende tscaecspel tusschen hem beden staen
Dat hem die pine al hadde ghedaen:
815
Daer up so speilden si ten scake.
Doe was Walewein bet teghemake
Danne hi was in langhen stonden
| |
[p. 30] | |
Omme dat hi tscaecspel adde vonden *
Dat hi langhe adde ghesocht
820
+ Ende [hem] in menigher pinen brocht. *
Doe neech hi ende groette den coninc
Ende sinen sone den jonghelinc.
Si groettene weder in waren saken
Ende stonden up vanden scake
825
Ende onthaelden Waleweyne den here
Ende leeddene in waert biden ghere
Die ghemaecs wel hadde te doene:
Hi adde van sanderdaghes noene
Gheweset in herde groter pine;
830
Dats sinen wapinen wel anschine
Die so ghescuert zijn ende ghetrect:
Hi scaemde hem dat menne sach ondect.
Sijn sone leddene harentare. *
Die coninc Wonder werts gheware
835
Ende riep twe knapen dat si quamen
Ende den here Waleweyne namen
Ende leedden in ere kemenaden.
Een ander cnape was die[s] beraden *
Ende quam te Gringoletten ghegaen
840
Daerne Waleweyn liet staen
Beneden der brugghe als hi up quam.
Men seghet ons dattie knape nam
Gringoletten die wel sciere
Was comen mesmaect uter riviere *
845
Ende leeddene up een scone stal.
Daer dedi hem tghemac al
Dat men mochte doen enen paerde.
Ic wane dat Walewein also begaerde.
Hi torctene vaste ende wreef *
850
Dat hem een twint niet ne bleef
Over hem dat hem messat.
Het hads te doene: het was so mat.
Doe dedi hem of zijn ghereide
| |
[p. 31] | |
Ende decket weder sonder beide.
855
Doe liep die cnape ende haelde coren
Ende stortets hem ghenouch te voren.
Doe quam hi weder up ghegaen.
Dander twee cnapen waren ghestaen
Bi Waleweine inder kemenaden *
860
Ende daden hem grote ghenaden:
Deen haelde water wel ghereet
Te pointe cout te pointe heet
Ende goot in ene cupe zaen;
Dander knape was ghestaen
865
Bi hem ende ontwapenden gherede.
+ Doe dwoughen si zine scone lede
Die waren mesmaect van diepen wonden
Dier si menighe over hem vonden.
Als sijt aldus hadden ghedaen
870
Doe leiden sine up een bedde zaen *
Dat rikelijc was ende diere
Ende vulmaect in alre maniere:
Van finen goude die pilare
Entie sponden van yvare
875
Wel duer sneden ende duer houwen.
Men mochter wonder groot in scouwen:
Die maerken conste, hi mochter in zien
Twonder dat in de warelt soude ghescien *
Vanden beghinsele tote dat soe enden
880
Sal: daer mochtijt ondervenden. *
Vier ingle stonden daer goudijn
Die niet verbetert ne mochten zijn *
Die scone songhen ende clare.
Der Walewein hi wert gheware
885
Dattie sanc die si gaven ute
Was ghemaect met enen condute
Dattie coninc vanden Wondre
Dede maken inde borch van ondere.
Ende elc hevet in zine hant
| |
[p. 32] | |
890
Enen saphier ende enen jochant;
Indander hant enen carbonkel: *
Die maket licht daert was donker
Dat te minnachte was also clare
Als oft noenen daghes ware *
895
Binnen der burch vanden stene.
Daer wasser menich groot ende clene
Omtrent dat bedde daer mense sach.
Nu hoort wat crachte ant bedde lach:
Ware een man up tbedde gheleghen
900
Al wari dor houwen ende duer sleghen
Of haddi over hem enighe wonde
Moeste hire up ligghen ene stonde
Tote hi met slape ware bevaen *
Als hi weder up wilde staen
905
So wari gans ende ghesont
Als hi noit was in enigher stont.
Daer omme dedene die coninc Wonder
Daer upligghen ende decken onder
Die coverture daer hi ghenesen
910
Van sinen wonden soude wesen.
Dus bleef hi met slape bevaen.
+ Die inglen lieten haer singhen staen
Die te voren songhen clare.
Doe wert die coninc wel gheware
915
Dat Walewein lach ende sliep.
Enen cnape dat hie riep *
Ende hi hiet hem of hi mochte
Dat hi Waleweins wapine brochte.
Men ghincse scueren ende maken clare.
920
So waer dat men wart gheware
Datter ene maelge ghebrac
Ic wane mer ene nieuwe in stac.
Dus ghinc men scuren ende ghereiden
Sine wapine sonder beiden.
925
Hier of ne wiste Walewein niet *
| |
[p. 33] | |
Die lach up tbedde daer menne liet
Up slapen, dat diere was ende goet:
So wel hem diere up slapen moet!
Ende als sine wapine waren ghereit
930
Doe leidemer bi datter toe steit:
Bede scilt ende daer toe spere *
Daer hi hem mede soude ter were
Setten of hijs hadde te doene;
Ende ene coverture groene
935
Met siden arde wel ghewrocht. *
Die coninc Wonder was wel bedocht
Van harde menigherande saken
Ende sprac tote sinen cnapen:
‘Sect ons, es die spise ghereet?’
940
‘Neen soe, here, Godweet.’
‘So spoet daer mede, hets wel ghedaen
Hets tijt dat wi eten gaen.
Hier zijn zulke die gherne aten.
Danne hevet mi ghene onmate
945
Al waert niemen danne mijn gast.
Ic wane wel dat hi noch vast
Also helpe mi God, van desen daghe!’
Doe leidemen taflen uptie scraghe.
Daer boven spreedde men die dwale.
950
Walewein ontspranc metter tale *
Uut sinen slape gans ende ghesont
Als hi noit was tenigher stont.
Daer omme dedene die coninc slapen *
Dat hi van allen onghemaken
955
Eer avont soude zijn ghenesen.
‘Helpt God!’ sprac Walewein mettesen
‘Waer waert bem ic nu gheraect?
+ Ligghic hier al moedernaect?
Ic ne hebbe cousen no scoen *
960
No cleder die ic ane mach doen!
Dies bem ic tonghemake zere.’
| |
[p. 34] | |
Sprac deer Walewein die here.
Dus verhorde die coninc claghen *
Waleweine ende dedem draghen
965
Een paer cleder van witter zide.
Men brocht: dies was hi blide
Als hise hadde in sine hant.
Ic wane wel dat men noit ne vant
Cleder die waren also diere.
970
Dat wonder was so menighertiere *
Dat andie cledre stont ghewrocht
Men hadse om ·M· pont niet ghecocht.
Hen es gheen clerc in al Parijs
So wel gheleert no so wijs
975
Diet adde ghelesen oft gheraec[t] *
Dat andie cleder was ghemaect.
Hi deedse an ende waser blide.
Die coninc adde ten selven tide
Doen maken een surcoot:
980
Het was scarlakijn root
Met ermenien uut ghewrocht. *
Dit hevet men Waleweyne brocht
Ende niewe cousen ende nieuwe scoen
Die die rudder an sal doen.
985
Hi cleedde hem ende es up ghestaen.
Doe brochtemen Waleweyne zaen
Een beckijn van roden goude
Daer men hem mede dienen soude;
Ende een hant vadt dies ghelike: *
990
Diet dede maken hi was rike.
Men gaf hem water ende hi ghinc dwaen.
Doe brochtemen hem die dwale zaen
Daer hi zine hande mede droghen soude.
Hi hadde al dat hi hebben woude.
995
Bin desen quam die coninc Wonder
Ende zijn sone Alidrizonder
Met zes rudders uut vercoren
| |
[p. 35] | |
Scone, rike ende wel gheboren
Toten here Walewein ghegaen
1000
Ende seide: ‘Zidi up ghestaen
Here, ende hoe sidi teghemake?’ *
‘Mine deert ne ghene sake.
Ic bem ghenesen in corter tijt.’
+ ‘Dies si God ghebenedijt’
1005
Sprac die coninc ‘ende zijn kint!’
Doe namen si den jonghelinc
Met groter joyen met groten spele
- Daer waren hogher liede vele -
Ende quamer mede voort ghegaen
1010
Daer alle gone taflen staen
Som van yvore ende som van stene
Ende som waren si van elps bene.
Sconincs tafle was van goude
Daer Walewein up eten soude.
1015
In enen setel settemenne allene
Daer chierheit ende diere stene
An stonden, daer cracht an lach:
Hen mochte blexeme no donreslach
No ne gherande saken
1020
Ne mochte den gonen ghenaken
Die inden setel was gheseten.
Dus began deer Walewein eten
Ende die heren altemale
Boven ende beneden in die sale.
1025
Ten elps bene saten die graven
Ende hertoghen van groter haven
Ende ten yvore hoghe liede
Rudders, maer hare maisniede
Saten beneden ten marberine.
1030
Men scincte van den coelen wine *
Ten taflen boven ende beneden.
Al hadde der Walewein ghebeden
Omme goede herberghe een jaer
| |
[p. 36] | |
Ic wane, hi hevese vonden daer.
1035
Hi sat neven sconinx zide
Die zire comst was harde blide.
Vor hem stonden die stopen van goude
Daer men den wijn uut scinken soude
Ende nappe die waren menighertiere.
1040
Gone gherechten waren diere
Daer men den heren diende mede.
Die coninc was blide ende sede
Toten here Waleweine: ‘Here
Sijt te ghemake, ic bids u zere
1045
Met al zulken als hier es.’
Deer Walewein, des zijt ghewes
Was wel beraden ende hi louch
Ende seide: ‘Hier es, here, ghenouch.
Mine ghebreket ghene sake.
1050
+ Ic bem herde wel te ghemake.’
Dus saten si metteser tale.
Walewein sach binnen der sale
Tortijtsen staen up candelare *
Die alle gader goudijn waren
1055
Diet maecten binnen der boren clare
Alst oft noenen daghes ware
Die wel groot was ende wel wide. *
Walewein sach an elke side:
Hi mochte daer menighen rudder scouwen
1060
Maer hine sacher vrouwe no joncfrouwen. *
Dat dochte hem ene vremde sake.
Dus saten die heren met ghemake
Ende aten ende waren metten bliden. *
Die coninc sprac ten selven tiden:
1065
‘Rudder, waert u wel bequame
So wistic gherne uwe name.’
Walewein andworde mettien:
‘Here, also moete mi goet ghescien
Ic sect u utermaten gherne;
| |
[p. 37] | |
1070
Dies ne staet mi niet tonberne:
Walewein es mine name.
Eist u wille ende wel bequame
- Ic bem u gast ende ghi mijn waert -
So sect mi duwe of ghijs begaert
1075
Ende waer dat ic gheraect bem.’
Die coninc andworde hem:
‘Heer Walewein, ghi zijt gheraect int wonder
Van allen sinne boven ende onder.
Selve es Wonder mine name.’
1080
Der Walewein seide: ‘Zonder blame
Moghedi met rechte heten Wonder:
Hier eis so vele boven ende onder *
Ende in allen siden ghemaect
Ic weet wel, ic ne was noit gheraect
1085
In steden daer ic so vele vant
- Ende hebbe gheweist in menich lant -
Als ics nu hier hebbe ghezien. *
Maer also moete mi goet ghescien!
Dit wonder gaet alles te boven
1090
Coninc rike ende van love
Dat ic hier so menighen radder scouwe
Ende ic ne sie hier vrouwe no joncfrouwe.
Ne hort hier ghene coninghinne?’
‘Jaet, Walewein, wel soete minne
1095
Die ghi wel varinghe sult sien.’
+ Die coninc hi ondede mettien
Ene veinstre daer Walewein dure
Sach sitten bander side den mure
In ene zale scone joncfrouwen
1100
Die hire vele mochte scouwen.
Allene sat die coninghinne
Met enen wel ghestaden zinne
Ende hevet ghedweghen ende es gheseten
Tere tafle ende soude eten
1105
Die rike was ende diere
| |
[p. 38] | |
Met herder menigher cameriere *
Die alle waren tharen ghelove.
Deer Walewein seide: ‘In ghenen hove
Ne quam ic noit in gheen lant
1110
Daer ic dus groot wonder vant
Als ic nu hier hebbe ghezien.
Maer also moete mi goet ghescien!
Nochtan hevet mi dit wonder mere’
Sprac Walewein ‘here coninc here
1115
Bi wat manieren ende bi wat saken
- Dies moeti mi vroet maken -
Twi ghi woont aldus versceden.’
Dus sprac si onder hem beden.
Die coninc andworde mettien:
1120
‘Her Walewein, ghi moocht hier zien
Wonder van herde menigher zaken
Die ic hebbe hier doen maken. *
Die coninghinne was noit indien
Dat soet noyt wilde comen zien
1125
Hoet ghemaect ware ende ghewrocht;
Maer altoos es soe in dien bedocht
Dat soe wille wone[n] in die zale.’ *
Mettesen dedemen up die dwale.
Daer was gheten int ghevouch.
1130
Men gaf water ende men dwouch
Die hande scone vander spisen.
Men diende daer wel in allen wisen.
Na den etene gaf men wijn
Alst doet daer hoghe liede zijn.
1135
Men scijncte ende men dede omme gaen. *
Die heren dronken. Men dede staen
Die stope ende nappe an ene zide.
Si waren alle gader blide
Die daer waren binder zale.
1140
Wat holpe dat ic langhe tale
Maecte? Doe sprac Alydrisonder:
| |
[p. 39] | |
+ ‘Heer Walewein, mi hevet wonder
Wat saken dat ghi hebt vernomen
Dat ghi int Wonder dus zijt comen.
1145
Comdi om riden of om josteren *
Of comdi zouken avontueren
Of begherdi goet ofte quaet?
Ghi vint wel die u weder staet
Eer ghi van henen moghet keren.
1150
Of wildi bliven mettesen heren?
Mijn here es uwes herde blide.
Ende set jou neven zire zide
Al wildire bliven ewelike.’
Walewein sprac: ‘God die rike
1155
Moete jou lonen dit scone ghebot!
Maer neen ic niet, also helpe mi God!
Dat verstaet wel in uwen sin
Dat ic int wandelen comen bin
Dat hevet mi tscaecspel al ghedaen *
1160
Dat ic heden sach vor u staen.
Daer wi saten tArturs hove
Eens coninx van groten love
Met groter joye met groten spele
Saten daer zire rudders vele
1165
Na dat eten ende adden ghedweghen
Also hoghe lieden pleghen.
Daer hebsi wonder groot vernomen:
Tscaecspel ten venstren in comen *
Ende breedde hem neder uptie aerde.
1170
Hi mochte spelen dies begaerde!
Dus laghet daer up die wile doe.
Daer ne ghinc niemen of no toe
Van al gonen hoghen lieden.
Here coninc, ic wilt jou bedieden:
1175
Wi saghent alle die daer waren
Mettien hieft up ende es ghevaren
Weder dane het quam te voren!
| |
[p. 40] | |
Dies adde die coninc Artur toren *
Ende sprac: ‘Bi mire coninc crone
1180
Dit scaecspel dinct mi so scone!
Maerct ghi heren ende ziet
Hen quam hier sonder sake niet.
Die up wille sitten sonder sparen *
Dit scaecspel halen ende achter varen
1185
Ende leverent mi in mine hant
Ic sal hem gheven al mijn lant
Ende mine crone na minen live.
+ Dit willic dat zijn eghijn blive.’
Van alden heren diere waren
1190
Sone durster noyt een vare[n]: *
Si saten alle ende zweghen stille.
Die coninc seide: ‘So wie so wille
Goed rudder in mijn hof betalen
Hi sal mi dat scaecspel halen
1195
Of wine ghecrighen nemmermere
Vandesen daghe vort wert ere
Laten wijt ons aldus ontfaren.’
Noch zweghen si alle diere waren:
Daer ne andworde niemen van enen worde.
1200
Ic scaemde mi als ic dat horde
Dat daer niemen was so ghedaen
Die dat ghelof durste ane gaen
Van minen here den coninc;
Ende ic tert voort met deser dinc *
1205
Ende seide: ‘Here coninc Artur here
Die tale die ghi heden ere
Seit die hebbic wel verstaen:
Die jou ghelof wilde anegaen
Soudi hem houden alte voren
1210
Den eet dien ghi hebt ghezworen?’
Die coninc andworde mettien:
‘Ja ic, so moete mi goet ghescien!
Dies ne wendic heden mijn wort.’
| |
[p. 41] | |
Here als ic dat hadde ghehort
1215
Dedic mine wapine reiden
Ende wapende mi al sonder beide *
Ende seide, vondict in enich lant
Ic soudt hem leveren metter hant;
Also helpe mi God die mi gheboot
1220
Of ic bleve daer omme doot! -
Siet here dus hebbict vernomen
Ende bem na tscaec int Wonder comen
Ende wanet hier hebben ghevaen
Ne ware mi dinke hets mi ontgaen
1225
Ende es mi worden onghereet.’
Die coninc hi seide: ‘Godweet
Here Walewein, addijt ghevaen
So waerdi groter pinen ontgaen
Die jou nu te doghene steet.
1230
Maer mijn scaec es u onghereet *
Hen si dat ghi dort anevaen
Tghelof dat ic jou doe verstaan.
Ic sal delen ende ghi kiesen
+ Ghi moocht dat kiesen, ic sal verliesen:
1235
Hebdi ten scake grote ghere
So moet ghijt winnen metten spere
Up mi ende met uwen scilde.’
Doe sprac Walewein die milde:
‘So waric danne van dommen rade
1240
Soudic jou lonen goet met quade
Entie ere die ghi mi hebt ghedaen.
Neen ic here, al sonder waen!
Stakic jou of gherochte
Als het wel ghevallen mochte
1245
Ende ghi mi weder, coninc here
Dies ne ghecreghic nemmer ere:
Ic words gheworpen buten love
Waer dat ic quam in elken hove. *
Men soude segghen: ‘Ziet waer vaert
| |
[p. 42] | |
1250
Die tasseerde zinen waert
Als hi hem goet adde ghedaen!’
Mi ware liever waric ghevaen
In enen kerker viertich daghe
Daer ic no zonne no mane ne saghe
1255
Danne mi den lachter hier ghesciede.’
Doe seiden alle die hoghe liede:
‘Ghi sect wel als een goet man.’ *
Die coninc seide: ‘Zuldi mi dan
Here Walewein, doen ene bede
1260
Ende winnen tscaec up hovescede?
Dan saelt staen tuwen ghebode.’
Heer Walewein seide: ‘Bi Gode!
Ic sal doen dat ghi begaert.’
‘Heer Walewein, so moeti tswaert
1265
Varen zoeken metten tween ringhen.
Wildi dat halen ende mi bringhen
So ghevic jou tscaec sekerlike.
Het hevet een coninc, hi es rike
Ende heet die coninc Amoraen.
1270
Sijn casteel es so ghestaen:
Men machene nemmerme ghewinnen.
Dat goede zwaert dat esser binnen.
Dat hevet hi binnen zire hoeden.
Heer Walewein, nu willic bevroeden *
1275
Wat crachten andat zwaert leghet
Eist also als men ons seghet:
Hem ne mach gheen man comen te voren
Es hi daer toe niet vercoren.
Ende trect hi ute dat goede zwaert
1280
+ Het slatene ontwe in de middewaert.
Daer ne dar niemen omme vraghen
Dat daer yemen sal draghen *
Hine si van duechden uut vercoren
Van alle den gonen die zijn gheboren
1285
Ende van rudderscepe mede.
| |
[p. 43] | |
Heer Walewein, moghedi dese bede
Doen ende halen mi tgoede zwaert
So ghevic jou mijn scaec ter vaert
Uwen wille mede te doene.’
1290
Walewein sprac, die rudder coene: *
‘Here, mi ghebreict ene sake;
Dies bem ic zere tonghemake.
Waert dat icse ghecrighen mochte
Sone levet hi niet, diet mi ontcochte
1295
No om zelver no om goud
In leveret jou in jou ghewoud
Mede te doene al u ghebod.’
Die coninc seide: ‘Also helpe mi God!
Heer Walewein, sect mi wat dat es.
1300
Des zijt seker ende ghewes:
Ic saels jou helpen na mire macht.’
Hi seide: ‘Ic ne hebbe scilt no scacht; *
Mijn halsberch hevet menighe score: *
Die mi gherochte hi stakemi dore.
1305
Dies bem ic in groter zorghen.’
Die coninc seide: ‘Beit tote morghen.
Jouwe wapene die zijn al ghereet
Alsoot ten rudderscepe steet.’
Hier mede lieten si die tale.
1310
Doe ghinc men slapen in die zale.
Die bedden waren wel ghemaect.
Die here Walewein hi es gheraect
Tenen bedde goet ende diere.
Daerup ghinc hi slapen sciere
1315
Dien nacht duere tote dat daghede.
Doe cleedde hem Walewein ende vraghede *
Of yemen zine wapine weet.
Twe knapen brochtse hem ghereet
Ende wapenden wel in corten tiden.
1320
Walewein was metten bliden
Als hi zinen halsberch sach so clare.
| |
[p. 44] | |
Doe vraghedi waer die coninc ware.
Binnen desen es hi up ghestaen
Ende quam te Waleweyne ghegaen
1325
Ende groeten herde hoveschelike.
+ Walewein seide: ‘God die rike
Gheve jou bliscap ende grote ere!
Blivet te Gode tote ic kere!
Ic sal jou halen tgoede zwaert
1330
Eist dat God mijn leven spaert
Eer ic wederkere int Wonder.’
Bin desen quam Alydrisonder.
Hi bevalne Gode haestelike.
Walewein ruumde die borch rike
1335
Ende quam ter brugghen of ghegaen.
Daer vant hi enen cnape staen
Die hem Gringoletten hilt
Ende sinen scacht ende sinen scilt.
Dus sat hi up in zijn ghereide
1340
Ende hi voer wech al sonder beide
Walewein, henen zire vaerde
In davontuere vanden zwaerde
Ter poorten uut al dat hi mach
Die strate die hi vor hem sach
1345
Tote dat hi ten ende es comen.
Mettien heift Walewein vernomen *
Een foreest vor hem, een wout
Daer voghele in singhen menichfout.
Het was nuchtens omtrent primen
1350
Die sonne verbaerde ende ghinc scinen. *
Als hi binden woude es comen
Eer hiet lanc heifti vernomen
Ene creature so zere carmen
Dies mochte onsen here ontfarmen.
1355
Hi hoorde roepen: ‘O wi! o wach!
Nu ne weet ic wat ic doen mach!
Mi verniewet mijn oude zeer
| |
[p. 45] | |
Vortwaert ylanc so meer *
Dat ic langhe hebbe ghedraghen!’
1360
Dus verhorde Walewein claghen.
Hi slouch met sporen ende reet ter vaert
Daer die creature mesbaert
Te ziene of hi helpen mach.
Doe dochte hem dat hi comen sach
1365
Enen cnape van sconen leden
Up een arm paert ghereden:
Het was magher ende manc;
Sijn haer loke ende lanc;
Neder hinghen hem die oren;
1370
Het houtte bachten ende voren;
Sijn oghen liepen hem uten hovede.
+ Hine levet niet dies ghelovede
Hoe dat paert was ghedaen.
Het hadde tere armer crebbe ghestaen
1375
Daer hem coren dicke ghebrac.
Het hadde menich onghemac.
Men namer toe wel cranken ware:
Men liet lopen harentare
Nacht ende dach, waest heet of cout
1380
Winter ende somer in gont wout.
Ende hadde ghedaen wel menich jaer.
Dat mochtemen marken an zijn haer
Dat hem also verwerret lach:
Dies was leden wel menighen dach
1385
Dat gheconreit was of ghewreven.
Den parde ne was een twint niet bleven
Dan die huut daer men dore sach
Want men sine been tellen mach *
Ende zine rebben an elke side.
1390
Diere up sat hi was onblide;
Hem was onsochte te moede
Ende slouch vaste met ere roeden
Tpaert, maer hen halp hem niet:
| |
[p. 46] | |
Temeer hi slaet, te min het diet.
1395
Hen mochte niet een voetstap gaen;
Hen moeste hem rusten ende stille staen
Of het ware ghevallen up daerde.
Dit sach Walewein donvervaerde
Dien dat verdochte vanden knape
1400
Omme dat hi maercte diere sake
Dat hi was van so sconen leden
Ende zulc een paert quam ghereden.
Over die scoudere was hi breet
Want hem zijn leven wale steet:
1405
Die nuese haddi scone ende recht;
Sijn vorhooft breet ende slecht;
Die oghen addi scone ende grawe;
Brune ende slichte winbrawen;
Sijn haer kersp ende blont;
1410
Den hals sne wit ende ront;
Sine lier bloeiden als ene rose;
Sijn adem ne rooc niet ghebose;
Die tande wit ende clene: *
Scoonre creature ne sach nieman ghene!
1415
Hi was omtrent die middel smal.
In sinen kin stont een dal.
Hi was vulmaect van allen leden *
+ Ende wel gheraect van allen zeden.
Hi mochte met eren vandien lande
1420
Grave wesen. Maer hi wranc zijn hande *
So dat hem dat rode bloet
Voren uut sinen naglen woet.
Dit sach Walewein, dies verdochte.
Hi groete den knape so hi eerst mochte
1425
Ende omboot hem goeden dach
Met al dat God vulbringhen mach.
Die cnape seide: ‘God lone u here!
Goet dach ne wert mi nemmermere:
Ic bem den goeden daghe ontgaen!’
| |
[p. 47] | |
1430
Walewein seide: ‘Doet mi verstaen
Uwen rouwe ende u verdriet.’
Die knape seide: ‘Hen holpe jou niet
Dat ghi mi lettet, laet mi varen
Here, dat u God moete bewaren!
1435
Al teldic jou al minen rouwe
Het ne holpe u niet bi mire trouwe
Bedi mi es mijn herte zwaer.
Dies es wel leden ·xx· jaer
Dat ic verloos minen enen broeder.
1440
Gheen bet gheraecter no vroeder
So ne es int conincrike bleven
Sider dat hi verloos zijn leven
No van duechden bet vulcomen.
Die gone diene mi hevet ghenomen
1445
Hi gaet daghelijcs vor minen oghen.
Hoe mach mijn herte dat ghedoghen?
Hine boots mi noit ghene bate
Here, bi rechter caritate!
Nochtanne deert mi vele mere
1450
Ander zake, wel lieve here:
Waer hi mi ziet of can ghenaken
Gaet hi zijn sceren met mi maken
Eist in die kerke of daer buten!
Ic scuwene, hen can mi niet versluten:
1455
Hine hout altoos met mi zijn spot
Ghelijc of ic ware een sot.
Want hem dinct in zinen sin
Dat ic niet beters waert ne bin
Danne hi dus spiet omme minen scamp.
1460
Here, nu hebbic enen camp
Jeghen hem beroupen vorden coninc.
Siet hier, here, om dese dinc
So bem ic tonghemake zere.
+ Nochtan deert mi vele mere:
1465
Het es onse zede in dit lant
| |
[p. 48] | |
Dat ne mach gheen seriant
Enen rudder roepen te campe
Daer ment trecken wille te scampe
Hi moet rudder zijn ghedaen. *
1470
Here, nu hebbict ghelaten staen
Ende mijn goet ende mijn lant
Minen here den coninc in sine hant
Ende wilde mi God goede avonture
Gheven, ic soude ten coninc Arture *
1475
Varen ende bidden hem up ghenade
Wildi dat hi mi rudder dade.
Dies zijt seker ende ghewes
Here, men seit ons dat hi es
Zeghezalich dien hi rudder doet.
1480
Nu hebbics u ghemaect vroet
Waer omme dat ic ute bem comen
Maer ongheval hevet mi benomen:
Heden alsoot wesen soude
Int begon van desen woude
1485
Waendic liden die passaedse:
Indie felle toolne, in die usaedse
Was mi ghenomen mijn goede zwaert
Mijn halsberch ende ooc mijn paert. *
Dit arme paert was mi ghegheven.
1490
Dus leedic een onsochte leven
Ende hebbe ghelaten al mijn lant
Minen here den coninc in zine hant
Ende ic sal keren te minen daghe
Ten campe ende volghen mire claghe.
1495
Nu selmen segghen sonder waen
Het hevet mi blootheit al ghedaen
Dat ic bem bleven buten lande. *
Hier omme doghic grote scande.
Nochtanne deert mi vele mere
1500
Ander saken, wel lieve here:
Men sal mijn scone [wijf] ontherven *
| |
[p. 49] | |
Ende mine kinder moeten derven
Mijns, ic vare in vremden lande.’ *
Dies weende hi ende wranc zine hande
1505
Ende seide: ‘Ic ne weet wat anegaen!’
Walewein hevet dit wel verstaen
Ende seide: ‘Die gave een ronside *
Soudi moghen tuwen tide
Keren van sconincs Arturs hove
1510
+ Tuwen campe, tuwen ghelove?’
Die cnape andworde: ‘Ghodweit
Jaic, maer hets mi onghereit.’
Walewein seide: ‘Nemet hier tmijn.
June mach altoos gheen beter zijn.
1515
Het sal jou wel sochte draghen:
Het can wel telden ende draven
Ende lopen enen hoghen walop.’
Die knape seide: ‘Ghi hout u scop
Met mi, here, dat es mesdaen.
1520
Ghi soud wel node henen gaen
Te voet ende gheven mi u paert.’
Walewein die beette ter vaert
Ende seide: ‘Neimt hier mijn ronside.’
- Die knape ontfinct ende was blide - *
1525
‘Maer ic ghevet jou in dien
Dat ghi zult haesten ende spien
Ende vant keren van Arturs hove
Tuwen campe, tuwen ghelove
Ende behout jou goet ende jou lant *
1530
Ende vant ghederen jouwen viant
Ende penst emmer om die ere
Vandesen daghe voort waert mere.
Nu vaert ende keert so ghi eerst moghet
Ende peinst emmer om die doghet.’
1535
Do sat hi up seer Waleweins paert *
Die cnape, ende reet wech ter vaert
Ende dancte hem uter maten zere
Vanden goede ende vander ere
| |
[p. 50] | |
Die hem der Walewein hevet ghedaen
1540
So dat hi wel hevet verstaen
Dat die knape was harde blide.
Hi quam ghegaen ten selven tide
Ten paerde dat daer die knape liet
Ende ghinc daer up sitten ende siet
1545
Of hettene soude connen draghen:
Het ne conste telden no draven. *
Hi beette neder ende liet daer staen
Ende moeste te voet henen ghaen
Duer gont foreest ende duer den dan.
1550
Daer men grote doghet an
Mochte marken ende grote ere
Dat was Walewein die here!
Aldus quam hi ghegaen duer twout
Daer voghele songhen menichfout
1555
Te voet, dies hi niet dicke ne plach.
+ Doe dochtem dat hi voor hem sach
Enen casteel ende ene riviere. *
Het was die casteel, dien hi sach sciere *
Die de toolne ende de quade zeden
1560
Hilt met overmoedicheden
Ende hadde ghedaen wel menighen dach.
Teerst dattene die castelein versach
Quam hi te Walewein metter vaert.
Hi hadde een overmoedich paert:
1565
Het was dapper ende snel
Dat gheleec Waleweyne wel.
Dus quam hi te hem waert zaen
Ende seide: ‘Rudder, ghi zijt ghevaen!
Want die zeden in dit lant
1570
Sijn jou hier wel onbecant.
Betaelt ons dat ghi sculdich zijt
Ende maect ons ghenen langhen strijt!’
Walewein andwordem zaen
Ende seide: ‘Waer omme bem ic ghevaen?’
| |
[p. 51] | |
1575
‘Om dat [ghi] uwe tolne wilt ontdragen.’ *
Doe began deer Walewein vraghen:
‘Wat tolnen bem ic sculdich dan?’
‘Den halsberch dien ghi hebt an
Ende uwen scilt ende jou zwaert
1580
Ende waert dat ghi hier brocht een paert
Dat soudi mi mede gheven!’
Deer Walewein seide: ‘Hets achter bleven:
Ic gaeft den knape dien ghi heden
Met uwer toolne met uwen zeden
1585
Naemt zijn halsberch ende paert:
Hi vaerter mede te Cardole waert.’
‘Jane dedi wel, also helpe mi God!
Of hi ane u enen sot
Vant ende hi u daer over hilt?
1590
Haest u ende gheift mi uwen scilt
Ende uwen halsberch ende u zwaert
Doet of ende ghevet mi ter vaert!’
Deer Walewein andworde zaen:
‘Wie sal hier de tolne ontfaen?’
1595
Die gone seide: ‘Dats ic ghereet.’ *
Deer Walewein andworde: ‘Godweet *
Suldi van mi die toolne ontfaen
Ghi zult over uwe voete staen!
Eer icse jou gave up u paert
1600
Ghi voert mi liever hinder waert:
Ghine zult eer staen bi mire zide!’
+ Die gone beette in corter tide
Ende seide: ‘Ghi maect te groot dangier!
Ic wane die duvel brochte jou hier!’
1605
Hi haeste hem ende ghinc mettien
Ten zwaerde ende Walewein hevet versien:
Mettien trac hi dat zine zaen.
Hi seide: ‘Ghi zult nu ontfaen
Jou toolne eer ghi sult henen gaen!
1610
Dat segghic jou al sonder waen
| |
[p. 52] | |
Sidemeer dat ghijt begaert!’
Aldus trecten si hare zwaert.
Harlijc hadde groten ghere.
Ende Walewein sette hem te were
1615
Jeghen den gonen die hi daer sach
Om te proevene of hi mach
Vellen die toolne ende die onsede
Daer men den menighen pine dede.
Maer sgoons overmoet was so groot
1620
Hem dochte wel dat zijn ghenoot
Ne was levende in gheen lant.
Doch verdrouch hi metter hant
Tswaert ende slouch met groten nide
Up Waleweine ende hi was onblide
1625
Dat hi so langhe vor hem stoet.
Waleweine decte hem ende was vroet
Metten scilde, so hi best mach.
Hi ontfinc van hem menighen slach *
Die niet onvergolden zijn bleven.
1630
Mettien heifti tswaert verheven
Ende gheraectene weder metter hant
Ende cloofde hem helm ende nesebant
Ende sloecht hem in al toten tanden.
Doe trac hijt uut met beden handen
1635
Ende hi seide: ‘Neimt ende ontfanct jou ghelt!’
Die gone viel neder up gont velt
Doot eer hi ter aerden quam.
Hi lietene varen ende hi nam
Dat goede paert, Walewein die coene
1640
Dat bi hem stont: hi hads te doene.
Hi seide: ‘Lyaert, ghi moocht wel staen:
Jou here heift zinen loon ontfaen;
Hi leghet hier ende zwighet al stille
Ende hevet dat hijs hebben wille.
1645
Hi seit hi sal minen halsberch borghen
Ende mijn zwaert al tote morghen
| |
[p. 53] | |
Of tote echt dat ic weder kere.’
+ Doe sat up Walewein die here
Ende quam vorden casteel ghereden
1650
Die met herde fellen zeden
Hadde ghestaen menighen dach.
Ende alsene die portier versach
Doe began hi die porte sluten
Ende seide: ‘Entrouwen, ghi blijfter buten
1655
Inne late jou binnen comen niet!’
Ende als Walewein dat versiet
Noopti met sporen ende tors liep wel
Want het was dapper ende snel
Ende quam ghelopen met groten ghere
1660
Binnen der porten vort waert zere
Eer hise wel conste ghesluten.
Walewein seide: ‘Inne bem niet buten
Bleven; dat mach u wesen le[e]t *
Portier, dat segghic jou, God weet!’
1665
Mettien beetti vanden paerde
Ende haeste hem ende vinc ten zwaerde
Ende slouch den portier thovet of.
Doe wierp hijt vor hem int hof
Ende nam hem die slotele zaen.
1670
Ter poorten so es hi ghegaen
Ende ghinc die duere vaste sluten
Dat daer niemene van buten
Binnen den castele comen soude
Vor dien dat hijt selve woude;
1675
No van binnen ooc ute gaen
Vor dat hi al hadde ghedaen
Dat hi wilde ende begaert.
Doe ghinc hi up ende drouch zijn zwaert
Al bloot ghetrect in die hant.
1680
Wat so hi daer binnen vant
Binnen den castele ende in die zale
Dat moeste sterven altemale.
| |
[p. 54] | |
Si vloen in cameren ende daer buten
Dat ne mochte hem niet besluten
1685
Hine haletse ute ende slouchse doot.
Daer ne bleef no clene no groot
Hine rovetse alle vanden live.
Hine wille niet dattie tolne blive
Staende no die quade zede *
1690
Daer men den menighen pine dede.
Als hijt aldus hadde ghedaen
Quam hi te zinen parde ghegaen
Ende ont[dede] die poorte ende ledet buten. *
+ Doe ghinc hi weder vaste sluten
1695
Den casteel so hi best mach
Alle die dueren die hi daer sach
Daer die slotele toe behorden.
Walewein sat up mettien worden
Ende wierp die slotele in die riviere.
1700
Mettesen reet hi danen sciere
Ende liet den casteel besloten staen.
Ic waenre niemen in sal gaen
Hine breke ontwe die mure.
Dus voer hi souken avonture
1705
Over berch ende over dal
Die hi ghenouch vinden sal.
Die knape daer ic eerst of seide
Hi quam ghevaren sonder beide
Tote Cardole al zonder sparen.
1710
Die coninc entie met hem waren
Stonden ten veinstren ende hebben vernome[n] *
Enen cnape up Gringolette comen.
Dat hadde hem wonder als zijt saghen.
Deen began den andren vraghen:
1715
‘Waer es mijn here Walewein bleven?
Dese hevet hem ghenomen tleven
Die hier comt, wanen wi best.’ *
Daer was deer Keye, hi sprac lest
| |
[p. 55] | |
Hi seide: ‘Dat ghi sect, dats niet.
1720
Die cnape die ghi hier comen ziet
Hi es bode vanden scake.
Deer Walewein hi es wel te ghe[make] *
Ende hi hevet dat scaec ghevaen. *
Dat hebbic harde wel verstaen.
1725
Ende hi sent sinen cnape voren
Te hove. Met rechte hebbics toren
Dat hi hem zulker dinc vermat.
Here, over waer segghic jou dat:
Walewein hevet ondervonden
1730
Dat weet ic wel te desen stonden *
Sine beroemelike tale.
Ende ic seit hem te voren wale
Het soudem tonneren vergaen
Dat hi tghelof wilde bestaen
1735
Dat hier niemen nemen durste.’
Die coninc seide: ‘Wildi ons vurste
Heer Keye, gheven vandeser tale
So dadi uter matene wale:
Wi hebber of ghehoort ghenouch.’
1740
+ Keye was blide ende hi louch
Ende seide: ‘Bi Gode, here coninc here
Van Waleweyne moghedi ere
Hebben! Ghereet u, et es tijt
Ende onthaeltene sonder respijt
1745
Met uwen mannen, met uwen maghen!’
Noch sprac die coninc ende began vraghen
Hi seide: ‘Here Keye, waert u ghevouch
Van deser talen hebwi ghenouch.
Bi Gode! van uwen quaden scerne
1750
Stonde ons herde wel tonberne.
Hebbic Walewein aldus verloren
Bi al dien dat noit wart gheboren
Ghi mochtets noch wel werden erre!’
Die knape quam, hine was niet verre.
| |
[p. 56] | |
1755
Die rudders seiden: ‘Wilwine vaen
Ende stappans zijn hovet of slaen?
Here, ghi moet die doot bespreken
Hoe wi Waleweine best moghen wreken.’ *
Doe was daer mijn here Lanceloot
1760
- Daer ne was niemen zijn ghenoot
Van duechden, dat weet ic wale
Van alden heren indie sale -
Hi seide: ‘Here Artur, coninc here
Duer Gode ende duer uwes selfs ere
1765
Onbeit tote die knape es comen
Ende ghi die waerheit hebt vernomen
Wat hi wille ende hi begaert
Eer dat ghine doot zwaert.
Men hevet menichwaerf gheseit
1770
Van seer Waleweins miltheit:
Hi es hovesch, milde ende coene.
Wat manne soos hevet te doene
Bescud hi, ziet hi dat hijs noot *
Hevet: zine doghet es groot. *
1775
Hi gaf hem tpaert, dat wanic best.’
Hi dede so dat die coninc lest
Ombeidde ende alle die met hem waren.
Die knape quam int hof ghevaren
Ende beete neder over zine voete.
1780
Die coninc quam hem te ghemoete
Ende die knape groete haestelike
Arture den milden coninc rike
Ende alle die met hem zijn hier binnen. *
Some seidsi: ‘God moete jou minnen.’ *
1785
Hine was ne bore wel ontfaen.
+ Die coninc seide: ‘Doet mi verstaen
Waer ghi zijt comen an dit paert.’
Die knape antworde metter vaert:
‘Here, also ic u segghen mach *
1790
Dies es heden die derde dach
| |
[p. 57] | |
Dat mi gaf een rudder snel.
Hem dochte, ic hads te doene wel
Ende dede ane mi zine doghet groot.
Hem verdochte so mire noot.
1795
In een foreest eens morghens vroe
Quam ic ghereden, ic segghe jou hoe:
Up een paert van cranken leden.
Van ere tolne van fellen seden
Daer was mi, here, dat mijn ghenomen.
1800
Ende als die rudder adde vernomen
Dat ic was in zulker noot
So dedi zine doghet groot
Ane mi ende beette metter vaert *
Ende gaf mi zijn goede paert
1805
Bedi ic was in avonturen zere
Om te verliesene goet ende ere
Ende mijn leven alsoot mi stoet.’
Die coninc sprac: ‘Nu bem ics vroet:
Het was mijn here Walewein!
1810
Waer es hi?’ ‘Here, bi sinte Gravein *
Also als ic u segghen mach
Doe icken achterstwerven zach
Ghinc hi over zine voete ter vaert
Dor twoud ter quader tolne waert.
1815
Nie sider ne wistic waer hi voer.’
Die coninc seide ende hi zwoer:
‘Wet God, nu weet ic wel te voren
Dat Walewein hevet zijn lijf verloren
Bedi die tolne es so ghedaen
1820
Daer ne mach gheen man ontstaen.
Nemmerme ne werdic blide
Of icken haddene bi mire zide
Waleweine minen lieven neve!
Knape, dat u God ere gheve!
1825
Nu sect mi wat ghi begaert.’
Die knape andworde metter vaert:
| |
[p. 58] | |
‘Here, mijn rouwe die es groot:
Mi was, here, mijn broeder doot
Ghesleghen, dies es wel ·xx· jaer.
1830
Daer omme es mijn herte zwaer.
Diet dede hout met mi zijn spot
+ Ghelijc of ic ware een sot
Ende pijnt altoos om minen scamp.
Here, nu hebbic enen camp
1835
Jeghen hem beroupen om dese dinc.
Nu biddic jou, here coninc
Uwen dienst bi uwer ghenade
Ende maect mi rudder of ghijs hebt stade
Ende laet mi keren uut uwen hove
1840
Te minen campe, te minen belove.
Eist dat ic hier yet langhe merre
Ic maechs wel lichte werden erre
Ende het sal ooc ane mijn leven gaen.’
Die coninc maectene rudder saen
1845
Ende gorde hem gonder een goet zwaert
Ende hi seide ten knape: ‘Niet ne spaert!
Vaert wech ende peinst omme die ere
Van desen daghe vort waert mere
Ende emmer pijnt u omme die doghet
1850
So waer ghi comt ende ghijt doen moghet
Ende vordert weduwen ende wesen
Ende alle die ghi vint in vresen
Bescudse ende set jou lijf daer voren!’
Die knape reet wech met sporen
1855
Ter porten uut so hi eerst mach
Die strate die hi vor hem sach.
Hine mach niet letten sal hi comen
Ten campe dien hi hevet ghenomen
Ende dat hire wesen sal tetijt
1860
Ter rechter uren in dat crijt.
Hi reet als een die niet ne spaert.
Hi mach wel wesen onvervaert:
| |
[p. 59] | |
Daer men hem eer die pine dede
Soe es ghevelt die quade sede;
1865
Walewein heift daer vergolden al
Wat so men hem heesschen sal.
Dus reet hi henen aldat hi mach.
Ende Walewein quam aldaer hi sach
Enen berch; daer es hi comen
1870
Boven; ende hevet int dal vernomen *
B[in] dien berch ende dat dal *
Met rudderscepe verdect al.
Hi sach daer menighen rudder riden
Up grote orse ende diere ghesmiden.
1875
Hi sachse comen met groten scaren
Ende tenen castele vor hem varen.
Bachten quam een garsoen ghereden
+ Up een ors van sconen leden
Met enen zwaerde ende met twe[e]n scilden. *
1880
Doe groetene Walewein de milde.
Die garsoen was wel beraden
Hi seide: ‘Van lachtre ende van scaden
Here, so verde jou God onse here
Vandesen daghe vort waert mere!’
1885
Dus groette die garsoen metten scilden
Minen here Waleweine den milden
Die groter eren wel was waert.
Der Walewein sprac metter vaert:
‘Cnape, dat jou God moete eren! *
1890
Waer varen alle dese grote heren?’
‘Sine varen niet verre, newaer hier bi:
Teens conincs hove, heet Amadi.’
‘Soete vrient, wat doen si daer?’ *
‘Ic sect u, here, al over waer:
1895
Gone rudder die gonder voren vaert
Ende buten hevet ghegort zijn zwaert
Hi es beroepen van mordade
Te campe om dat hi met sinen rade
| |
[p. 60] | |
Enen cnape nam zijn leven.
1900
Die beroepere es achter bleven
Die den camp jeghen hem heift ghenomen
Ende ne dar niet te crite comen.
Het es een knape van groten love
Ende seide, hi soude tArturs hove
1905
Varen ende bidden hem up ghenade
Wildi dat hine rudder dade.
Dit haddi tonsculden ende teren.
Noit sider ne dursti wederkeren.
Dus voer hi henen uten lande.
1910
Dies hebben sine vriende scande.’
Doe began deer Walewein vraghen:
‘Es hier danne enich van zinen magh[en] *
Die hem in hulpen moghen staen?’
Die knape die andworde zaen:
1915
‘Bi Gode, here, neen het niet!
Van alden gonen die ghi hier ziet
Sone bestaet hem ne gheen.
Nochtanne es hier menich een:
Die comen alle met minen here.
1920
Ende noch twintich werven mere
Souden hebben ghedaen teser steden
Hadsi gheweten dat hi heden
Soude hebben ghezijn int crijt.
+ Dies willic dat ghi zeker zijt.
1925
Bedi durren sine vriende niet comen
Daer si minen here horen nomen
Met haren neve in dat crijt. *
Uwen orlof - het es tijt -
Moetic hebben,’ sprac die knape.
1930
Dus es Walewein van deser zake
Berecht. ‘Nu vaert! God gheve jou ere!
Hets tijt ende volghet uwen here
Eer dat hi u te verre ontfaert.’
Die knape slouch met sporen tpaert
| |
[p. 61] | |
1935
Ende reet wech al datti mach.
Deer Walewein quam daer hi sach
Ene scone linde staen upt velt
Daer voer hi onder ende helt
Onder die groene linde al stille
1940
Om dat hi bescouwen wille
Hoet metten campe soude vergaen.
Hi beete neder ende liet staen *
Sijn paert ghebonden an enen stile
Om dat hi zien wilde ter wile
1945
Of zire comen souden onder hem beden
Ende hoe die camp soude sceden.
Hi sach daer menighen rudder varen
Die metten gonen comen waren
Die den camp adde ghenomen.
1950
Als zire alle waren comen
Ende sire waren vergadert alle
Doe wasser daer bi rechten ghetalle
Twintich hondert ofte mere
- Dus dochte Waleweine den here-
1955
Ende bander zide nemmer een
No kempe no elne gheen.
Nochtan ghinc men up die tijt
Buten castele ghereden een crijt
Daer die heren in vechten zouden
1960
Quame die knape ende si wouden
So dat die vrouwen entie joncfrouwen
Uten castele mochten scouwen
Den camp buten ander heiden.
Dus ghinc men dapperlike ghereiden
1965
Ende staken in die aerde slaen.
Men deder corden omme gaen
Datter niemen in soude comen
Dan die den camp hadden ghenomen.
Alst al ghereet was ende ghedaen
| |
[p. 62] | |
1970
+ Doe sprac hem an die coninc zaen:
‘Here ruddere, alst jou dinket tijt
So vaert ende beit uwes ghesellen int crijt.
Ic wane wel hi sal varinc comen.’
Mettien heifti zijn ors ghenomen
1975
Ende quam met overmoedicheden
Binnen in gont crijt ghereden
Ende beide om dat hem [s]tont te doene *
Tote een deel na der noene.
Nochtan ne quam die cnape niet.
1980
Doe sprac die rudder: ‘Here, ziet
Dinket u tijt, so laet mi varen.’
Alle die gone die met hem waren
Si seiden: ‘Het es meer dan tijt.
Die knape ne comt tameer int crijt;
1985
Hets over zinen tijt ghegaen.’
Doe andworde die coninc zaen:
‘Van haesticheden comt selden goet
Die wel beiden si zijn vroet.
Vrient, nu beit al met ghemake:
1990
Hem mach wel deren zulke sake
Daer hi bi vermarret es;
Dies zijt seker ende ghewes.
Nu ghevet hem noch een stic respijt.’
Si beidden toter vespertijt.
1995
Nochtoe ne quam die cnape niet.
Doe sprac die rudder ende seide: ‘Siet’
Toten coninc wel verbolghenlike
‘Biden here van hemelrike!
Hets meer dan tijt, nu laet mi varen!’
2000
Alle die gone die met hem waren
Seiden: ‘Hi hevet wel zijn ghelof
Ghedaen, here coninc, in u hof:
Ghi mogheten wel met groter eren
Uten crite nu laten keren.’
2005
Die coninc peinsde in zinen moet:
| |
[p. 63] | |
‘Ghi pijnt al gader jeghen spoet
Mach ic, het sal al anders wesen.’
‘Ombeit een stic,’ sprac hi nadesen.
Eer yet lanc hebsi vernomen
2010
Den knape up Gringolette comen:
Dapperlike metter vaert
Quam hi ghevaren ten crite waert.
Sijn paert adde onder hem die vloghe
Alse een pijl uut enen boghe.
2015
Dus quam hi ghevaren int crijt
+ Een deel nader vespertijt.
Sijn paert was van lopene moede:
Vanden scumen ende vanden bloede
Hadt ghemaect die weghe nat;
2020
Het was moede ende het was mat.
Doe beette hi neder ende liet staen
Ende quam toten coninc ghegaen;
Hi seide: ‘Here coninc Amadijs
Ghi zijts wel vroet ende wijs
2025
Dat ic bem te crite comen
Ende hebbe hier jeghen mi vernomen
Menighen rudder goet van prise
Elken ghewapent na zire wise
Die metten gonen hier zijn comen
2030
Die den camp hevet ghenomen
Ende die vor hem willen vechten
Jeghen mi ende hem verrechten;
Ende ic ne hebbe hier niemen van minen magen
Die mi mochte helpen draghen
2035
Al waert dat si mi wilden houden
Daer met crachte ende met ghewouden.’
Die coninc andworde hem zaen:
‘Ic sal jou wel in hulpen staen
Vele bet dan al uwe maghe
2040
Bi u stonden ende ict saghe;
Dies zijt seker ende sonder vaer.’
| |
[p. 64] | |
Doe ghingen si hem ghereden daer
Ende wapenden hem an beden siden.
Si waren ghereet in corten tiden. *
2045
Alle die gone die met hem waren
Moesten vorden coninc zwaren
Dien knape vrede ende vast ghelede.
Dus quamen si ten crite bede.
Die coninc ghinc ten veinstren staen
2050
Sien hoe die camp soude vergaen.
Ende alle die gone die met hem waren
Liepen ten veinstren harentare
Marken of gone hoghe lieden
Den knape yet souden mesbieden
2055
Die daer hilden an dene zide.
Doe onderstaken si hem met nide
Dat die scachte bede braken.
Doe lietsise vallen ende traken
Die zwaerde ende sloughen met omminnen.
2060
Men weet noch niet wie daer sal winnen *
Maer emmer sloughen si met nide.
+ Die knape ne was bore blide
Alst recht was, om zijns broeder doot:
Van rouwen wies hem die moet so groot *
2065
Dat hine weet wat hi best mach
Doen als hi den andren sach
Diene hem valschelike hadde ghenomen. *
Aldus zijn si te gader comen
Ende waren bede van slaghen milde.
2070
Die spaenre vloghen van den scilde
Dene na dandre sonder were.
Elkerlijc hadde anders ghere.
Die felle rudder hevet verheven
Tswaert ende upten knape ghesleghen
2075
Met overmoede ende met nide
Dat hi hem rovede vander side
Sinen scilt altenen male;
| |
[p. 65] | |
Ende sinen halsberch goet van stale
Ontmaelgierdi te menigher stede.
2080
Nu hoort wat die knape dede
Hi seide: ‘Gaefdi mi deser slaghe vele
So ghinct met mi al uten spele
Ende ic ne mochte niet ghestaen;
Mijn leven ware sciere ghedaen.’
2085
Maer hi pensde dat hi hem soude
Wreken als hi mochte alse houde
Ende verdrouch tswaert avescher hant
Ende clovedem helm ende nesebant.
Hi gherochtene so dat hi hem rovede
2090
Boven den oren vanden hovede:
Beneden den oren bleeft upten buuc. *
Tswaert scanfelde ende ghinc uut
Ende gheraectene weder int ghevouch
Vander scoudren daer hi an drouch
2095
Den scilt ende slouch hem of den arm
Dat hi viel int dal al waerm.
Doe moesti rumen sonder hoverde
Tghereide ende vallen uptie aerde
Doot eer hi ter haerden quam.
2100
Dies waren sine vriende gram!
Alse houde als sine saghen vallen *
Daer ne was niemen van hem allen
Sine quamen met haesticheden *
Naden knape int crijt ghereden.
2105
Deen ghinkene steken, dander slaen
Die derde seide: ‘Wilwine vaen?’
Si staken sodat hi viel ter aerden.
+ Doe reden si met haren paerden
Over hem wech ende wedere
2110
Deen stakene up ende dander nedere;
Si gaven hem wel menighen stoot
Bi wilen clene bi wilen groot
Ende daden hem wel grote pine.
| |
[p. 66] | |
Dus moeste hi doghen sine carine
2115
Allene; dies was hi drouve ende erre:
Die coninc was hem daer te verre.
Die knape ne weet wat hi doen mach.
Dits Walewein die dit versach *
Ende hi pensde in sinen moet:
2120
‘Langhe beide nes hier niet goet.’
Hi onbant vander linde saen
Zijn paert ende voer in hulpen staen
Den knape daer uptie heide.
Zijnen scilt ende spere beide
2125
Nam hi ende quam met haesticheden
Binnen in gont crijt ghereden
Recht ghelijc ere wilder lewen.
Ghine saghet noyt stuven een trop sprewen
Als si stoven die gonder waren
2130
Doe Walewein dus quam ghevaren.
Hi hilt ter steke so hi best mochte
Sijn spere; so wat so hi gherochte
Daer ne was gheen wedersegghen
Sine moesten daer den onseghe hebben.
2135
Hi deedse rumen sonder hoverde
Tghereide ende vallen uptie aerde.
Sulc brac zijn been ende zulc zinen arm
Ende vielen in dat dal al warm
Deen naden andren wel ghedichte.
2140
Ende Walewein seide: ‘Het mochte lichte
So comen, ghi soud den knape vrede
Gheven al sonder sconinx bede
Hoe leet soot jou te doene ware.’
Mettien reet hi vort int hare:
2145
En dorste niemend sijns onbiden; *
Si ruumden wech an beden ziden.
Wie so hem quam te ghemoete
Walewein quetstene so onzoete
Metten spere al sonder vraghen
| |
[p. 67] | |
2150
Hine ghenas in ·xl· daghen.
Hi deder zulken over hals
Tumen die hem herde mals
Maecte eer dat Walewein quam
+ Die zire comsten was wel gram.
2155
Dus reet hi duere so hi eerst mach
Daer hi die campioene sach
Bede ligghen ane der heiden
Stille, daer si zijns onbeiden:
Deen levet, dander es doot.
2160
Sine smerte was wel groot *
Die daer levet: hi moest verdraghen
Dat men hem dede; hine wist wien clagen.
Walewein vercoos ter selver stede
Die hem die meeste porsse dede
2165
Ende riep: ‘Hoet u!’ Metten worde
So gheraectine metten orde
Vanden spere aldore den buuc
Ende wierpene doot ten zadele uut:
Doe moesti vallen uptie moude;
2170
Die siele voer daert God woude.
Walewein beette uptie aerde
Neder van zijns selfs paerde
Ende nam den knape, so hi eerst mach
Dien hi daer vorem ligghen sach
2175
Ende hi halpene up ter vaert
Ende settene up zijn ors Lyaert
Dat hi ter quader tolne wan.
Hi hevet onrecht dies hem verjan.
Dus bleef hi selve staende te voet
2180
Deer Walewein die rudder goet.
Die knape sat sochte in zijn ghereide.
Des goons scilt ende spere beide
Die daer doot lach, heifti ghenomen
Ende es tote den knape comen
2185
Ende seide: ‘Vrient, vant jou verweren
| |
[p. 68] | |
Jeghen die gone die u deren
Wille.’ Mettien heifti vernomen
Enen up Gringolette comen
Neven mijns heren Waleweins zide
2190
Ende waentene duer steken met nide
Wel ghereet; ende mettien
Hevet dit die knape versien
Diene bescudde met zire cracht:
Ter steke hilt hi zinen scacht
2195
Daer hi den gonen mede stac
So dat hem zijn spere brac
In drien sticken vor die hant.
De gone viel neder in dat sant:
Hi tuselde so, ic wanem zwoer *
2200
+ Nader voeren die hi voer
Sijn hovet utermaten zere.
Ende Gringolet quam tsinen here
Ghelopen [teerst] dattene versach. *
Waleweyn spoedde hem als hi eerst mach
2205
Ende sater [up]: hi hads te doene. *
Nu zijn si tors, die rudders coene!
Elkerlijc moet andren bevreden!
Daer was menich man ghereden
Die hem tween gherne deren soude.
2210
Mach Walewein hi sal behouden
Tvelt jeghen hem allen met eren.
Doe ghinghen si te gader keren
Ghenendelike elc met zinen paerde
Ende met haesten vinghen si ten zwaerde.
2215
Daer was alle vrede ontseit:
Si ondergaven hem ghereit
Metten zwaerden ghenendelike.
Walewein ne slouch ghene zwike
Den gone daer hi mede was:
2220
Ic wane men noit in boeken ne las
Daer Walewein alzulc wonder wrochte.
| |
[p. 69] | |
Dat sceen hem wel diet becochte!
Hine spaerde ors no man.
Wien dat hi gheraken can
2225
Dien doet hi toter aerden driven.
Hine es gheboren niet van wiven
Die die daden mochte vertellen
Die Waleweyne daer ghevellen
Entie hi dede up gonen dach.
2230
Hi gaf herde menighen slach
Uptie brune helme van stale.
Die ander rudder deit ooc wale
Men mochte daer zien uptie heide
Onder rudders ende knapen beide
2235
Wel twe hondert bi ghetalle
Die Waleweyn adde versleghen alle
Onder hem ende zinen gheselle
Daer ic dit wonder al of telle.
Die coninc es ghestaen mettien
2240
Ten veinstren ende heift al versien
Die daet die Walewein heift ghewrocht.
Nu alreerst es hi bedocht
Omme den knape ende om zinen vrede
Ende hoe dat hine up sine ghelede
2245
Ten campe liet bevaen int crijt. *
+ Hi seide: ‘Het es meer dan tijt
Dat ic den knape in hulpen vare:
Ic sie daer so menighe scare
Die up hem houwen ende slaen
2250
Maer inden wighe so es bevaen
Een rudder neven zire zide.
Dies es nu mine herte blide
Want hi vecht so deghenlike:
Ic wane het es van hemelrike
2255
Een inghel ende het heiftene ghesant
God omme thelpene den seriant:
Hen dede noyt rudder zulke daet.’
| |
[p. 70] | |
Dus vonden si in haren raet
Dat si ghereedden hare scaren
2260
Ende quamen ten porten uut ghevaren.
Die coninc hi quam zelve voren
Met ·vc· rudders uut vercoren
Die beste die waren in zijn hof
Omme te behoudene zijn ghelof
2265
Ende alle gheachemeert wale
Bede niet ysere ende met stale.
Dus quamen si met haren scaren.
Entie coninc voer sonder sparen
Daer deer Walewein entie seriant
2270
Bede vochten hant an hant
Die des vreden adden noot.
Si adden ghewrocht wonder groot
Onder hen tween in zulc een hare.
Deer Walewein hi wert gheware
2275
Vanden coninc ende seide: ‘Here
Waeromme haesti u so zere?
Ghi moocht wel keren: het es gedaen!
Ic hope wi zullen wel ontstaen
Jeghen die hier zijn, hebwijs gheval.
2280
Mine zorghen die zijn al
Dat ons die nacht al sal benemen.’
Die coninc die andworde heme
Ende seide: ‘Here radder, God weet
Ic hebbe mesdaen, dats mi leet!
2285
Van algader minen mesdaden
So willic staen tuwer ghenaden.
Bi u hebbic den knape verwrocht:
Ic sach up jou ende wart verdocht
Dat ic vergat al des vreden
2290
Dies mi die knape hadde ghebeden
Om dat [ic] jou sach zulc wonder werken. *
+ Maer rudder, ghine moet merken
Dit in ghene doorperheit *
| |
[p. 71] | |
Dat ic tote jou hebbe gheseit:
2295
Hen quam om elne ghene sake
Dat ic bem so tonghemake
Dan mi dese lachter es ghesciet.’
Walewein seide: ‘Ghine durt niet
Tonghemake zijn, coninc here!
2300
Ghi sult doen uwes selfs ere.
Die niet mesdoet, hine dar niet boeten.
Ghie sult den knape scone groeten *
Ende zult hem voort in hulpen staen.’
Nu latic die tale voort gaen
2305
Van desen ende wille mine woort
Vanden gonen segghen voort
Die tonghemake waren zere
Om haren vrient, om haren here
Dien si in dien daghe verloren.
2310
Si hilden daer ende hadden ghezworen
Dat zijs ghewroken souden wesen.
Dus ghereedden si mettesen
Ghenendelike hare scaren
Ende trocken vort al sonder sparen
2315
Omme te wrekene hare scade
Daer die coninc hilt te rade
Jeghen Walewein van zire mesdaet
Ende soude ghaerne, hadde hijs raet
Betren om dat hi den knape liet *
2320
In zulker noot. Mettien hi ziet *
Dat si up hem comen met scaren.
Doe moesten si der tale onbaren
Ende ander zake ane gaen
Of hare leven ware ghedaen;
2325
Ende setten hem stoutelike ter were
Die up hem quamen met groten ghere
Omme vernieuwene den strijt!
Die nacht ghin[c] an: het was tijt *
Dat men des wighes adde onboren
| |
[p. 72] | |
2330
Maer dat zijt alle hebben ghezworen *
Dat si den gonen zouden vaen
Die hem die scade hevet gedaen
Ende over hem ghewroken wesen.
Dus vergaderden si mettesen. *
2335
An beden ziden met ghewelde
So vochten si zere upten velde.
Die coninc zelve was rudder goet:
+ Hi wilde daer doen teerste ghemoet
Also als ic u mach bedieden
2340
Omme te verboudene zine lieden
Jeghen enen dien hi hevet vercoren
Ende was comen uten here voren.
Hi hiet mijn here Alangremant
Die stoutste rudder die men vant *
2345
Yewerinc tenigher stede.
Ende zijn broeder volghede mede:
Hi hiet mijn here Bancram die coene
Ende soudene bescudden, haddijs te doene
Jeghen dien coninc entie zine
2350
Die des daghes sonder pine
Hadde gheleghen indien castele;
Maer si zullens te haren dele
Ghenouch hebben eer si keren!
Die coninc die waerd was vele eren *
2355
Hi vinc ten scilde ende ten spere
Ende sette hem jeghen dien ter were
Die up hem quam ghenendelike:
Hi beval hem Gode van hemelrike!
Die cnape voer neven sconinx zide
2360
Die der hulpe was wel blide
Die hem de coninc hevet brocht. *
Elkerlijc hevet andren versocht
Upden velde met omminnen.
Men weet noch niet wie daer sal winnen
2365
Vort anders daer mede es vergaen. *
| |
[p. 73] | |
Deer Walewein beette ende hi liet staen
Sijn paert vercoelen: het was moede.
Daer an dedi als die vroede.
Hi stac of den helm metteser dinc
2370
Ende sach hoe daer die wijch verghinc
Tusschen den coninc ende Alangremande:
Si namen die scachte in hare hande
Ende die breidele biden cnope;
Die orse setten si ten lope
2375
Die dapper waren ende snel.
Alangremant gheraecte wel
Den coninc daer neffens dat hi wilde
Een deel neffens sinen scilde
Ende haddene wel na met groter porsse
2380
Ghedaen tumen vanden orse
Maer dat hem zijn spere ontwant
Ende spranc te sticken vordie hant:
Dit dede dat die coninc ontsat;
+ Over waer seit men ons dat.
2385
Die coninc hine miste niet
Eist als men ghescreven ziet:
Hi geraecte Alangremante ter cure
Wel ende stac hem den scilt al dure;
So dedi halsberch ende curie
2390
- Salic jou der waerheit lyen -
Metten spere al die huut
Ende drouchene doot ten zadel uut
Ten ende van zinen scachte
Met ghenende ende met crachte
2395
Achterwaert uten ghereide
·Xijii· voete verre uptie heide
Ende lietene vallen uptie aerde
Doot; ende tors liep zire vaerde
Weder dane het quam te voren
2400
Met ydelen sadele: [het] hevet verloren *
Sinen here die doot bleef ter stede!
| |
[p. 74] | |
Dat dede zine overmoedichede
Daer noyt kerstijn ane wan!
Dat versach mijn here Bancran *
2405
Die drouve was om zinen broeder
Maer hi was een deelkijn vroeder
Danne was mijn here Alangremant;
Hi seide: ‘Quamic in sconinx hant
Het mochte met mi also vergaen
2410
Alst met minen broeder es ghedaen.
Ic wane mi es beter tkeren
Die wile dat ic mach met eren
Dan ic hier yet langhe merre.’
Degone waren drouve ende erre
2415
Die daer achter waren bleven
Ende worden vervaert om hare neven
Dat si mochten wesen doot
Ende seiden: ‘Wi daden dulheide groot
Dat wi ·ij· rudders lieten varen *
2420
Die alre beste vander scaren
Ende diemen vant in enich lant
Allene indes conincs hant;
Dat was dompheit herde groot:
Ic segghe jou dat si bleven doot!’
2425
Doe ghereedden hem diere waren
Ende ghinghen hem in hulpen varen
Wel achtienhondert bi ghetalle.
Dese goede rudders ghereedden alle
Ende voeren te hulpen hare neven
2430
+ Ende haren here die was bleven
Binden zelve daghe doot:
Doe rees daer die storem groot!
Upten coninc quam gont here
Ende hi ghereedde hem ter were
2435
Ende ·vc· rudder die met hem waren
Si ghinghen vechten sonder varen *
Jeghen die gone die up hem quamen.
| |
[p. 75] | |
Die hem daer niet ne dorste scamen
Ic wane wel, dat was die seriant:
2440
Hi vacht met ghewillegher hant
Neffens den coninc zinen here.
Dus ghinc men daer vechten zere
Ghenendelike met groter cracht.
Het was goet stic inde nacht
2445
Dattie wijch gheduerde: ic wane
Si adden tlichte vander mane
Daer si alle bi ghesaghen.
Des conincs volc begonste versaghen *
Als si quamen in zulker porssen:
2450
Si traken achter metten orsen
Ende lieten haren here in groter noot.
Nu waren des knapen zorghen groot
Hoe hi den coninc bescudden mach.
Hi gaf daer harde menighen slach
2455
Uptie helme metten zwaerde
Ende die coninc die hem ooc verwaerde *
Ende weet: blijft hire, hi es doot;
Ende vliet hi, dat es lachter groot.
Dus waersi bede in groter sorghen
2460
God wouds, wiene daer sal borghen.
Haer ne gheen weet wat hi doen mach.
Dits Walewein die gont versach
Ende hi peinsde in sinen moedt: *
‘Langhe letten ne es niet goet!’
2465
Hi bant den helm up thooft ter vaert
Ende sat up Gringolette zijn paert
Ende quam ghereden in gont hare
Ghelijc oft ene valke ware
Die vloghe onder wilde ganse:
2470
Hi [deet] daer ghelden die hanse *
Den gonen dien hi vor hem vant.
Dat versach doe die seriant
Ende wert verhoghet herde zere
| |
[p. 76] | |
Ende sprac ten coninc sinen here:
2475
‘Weten vechten, het es wel tijt!
+ Nu ghelievet mi de strijt:
Ic sie die bloeme van allen heren!’
Doe ginghen si te gader keren
Ende ginghen houwen metten zwaerde
2480
Die gone die hem eerst vervaerden
Stoutelike; si addens te doene:
Walewein maketse alle coene!
Ende dandre verdroughen hare zwaerde wedere *
Ghelike dat vogle doen hare vedere
2485
Ghenendelike metten armen.
Entie halsberghe begonsten verwarmen
Entie maelgen vlogher af
Achter velde oft ware caf.
Si maecten wonden indie huut:
2490
Gont bloet quam gheronnen uut.
Men mochte daer bi tween, bi drien
Gone rudders tumen zien
Ende bi vieren ende bi viven:
So ghinc mense daer ontliven!
2495
Sesse te gadere ende zevene
Roofde mense daer vanden levene!
Men ghinc daer houwen ende slaen
Den enen doot, den andren vaen
Sodat haer in wel corter uren *
2500
- Al wartet Waleweine te zure -
Daer nes niet een ontgaen
Sine bleven doot of ghevaen
Of mesmaect van diepen wonden!
Doe ruumden si in corten stonden.
2505
Die coninc keerde met groter minnen
Ende voerde inden casteel binnen
Waleweine met groter joyen:
Si begonsten alle vervroyen
Ende worden blide omme sconinx gaste.
| |
[p. 77] | |
2510
Die ghevanghene leidemen vaste
Daer si niet ne mochten ontgaen.
Gone cnapen quamen zaen *
Ende namen die paerde over al
Ende ledetse up een stal
2515
Daer sise wel te ghemake daden.
Die sciltknechten worden wel beraden
Ende quamen ghelopen altehant
Tote Waleweine ende dien seriant
Ende ontwapenetse altemale.
2520
Die coninghinne die indie zale *
Was, soe dede ghereden sciere
+ Twe mantelen goet ende diere
Ende deedse den heren om hem slaen
Dat hem gheen coude soude an gaen:
2525
Si addent sdaghes ghehadt heet.
Binnen desen was selve ghereet
Die coninghinne ende altemale
Die camerieren: soe ghinc ter zale
Ende heift Waleweine bider hant ghenomen
2530
Ende seide: ‘Here, zijt wel comen
Te zulker herberghe als hier es!
Dies zijt seker ende ghewes:
Al waer soe beter hondert warven *
Ic wilde wel, here, waert uwe bedarve
2535
Ent u bequame ware ooc, here
Dat ghi ons blevet emmermere:
Ghi hebt ons zulke ere ghedaen!’
Mettien so quamen si ghegaen
Tenen bedde achter den haert
2540
Ende ghingher up sitten. Doe quam die waert *
Die coninc, ghegaen mettesen
Ende hietene willecome wesen
Hi ghinc daer sitten bi zire zide.
Si waren alle gader blide
2545
Die daer waren binder zale.
| |
[p. 78] | |
Wat holpe dat jou langhe tale *
Maecte? Hi was daer wel ontfaen:
Men gaf water ende ghinc dwaen
Ende wilden eten; het was tijt: *
2550
Si hadden gheweset inden strijt
So langhe met groter cracht
Dat was bider middernacht
Eer si ten etene mochten vaen.
Die coninc hi es up ghestaen
2555
Hi dede Waleweyne grote ere
Hi seide: ‘Rudder, bi onsen here
Ghi moet gaen sitten bi trouwen
Eten met mire vrouwen
Minen wive die conincghinne *
2560
Die ic vor alle die warelt minne
Bedi soe wilt ende ic beghaert.’
Deer Walewein seide: ‘Ghi zijt mijn waert:
Dat ghi ghebiet, ic doet ghereet *
Here; nochtan so eist mi leet
2565
Dat ic soude eten met mire vrouwe:
Ic ne bems niet waert bi mire trouwe!
Maer jou ghebod willic niet laten.’
+ Die coninc seide: ‘Bi caritaten
Ghi zijt hondert werven mere
2570
Eren waert, wel lieve here
Dan icker vulbringhen mach:
Tote heden up desen dach
Ne was jou ghelike nie gheboren!’
Deer Walewein moeste gaen sitten [voren] *
2575
Ende jeghen hem die conincghinne
Die hovesch was in haren zinne;
Ende an zine zide die seriant
Entie coninc andander hant.
Si ghinghen sitten met ghemake
2580
Vriendelike met scoonre sprake.
Ter tafle dienden scilt knechte
| |
[p. 79] | |
Van herde menighen gherechte.
Daer was al dies ghenouch
Dies de aerde ye ghedrouch
2585
Wat so si wilden ende begherden
Ende dies men vant boven der aerden.
Alse die maeltijt was ghedaen
Sprac men om een slapen gaen:
Gone rudders waren so mesmaect
2590
Vanden wapinen ende si hadden gewaect
Langher dan [si] plaghen te doene. *
Bindesen quamen die garsoene
Ende ginghen maken in die zale
Die bedden utermaten wale
2595
Daer die heren up slapen souden.
·Iiij· knapen quamen ende houden
Elc ene tortijtse scone ende groot
Alsoot hem die coninc gheboot.
Si brochtse uut ere kemenade;
2600
Si hiltse wel bi liever lade
Daer Walewijns bedde ghemaect was. *
Die stede was claerre dan een glas *
Ende verlichte so duer scone!
Die coninc seide: ‘Dat jou God lone
2605
Here Walewein, wildi slapen gaen *
Ende rust jou, het dinct mi wel ghedaen: *
Ghi hebbets herde wel te doene.’
‘Gherne, here,’ sprac Walewein die coene
‘Ghi sect wel, lieve here waert.’
2610
Doe nam hi orlof metter vaert
An zire vrouwen der conincghinnen.
Soe bevalne met soeten zinne
Gode ende hiet den sciltknechten
+ Dat si den rudder souden berechten
2615
Ende helpen dat hi slapen quame.
Sine wisten nochtoe niet sine name
No wanen dat hi was gheboren.
| |
[p. 80] | |
Die metten tortijtsen ghinghen voren
Ende leeddene daer hi wesen zoude
2620
Indie kemenade die met goude
Was bescreven altemale.
Up een cussijn van sindale
Ende up enen setel van elps bene
Setten si den rudder rene
2625
Ende daden of met goeder moete
Sine scoen ende dwoughen sine voete
Met warmen borne, dat ic wane.
Een pellel lach daer ghespreet ane
Den vloer, dat hi niet vulen zoude
2630
Sine voete. Doe ghinc hi slapen houde
Up tbedde onder die coverture
Die rikelic was ende goet ter cure:
Soene mochte niet verbetert zijn.
Doe brochtmen hem een orcussijn
2635
Ende een hooft cleet scone ende sochte:
Si berechtene als si best mochten.
Hi seide: ‘Ic bem wel teghemake!
Inne beghere el ghene sake
Dan ghi den rudder dor uwe doghet
2640
Te ghemake doet, so ghi best moghet
Die tavont hier met mi es comen.’
Mettien hebsi orlof ghenomen
Ende seiden dat zijt gherne daden.
Dus ghinghen si uter kemenaden
2645
Ende bevaelne onsen here.
Den rudder namen si bi den ghere
Ende ghinghen met hem, die ·iiij· knapen *
Ter cameren daer hi soude slapen
Ende leidene up een scone bedde.
2650
Hi was uut enen quaden ghewedde
Dies daechs ontgaen bi Waleweins ghevecht. *
Dancte hijs hem niet, hi dade onrecht
Die den andren helpt uut zire noot *
| |
[p. 81] | |
Ende uter anxene vander doot
2655
Als daer hi mede was bevaen
Ende nemmerme ne ware ontgaen
Ne waer die helpe Gods ende van Waleweine:
Die bescuddene ende elne gheine
Ende die hevet hem behouden tleven.
2660
+ Mettien heifti orlof ghegheven
Den knapen diene te bedde daden
Ende dancte hem zere alre ghenaden
Die si hem hebben ghedaen.
Si bevaelne Gode ende gaen
2665
Elkerlijc te zine here.
Si haesten utermatene zere
Bede rudders ende cnapen
Elc ghinc up zijn bedde slapen
Ende rusten hem: si haddens te doene.
2670
Nuchtens ontspranc Walewein de coene
Tilike metter lewerken zanghe
Ende hi seide: ‘Ic hebbe te langhe
Gheslapen; ic soude teser wile
Ghereden hebben ene mile
2675
Haddic wijsheide ghedaen.’
Hi cleedde hem ende es up ghestaen
Ende dede an cousen ende scoen.
Hen was rudder no garsoen
Nochtoe ontspronghen in de sale.
2680
Een scone beckijn ende ene dwale
Vant der Walewein ghereet. *
Daer es hi comen ende dweet
Sijn oghen ende zijn hande scone.
Hi seide: ‘God, here vanden trone
2685
Nu moeti mi heden ghewaerde *
Ghewisen daer ic vanden zwaerde
Vraey litekijn moete verstaen
Dat mi dese pine hevet ghedaen.’
Daer hi dus stont in deser tale
| |
[p. 82] | |
2690
So quam die coninc in de zale
Van uter cameren daer hi lach.
Walewein onboot hem goeden dach
Teerst dat hine hevet versien.
Die coninc andworde hem mettien
2695
Ende seide: ‘God, onser aller here
Gheve jou bliscap ende groot ere
Ende moete jou groot gheluc verlenen!
Wat moghedi hier mede menen
Dat ghi dus vroech zijt up ghestaen?
2700
Het dinct mi herde zere mesdaen.
Hier nes niemen binden hove
Up, no grave no hertoghe
No ooc ruddren no cnapen.
Twine haddi noch gheslapen
2705
Ende hadt gherust ene wile?’
+ Hi seide: ‘Ic hebbe menighe mile
Te varne die ic riden moet;
Dies zijt seker ende vroet.
Ooc bem ic verlet bi desen campe
2710
Om dat ic sach dat si met scampe
Desen knape alle wilden deren.
Ic peinsde dat ict soude verweren
Ende behouden, mocht ic, zijn leven.
Siet here, dus bem ic hier bleven.
2715
Anders addic vort ghevaren.’
Alle die gone die daer waren
Binden hove zijn up ghestaen
Entie coninghinne quam ghegaen
Met haren camerieren in de zale.
2720
Walewein groetetse altemale
Ende altevoren die coninghinne.
Soe andworde met zoeten sinne:
‘Here, ic hebbe wel vernomen
Dat jou niene mach becomen
2725
Alzulke herberghe als hier es.’ *
| |
[p. 83] | |
Walewein andworde na des:
‘Vrouwe, soe doet uter maten wale! *
Wat holpt dat ict langher hale? *
Ic hebbe elre nu te doene.’
2730
Binnen desen quam die rudder coene
Dien Walewein adde behouden tleven
Ende seide: ‘Onse here moete jou gheven
Bede bliscap ende groot ere!
Vandesen daghe emmermere
2735
Bem ic u knecht ende u ghersoen.’
Hi knielde ende custe zine scoen
Ende seide: ‘Hets recht, lieve here
Bi u hebbic lijf ende ere
Behouden dat ic hadde verloren.
2740
Dat weet ic sekerlike te voren:
Si hadden mi mijn lijf ghenomen.’
Die van duechden es vulcomen
Hi nam den rudder mettien
Die daer lach over zine knien
2745
Bider hant ende de[de]ne up staen. *
Hi seide: ‘Laet jou drouven gaen!
Dor mi ne drivet ghenen rouwe.’
‘Inne maecht laten bi mire trouwe *
Bedi ic weet wel dat: mijn leven *
2750
Dat hebdi mi naest Gode gegheven;
Ende nu moetic van u sceden! *
+ Die rike God moet jou gheleden
Als ghi niet langher hier wilt wesen!’
Walewein hi sprac mettesen
2755
Toten coninc ende toter vrouwe:
‘Ic bidde jou up rechte trouwe
Dat ghi den rudder duer ghenaden
Vant ghehelpen ende gheraden.
Bescermtene jeghen sine viande
2760
Ende helpt hem dat hi tsinen lande
Come ende blive in zine ere.’
| |
[p. 84] | |
Die coninc seide: ‘Bi onsen here
Ic sal doen dat ghi begaert.’
Doe riep Walewein om zijn paert.
2765
Doe andworde die coninghinne
Die hovesch was in allen sinne:
‘Here, laet staen noch u paert.
Ic bidde dat ghi niet ne vaert
Uut desen hove heden mee.
2770
Rust u enen dach of twee;
Danne so vaert daer ghi ghebiet.’
Walewein seide, danne diet niet
Dat mens hem bade: hi moeste varen!
Si badens hem alle diere waren.
2775
Hine wilde in ghere wijs die vaert
Onberen. Doe brochtemen hem zijn paert *
Ende zijn harnasch was al ghereet.
Die coninc hi seide: ‘God weet
Waert u wille ende bequame
2780
So soudic gherne uwe name
Weten, eer ghie henen vaert.’ *
Deer Walewein sat up zijn paert;
Hi seide: ‘Dies ne staet mi tonberne *
Want ic wilse jou segghen gherne:
2785
So wat so mijns daer na ghesciet
Mire name ne loochen ic niet.
Nochtan ne was noit man geboren
Soudise we[t]en, hine moeste te voren *
Daer omme vraghen. Zijt u bequame:
2790
Walewein es mine name.’
Alse die coninc dat verstoet
Doe vervroyde hem die moet *
Ende seide: ‘Sidi Arturs zuster zone
Die der eren es ghewone
2795
Ende daer men alle doghet of telt
Ende menighe overdaet heift ghevelt? *
Ic hebbe uwes horen ghewaghen
| |
[p. 85] | |
+ Maer ic ne sach jou noit te genen daghen.
God die zijs ghebenedijt
2800
Dat ic hebbe gheleeft den tijt
Dat ghi zijt comen bin minen hove: *
Ghi zijt van so groten love!
Nu beet neder ende laet jou paert
Up stal doen metter vaert
2805
Ende blivet hier, here, bi mi
Ende staet mi van herten bi!
Al mijn goet ende al mijn lant
Dat ghevic jou in jouwer hant
Mede te doene jou ghebod
2810
Ende daer na, also helpe mi God
Willic in uwen dienste staen
Indien dat ghijt wilt ontfaen
Ende met mi bliven al mijn leven!’
‘Wildi mi al die warelt gheven’ *
2815
Sprac Walewein ‘inne blever niet.
Maer saghic jou pine ende verdriet *
Hebben, here, het ware mi leet
Ende ic avontuerde wel ghereet
Mijn lijf vor jou bi mire trouwe.’
2820
Doe nam hi orlof andie vrouwe
Des coninx wijf, die coninghinne
Ende an alle die daer inne
Met hare waren in die zale.
Si andworden alle te male:
2825
‘Nu vaert! God, onser alre here
Verde jou van lachtre ende zere
Ende late jou dinc ten besten comen!’
Dus hevet hi orlof ghenomen
Ende reet wech met deser tale.
2830
Aldie maisniede vander zale
Ende alle die binden hove waren *
Ne weten hoe van rouwen varen
Om dat hem der Walewein ontfaert.
| |
[p. 86] | |
Entie niewe rudder, hi mesbaert
2835
Van rouwen utermaten zere
Dat hem aldus ontfoer zijn here
Die hem behouden hevet zijn leven.
Hi seide: ‘God die moete jou gheven
Grote bliscap emmermere
2840
Ende lonen jou tgoet entie ere
Die ghi te mi waert hebt ghedaen!’
Nu latic jou die tale staen
Vanden coninc ende van sinen lieden
+ Ende wille jou van Waleweine bedieden *
2845
Die vaste reet ende node spaert
Als een die gherne wonne tswaert
Haddijs stade entie macht:
Over dach ende over nacht
Reet Walewein die rudder bout;
2850
Menich foreest ende menich wout
Reet hi duere ende menighe heide; *
Menighen berch, menighe valeyde
Leet hi in dese avonture
Die hem dicken wert te zure.
2855
Up enen dach quam hi ghevaren
Neven der wilder zeebaren
Ende hi sach scepe in die zee
Bi wilen min, bi wilen mee
Daersi in voeren up ende neder.
2860
Het was herde scone weder:
Die zonne sceen anden trone
Over al die warelt scone.
Dus quam hi inden sonnescine
Ghevaren neven die marine
2865
Sere claghende zijn ellenden
Om dat hi niet ne conste venden
Dat hi dicken adde ghesocht
Ende met menigher pine becocht.
Hi seide: ‘Wat helppet mi dat ic vare?
| |
[p. 87] | |
2870
Want ic ne can ghene niemare
Ghevreesschen daer ic omme bem comen.’
Mettien hevet hi van verren vernomen
Ene steenroche hoghe ende clene
Die men hiet te Ravenstene.
2875
Al sceen soe smal, soe was ghereet
Boven ere halver milen breet
Ende die zeebaren lieper onder.
Dit hadde Waleweine wonder
Als hijt sach ende mettien
2880
Heifti enen casteel vorsien *
Daer boven staen: die hadde ane
Menighen tor na minen wane
Ende al van claren marberstene
So[me] groot ende some clene. *
2885
Dit sach hi al te deser wile.
Doe voer hi pensende ene mile
Dat hire gherne binnen ware
Om te vreesschene niemare
Daer hi noch niet of ne weet.
2890
+ Maer het es hem onghereet:
Het was al water dat hi sach;
Ne ghenen wech die mensche mach
No weder riden nochte gaen
Sone sachi vor hem staen;
2895
Ne gheen gat daer mensche binnen
Mochte comen al wildi winnen
Den casteel die vor hem stoet.
Maer hi wert gheware an sinen voet *
Int sant van menighen hoeveslaghe *
2900
Die ten castelewaert ghelaghen:
Hi sach wel dat mer moeste varen *
Alse der wilder zee baren
Waren gehebt ene wile:
So moeste men riden ene mile;
2905
Twater was breet alst was vloet.
| |
[p. 88] | |
Doe peinsdi in zinen moet:
‘Ic zie wel dat hier es ghereden
Duer de zee: ic ne werde ooc heden
So versaghet, icne salre varen.
2910
Ons here God moete mi bewaren! *
Ic sal weten waer si zijn becomen
Daer ic hier of hebbe vernomen
Die hoeveslaghe van haren parden.’
Deer Walewein die onvervarde *
2915
Volghede achter daer hi vant
Die hoeveslaghe staende int sant
Daer die gone hadden ghereden.
Sijn paert was snel van allen leden:
Het drouch sinen here an dat eylant.
2920
Die vloet soe quam altehant
Als Walewein over quam ghevaren:
Omtrent hem liepen des sewes baren.
Daer moeste hi bliven al waest hem leet:
Te kerne ware hem onghereet
2925
Want twater was bachten hem te wijt;
Dies willic dat ghi seker zijt.
Hi hilt beneden up zijn paert
Ende sach ter steen roche up waert
Om den casteel: doene sach hijs niet.
2930
Hi seide: ‘Here God, wats mi ghesciet?
Waer in hebbic mi selven brocht?
Nu hebbic diere ghenouch becocht
Tswaert te soekene metten ringhen!
Het sal mi in groter pinen bringhen
2935
Ende hevet ghedaen al nu ter stont
+ Bedi het es mi zere oncont
Waer waert ic nu gheraket bem!’
Doe sach hi enen wech vor hem:
Dien reet hi voort. Mettien *
2940
Hevet dere Walewein versien
Ene porte wide ondaen
| |
[p. 89] | |
Ende den wech daer binnen gaen
Also rechte alse hi doen mochte.
Doe peinsdi in zijn ghedochte: *
2945
‘Teser poorten moet ic in
Ende prouven daer mijn ghewin.
Ic wane dat dit die strate si
Vanden castele - dus dinke mi -
Die ic heden eer versach.
2950
Nu wese die strate of het mach:
Ic salre emmer duere varen.
God selve moete mi bewaren!’
Doe seindi hem ende zijn paert.
Ter poorten reet hi metter vaert
2955
Up waert duer ene haghedochte
Die wech diene ten ende brochte
Upten berch. Ende mettien *
Hevet deer Walewein vorsien
Den casteel die scone stoet.
2960
Doe peinsdi in zinen moet:
‘Ic bem hier comen wel met eren:
God late mi wel weder keren
Sonder lachter ende toren!’
Menighen rudder sachi daer voren
2965
Die alle speelden - weet dat wel -
Scaec of werp tafel spel
Ende vele sloegher daer den bal;
Den steen wierpmer over al
Voorden casteel up dat plein.
2970
Als dat sach deer Walewein
Die hovesch was ende onvervaert
Beetti neder ende liet zijn paert
Staen. Danne dedi niet van vare: *
Hi wilde vreesschen niemare
2975
Wat castele dat dat si
Deer Walewein die rudder vri. *
Mettien hevet hi vernomen
| |
[p. 90] | |
Twe garsoenen totem comen:
Die groetene herde hoofschelike;
2980
Si seiden: ‘God van hemelrike
+ Die gheve jou al dat ghi begaert!
Of ghijt ghebiet, gheift ons u paert
Ende latet ons doen up stal.
Dat jou God gheve goet gheval!
2985
Wi bids jou dor jou selfs ere:
So moghedi gaen tonsen here
Dinket jou goet ende ghijt begaert.’
Doe gaf hi den garsoen zijn paert
Entie een knielde hem voren
2990
Ende dede hem of zine sporen
Ende ontgorde hem zijn zwart
Ende ontwapendene metter vart
Waleweine, altemale.
Een par cleder van sindale *
2995
Haddi an dat hem wel stoet;
Ende ·i· scone ghescoeite an zinen voet
Hadde hem ghegheven, dies zijt wijs *
Die rike coninc Amadijs *
Al bedroopt met roden goude
3000
Om dat hi om hem pensen zoude
In vremden lande, als hise adde ane.
Deen garsoen na minen wane
Nam Waleweins wapine ende zijn paert
Ende ledet ten stalle waert:
3005
Hi besteedde die wapine ende hevet zaen
Tpaert upten stalle ghedaen
Ende lietere zinen gheselle bi.
Walewein die rudder vri
Die bloeme was boven allen heren
3010
Hi seide: ‘Dat jou God moete eren *
Soete knape! Nu sech mi
Hoe dat vanden castele si
Die name daer ic hier allene *
| |
[p. 91] | |
Bem comen.’ ‘Here, Ravenstene’ *
3015
Sprac die knape ende was vroet. *
Deer Waleweyn was wel ghemoet
Ende hovesch van zinen sinne;
Hi seide: ‘Vrient, dat jou God minne!
Dor ghenaden, dat sect mi:
3020
Wie van desen castele si
Here, die ic hier zie staen.’
‘Die rike coninc Amoraen: *
Hi dedene maken, des zijt vroet.’
Als Walewein dat vorstoet
3025
Was hi verblijt harde zere;
+ Hi seide: ‘Dat jou God gheve ere
Soete knape! Dat sect mi *
Door uwe ghenaden, welc dat si
Jou here, die coninc Amoraen.’
3030
Die knape hi andworde zaen:
‘Siet waer hi sit bi mire trouwen
Onder gone linde tusschen ·ij· joncfrouwen
Ende met hem jonghe rudders vele
Die spelen van menigherande spele.’
3035
Die knape sprac al over waer:
‘Ghebiedijt here, ic lede jou daer.’ *
‘Ja ic, dat jou God gheve ere!’
Aldus ghinc Walewein die here
Ten coninc waert: ende mettien
3040
Heveten die coninc verzien
Ende hi stont up van zire stede
Ende alle zine rudders mede
Lieten hare spel ende si onthalen
Waleweyne met zoeter tale
3045
Ende seiden: ‘Here, zijt wellecome!
Ene rose ne bloeit niet up de bome
Also scone als Walewein boven hem allen!’ *
Die coninc seide: ‘Mi es ghevallen *
Grote ere- God zijs ghebenedijt! -
| |
[p. 92] | |
3050
Here Walewein, dat ghi comen zijt
Te minen hove; dies hebbe God danc!
Dat ic jou zoeken zoude zonder wanc
Hebbic ghepeinst also houde:
Nune wildic om ·M· marc van goude
3055
Ghine waert hier comen ende om mere!’
Walewein seide: ‘God lone jou, here!’
Ende andworde alse die vroede:
‘Of ghijt te mi waert sect in goede.’
‘Jaic here, bi mire wet
3060
Dat zuldi noch heden bet
Weten dan ghi hebt ghedaen.’
Sine wilden daer niet langher staen:
Elkerlijc nam andren bi hande
Ende die baroene vanden lande
3065
Ghinghen alle metten ·ij· heren
Ende toomden Waleweine met eren
Toten castele in die zale.
Gone joncfrouwe altemale
Bezaghen minen here Waleweine;
3070
Daer ne was so groot no so cleine
+ Sine bezaghene alle ghemeenlike:
Daer was niemen sine ghelike
Van scoonheden, dat wetic wale.
Dus zijn si comen in die zale
3075
Die scone was als ·i· paradijs:
Die hadde ghewesen letter wijs
Hi mochte daer wonder hebben ghelesen.
‘Hier moetti willecome wesen’
Sprac die coninc ‘Here Walewein!
3080
Uwer ghelike nes ne ghein
Van dogheden onder semels trone.’ *
Die vloer, hi was al gader scone
Met sconen pellele over spreit
Daerne die coninc brinct gheleit.
3085
Der Walewein entie waert
| |
[p. 93] | |
Ghinghen te gader bachten haert:
Up een bedde daer ghinc si bede
Sitten, dat met enen clede
Was ghespreet: diet prisen woude
3090
Ic wane, hire omme waken soude
Menighen nacht: het was so goet!
Een pellel lach onder haren voet.
Ghene heren altemale
Ghinghen sitten indie sale.
3095
Bede rudders ende joncfrouwen
Die minen here Waleweine bescouwen
Sine consten niet ghenouch bezien.
Deer Walewein sprac mettien
Toten coninc ende seide: ‘Here
3100
Mi wondert utermaten zere
Waer ghi mi kent: bi mire wet!
In sach jou noyt, daer ic te bet
Ghevroede, nieuwer in ghene stede
No ghenen van uwen rudders mede!’
3105
Die coninc seide: ‘Ghi zullet weten
Also zaen als wi hebben gheten;
Danne salict jou doen verstaen.’
Men gaf water ende ghinc dwaen
Ende souden gaen eten in die zale. *
3110
Gone heren altemale
Waren van Waleweins comste vro
Entie coninc seide selve also.
Si dwoeghen alle ende zijn gheseten.
Gherechten quamen, men ghinc eten
3115
Ten taflen boven ende beneden.
+ Hen quam noit man in ghere steden
Daer hi so sach dienen met eren
Als men daer diende vor die heren: *
Die gherechten quamer so ghedichte
3120
Hen mochte gheen mensche lichte
Ghenomen so menich quamer daer;
| |
[p. 94] | |
Goeden wijn versch ende claer
Dronken si alle dies begaren
Ende die binnen sconinx hove waren.
3125
Als si der spisen adden ghenouch
Elkerlijc na zijn ghevouch
So diende men van clareide naer. *
Ende als men gheten adde daer
So heift men scolakene up ghedaen
3130
Vor die heren ende men liet staen
Die taflen; twater was ghereet
Te pointe warm ende men dweet
Die hande scone vander spise.
Men diende daer in elker wise.
3135
Naden watre gaf men wijn
Alst pliet daer hoghe liede zijn;
Men scijncte ende dede ommegaen. *
Doe sprac die coninc Amoraen:
‘Here Walewein, nu eist tijt
3140
Alreerst dat ghi berecht zijt
Dies ghi mi vraghet heden eere.
Verstaet, ic sal jou segghen mere
Die waerheit al bi mire trouwe:
Ic huwede ende nam ene joncfrouwe;
3145
Dies mach herde wesen lanc
Tien jaer: ic wists Gode danc *
Vele meer hadsoe ghelevet
Dan hise noch ghehaelt hevet.
Soe was sconinx dochter van Irlant *
3150
Entie scoonste die men vant;
Van ghelate ende van manieren
Sone vintmer so scone viere
Indie warelt als soe was ene!
Diere burghe ende hoghe stene
3155
Behuwedic ende menighe stede
Ende soe dede mi grote waerdichede
Meer dan ic ghesegghen can.
| |
[p. 95] | |
Al dat ic hare zielen jan
Dat moet hare heden comen te staden!
3160
Ic hope soe es ter Gods ghenaden.
+ Doe icse haelde - dat was waer -
Voer ic tArturs hove, naer
Uwes ooms die mi grote ere dede.
Ic ne quam noyt in ghere stede
3165
Daer ic rudder horde prisen
In so menigherande wisen
Als ghi daer waert van groten love.
Alle die gone die vanden hove
Waren, si seiden allegader
3170
Dat ghi der aventuren vader
Waert; dies ne vergatic niet.
Als ic uten hove sciet
Ende wi uter porten waren
Quaemdi jeghen ons ghevaren
3175
Ende met jou ander rudders viere.
Als ghi ons saghet hildi sciere
Al stille ende groetet ons hovesschelike.
Bi onsen here van hemelrike! *
Ic maercte dat ghi vander steden
3180
Niet ne quaemt vor wi leden; *
Ende alle die gone die met ons waren
Ghine lieter jou gheen ontfaren
Ghine groetet elken een ende een
Datter jou ontghinc ne gheen
3185
Hine moeste van jou ghegroet wesen.
Als ic gheware wart van desen
Doe wasic gram, bi mire wet!
Dat ghi mi ledet, ic ne hadde bet
Gheweten, here, wie ghi waert.
3190
Een garsoen die up een paert
Als ghi waert leden, quam ghevaren
Hi seide: ‘God moeste mi bewaren
Den coninc ende alle dandre heren!’
| |
[p. 96] | |
Ic seide: ‘Dat jou God moete eren
3195
Soete knape! Segghet mi *
Wie gone scone rudder si
Die gonder vaert ende gone viere.’ *
Hi seide van minen here Ydiere
Dat hi was deen, ‘ende Lanceloot
3200
Wies dogheden dat zijn so groot
Dat mer ave spreken mach
Hier na over menighen dach
Es dander ende mijn here Ywein;
Die vierde es mijn here Walewein
3205
Die jou groette, coninc here.
+ Sine doghet ende zine ere
Es meerre ende van betren love
Dan yemens binnen sconinx hove
Van al gader zinen lieden.
3210
Wat mochtic jou van hem bedieden?
Hi es der aventueren vader!
Hi bescudse alle gader
Die der hulpen hebben noot; *
Sine doghet es so groot:
3215
Hi vordert weduen ende wesen
Ende alle die hi vint in vresen
Bescud hi ende hi set daer voren
Sijn lijf.’ Die knape slouch met sporen
Als hi mi hadde berecht, here.
3220
Daer na ne saghic u nemmermere
Vor heden up desen dach.
Ende talre eersten dat ic jou sach
So kendic jou bi uwer ghedane.
God selve na minen wane
3225
Sende jou hier tote mi:
Mine mach niemen danne ghi
Ghehelpen van dat mi daert!’
Walewein sprac: ‘Lieve waert
So sect mi danne in Goods namen
| |
[p. 97] | |
3230
Of ghijt ghebiet, uwe mesquame.
Sijnt saken die mi staen te doene’
- Sprac deer Walewein die coene-
‘Ende ict mach doen bi mire ere
Ic helpe jou gherne, coninc here.’
3235
Die coninc seide: ‘Bi mire wet
Here Walewein, ja ghi vele bet
Danne enich mensche die nu levet.
Eist dat jou God die gracie ghevet
Ende ghi vulbringhen moocht die vaert
3240
So ghevic jou mijn goede zwaert
Dat niet verbetert mochte zijn:
Het gaf mi een mijn peterijn
Ende hetet zwaert metten twe ringhen. *
Dorstict jou te voren bringhen
3245
Ic soudt jou toghen, maer neen ic niet:
Want wat manne diet met oghen ziet
- Sine nature es duer fel - *
Het neimt hem tlijf, wetic wel!
Daer ne dar niemen omme vraghen
3250
Dat het yemene sal verdraghen
Hine si van duechden uut vercoren
+ Voor alle die gone die zijn gheboren
Ende van ridderscepe mede.
Mi heveter omme menighe bede
3255
Ghedaen die rike coninc Wonder;
Ende zijn sone Alidrisonder
Hevets hem ghepijnt met liste
Om dat hijt mi hebben wiste
Te ghewinnen al zijn leven.
3260
Here, nochtan eist mi bleven.
Maer jou so eest al ghereet
Up een covent, up een beheet:
Dat ghi mi bi uwer ghenaden
Van ere bede wilt ghestaden
3265
Ende houdet swaert metten twee ringhen.’
| |
[p. 98] | |
Walewein was vro van dien dinghen
Dat hi den coninc horde nomen
Tswaert daer hi om uut was comen;
Maer hine wils hem niet ghewaghen.
3270
‘Here, soudict durren draghen
Tswaert, of ghijt mi hadt ghegheven?’
‘Here Walewein, jaghi, al u leven
Mochti wel draghen tgoede zwaert
Ende zeker zijn ende onvervaert
3275
Indien dat ict jou gave bedect:
Up wat manne daer ghijt up trect
Diene mochte vor jou niet ghestaen.
Al wildi mi selven slaen
Ende van minen live deren
3280
Wilt, inne mochte mi niet verweren *
Trocti tswaert, dat wetic wel
- Sine maniere die es so fel -
Indien dat ict jou hadde ghegheven
Nochtan dat ict al mijn leven
3285
Hebbe ghehadt in mijn bedwanc.
Met rechte weet mens den gonen danc
Diet maecte: hi was wel bedocht.
Hi screefer an, als hijt ghewrocht
Hadde: ‘So wat manne die levet
3290
Die dit zwaert ghecrighet of hevet
Ic rade hem dat hijt houde wel:
Sine manieren sijn so fel. *
Of hijt yemen wille gheven
Voort, ende behouden zijn leven
3295
So ghevet inden scoe bedect
Ende toghet hem niet bloot ghetrect;
So mach hi zinen vrient behouden
+ Entie gone mach zwaerts ghewouden
Dien hijs jan entien hijt ghevet.
3300
Hen es gheen man die nu levet
Die mach kennen sine maniere.
| |
[p. 99] | |
Het es fel ende goedertiere: *
Diet draghet dien eist goedertiere.’
Dit machmer an lesen sciere
3305
Want het stater an ghescreven.
Here, dit zwaert willic jou gheven
Moochdi mi ere bede ghestaden.’
Deer Walewein seide: ‘Bi uwer ghenaden
Coninc, toghet mi dat zwaert!
3310
Ic wille al doen dat ghi begaert
Indien dat ict vulbringhen mach.’
Doe ghinc die coninc daert lach
Met enen pellele bewonden
Ende reket voort ten selven stonden.
3315
Hi toghet Waleweine die begherde
Tscaec te winnene metten zwerde
Tscoonste dat men oyt vant.
Daer hijt uten pellele want
Ent Walewein met oghen sach
3320
Sine herte ontplooc alse die dach!
Hem dochte wel in zinen moet
Hine sach noit gheen so goet:
Die appel entie hilte bede
Waren root goudijn entie scede;
3325
Die rieme die ten zwaerde behoorde
Was van enen blakenden goutborde;
Die ghispe die daer ane stont
Soe hadde ghecost menich pont;
Tsmelt vander riemen entie lede
3330
Waren alle goudijn mede.
Men sach noyt gheen so scone! *
Der Walewein seide: ‘Dat u God lone
Here coninc, trecket uter scede.’
‘Dat soude jou comen tallen lede *
3335
Here Walewein, verstaet dit wel!
Treckedic tswaert, het es so fel:
Al haddi al die wapine ane
| |
[p. 100] | |
Die ghi noyt droucht na minen wane
Sone mochti niet daer voren staen
3340
Het ne soudse alle dor slaen;
Ghine mochtets altoos niet ontvlien.’
Walewein andworde mettien
‘Den appel entie hilte bede
+ So toghedi mi, entie scede:
3345
Laet mi doch den egghe zien!’
Die coninc trecket uut mettien
Ende eer hijt half brochte uter scede *
Over appel ende over hilte bede
Spranct vor Waleweine uptie aerde
3350
Oft ware een mensche die beghaerde
Omoede te soekene ende hi mesdaen
Hadde ende wils in boeten staen.
Aldus so ghebarde dat zwaert.
Die coninc tart daer na ter vaert: *
3355
Tusschen appel ende hilte bede *
Nam hijt ende staect inde scede
Ende hi seide: ‘Bi onsen here!
Jou es ghesciet groot ere
Heden vor dit goede zwaert!
3360
God selve hevet jou ghespaert:
Noit man mochter voren ghestaen.’
Walewein andworde zaen
Ende seide: ‘Dies dankic vriendelike
Gode, onsen here van hemelrike
3365
Die boven ons allen hevet ghebot!
Here coninc, also help mi God!
Nu sect wat ghi ane mi begaert: *
In wille niet dat ghi mi spaert.
Sidi in pinen of in sorghen
3370
Daer ute so willic jou borghen
Gherne ende staen te staden
Ende ghi zult mi dor uwe ghenaden
Gheven tswaert: hets mijn ghe[vo]uch.’ *
| |
[p. 101] | |
Die coninc was bilde ende louch
3375
Als hi dat horde ende zere vro
Ende hi seide: ‘Wildi also
Ghelovet mi dan bi uwer trouwen
Bi rudderscepe, bi onser vrouwen *
Dat ghijs niet ne sult onbaren
3380
Daer ic jou sende, ghine zulter varen
Duer noot no duer ghene dinghen:
So ghevic jou tswaert metten ·ij· ringhen;
Hen ware recht dor ene zake
Dat jou noot sin ghebrake:
3385
Noot sin breket al belof.’
‘Ic wille jou seker doen hier of’
- Sprac Walewein - ‘bi mire trouwe
Bi rudderscepe, bi onser vrouwe
Here coninc, van desen dinghen:
3390
+ Ghevet mi tswaert metten ·ij· ringhen.
Nochtan ne weet ic niet wat ghi beghaert.’ *
Doe gaf hem die coninc tswaert
Dat niet verbetert mochte wesen;
Hi seide: ‘Here Walewein, mettesen
3395
Moeti een goet gheluc ontfaen
Ende alle die gone wederstaen
Die onrecht willen ende jaghen.
Hen mochte gheen beter rudder draghen
Entien ics bet jonste min no mere:
3400
Tswaert es comen tsinen rechten here!
Bedi makicker jou voghet of.
Ende hout mi vort mijn belof
Enties ne moeti niet ofgaen.’
Dus hevet Walewein tswaert ontfaen
3405
Die niet blider mochte wesen.
Hi sprac ten coninc mettesen:
‘Sect mi, here, waer ic sal varen:
In wils langher niet onbaren
Inne wille quiten mine trouwe!’
| |
[p. 102] | |
3410
‘So moeti halen ene joncfrouwe
Her Walewein, die ghi niene kint.
Ic hebse menighen dach ghemint.
Dat segghen de gone diese kinnen:
Hen es in die warelt binnen
3415
Ne ghene so scone no so goede.
Bedi es mi onsochte te moede
Dat icker so langhe moet derven:
Ic vruchte ic salre omme sterven
Dat icse niet ne can ghewinnen.
3420
Nu willic doen bekinnen *
Hare scoonhede uut ende uut:
Wit alse die snee heift soe die huut
Ende heet joncfrouwe Ysabele;
Soe hevet [meer] scoonheden tharen deele *
3425
Danne Venus doet, die godinne
Die ghebod heift over de minne;
Soe es scoonre danne Olympias
Die keyserinne te Rome was;
Soe es scoonre vele sonder sparen
3430
Danne die twalef vrouwen waren
Die ghescreven zijn te Rome binnen:
Dit waren die ·xij· godinnen
Daer men of telt ende saghet
Ende hare scoonheit achter lande draghet
3435
Om lof ende om prijs tontfane.
+ Soe es vele scoonre na minen wane
Danne Ysaude no Elene *
Noch die scone Torabene; *
Soe es scoonre vele danne Verghine
3440
Ofte joncfrouwe Barbeline;
Noch Ysaude van Yerlant
Noch Ysaude metter witter hant
Nes niet so scone als Ysabele.
Soe heveter vele tharen dele
3445
Die scone joncfrouwe, die ic minne: *
| |
[p. 103] | |
Want Venus die godinne
Gaf hare dat scone goudine haer
- [Dat] segghic jou al over waer - *
Dat up hare hovet es ghestaen
3450
Daer hare scoonheit bi es vuldaen.
Dit es die joncfrouwe die ic minne!
Ic werde onvroet van minen zinne
Here Walewein, ghine haelse mi!
Nu hoort, wie hare vader si:
3455
Die rike coninc Assentijn;
Ende hevet ghedaen mijn minnekijn
In hoeden verre in gont Endi
In enen casteel, seghet men mi
Diene winnen soude, het souden tsure
3460
Werden: daer gaen ·xij ·mure
Omme; elc hevet tsinen dele
Vierwarf twintich torrele
Up ghewrocht staerc ende diere.
Tusschen elken twe muren loopt ene riviere *
3465
Dat men tcasteel niene mach winnen.
Die poorten, daer men gaet binnen
Si zijn van copere ende van metale
Ghebonden met ysere ende met stale.
Telker poorten zijn ghestaen
3470
Vierwarf twintich man sonder waen
Wel ghewapent, in dier ghebare
Als of si alle souden varen
Tene wighe al sonder blijf. *
Dits om te behoedene tscone wijf
3475
Datse gheen man soude ghewinnen
No comen inden casteel binnen
Men moeste eer weten wat hi begaert.
In can gheweten wat hare daert:
Soe hevet daer binnen groot deduut
3480
Want soene comt altoos niet uut
Te ghenen tiden binden jare.
| |
[p. 104] | |
+ Soe gaet haer merghen harentare
In dien boomgaert, inden vergiere
Die dar zijn goet ende diere:
3485
Dars zulc praeyeel wel ghereet
Ere groter alver milen breet;
Daer in staet menigherande ware:
Peper anijs ende ghinghebare
Fighen ende notemusscaten
3490
Staen daer ende pumeghernaten
Amandelen ende castaengiere
Ende daer onder goet menighertiere
Dat ic al qualijc soude ghenomen:
Lelien, rosen ende blomen
3495
Staet daer ende menich soete cruut.
Daer es van voglen zoete luut.
Daer gaet soe hare merghen inde rosen:
Wat mach der scoonre joncfrouwen nosen?
In can ghemarken wat hare deert:
3500
Hens met dat hare herte begheert
Daer ne eis binnen een groot deel.
Noch es daer een ander praeyeel:
Daer staet een boom, es so ghedaen
Als ic u mach doen verstaen:
3505
Hi es beneden herde groot
Ende al van finen goude root.
Mi wondert, hoet noit man ghedochte
Dat hi den riken boom ghewrochte:
Hi hevet alse menighen telch van goude
3510
Als enich man ghesegghen soude.
Elc telch es hol van binnen.
Nu hort, ic sal u doen bekinnen
Waer bi het es ende doen verstaen:
Up elken telch, al sonder waen
3515
So staet een goudijn voghelkijn
Dat zere proper es ende fijn.
Die boom es rikelic ende diere
| |
[p. 105] | |
Ende wel gheraect in alre maniere
Ende van sconeden wel vuldaen.
3520
Noch moet ics mee doen verstaen:
Want an elc scone bladekijn *
Hanct een goudijn bellekijn
Dat scone ludet ende claer.
Ooc esser an ghemaect daer
3525
- Dat seide die gone diet wel wiste -
Behendelike ende met liste
Ene duwiere ende daer in staen
+ ·Xvi· manne ende hebben bevaen
·Viji· blasebalghen die si verdraghen
3530
Ende den bome wint toejaghen
Van beneden inden wertel up
Tote boven inden top
Met groter cracht, met groter pinen;
Ende daer hi bewaeit die voghelkine
3535
Daer staen si recht ende beven
Inder ghelike of si leven:
Daer sinct elc voghelkijn zine stevene *
Zesse te gader ende zevene;
Ende so clinken die bellekine weder
3540
Some hoghe ende some neder. *
Dus ghevet elc voghelkijn zinen sanc
Ende elc bellekijn zinen clanc.
Als si den sanc danne werpen uut
Die moeste horen dat soete luut
3545
Al ware een toter doot ghewont
Wari daer ene corte stont
Ende moeste horen die voghelkine
Hi worde quite van alre pine:
So soete hoormense singhen daer!
3550
Ene fonteyne staet daer claer *
Scone onder enen oliviere
Die herde rike es ende diere.
| |
[p. 106] | |
Hets recht dat ic den borne prise
Want uten ardschen paradise
3555
Comt ghespronghen een aderkij[n] *
Ende sprinct inden borne fijn
Die scone es ende harde claer.
Dat segghic jou al over waer: *
Diese maecte was wel bedocht!
3560
Een goudijn aren stater ghewrocht
Die den borne hevet verdect
Ende met zinen vlerken so vertrect
Dat ne gherande quade zaken
Den riken borne mach ghenaken
3565
Die so scone es ende so claer.
Ooc mach men boven den borne daer
Scouwen bome die scone blozen:
Lauwer bome ende rosen
Staenre ende menich soete cruut.
3570
Daer sinct elc voghelkijn zijn luut
Scone ende upden oliviere
Boven den borne die also diere
Was als ic u hebbe gheseit
+ Daer wandelt sonder dorperheit
3575
Die joncfrouwe die ic minne *
Entie mi onvroet van minen sinne
Sal maken - inne wils jou niet helen -
Met haren camerieren spelen *
In die lelien ende in die rosen.
3580
Wat mach der scoonre joncfrouwe nosen?
Wilso ten borne hare hande dwaen
Of nutten vanden borne een traen
So keert soe omme ander stont
Vanden aerne den mont:
3585
So sprinct die borne vor hare claer!
Al ware een man out ·vc· jaer
Ende nutte hi vanden borne een traen
Sonder twifel ende waen
| |
[p. 107] | |
Hi worde alse staerc ende also jonc
3590
Als hi was upten selven spronc
Als hi was doe te waren
Doe hi out was van ·xxx· jaren!
Aldus leet soe daer hare leven.
Wilde jou God die gracie gheven
3595
Dat ghi mi haelt die joncfrouwe
So quiti tswaert ende uwe trouwe;
Want met elne ghenen dinghen
Sone moghedi u ghelof vulbringhen
No quite wesen jeghen mi.’
3600
Walewein die rudder vri
Andworde den coninc hovesschelike;
Hi seide: ‘Nu jonne mi God die rike
Dat icse jou hier moete halen
Ende dat zwaert daer mede betalen
3605
Dat ghi mi gavet up mine trouwe!’
Dus sal Walewein die joncfrouwe
Halen, God gheifs hem die macht.
Het was een goet stic in de nacht
Eer si vul enden mochten die tale.
3610
Men ghinc slapen indie zale
Ende men bedde Waleweine met eren.
Die coninc ende alle dandre heren
Elc ghinc up zijn bedde slapen
Sciltknechte, joncfrouwen ende knapen.
3615
Deer Walewein die hem niene versaghede
Rustem tote dat daghede.
Teerst dat hi den dach versach
Stont hi up, so hi eerst mach
Omme te quitene zine trouwe
3620
+ Ende soude den coninc die joncfrouwe
Halen, constise wel ghewinnen.
Alle die ten kastele binnen
Behoren die zijn up ghestaen
Ende quamen te Waleweine ghegaen
| |
[p. 108] | |
3625
Ende groettene herde hovesschelike.
Walewein sprac: ‘God die rike
Die gheve jou bliscap ende ere!
Nu blivet te Gode, coninc here!
Ic sal jou halen die joncfrouwe
3630
Ende quiten tswaert ende mine trouwe
Bi Jhesus Christus van Nazarene
Eer ic weder kere te Ravenstene
Sijt dat mi God mijn leven spaert!’
Doe ghinc men wapinen ter vaert
3635
Waleweine wel ter core.
Men brochtem Gringolette voren
Dat hi minde vor alle parde.
Hi sater up, die onvervaerde
Ende seindem metter rechter hant.
3640
Dus nam hi orlof, die wigant
An alle die heren in die zale.
Si andworden alle temale
Den here Waleweine hovesschelike *
Ende seiden: ‘Nu vaert! God die rike
3645
Moete jou van onghevalle bevreden!’
Hi was up Gringolette ghereden
Diene dicken adde ghedraghen. *
Doene wildi daer niet langher daghen.
Doe nam hi in zijn gheleide
3650
Gode ende zire moeder beide
Ende hi reet wech metter tale
Uten castele ende uter zale
Ende voeret zwaert metten ·ij· ringhen.
God late hem zijn ghelof vulbringhen!
3655
Ter selver strate reet hi nedere
Daer hi up quam ende kerde wedere
Ter passage daer hi was comen.
Mettien hevet Walewein vernomen
Twater vor hem ghehebbet wel:
3660
Sijn paert was dapper ende snel
| |
[p. 109] | |
Ende vlooch ghelijc enen voghele;
Der Walewein [hilten] bi den toghele *
Des hi quam uptie marine. *
Sine herte was in groter pine
3665
Waerwaert hi hem mach bewinden
+ Dat hi die joncfrouwe mochte vinden:
Dat was meest dat hem verwach.
Doe dochtem dat hi voe[r] hem sach *
Enen wech ter rechter hant:
3670
Dien sal hi varen ende laten tsant
Achter hem bliven entie zee.
Twalef milen ofte mee
Reet hi weghes bindien daghe.
Menighen busch ende menighe haghe
3675
Reet hi daert was onghehiere.
Mettien quam hi up ene riviere
Die herde diep was ende wide
Ende hi [sach] over andander zide *
Enen rudder comen ghereden
3680
Die sceen van herde fellen zeden
Up een ors, was herde groot;
Ende zine wapine waren root:
Rood was zijn scilt ende zine vane
Ende rode wapine addi ane.
3685
An zijn ghelaet, an zine maniere
So sceen hi fel ende putertiere!
Doe sach hi comen up een rosside
Ghevaren neven srudders side
Ene joncfrouwe, ghecleet wale
3690
Met groenen cledren van sindale.
Ende up hare hovet wert gheware *
Twe vlechtkine van gheluwen hare
Die over hare scoudren hinghen beide
Tote upt archoen vanden ghereide
3695
Al uut ghetrect ende zere verwerret:
Die rode rudder die zere vererret
| |
[p. 110] | |
Was up hare, hadse uut ghetrect
Hare cleder ghescuert ende ondect *
Hare scone lijf ende hare lede!
3700
Ene ghecele daer hi mede
Der joncfrouwen dede menighen pant
Brochti ghevoert in zine hant
Ghemaect met ·viij· starken riemen
Daer hi mede grote striemen
3705
Der joncfrouwen slouch in hare ansichte:
Grote slaghe ende ghedichte *
Gaf hi hare ende harde vele
Dat hare haer hals ende hare kele
Metten bloede al was beronnen.
3710
Soe seide: ‘Here, ghi moet mi jonnen *
Dor uwe omoet, dor uwe ghenaden:
+ Maect mi quite vandiere ondaden
Die mi dese doet onverdient!
Quame noch enich gods vrient
3715
Die mi verledichde van desen
Ic soude zijn dienst wijf wesen:
Hi doet mi leven in groten zere!’
Doe sprac Walewein die here:
‘Mochtic jou te spraken comen
3720
Fel rudder, het soude jou lettel vromen
Dat ghi doet der scoonre joncfrouwe
Leven met so ghedanen rouwe!
Maer mi dinket wel, neen ic niet.’ *
Waerwaert dat deer Walewein ziet
3725
Sachi up of sachi neder
Hine sach no voort no weder
Brugghe ooc no gheretiere
Passage over die riviere
Daer enich mensche mochte varen.
3730
Maer der joncfrouwen mesbaren
Dede den here Waleweine so wee
Dat hijs ne mochte nemmee
| |
[p. 111] | |
Ghedoghen dat hi dat sach
Dat men hare gaf so menighen slach.
3735
Mettien wierp hi omme tpert
Ende keerde ter rivieren wert
Al dat het ghelopen mochte.
Ende Gringolet die bezochte
Den hoever ende spranc in ter vaert
3740
Tote over die medewaert
Vander rivieren ende hi zwam vort
Over tote an tander boort.
Doe bete Walewein die heere
Ende droochde zijn paert met zinen ghere
3745
Ende beterde hem al dat hem daert.
Als hi verbreidelt adde zijn paert
So wert deer Walewein gheware- - -:
Jeghen die sonne die so clare
Sceen sach hi blecken van verren
3750
·Iij· scilde oft waren ·iij· sterren
Claer van zelvere ende van goude
Ende hi sach stuven die moude.
Doe peinsdi dat die rudders [waren] *
Die naden rudder quamen ghevaren
3755
Entie joncfrouwe wilden bevreden
Ende naden roden rudder reden.
Dit peinsdi in zinen moet
+ Walewein die rudder goet.
Maer niet weet hi wat si begheren
3760
Weder si hem helpen ofte deren
Wille[n]. Si waren uptie wile *
Noch van hem ene starke mile;
Maer emmer hevet hi wel vernomen
Dat si naden gonen comen.
3765
Mettien begonsti hem ghereiden
- Hine dar niet langher beiden -
Up avonture wat si begaren.
Doe sat hi al zonder sparen
| |
[p. 112] | |
Up Gringolette zijn goede paert
3770
Ende volghede achter metter vaert
Om te bevredene die joncfrouwe
Die was bevaen met groten rouwe.
Hi reet so na dat hi zach
Den rudder ende als hi spreken mach
3775
Deer Walewein die rudder vri
Riep hi: ‘Onbeit, spreict jeghen mi
Een lettel eer ghi vorder vaert!’
Dander slouch met sporen tpaert
Ende ghebaerde of hijs niene horde
3780
No ne andworde niet van enen worde
No hine sprac no hine louch
Maer hie hief die ghecele ende slouch *
Die joncfrouwe in hare ansichte
Grote slaghe ende ghedichte;
3785
Bi wilen stac hise metten scilde.
Alse dit sach Walewein de milde
Balch hi hem mee dan te voren.
Doe slouch hi zijn paert met sporen
Ende peinsde hi soudt hem doen ontghelden.
3790
Noch sprac Walewein: ‘Inne wille niet scelden:
Spreict jeghen mi, so doedi wel!’
Doe keerde hem omme die rudder fel
Ende seide: ‘Ghine doet niet wel ter vaert *
Dat ghi die selve strate begaert
3795
Die ghi mi vor jou zaghet riden.
Waendi dat ics soude vermide[n] *
Dor jou, inne soude die joncfrouwe slaen?
Neen ic! Ic doe jou zelven zaen *
Leven met wel groter onnere
3800
Spreicti enich wort mere
Te mi waert danne mi dinct goet!’
Deer Walewein was wel ghemoet
Ende hovesch van zinen sinne:
+ Grote doghet addi inne;
| |
[p. 113] | |
3805
Hi andworde: ‘Vrient, te waren
In gheve om u dreghen niet ·ij· paren
Ende om dat ghi mi moocht ghederen.
Dinkets u goet, ghi zullets onberen
Also te blouwene die maghet
3810
Die ghi mesvoert hebt ende ghejaghet.
Wat hevet soe jeghen u mesdaen?
Menne soude ghene vrouwe slaen:
Van vrouwen comt ons alle ere.
Onberets ende ne doets nemmere!
3815
Ne latijs niet, ghi zullets tore
Hebben, ic sect jou wel te voren.
Het doet goet met ghemake leven.’ *
Die felle hevet andworde ghegheven
Ende seide: ‘Noch spreicti als een domme!
3820
Waerdi vroet, ghi voert al omme *
Van mi, dat segghic jou over waer:
Dor jou ne lietics niet een haer
Inne soudse blouwen ende slaen.
Ende wildijt ooc wederstaen
3825
Ic soude jou sulc een spel ooc leren
Ghi zout met scanden wederkeren
Ende het soude jou costen tleven!’
Mettien so hevet hi verheven
Die ghecele ende slouch die joncfrouwe
3830
Dies was bevaen met groten rouwe
In hare ansichte, dats mochte ontfarmen
Enen stene! Soe riep: ‘Wacharmen!
Edel rudder, dor uwe doghet’
Sprac die joncfrouwe ‘of ghi moghet
3835
So verledicht mi van desen!
Mach ic der groter slaghe ghenesen
Die ic van hem hebbe ontfaen
Ic wille in uwen dienste staen.
Doet dit in alre vrouwen ere!’
3840
Deer Walewijn seide: ‘Bi onsen here
| |
[p. 114] | |
Ic saelt doen scone joncfrouwe!
Bi rudderscepe, bi mire trouwe *
Gheift hi u meer enen slach
Daer an leecht zijn domesdach!
3845
Dat segghic hem te voren wel.’
Doe keerde hem omme die rudder fel
Ende hiet Waleweine, of hi wilde
Dat hi hem decke metten scilde.
Doe decten si hem uptie wile.
3850
+ Hen vloghen noit twe pile
Daer men mede sciet in boghen
So zere als si te gader vloghen:
Sine speilde[n] niet ter faelgen! *
Vanden halsberghe alle die maelgen
3855
Faelgierden als si hem onderstaken
Ende hare twier scachte braken.
Deen was den andren herde fel.
Die orssen waren bede snel:
Si canselierden ende vellen.
3860
Van zulke joste mochte men tellen
Hier na over menighen dach.
Ende als die rode rudder sach
Waleweine staen te voet
Verhueghede hem sin ende moet
3865
Ende waende wel [te] voren all *
Sijn leet ende zijn ongheval
Hebben verwonne[n]; hi [merde] niet: *
Hi trac zijn zwaert. Walewein ziet
Ende hi was verhueghet zere
3870
Ende seide: ‘Vrient, bi onsen here
Ic wane, wi sullen onlanghe dinghen.’
Doe trac hi tswaert metten ·ij· ringhen
Dat ghi wel hebt horen nomen;
Entie twe rudders zijn comen
3875
Te gader. Nu laets Gode wouden:
Die veghe es, hi moet ter mouden
| |
[p. 115] | |
Alsene God niet langher ne spaert. *
Deer Walewein adde zijn zwaert
Ghetrect: het moeste nature pleghen *
3880
Ende hevet den roden ghesleghen
Dat hi den helm altemale
Cloofde ende den hoet van stale
Neder toten tanden duere. *
Doe quam gheronnen dor de [scuere] *
3885
Die hersene ende dat rode bloet
Dat updie arde wederstoet. *
Doe moesti tumen omme lanc.
Deer Walewein seide: ‘God hebs danc!
Mijn zwaert hevet hem gheproevet wel *
3890
An desen roden rudder fel:
Ic macher mi wel toe verlaten.
Waer omme soudic den gonen haten
Diet mi gaf? Hi es ghetrouwe.’
‘Danc hebt, rudder,’ sprac die joncfrouwe
3895
‘Mettesen slaghe bem ic ghenesen.
+ Ic wille jou dienst wijf gherne wesen:
Ghi hebt mi gewroken wel
Jeghen den roden rudder fel
Die mi met sorghen dede leven;
3900
Ende een mijn broeder, die es bleven *
Vor hem doot, een rudder coene.
Inne ghecreech noyt ander zoene
Danne ghi saghet up desen dach:
Zwaer verdriet ende menighen slach
3905
Dat was die zoene die hijs mi dede.’
Doe ghinc Walewein ter zelver stede
Daer die rudder lach ghewont
Ende zere ziec ende onghesont
Ende dede hem den helm of ende sach
3910
Of hi yet jeghen hem spreken mach:
Hi lach in ommacht vandien slaghe.
Walewein leide nauwe laghe
| |
[p. 116] | |
Of hine yet mochte ghenesen:
Sijns selves helm nam hi te desen
3915
Ende lieper mede ter riviere
Ende haelde water ende laefdene sciere
Den rudder ende als hie bequam *
Vander ommacht, Walewein nam
Die wonde ende loocse metten handen.
3920
Die gone sprac binden tanden:
‘Edel rudder, ic bidde ghenaden *
Ic hebbe ontfaen van minen mesdaden
Penitencie die mi es te zwaer.
Ic hebbe der doot over menich jaer
3925
Verdient ende nu es soe comen.
Ghi hebt mi mijn lijf ghenomen:
Dat es bi minen sculden wel’
- Sprac die rode rudder fel -
‘Mine mesdaden ne zijn niet clene: *
3930
Al waert an dese joncfrouwe allene
Ic hebs verdient ende mekel mere.’
Doe sprac deer Walewein die here:
‘Vrient, so lates jou berouwen
Ende roept ghenaden up onser vrouwen.
3935
So mach uwer zielen goet raet
Werden, na dien dat met jou sta[et]: *
Ghi hebt emmer jou lijf verloren.
Ende laet jou berouwen alte voren
Dat ghi der joncfrouwen hebt ghedaen.’
3940
Die rode rudder andworde zaen:
‘Waendicker mede te ghenaden
+ Comen, ic soude van minen mesdaden
Ghaerne te jou te biechten gaen.
Maer ic hebbe so vele mesdaen:
3945
Cume wert mire zielen raet.’
‘Neen, alder warelt mesdaet’
Sprac Walewein ‘es harde clene
Jeghen die Gods ghenaden allene.
| |
[p. 117] | |
Dies bedinct jou wel te voren:
3950
God die wert dor ons gheboren
Hi ontfinc dor ons bittre wonden;
Hi mach u wel van uwen zonden
Quiten: secse al uut ende uut
Jou biechte, nu al over luut.
3955
Vrient, ne laet jou niet bedwellen *
Den groten duvel uter hellen.
Doedi dat, so sidi vroet.’
‘U raet dinct mi wesen goet’ *
Sprac die rudder die daer ghewont
3960
Lach ‘ic wille jou maken cont *
Mine mesdaet groot ende clene!
Die berouwen mi, maer allene
Hebbic vele te merren rouwe:
Daer heden dese scone joncfrouwe *
3965
Quam spelende uut haren hove
Ende een hare broeder van groten love *
Een jonc rudder ende een coene
Ende een staerc van zinen doene- - - -
Dese reet bi haerre zide:
3970
Si songhen ende waren blide
Ende voeren meyen harentare
Al spelende ende ic wards gheware
Als si quamen in een wout
Daer voghelkine menichfout
3975
Songhen ende dreven spel’
- Sprac die rode rudder fel -
‘Here, dit berouwet mie!
Met mi quamen rudders drie:
Elkerlijc hevet ene joncfrouwe
3980
Die es bevaen met groten rouwe:
Zi sijn tonghemake zere. *
Ic segghe jou waer omme, here
In dien dat ghijs ghelovet:
Si werden alle drie gherovet
| |
[p. 118] | |
3985
Haren mannen ende haren maghen! *
Daer si ooc alle toe saghen
Naemwise; dies ne lieten wi niet.
+ Ende dese joncfrouwe die ghi hier ziet
Hare dedic grote pine daer. *
3990
Wi hebben gheweset ·xx· jaer
Scakers ende mordenaren.
Wine lieten ons noyt enen ontvaren
Daer wine vonden, wine daden hem pine.
Nu es mi die quaetheit anschine
3995
Here, ende nu hebbics rouwe.
Ende als ic dese scone joncfrouwe
Sach, doe voeric hare bet naer
Ende doodde haren broeder daer:
Inne wiste noit wat ic hem weet! *
4000
Haer selven dedic menich leet
Ende gaf hare menighen zwaren slach.
Ic bidde jou, here, oft wesen mach
Vraecht hare of soet mi wille vergheven.
Mine drie ghesellen die zijn bleven
4005
Achter ende souden mi bevreden *
Saghen si yem[en] comen ghereden *
Omme te haelne die joncfrouwe.
Comen si, here, bi mire trouwe
Si nemen jou tlijf, dat wetic wel:
4010
So quaet zijn si ende so fel; *
Si mickens lettel dat si jou toren
Doen: nu wachtets jou te voren.
Ghine hebt hier gheen langher sparen!
Sijt dat si jou bi mi bevaren
4015
Ghi moet emmer jou leven laten. *
Mi ware leet, bi caritaten
Soude jou yet bi mi messchien.’
Deer Walewein andworde mettien
Ende seide: ‘Ghi sect alse die goede.
4020
Die rike God dor sine omoede
| |
[p. 119] | |
Moete jou vergheven all emesdaet.
Edele joncfrouwe, nu hebt raet’
- Sprac Walewein - ‘dor uwe ghenaden
Ende vant mi ene bede ghestaden
4025
Dor uwes broeder zielen wille!’
Die joncfrouwe ne zweech niet stille
Als soe dat horde, ende seide: ‘Here
Ghi doet jou selven grote onnere *
Dat ghi mi bidt, ghine heet mi:
4030
So wat saken so het si
Ic salse jou doen, bi mire trouwe!’
‘So biddic jou, wel scone joncfrouwe
Dat ghi verghevet alle mesdade
+ Desen rudder dor uwe ghenade
4035
Die hi hevet jeghen u mesdaen.
Bedi het es also vergaen:
Jou ne maechs werden ander wrake
Hen si dattene die duvel trake
Indie pine vander hellen
4040
Daer die arme ziele quellen.
Dies ne werdi niet te bet ghenesen.
Nu beraet jou van desen
Ende vanter mede verlossen sciere
Uter pine vanden helschen viere
4045
Uwes broeders ziele ende srudders mede.
Dor God ghevet mi dese bede;
Dies biddic jou up rechte trouwe.’
Doe andworde die joncfrouwe:
‘Hi hevet mi brocht in groter noot
4050
Ende minen wel lieven broeder doot
Dien ic minde vor alle die leven;
Maer die bede willic jou gheven
Ende vergheven die mesdaden
Dat mijns broeders ziele te ghenaden
4055
Met onsen here moete comen.’
Die rudder hevet een stro ghenomen
| |
[p. 120] | |
Also cranc alse hi daer lach
Ende seide: ‘Joncfrouwe, up desen dach
Biddic jou vriendelijc ghenaden
4060
Ende verghevet mi mine mesdaden.’
Entie Joncfrouwe heveten ontfaen
Vandat hi jeghen hare hadde mesdaen
Ende andworde hem tien stonden:
‘God vergheve jou alle zonden
4065
Die dor ons coos die bitter doot.
Ghi hebt mi brocht in groter noot
Here rudder, ende in zulker pine
Daer mi in staet te zine
Hier na over menighen dach.’
4070
Walewein was blide als hijt sach
Dat also die scone joncfrouwe
Hadde vergheven met goeder trouwe
Den ridder alle zine mesdaet
Na sinen sin, na zinen raet.
4075
Daer na begonsti zere breken
Want hi qualijc mochte spreken.
Dus lachi ende zweech al stille.
Echt vraechdem Walewein wat hi wille
Ende of hi anders yet begaert.
4080
+ Nochtoe andwordi metter vaert
Die rudder die daer lach so cranc:
‘Ja ic’, seit hi ‘messanc
Mochti mi ghehelpen daer of;
Ende doet mi up een kerchof
4085
Graven, here, dor uwe doghet.’
Deer Walewein seide: ‘Of ghijt doen mog[het] *
Ghelooft mi dan dat ghi te mi
In so wat steden dat het si
Sult comen als ic jou vermane.’
4090
Die rudder sprac, na minen wane: *
‘Ic comer gherne, hebbics de macht;
Ende jaens mi die Gods cracht
| |
[p. 121] | |
So salict doen bi mire trouwe.’
Deer Walewein seide: ‘Bi onser vrouwen
4095
Ic sal ooc doen dat ghi begaert
Sijt dat God mijn leven spaert.’
Hi nam aerde, daer hi stoet *
Onder zinen rechtren voet
Ende seide: ‘Nu gaept, in Gods name
4100
Ic moneghe jou, dat moete bequame
Gode zijn ende zire moeder mede.’
Dus staerf hi daer ter zelver stede *
Ende hevet zinen ende ghenomen.
Nu zijn die ander drie daer comen
4105
Also ghehende ende so bi
Dat Walewein, die rudder vri
In ghere wijs ne mochte ontvlien.
Hi ghereedde hem mettien
Ende sat up Gringolette zijn paert.
4110
Al bloot addi ghetrect tswaert
Daer hi hem mede soude ter were
Setten; hi was sonder spere *
Want hi hadt al daer te broken
Daer hi die joncfrouwe adde ghewroken
4115
Over den roden rudder fel:
Ic seit jou eer; nu weit dijt wel
Hoe die zaken toe zijn comen.
Deen vanden drien hevet vernomen
Die daer up Waleweyne wilde
4120
Dat hi hem decte metten scilde;
Ende hi sach zinen gheselle doot:
Dies haddi den rouwe groot
Ende hi peinsde, hi salne wreken.
Dus quam hi al sonder spreken
4125
Vaste toe, slaende metten sporen
+ Omme te wrekene sinen toren
Up Waleweine met groter cracht.
Ter steke hilt hi zinen scacht
| |
[p. 122] | |
Daer hine mede dor steken wilde.
4130
Walewein decte hem metten scilde
Ende hilt bloot zijn goede zwaert
Ende slouch den scacht ontwe tervaert.
Binnen desen es die ander comen *
Ende hadde hem gherne tlijf ghenomen:
4135
Al dies ghelike so dedi dien.
Doe quam die leste vanden drien:
Hem dochte dat hi was verlet.
Dese hevet Waleweine so onset
Metter steke die hi hem gaf
4140
Dat die maelgen vloghen af
Vanden halsberghe te menigher stede
Ende hadde wel na hem zelven mede
Uten sadele ghedraghen.
Dander twe ooc niet ne daghen
4145
Sine trecken zwaerde sonder scelden
Ende reden bet an ende wilden ghelden
Waleweine sine achterstelle
Om te wrekene haren gheselle.
Dies was drouve die joncfrouwe
4150
Ende bat Gode met goeder trouwe
Over Waleweine den here
Dat hi moeste bliven in zine ere
Jeghen die drie up desen dach.
Ende als die joncfrouwe sach
4155
Waleweine in zulker noot
Doe dreef soe den rouwe groot
Ende wranc hare hande ende trac hare haer
Ende dreef wel groot mesbaer;
Soe seide: ‘Ic bem in meerre noot
4160
Dan doe ic minen broeder doot
Heden sach slaen vor minen oghen!
Hoe sal mijn herte dat ghedoghen
Dat ic sie desen rudder sterven?
Ic sal dor hem slives derven
| |
[p. 123] | |
4165
Ende werden van minen sinne onvroet!’
‘Edele joncfrouwe, siet wat ghi doet’
- Sprac Walewein - ‘drivet ghenen rouwe
Dor mi, bi gherechter trouwe
In hebbe ghene dinc die mi daert.’
4170
Mettien so verdrouch hi tswaert
Ende gherochter enen metten slaghe
+ Dattene daer ne man no maghe
Nemmermee ghehelpen mochten:
Hi ruumde tghereide ende sochte
4175
Die arde sciere sonder beide. *
Nu hoort wat der Walewein seide:
‘Van desen hebbic vasten vrede.
Mi dinke, al sonder yemens bede
·Xl· jaer ende ·xl· daghe
4180
Gaf hi mi verde tesen slaghe!
Ic macher mi wel toe verlaten.’
Entie gone diene haten
Ghinghen hem an met omminnen.
Ic wane, si zullen lettel winnen
4185
Comt Walewein in zijn ghedochte.
Die ene haelde uut ende hi brochte
Weder verlaysiert zijn paert
Te minen here Walewein waert
Daer ic heden eer of sprac.
4190
Want hi den here Waleweine stac
Ende gherochtene wel ter cure
Ende stac hem den scilt al dure
Dat wederstont up die curie. *
Walewein sprac: ‘Sinte Marie
4195
Helpt mi, vrouwe: ic hebs te doene
Jeghen desen rudder coene!
Waren mine wapine niet so vast
Ic hadder an enen quaden gast;
Dies machic hem wel ghetrouwen.
4200
Maer ic hope het sal hem rouwen!’
| |
[p. 124] | |
Mettien so verdrouchi tswaert
Ende slouch den scacht ontwe ter vaert
Vor sine hant in drien steden.
Ende den rudder van fellen seden
4205
Gherochti met enen slaghe
Dat hem binnen den derden daghe
Der hooftzwere niene mochte ghebreken:
Hi viel ter aerden sonder spreken
In ommacht vanden groten slaghe.
4210
Die gone seide: ‘Biden goeden daghe!’
Die daer achter hilt al ghesont
‘Nu hebdi toter doot ghewont
Mine gheselle, die zijn doot. *
Dies hebbic den rouwe groot
4215
Ende ic moets emmer ghewroken wesen.’
Dus vergaderden si mettesen
Onder hem tween, die niet ne daghen.
+ Walewein was van groten slaghen
Dicken ghenesen uptien dach.
4220
Ende als die gone die gonder lach
Vander ommachten bequam
Ende hi Waleweins zwaert vernam
So ver[kin]dijt metten ringhen. *
Ende hi sprac mettesen dinghen:
4225
‘Lieve ghezelle, ziet wat ghi doet
Ghi pijnt al gader jeghen spoet.
Ic zie tswaert, ic kennet wel:
Het es utermaten fel;
Ghine moghet vor hem niet ghenesen!’
4230
Die gone andworde mettesen:
‘Suldi met dus ghedanen treken
Onse ghesellen helpen wreken *
Die hier ligghen ghesleghen doot?
Haddi ghezijn in zulker noot
4235
Sine hadden niet also ghesproken
Ghine waert eerlike ghewroken;
| |
[p. 125] | |
Dies mochti wel an hem ghetrouwen.
Ende so mochte ons beeden rouwen
Soudsi onghewroken bliven;
4240
Men soude segghen: ‘Gone keytiven
Lieten hem enen rudder dwinghen.’
Weten ons wachten van zulken dinghen.
Nu sit up ende vant verdraghen
Jou seer, ende laet jou niet versaghen:
4245
Al hebdi enen slach ontfaen
So vant enen andren weder slaen
Ende laet ons onse ghesellen wreken!’
Die gone sat up al zonder spreken
Omme wrekene sinen toren.
4250
Deen van achter dander van voren
Ginghen si minen here Walewein ane.
Met groten steken met groten slane
So dadensi hem grote pine.
Deer Walewein peinsde al stillekine: *
4255
Mochti, hi souds zijn ghewroken
Over hem die die hoghe sproken
Eerst sprac, conste hijt vulbringhen.
Hi verdrouch tswaert metten ringhen
Ende seide: ‘Wacht u vandesen slaghe!
4260
Mach ic, biden goeden daghe
Ghi zult onlanghe vor mi staen.’
Entie gone andworde zaen:
‘Om u dreghen ne ghevic niet.
+ Met minen zwaerde dat ghi hier ziet
4265
Salic jou emmer nemen tleven!’
Walewein hevet tswaert verheven:
Hi slouchem thovet of dat vlooch!
Hi seide: ‘Maria, die noit ne looch
Nu moetijs hebben lof ende da[nc]! *
4270
Dese rudder, al maectijt lanc
Heift zinen gheselle wel ghewroken
Eerlike met hoghen sproken
| |
[p. 126] | |
So dat mer of spreken mach:
Hier na over menighen dach
4275
Sal mens hem segghen prijs ende ere.’
‘Het es recht, bi onsen here!’
- Sprac die gone die den slach
Eerst adde, als hi versach
Dat zijn gheselle was bleven doot -
4280
‘Ghi adt den hoghen moet so groot!
Ghi adt wel vor tswaert ontstaen
Haddi minen raet ghedaen:
Ghi adt jou leven wel behouden.
Hen es niet bi minen scouden
4285
Dat ghi dus zijt bleven doot.
Duer jou hebbic den rouwe groot
Ende om mine andre twe ghesellen *
Die doot zijn. Wie machic tellen
Minen rouwe, of die mi raet
4290
Ghevet nadien dat met mi staet?
Ic hadde wel goeds raets te doene:
Dese rudder dinct mi so coene:
Weric mi, ic bem verloren
Jeghen hem, dat weet ic te voren;
4295
Ende te vliene hebbic ghene macht.
Waer dese rudder also bedacht
Of ic ghenaden an hem sochte
Dat hem danne mijns verdochte
Men sout hem prisen emmermere.
4300
Ic saels ooc prouven bi onsen here.’
Mettien beetti vanden paerde.
Vore Waleweine uptie aerde
Viel hi neder in knie ghebede
Ende seide: ‘Dor uwe edelhede
4305
Here rudder, hebt mijns ghenade!
Ic wille werken bi uwen rade
Ende der quaetheit ave staen
Die ic hier vormaels hebbe ghedaen; *
| |
[p. 127] | |
Ende ghelove jou bi mire trouwe
4310
+ Dat nemmerme vrouwe no joncfrouwe
Dor mi ne comt in pinen mere.
Laet mi levende, lieve here
Dor God ende duer uwe ghenaden!’
Der Walewein seide: ‘Uwe mesdaden
4315
Sijn groot die ghi hebt mesdaen;
Maer wildijs noch in boeten staen
So mach uwes wesen raet.
Nadien dat ghescepen staet
Ic hadde jou emmer tlijf ghenomen.’
4320
‘Ic wils an u zelven comen’
Sprac die gone die den vrede
Wel gherne nam up die stede.
‘Doet danne dat ics seker si’
Sprac Walewein, die rudder vri.
4325
Doe haesti ende vinc ten zwaerde
Ende leid vor Waleweyn up daerde
Ende hi seide: ‘Here, ic bem ghereet
Te doene sekerhede ende eet
Van al dien dat ghi begaert.’
4330
‘So heft up jou hant ende zwaert
Up dese hilte wel ghereet; *
So salic u staven den eet
Dat ghi zult eren die heligh kerke *
Ende starken Gods ghewerke
4335
Ende helpen weduwen ende wesen;
Ende alle die ghi vint in vresen
Die bescudt ende set jou daer voren
Om te wrekene haren toren;
Ende ghelovet mi bi uwer trouwen
4340
Dat ghi desen drien joncfrouwen
Sult helpen dat si weder comen
Daer si teerst waren ghenomen;
Ende alder quaetheit ave staen
Die ghi hier vormaels hebt ghedaen.
| |
[p. 128] | |
4345
Dat ghelovet mi altevoren.’
Die ander hevet hem ghezworen
Wel te houdene bi zire trouwe.
‘God gheves jou cracht ende onse vrouwe!
Up dat so salic jou laten gaen
4350
Ende vergheven dat ghi hebt mesdaen
Up dat ghi dese sake doet.
God gheves jou cracht ende spoet!’ *
Aldus versciet daer die strijt.
Nu waert wel herberghens tijt
4355
Want die zonne die ghinc onder.
+ Die twe rudders - hens gheen wonder -
Si adden wel der rusten noot.
Die andre die daer ligghen doot
Si moeten bliven boven der aerden.
4360
Entie leveden, si begaerden
Herberghe te soekene, wist si [waer]. *
Sine hadden gheen langher letten daer:
Sullen si bi daghe comen
Ter herberghen die hem mochte vromen
4365
Of daer si ghenade hebben mochten
So waert tijt dat sise sochten;
Want daerne was ghene bi
Up ene mile. ‘Haesten wi’
- Sprac Walewein - ‘ende laet ons varen
4370
Dapperlike al sonder sparen
Daer wi herberghen moghen.’
Die joncfrouwe began verhoghen
Die des daghes was te blouwen;
Soe seide: ‘Here, bi mire trouwen
4375
Hier woont emmer, in weet waer
Up ene mile of also naer
Mijns vader broeder, een mijn oom.
Nu maerct wel ende nemet goom
Of ghi ons daer raet te vaerne:
4380
Hi saghe mi uter maten ghaerne.
| |
[p. 129] | |
Ic bidde jou dat ghi daer met mi
Vaert.’ ‘Bi Gode, joncfrouwe, dat si’
- Sprac Walewein - ‘ic doet ghaerne.’
Doe noodde hi mede te vaerne
4385
Den rudder entie ·iij· joncfrouwen.
‘God lone jou, here, bi mire trouwen!’
- Sprac die rudder - ‘ic ne does niet:
Over de riviere die ghi hier ziet
So salic herberghen te nacht
4390
Eist dats mi jan die Gods cracht. *
Ic sal ooc dese ·iij· joncfrouwen
Met mi leden, bi mire trouwen.’
Hi bevalne Gode ende zine ghespele. *
Wat holpe dat ic der talen vele
4395
Maecte? Si moeten emmer sceden.
‘Die rike God moete u gheleden!’
- Sprac Walewein - ‘ende emmer zijt vroet
Ende nemet ware dat ghi wel doet
Dat ghi ghelooft hebt ende ghezworen.’
4400
Hi seide, hi soude. Doe reet hi voren
Die rudder entie joncfrouwen naer.
+ Walewein bleef biden doden daer
Dien hi ghaerne ter aerden broch[te]. *
Het es so comen, hine mochte
4405
Vander joncfrouwen dus niet sceden
Hine moestse andersins gheleden
Daer soe te wesene begarde.
Deer Wal[ew]ein nam die paerde *
Die daer stonden zonder here
4410
Ende seide: ‘Joncfrouwe,’ min no mere
‘Dese paerde die ghi hier ziet
Ne willic achterlaten niet:
Is salse coppelen ende ghereden;
Te uwes ooms zulwise leden.
4415
Hets beter dan si waren verloren.’
Doe sette hi die joncfrouwe voren
| |
[p. 130] | |
Up tscoonste part dat hire sach
Ende hi sat up, so hi eerst mach
Ende voer wech herder dan den telt.
4420
Bi nachte over dat woeste velt
Voer Walewein met gonen parden
Ende metter joncfrouwe zire varden
Ende beval die dode dies si waren.
Dus quam der Walewein ghevaren
4425
Wel ene mile inde nacht.
Doe hordi grote here cracht
In ene buerch ende groot gheluut
Ende hi sach ter porten uut
Enen cnape van sconen leden
4430
Up een ors comen ghereden:
Het was dapper ende snel;
Ende selve was hi ghewapent wel
Vanden hovede toten voeten.
Eer si hem consten ondermoeten
4435
Groetene Walewein herde scone
Ende seide: ‘Alle die ingle vanden trone
Die moeten u gheven ghoden nacht!’ *
Die knape was wel bedacht
Al was hi tonghemake zere
4440
Ende seide: ‘God moete jou lonen, here!
Goeden nacht addic te doene.’
Doe vraechde Walewein die coene:
‘Hevet u ymen yet mesdaen
Knape? Dat doet mi verstaen; *
4445
Dies biddic u up hovescheit.
Of es dese burch beleit
Daer ic dit gheluut binnen horen? *
+ ....................*
....................
4450
....................
M ............gh ....
| |
[p. 131] | |
Daer es [bin]nen menich dr[ouve man].’ *
Der Walewein seide: ‘So sect mi [dan]
4455
Soete knape, dor uwe doghet
- Dies biddic of ghijt doen mogh[et] -
Waer omme dat si zijn so zere
Tonghemake.’ ‘Ic sect jou, here;
Dies ne willic laten niet:
4460
Indese burch die ghi hier ziet
Es droufheden vele mere
Dan ic ghesegghen mach, lieve here!
Ic segghe jou waer omme, twi: *
Die vander burch here si
4465
Hevet enen rudder tenen broeder
Gheen bet gheraecter no vroeder
Ne woont hier niewerinc ghehende *
Die es heden comen in meswende
Here, ende in groter noot:
4470
Hem es een zijn sone doot
Ghesleghen, hine weet wiet dede.
Ende ene joncfrouwe zijn dochter mede
Es hem ontfoert, sine weten waer.
Dies drijft hi rouwe ende mesbaer
4475
Ende hevet ghesent boden hare
Omme te vreesschene niemare
Of mer yewer yet of weet.
Here, nu bem ic ghereet
Ende soude varen aldesen nacht
4480
Ende vergaderen grote here cracht
Mijns heren mannen ende zine maghe
Ende wi souden morghen metten daghe
Varen soeken die joncfrouwe
Daer si om hebben groten rouwe.
4485
Hier omme hebsi groot mesbaer
Om dat si ne weten waer
Die scone joncfrouwe becomen si.’
Deer Walewein seide: ‘Nu varen wi
| |
[p. 132] | |
Vrient, ende laet ons weder keren
4490
Verhoghen alle die hoge heren:
Ic hebbe die scone joncfrouwe brocht
Die ghi morghin vro ghesocht
Sout hebben; knape, sietse hier *
+ ....................
4495
....................
....................
....................
.................qua(me)...
................... heren
4500
............. knape zien keren
............ (n) si wel zijn beleit
....... at hi hevet gheseit
.......... vernomen hevet daer buten.
[Die] here sprac: ‘Dar men yet sluten
4505
[D]ie porte?’ ‘Bi Gode, nenet niet’
- Sprac die knape - ‘here, ic liet
Uwes broeder dochter al hier bi.’
‘Soete knape,’ seiti ‘sech mi *
Waer soe es.’ ‘Here, binden hove.’ *
4510
Doe stonden up die rudders van love;
Met tortijtsen ende met stallechten
Scoten up knapen ende knechten
Ende vergaten allen rouwe:
Si ginghen bezien die joncfrouwe.
4515
Nu zijn si uter zalen comen
Die heren alle ende hebben vernomen
Waleweine entie joncfrouwe mede:
Dies waren si alle blide ter stede
Ende danctens vriendelike onsen here.
4520
Der joncfrouwen oom weende zere
Als hi zire nichten sach mesmaect;
Hi seide: ‘Nichte, ghi waert gheraect
Daer men u grote pine dede;
Dat machmen merken an uwe lede.
| |
[p. 133] | |
4525
Ic hope, ghi zult ghewroken wesen.’
Die joncfrouwe andworde mettesen:
‘Oom, ic bems ghewroken wel
Over den roden rudder fel
Ende over zine ghesellen mede
4530
Die mi die grote pine dede: *
Dies ne danct no min no mere
Danne namelike desen here
Dat ic mijn leven hebbe ondraghen.
Hi es van vele zwaerre slaghen
4535
Van hem vieren heden ontstaen;
Maer God danc, hets so vergaen:
Den drien heifti tlijf ghenomen
Ende die vierde es te ghenaden comen;
Dien hevet hi ghelaten leven
4540
+ [Ende si]nen evel moet vergheven *
[Omme d]at hi hem ghenaden bat; *
Anders [ha]ddi hem up die stat
Met zinen ghesellen tlijf ghenomen.
Siet here, die paerde waer si comen;
4545
Noch zijn si alle gheverwet root
Metten bloede, die daer doot
Ligghen ghesleghen bi onsen here!’
Doe worden si alle verhueghet zere.
Si waren blide om die joncfrouwe
4550
Dat soe aldus van haren rouwe
Was ontgaen ende weder comen.
Der joncfrouwen oom hevet ghenomen
Den here Waleweine ende seide: ‘Here
God moete jou lonen alre ere
4555
Dat ghi mire nichten hebt behouden *
Hare leven: het wart jou noch vergouden
Addi met ons yet te doene.’
Doe sprac Walewein die coene
Ende seide: ‘Here, God weet
4560
Hare vernoy dat es mi leet.
| |
[p. 134] | |
Ic wildict adde moeten doghen
Ende dat soe vor minen oghen
Die slaghe niene adde ontfaen.
Neware, God danc, hets so vergaen:
4565
Diet hare dede, hem es berouwen
Ende hi bat ghenaden der joncfrouwen
Vriendelike van sinen mesdaden.
Ic hope, hi es ter Gods ghenaden:
Want als hi ghevoelde zire wonden
4570
Doe beriewen hem zine zonden
Alle die hi oyte ghedede.
Zijn paert ende zire ghesellen mede
Ne wildic achter laten niet:
Ic hebse brocht. Nu beziet:
4575
Ic ghevese gherne der joncfrouwe
Over hare pine ende over haren rouwe
In dien dat soese wille ontfaen.
Haddic beter ghewin ghedaen
Ic gaeft hare gherne, in Gods name.’
4580
Die joncfrouwe seide: ‘Hets mi bequame
Van jou, ruddre! God onse here
Lone jou al goet ende alle ere
Die ghi mi heden hebt ghedaen.’
Drie knapen hebben die paerde ontfaen
4585
Ende ghincse leden up dat stal.
+ Die bliscap diene was niet smal
Die si hadden om die joncfrouwe.
Si vergaten allen rouwe
Ende zijn comen met deser tale
4590
Ende brochten Waleweine in die zale
Entie joncfrouwe neven zire zide.
Dor hare comste waren si blide.
Men dede Waleweine dat hi begaerde.
Twe cnapen knielden uptie aerde
4595
Den here Waleweyne te voren
Ende daden hem af coucen ende sporen
| |
[p. 135] | |
Ende ontgoordden hem zijn zwaert
Ende ontwapenden ter vaert
Den here Waleweine, des zijt ghewes.
4600
Ende als hi al ontwapent es
Der joncfrouwen oom was wel beraden:
Een par cleder met nieuwen naden
Brochtemen te hant vander snede;
Daer cleeddemen Waleweine mede:
4605
Roc ende surcoot so dedi ane
Dat rikelic was, na minen wane.
Dus hevet hine eerst ontfaen.
Men gaf water ende ghinc dwaen
Met bliden zinne in die zale.
4610
Men decte gone taflen wale
Met nappen ende met diere spisen.
Waleweine, den rudder goet van prise
Dedemen sitten ende die joncfrouwe
Die hi loste uut allen rouwe
4615
Int alre scoonste: hi was wel waert.
Ende der joncfrouwen oom quam ter vaert
Ende ghinc sitten neven zire zide.
Die heren waren alle blide
Also si met rechte wesen mochten.
4620
Die knapen quamen ende brochten
Die spise ende dienden wel met eren
Vor Waleweine ende vor dandre heren.
Die gone die de scotelen setten
Ic wane, si onlanghe letten
4625
Sine vernieuweden die spise.
Men diende daer wel in elker wise.
Planteit van wine so w[as d]aer *
Root ende wit, versch ende claer;
Dies dronken si alle dies begaren
4630
Ende die daer te hove waren.
Als si der spisen hare ghevouch
+ Hadden gheten ende ghenouch
| |
[p. 136] | |
Hevet men die amelaken up ghedaen.
Men haester mede, na mijn verstaen
4635
Om Waleweins wille dat hi soude
Hem rusten gaen ende slapen houde
Die hem sdaghes zere mesmaecte.
Maer ic wane hem lettel vaecte:
Hi adde vele meerre ghere
4640
Elre te zine daer hem dere
Wel mochte ghescien, zonder waen.
Ende als men up adde ghedaen
Doe ghinc men die bedde reden.
‘Scone joncfrouwe wi moeten sceden’
4645
Sprac Walewein ‘ic ende ghi.’
Die joncfrouwe andworde: ‘Twi *
Here rudder, wildi van ons sceden?
Het ware lachter groot ons beden
Ende mi alte voren mere.
4650
Ghine vaert nieuwer, bi onsen here
Van deser nacht, hen sal eerst daghen.
Ende rust jou vanden groten slaghen
Die ghi heden hebt ontfaen.’
Deer Walewein andworde zaen:
4655
‘Inne bleve hier niet om ghene have
Die mi aldie warelt gave.
Inne lette toten daghe niet:
Ten doden rudder, die ic liet *
Daer moetic emmer wederkeren.
4660
Ic sect alle desen heren:
Ic moest gheloven up mine trouwe
- Het horde jou nichte, die joncfrouwe -
Dat ickene helpe[n] soude ter aerde. *
Ic sal ooc doen dat hi begaerde
4665
Of ic loochende mire trouwe.
Ic ware bleven metter joncfrouwe
Ende met jou, ne ware dese zake.’
Doe waersi alle tonghemake
| |
[p. 137] | |
Om Waleweine dat hi so houde
4670
Van hem lieden sceden soude:
Dat was die rouwe die hem daert.
Der joncfrouwen oom hiet zijn paert
Ghereden: hi wilde met hem varen
Ende alle die binden hove waren
4675
Minen here Waleweine gheleden.
Die here seide: ‘Wine zullen niet sceden
Also helpe mi God, ic ende ghi!
+ Ghi sult morghen met mi
Weder keren ter joncfrouwen:
4680
Dies biddic jou met goeder trouwen.
[E]nde danne, eer wi zullen sceden *
[Sullen wi] die joncfrouwe gheleden
Te hars vaders die met groten rouwe
Es bevaen, bi mire trouwe:
4685
Hi werd danne verhueghet zere.’
Der Walewein seide no min no mere: *
‘Met mi sone vaerdi niet!
Ten doden rudder dien ic liet
Salic allene weder keren.
4690
Doet jou te paise met desen heren
Ende vant verhueghen die joncfrouwe
Die bevaen es met groten rouwe:
Dat es tbeste dat gh[i] doen moghet. *
Ic bidde jou, here, dor uwe doghet
4695
Doet mine wapine ghereden!
Hets tijt dat ic henen scede:
Inne mach hier niet langher beiden.’
Twe knapen ghinghen hem ghereiden
Sine wapine ende daedse hem ane.
4700
Een ander knape na minen wane
Haelde hem Gringolette voort.
Ende als die here dat verhoort
Dat hi emmer varen woude
Dedi van zelvere ende van goude
| |
[p. 138] | |
4705
Enen somer sciere ghereden
Ende seide: ‘Desen moeti met u leden;
Ende ·ij· knapen up ·ij· rosside
Die zullen neven uwer ziden
Varen entie ghevic u, here
4710
Om dat ghi mire nichten dese ere
Up desen dach hebt ghedaen.’
Deer Walewein seide: ‘Nu laet staen:
Jou goet ne begheric niet.
Maer der joncfrouwen die ghi hier ziet
4715
Ghevet hare, ic weets u danc.
Mijn beiden es hier alte lanc.
Aldit goet staet mi tonberne.
Maer weit ghi, wat ic name gherne? *
Enen scilt: die mine was duer steken.
4720
Daer ic die joncfrouwe soude wreken
Stackene mi dore een rudder fel;
Ne ware ic wrac mi selven wel
Over hem ende brac minen scacht ontwe.
+ Ghevet mi dit: inne wille nemmee
4725
Van u ende dies weet ic jou danc.’
Enen scacht stare ende lanc
Ende enen scilt gaf men hem ter ure
Ghevarwet met goude ende met asure:
Dien hevet der Walewein ontfaen.
4730
Die joncfrouwe es up ghestaen
Ende quam te Waleweine ter stont
Ende custene an sinen mont
Vor haren oom ende vor hare maghe
Daer si alle toe saghen;
4735
Bedi sone liet soes niet;
Ende seide: ‘Here, zwaer verdriet
So moetic doghen om dit sceden.
Die rike God moete jou gheleden
Als ghi niet langher hier wilt wesen!’
4740
Der Walewein andworde mettesen
| |
[p. 139] | |
Ende seide: ‘Ne drive ghenen rouwe!
Al varic wech, scone joncfrouwe
Ic hope, ic sal noch wederkeren.
Sijt te ghemake metten heren.
4745
Jou rudder willic altoos wesen.’
Deer Walewein hi sat mettesen
Up Gringolette, zijn goede paert
Ende nam orlof an zinen waert
Ende an al de heren inde zale.
4750
Si andworden alle temale
Die droeve waren om dat sceden;
Si seiden: ‘God moete jou gheleden
Waer waert so ghi henen vaert!’
Deer Walewein slouch met sporen tpaert
4755
Ende reet wech zere dan den telt. *
Ter poorten uut ende over tvelt
Reet hi wech met zire macht *
Twe milen: vordie middernacht
Quam hi den doden also naer
4760
Dat hi sach bernen bi hem claer
Tortijtsen ende stallichte vele
Ende hi horde singhen met luder kele
Kyrieleyson menichfout.
Der Walewein, die rudder bout
4765
Als hi dat horde reet hi daer
Stoutelike, sonder vaer
Om dat hijt bet wilde bezien.
Ende dat ne constem niet ghescien:
Dat scone licht, dies hi sach vele
4770
+ Ende die daer zonghen metter kele
Verloos hi, hine wiste waer:
Hen mach gheen mensche comen daer
Die lijf hevet, des zijt vroet
Daer God selve miracle doet
4775
Te scouwen sine verholichede.
Dus quam Walewein ter stede
| |
[p. 140] | |
Daer hi den doden rudder vant
Vor hem ligghende in dat sant.
Hine horde daer no clene no groot
4780
No creature die God gheboot
Sonder den doden dien hi liet
Ligghen als hi van danen sciet:
Also hevet hine vonden daer.
Doe beetti ende ghinc bedt naer *
4785
Den doden ende bant zijn paert
An sinen scacht ende nam zijn zwaert
Ende becrijtter hem mede int sant
Dat hem ne gheen Gods viant
Ne mochte ghenaken omme te deerne
4790
No weder in spele no in scerne:
Daer omme dedijt na zijn verstaen. *
Ende als hijt aldus adde ghedaen
Sat hi neder metter vaert.
Up zinen scoot leide hi zijn zwaert
4795
Al bloot ghetrect uter scede.
Pater noster ende zijn crede
Seidi menich over die ziele
Ende bevalse Sinte Michiele
Dat hise moeste bevreden.
4800
Dus sat Walewein ter stede
Biden doden dien hi wacht
Tote bider middernacht.
Lettel daer voren of daer naer
Doe so hordi groot mesbaer
4805
Herde dicke ende herde vele:
Hi hoorde crijschen metter kele
Bi wilen ende metten tanden
Ende daer toe groot gheslach van handen.
Die gone riep: ‘Ic bem verloren!
4810
Die ure dat ic was gheboren
Soe moet zijn vermaledijt!
Moeder, waerwaert dat ghi zijt
| |
[p. 141] | |
Dat ghi mi droecht, dies hebt ondanc!
Ende ghi mi hadt in jou bedwanc *
4815
Dat ghi mi helt, ic bems onvro
+ Ghine adt mi gheleert also
Dat ic dueghet adde verstaen:
So waric der pine ontgaen
Die ic moet doghen emmermere.
4820
Ende ghi mede, vader, here
Jou ghebeente moete quellen
Indie pine vander hellen!
Bi u [quam] ic in deser noot: *
Ghine achtet noit clene no groot.
4825
Wat quaetheden dat ic dede.
Ghine starket mi daer mede
Ende loecht daer omme ende waert blide.
Haddi mine lede ende mine zide
So te blouwen ende ghesleghen.
4830
Dat ic stille adde gheleghen
Ic hadde der quaetheit onboren
Die ic sider ende tevoren
Jeghen Gode hebbe ghewracht.
Hier in hebdi mi, vader, bracht
4835
Indeser noot, in deser pine
Daer mi langhe in staet te sine
Ewelike sonder keren!’
- Vant jou kinder wel leren *
Ghi rike liede ende ghi wise!.
4840
Hen sal u niemene mesprisen;
Dies zijt seker ende vroet: *
Sijt dat jou kint bi u mesdoet
Die boec wijst ons ende seit:
Die mesdaet wert up u gheleit.
4845
Wachtets u, so doedi wale!-
Doe horde Walewein dese tale
Vanden gonen die hem mesliet
So zere ende mettien hi ziet
| |
[p. 142] | |
Waer hem tvier scoot uter kele.
4850
Doe sach hi comen duvele vele
Bede met crauwelen ende met haken
Ende vaste anden gone traken
Ende an zinen gheselle die daer lach *
Dien Walewein uptien dach
4855
Hare beder lijf adde ghenomen.
Nu zijn si tote hem beden comen
Die gonder dreven groot mesbaer
Ende seiden: ‘Ghi hebt ons menich jaer
Ghedient: ghi zullets loon ontfaen!’
4860
Si ghincse steken ende slaen
Ende daden hem pine herde vele.
+ Elc toghede daer van zinen spele
Ende ghingher mede tsollen alle
Also men doet met enen balle
4865
Ende daden hem wel groot verdriet.
Walewein vervarde hem, als hijt ziet
Dat si hem naerre mochten comen.
Mettien heifti tswaert ghenomen
Tusschen appel ende hilte wel
4870
Ende seide: ‘Ghi zijt den tween so fel:
Waerdi also te mi waert comen
Ghinct mi te scaden ofte vromen
Ic soude weten wat ghi begaert!
Of ic leendere enen mijn zwaert:
4875
Hi souds ghevoelen dit naeste jaer!
Nochtan blivedi mi liever daer
Danne ghi mi naerre comt, entrouwen!’
Hi beval hem Gode ende onser vrouwen
Ende hi seindem metten zwaerde:
4880
Die duvele vloen hare vaerde
Noort oost ende dreven groot ghescal;
Die twe solletsi als enen bal
Daer si omme waren comen.
Ende der Walewein hevet vernomen
| |
[p. 143] | |
4885
Den dach die uten hemele spranc;
Hi seide: ‘Onse here hebs [danc] *
Dat ic mijn leven hebbe ontdraghen!’
Hine wilde daer niet langher daghen.
Den doden leidi up zijn paert
4890
Ende hi reet wech metter vaert
Al daer hi ene capelle sach an tsant:
Daer beti neder altehant
Ende droucher binnen zinen gheselle.
Doe clopter der Walewein ene belle
4895
Daer soe hinc: een pape es comen
Ende hevet Waleweine vernomen
Ende vraechde hem wat hi begaerde.
‘Laet ons helpe[n] ter aerde *
Desen doden: hets wel ghedaen.
4900
Ende vant ons messe singhen saen.’
‘Wie sal mi dienen?’ ‘Dat salic wesen’
Sprac Walewein ‘ic can wel lesen;
Dies ne bem ic niet an dole:
Ic ghinc ·vij· jaer ter scole
4905
In mine kintscheit.’ Dat was waer.
Die pape gheerwede hem daer
Ende [sanc] messe over die ziele *
+ Ende bevalse Sinte Michiele.
Doe ghinc Walewein metten zwaerde
4910
Ende maecte enen pit in daerde
Ende dede zine hovescheit
Daer hi den doden rudder in leit
Ende seide: ‘Hier quitic mine trouwe.
Ic bidde Gode ende onser vrouwe
4915
Dat soe jou ziele moete bewaren!’
Doe sat hi up al sonder sparen
Ende voer soekende die joncfrouwe
Die hi ghelovede up zine trouwe
Den coninc te bringhene die hem tswaert
4920
Gaf, dat menigher marc was waert:
| |
[p. 144] | |
‘Want hijt mi hoofschelike draghen liet
Als ic van zinen hove sciet.
Hi dede mi grote hovescheit.
Jane dadic dan grote dorp[er]heit *
4925
Soudict hem onvergouden laten?
Neen ic niet bi caritaten!
Al soudicker om dolen ·vij· jaer
Ic sal noch gheraken daer
Die coninc seide dat soe si
4930
Inden casteel van Endi
Die hi minnet also zere.’
Dus voer Walewein die here
Den wech vor [h]em met ghenende: *
Menich foreest ende menich ellende
4935
Reet hi duere ende menighe woestine
Daer hi doghede grote pine
Meer dan ic ghesecghen mach.
Daer na quam hi up enen dach
Daer hi ene riviere vant
4940
Ende sach over an tander lant
Enen casteel die scone stoet.
Doe peinsdi in zinen moet:
‘Tote daer salic neven dese riviere
Varen.’ Maer haddi hare maniere
4945
Ghekent, hi hadde bet of ghereden: *
Soe was van herde fellen seden!
Al was twater boven claer
- Dat segghic jou al over waer -
Het was onder herde fel.
4950
Dat suldi ooc noch heden wel
Hore[n] een deel van haren zeden. *
Als hi aldus adde ghereden
Walewein ene goede wile
+ Om de mate van ere mile
4955
So es die edel rudder comen
Daer hi vor hem hevet vernomen
| |
[p. 145] | |
Ene brugghe ligghende dwers
Der riviere. Hen was noit scers
Ghesmet van ysere no van stale
4960
Also scarp - dat weet ic wale-
Alse die brugghe was upden cant
Die deer Walewein vor hem vant:
Dies haddi int herte rouwe.
Hi sprac: ‘Maria, scone vrouwe
4965
Es dit die brugghe daer men vaert
Over? Ic wane wel, mijn paert
Hevet liever tswemmen na minen waen
Dant dese brugghe soude over gaen:
Hen mochte niemen daer over bringhen.’.
4970
Doe beti of mettesen dinghen
Ende vergorde vaste zijn part
Ende ghereedde hem ter vaert
Over die riviere te varne.
Ic rieds hem bed tonbarne: *
4975
So soudi ooc, ware hi vroet!
Walewein bepeinsdem daer hi stoet:
‘Dese riviere es mi oncont:
Ic wille ooc tinten naden gront
Of mer over mochte [riden]’. *
4980
Doene wildijs hem niet vermiden:
Hi hevet in zine hant ghenomen *
Sinen scacht ende es comen
Tote up der rivieren cant.
Daer tinte hi neder alte hant.
4985
Metten scachte om den gront
Die hem teerst was oncont.
Hi mochte cume een wort spreken
So sach hi zinen scacht ontsteken:
Waer so hem twater yet ghenaect.
4990
So verbernt hi ende verblaect
Algader tere couder cole.
Doe was deer Walewein in dole
| |
[p. 146] | |
Ende seide: ‘Here, hoe mach dit wesen?
In horde noit singhen no lesen
4995
Van zulken wondere als ic zie *
Hier vor mi; dat dinke mie!
Ic sal vander rivieren tpaert
Leden: al ghinc ic achter waert
Ic wane, ic soude mine scene steken; *
5000
+ Ende viel ic upwaert, ic soude breken
Mine nese, dat dinke mi hier.
Dit water bernt als een vier
Entie brugghe diere leghet dwers
Dinct mi scarper danne een scers.
5005
Dies bem ic drouve in minen moedt: *
Ic waent mijn ongheval al doedt.
Wet God, ic moet weder keren
Onghearent met onneren
Enties nemach ic niet ghenesen.
5010
Here God, wat sal mijns ghewesen?’
- Sprac Walewein- ‘ave Marie!
Eist elfs ghedrochte of toverie
Dat ic zie ende dat mi dwelt?’
Ende als die blaexeme was ghevelt
5015
Vor hem in die riviere, daer *
Tere ander stede, daert water claer
Was, es deer Walewein comen *
Ende hevet sinen scacht ghenomen;
Hi seide: ‘Ic sal al over al
5020
Vanden proeven mijn gheval:
Al es twater gonder fel
Dit es tghewat, wanic wel.
Ic saelt weten, moetic leven.’
Hi hevet [sinen] scacht verheven: *
5025
Daer hi twater sach so claer
Daer stac hi metten scachte naer.
Eer hi den watre conste ghenaken
Sach hi den scacht ten ende blaken
| |
[p. 147] | |
Ende verbernde metter vaert
5030
Tote over de medewaert.
Dies hi verdrouvet zere
Ende seide: ‘God, wel lieve here
Bi wat saken mach dit wesen?
Ic ne hadde niet ghelooft van desen
5035
Te voren; nu moetict over waer *
Houden: dies es mi therte zwaer.
Ic bidde den riken God ghenaden
Ic sie wel dat mine mesdaden
Sijn groot; dat mach ic merken wel.
5040
Dit water dinct mi zijn so fel
Inne can hem niewer ghenaken
Hen wille mi bernen ende blaken!
Entie brugghe diere leghet dwers
Soe es scarper dan ·i· scers
5045
Daer ic over varen soude.
+ Die mi gave ·c· marc van goude
Sone soudic niet durren bestaen
Dat ic daer over zoude gaen
Teser brugghe: ic ware verloren;
5050
Dat weet ic sekerlike tevoren.
Nochtan waric mi liever doot:
Mijn lachter zoude zijn te groot
Ende ic ne durste nemmermere
Comen vor Arture minen here
5055
Eist dat hi van minen verneye
Weet; ende caent ooc mijn here Keye *
Ghevreesschen so ware mijn lachter mere!
Ghenaden, God, wel lieve here
Waer omme hebdi mi dus ondaen?’
5060
Mettien sach hi vorem staen
Ene linde, ne bore verre.
Walewein die droeve ende erre
Was, sat up zijn paerd *
Ende hi reet ter linden waert
| |
[p. 148] | |
5065
Al drivende wel groot mesbaer. *
Bindesen wert gont water claer
In die riviere, alst ware gout.
Walewein die menichfout
Mesbaerde nam des waters goom *
5070
Ende seide: ‘Bi Gode, het was een droom
Dat mi quam in minen moet!
Twater es reyne ende goet:
Het loopt hier vor mi so clare.
Bedi werdic wel gheware
5075
Het was een droom, wetic wel.’
Deer Walewein, die rudder snel
Die reet upter riviere cant
Die met zinen voeten vant
Twater ende bescoudde hem zere:
5080
Die blaexeme scoot also soe ere
Hadde ghedaen neven den scacht!
Ende Gringolet trac bet acht:
Waersi also staende bleven
Si adden bede verloren tleven
5085
Ende hadden verberndt altemale
Sonder enighe wedertale.
Dies zijt seker ende vroet!
Walewein was drouve in zinen moet
Als hi met rechte wel wesen mochte.
5090
Hi was in menighen ghedochte;
Hi seide: ‘Al drivic groot mesbaer
+ Ic ne hebbe te bet niet ·i· haer:
Ic salden rouwe laten varen.’
Doe reet hi wech al sonder sparen
5095
Tote hi quam der linden bi
Der Walewein, die rudder vri: *
Die bezach hi wel an elke side.
Die telghe die waren wide
Gheleet ende wel ondaen.
5100
Si hadden een scone plein bevaen.
| |
[p. 149] | |
Men mochter vele segghen of!
Die linde stont in een vrijthof
Met enen mure al omme belopen.
Doe begonste Walewein hopen
5105
Dat hi soude vreesschen sciere
Bi wat saken die riviere
Also bernde ende hare mes[liet]. *
Dus reet hi vort ende ziet
Een portkijn ant hof ondaen
5110
Ende binne den mure sach hi staen *
Scone crude menighertiere
Die roken vanden egglentiere: *
Daer rooc soe niet ghebose! *
Ooc stont daer menighe scone rose
5115
Acoleyen ende violetten
Lelien die gherne smetten *
Dier stont daer een groot deel.
Dus quam Walewein in dat prayeel
Dat niet scoonre mochte wesen
5120
Daer beette hi neder mettesen
Ende moeste herberghen daer:
Hine was in ·vij· milen naer
Ghene herberghe die hem mochte vromen *
Of [te] ghenaden mochte comen *
5125
Hine adde gheweist over die riviere
Die berrent altoos ghelijc den viere:
Daer mochti qualike over comen.
Mettien heifti trensoen ghenomen
Dat hem tiser bleef in de hant
5130
Daer hi Ghringoletten an bant:
Hi wranct vor hem in die aerde.
Walewein sprac te sinen paerde:
‘Gringolet, ghi moet hier staen
Een stic, dan zuldi weder gaen
5135
In dit prayeel, in dit vrijthof.
Ic sal u steken den breidel of.
| |
[p. 150] | |
Ghi zijt hier herde wel gheraect.’
+ Nochtoe ne weet hi, wat hi maect:
Hem vaecte so dat hi uptie aerde
5140
Wel na viel, die onvervaerde.
Die rouwe vullede hem den moet:
‘Sijt mi quaet of zijt mi goet
Des slaeps ne staet mi niet tonberne!
Drouve herte die slaept gherne.
5145
Ic waent mijn ongheval al doet.’
Hi souds onberen, wari vroet
Ende wisti watter hem of comen soude.
Sine scilt die met goude
Was ghevarwet heifti ghenomen:
5150
Onder die linde es hi comen
Ende wierpene indat groene gras
Daer menighe scone bloeme was;
Hi leider thovet in ende wert zaen
Met enen soeten slape bevaen.
5155
Daer sliep hi ene corte wile:
Men mochte niet ene alve mile
Gaen; binnen dien es comen
Die vos Roges ende heift vernomen
Waleweine in zijn vrijthof
5160
Daer hi here ende voghet of
Hadde ghezijn menighen dach.
Ende als hi Waleweine versach *
- Nu moghedi horen wat hi dede:
Al lise so quam hi ter stede
5165
Daer Walewein lach mettesen dinghen
Ende stal hem tswaert metten tween ringhen
Dat hi drouch an zine side.
Wist Walewein, hi waers onblide
Ende hi hads hem wel ghewacht te voren
5170
Dat hi zijn zwaert niene adde verloren;
Maer nu eist also vergaen:
Het es verloren, het es ghedaen.
| |
[p. 151] | |
Die vos bestedet ende es comen
Ende hevet Waleweins paert ghenomen
5175
Ende ledet buter porten schiere
Neffens den mure in ene duwiere.
Daer liet hijt allene staen
Ende quam te Waleweyne ghegaen
Die van slapene wert onblide.
5180
Die vos ghinc neven zire zide
Sinen halsberch trecken ende scoren
Ende maecte veinstren ende doren
Ende ghinc maelgen lesen uut
+ So dat men die siden entie huut
5185
Mochte scouwen dor die maelgen
Meer dan ·xx· sonder faelgen.
Nochtoe nontspranc Walewein niet.
Dit es die vos die wel versiet
Onder Waleweins hovet den scilt van goude:
5190
Daer an vinc hi alse die boude
Ende ghinckene houwen na minen wane
In herde menighen clenen spane.
Nu hevet hi Walewein metter vaert
Gherovet bede scilt ende zwaert;
5195
Ende sine wapine zijn onghereet
Daer hi dicken wel ghecleet
Mede was, in menigher stede
Ende ghescuerd al omme mede;
Ooc heifti hem ontleet zijn paert.
5200
Deer Walewein ontspranc ter vaert:
Hi sach bi hem sitten gont dier
Ende seide: ‘Brochte jou die duvel hier?’
Als hijt sach, began hi beven
Met allen leden ende heift verheven
5205
Die vuust, daer hine mede slouch
Ende gherochtene int ghevouch
Boven der scoudren inde necke
Dat hi zine lede begonste strecken:
| |
[p. 152] | |
So wel gherochtine metter vust! *
5210
Die vos viel neder metter druust.
Ende als deer Walewein versiet *
Up hem selven - want hem twiet
Van zinen wapinen - ende wart vervaert
Ende vinc achter zijn zwaert
5215
Ende wanet hebben an zine side
Doene vant hijs niet ende wert onblide
Als hi te rechte wel wesen mach.
Den vos die daer vorem lach
Ghegreep hi ende hiltene vaste
5220
Ende seide: ‘Ic wane, van desen gaste
Sal die grote duvel wouden:
In hebbe een twint niet behouden!
Met rechte machic zijn vererret:
Mine wapine zijn verwerret
5225
Mijn hal[s]berch ende mijn scilt *
Dat ics noit een twint behilt;
Ic hebbe verloren mijn goede zwaert;
Daer toe Gringolette, mijn paert
Es mi ontleet, inne weet waer.’
5230
+ Nochtoe adde Walewein vaer
Dat gont die duvel mochte wesen.
Entie vos die sprac mettesen:
‘Edel rudder, laet mi leven!
Jou goede zwaert willic jou gheven
5235
Ende u paert es al ghesont.’
Deer Walewein sprac: ‘So maect mi cont
Of ghi cont spreken.’ ‘Ja ic, here.
Ghenaden dor uwes selves ere!
Ic was in herde dommen rade
5240
Dat ic spiede omme jou scade.
Ic saecht wel ant zwaert te voren
Dat ics lachter ende toren
Soude hebben, bi mire wet.
Ende doe waendic, nu wetict bet.
| |
[p. 153] | |
5245
Andie hilte sachic ghescreven
Dat jou een coninc adde ghegheven
Die gheheten es Amoraen;
Ende anden appel saghic staen
Wat ruddre diet soude draghen
5250
Hi moeste zijn binnen zinen daghen
Die beste die ware onder der sonne.
Ondanc hebbe dies u wanconnen!
Al hebbic lachter ende toren
Twine addics mi ghewacht te voren?
5255
Maer om dat ic jou vant in mijn vrijthof *
Waendics wel wesen comen of
Sonder lachter ende sonder scade.
Edel rudder, doet mi ghenade’
- Sprac die vos - ‘ne doot mi niet.’
5260
Ende als deer Walewein verziet
Dat hi ghenaden hebben wilde
Doe sprac Walewein, de milde:
‘Suldi mi dan, dies ic u vraghe
Berechten binnen desen daghe
5265
Of ic jou tlijf hebben late?’
Die vos andworde: ‘Bi caritate
Ja ic; dies zijt zonder vaer.’
Doe liet hine levende daer
Deer Walewein die noit zijns ghenoot
5270
Ne vant: al hadde een man doot
Sinen vader, badi ghenaden
Hi vergavem die mesdaden.
Also heifti den vos ghedaen.
Dus es hi der doot ontgaen.
5275
Nu es die vos verhueghet zere.
+ Doe vraechdem Walewein, die here:
‘Bi wat saken mochdi spreken *
Ende weit dus vele quader treken?
Woondi hier onder dese linde?
5280
Ghi hebt mi brocht in meswinde
| |
[p. 154] | |
Ende ghi zijt in eens vos huut
Ghecleet ende hebt menschen luut!
Oft ware een man, also hebdi sprake!
Dit hevet mi ene vremde zake
5285
Als ict horde: hoe macht wesen?’
Entie vos andworde mettesen
Ende hi seide: ‘Wel lieve here
·Xi· jaer ofte mere
Hebbic ghezijn onder dese linde
5290
Ende m[eni]ghen brocht in meswinde *
Die hem waende rusten hier
In mijn praeyeel, in mijn vergier
Dat ic selve dede maken.
Ende ic segghe jou bi wat saken:
5295
Mijn vader es een edel man
Daer grote dueghet leghet an
Ende selve bem ic een keytijf
Ende moet bliven al mijn lijf
In vremden lande ende in meswende:
5300
Dus wonic onder dese lende
Allene in dese wilde woestine.
Den menighen doe ic grote pine;
Want ic hebbe hier ene warande:
Alle die gone vanden lande
5305
Sine mochten mi niet ghewinnen
Indien datticker ware binnen;
Dies mochtic wesen sonder vaer.’
Deer Walewein seide: ‘Es dit waer
So horic dan wel dat ghi zijt
5310
Mensche. So sect mi - het es tijt:
Waerdi noit ghedaen kerstijn
Of sidi noch een sarrasijn?
Ende in wat lande waerdi gheboren?
Jou name sect mi altevoren
5315
Ende wie dat u vader es.’
Die vos seide: ‘Roges *
| |
[p. 155] | |
Here, so es mine name *
Oft u wille es ende bequame.
Mijn vader heet dies ghelike
5320
Die coninc Roges: van Ysike
So es hi coninc ende here.
+ Menich goed man doet hem ere: *
Hi es van herde hoghen lieden.’
‘Vrient, so moeti mi bedieden:
5325
Heifti u zelve dus ghescent *
Ende uut zinen lande ghesent;
Of waerdi aldus gheboren?’
Die vos andworde: ‘Hier te voren
Here, so wasic ene scone kint
5330
Ende met minen vader zere ghemint
Eer mijn vrouwe, mijn moeder staerf
Daer mine bliscap omme verdarf.
Soe leerde mi riden up een paert;
Soe hadde mi lief ende waert
5335
Ende soe leerde mi die slaghe ontfaen
Up minen scilt ende weder slaen;
Soe leerde mi tafelronde plien
Ende daer toe volghen ende vlien
Ende hoe ic speren soude breken
5340
Ende rudders uten sadele steken;
Soe leerde mi dienen vor joncfrouwen *
Ende scone met enen zwaerde houwe[n];
Ooc leerde soe mi spelen wel
Scaec ende werptafel spel
5345
Ende hoe ic slaen soude enen bal
Ende werpen enen steen int dal;
Soe leerde mi vlieghen harentare
Ghelike ene valke of ·i· sporeware *
Met sinen vlerken pleecht te doene:
5350
Dit can ic wel, her rudder coene!
Soe leerde mi int water zwemmen
Alse een visch met zinen vennen. *
| |
[p. 156] | |
Dit can ic al gader wale
Ende spreken sesterande tale.
5355
Dies nontsachic mi clene no groot *
Ghenen man. Doe quam die doot
Alst God wilde ende deidse sterven:
Dus moestic mire moeder derven
Ende bliven in dit meswinde
5360
Ewelike sonder inde
Van dien daghe vorwert mere
Of mine helpe God onse here.’
‘Sone eist dan niet bi uwen scouden?’
‘Neent here; mijn vader dede mi houde[n] *
5365
In vremden lande, dies zijt ghewes
Die aerdsch here ende coninc es.
Binnen desen quamen die baroene
+ Ende rieden hem huwelic te doene: *
Hi wrochte bi haren rade.
5370
Daer quam ic eerst an dese scade:
Si daden hem nemen ene joncfrouwe
Die mi heift brocht in desen rouwe;
Ende selve heift soet also zwaer.
Doe wasic langher dan een jaer *
5375
Dat mi mijn vader niene sach.
Doe hilt hi hof up enen dach
Met een deel van zinen lieden.
Doe dedi mi te hove onbieden.
Ic quam daer met groter eren:
5380
Mijn vader ende alle dandre heren *
Waren mire comsten vroo
Ende mijn stiefmoeder onthaelde mi so
Met groter eren uptien dach
Dat icker omme peinsen mach
5385
Hier na over menighe tijt
- Dies willic dat ghi seker zijt -
Ende sette mi neffens hare zide:
Dies was mijn vader herde blide.
| |
[p. 157] | |
Dus saten wi met groten spele:
5390
Daer waren liede herde vele.
Als die maeltijt was ghedaen
Doe souden die heren spelen gaen
Sulc spel als si worden te rade.
Doe ghinc in hare kemenade
5395
Mijn vrouwe ende mijn vader naer. *
Als si vergadert waren daer
Sprac mijn vrouwe tote minen here:
‘Nu ne ghelovic nemmermere
In ghere wijs dat ghi mi mint: *
5400
Ende ghi hebt dus scone een kint *
Ghehadt also menighen dach
Ende ict noyt met oghen sach
Ende nu alreerst es tote mi comen!
Gaet mi te scaden ofte vromen
5405
Van mi ne scedet nemmermere:
Ic wilne houden ende hem doen ere
Ende gheven hem rudders ende ghersoene
Ende sciltcnechte ende dies hi heift te doene *
Willic hem gheven tsinen love
5410
Indien dat hi blijft te hove
Ende latene vor mi dienen, here.
Men saels u segghen prijs ende [ere]. *
Dies biddic u, dat u God lone!
+ Hi es hovesch ende scone:
5415
Het ware lachter ende scande
Sendine meer in vremden lande
Te houdene ende ghi zijn vader zijt.
Hi mochts te mi waert hebben nijt
Ende wanen dat bi minen rade
5420
Quame. Doet dor uwe ghenade
Ende ghevet mi dese bede, here.
Ic salne houden dat ghi ere
Van hem zult hebben eer yet lanc.’
Mijn vader seide: ‘Ic weets u danc
| |
[p. 158] | |
5425
Vrouwe, vandeser scoonre tale!
Houtene ende ic jans u wale *
Dat elc andren doet ere.’
Mijn vrouwe seide: ‘God loons u, here!’ *
Hier mede lieten si de tale
5430
Ende quamen weder inde zale.
Daer die rudders ghinghen ende keerden
Entie mi alle gader eerden
Sprac die vrouwe tote mi:
‘Sone Roges, waer sidi?
5435
Gaet hare te mi, ic wille jou spreken.’
In peinsde om ghene valsche treken
Ende ic seide: ‘Vrouwe, dat doe ic gherne!
Dies ne staet mi niet tonberne:
Tote jou willic emmer comen
5440
In steden daer ic u mochte vromen;
Dan dadic niet, waert uwe scade.’
Wi ghinghen in ene kemenade. *
Mijn vrouwe nam mi bider hant: *
Up een bedde dat soe daer vant
5445
Deidsoe mi sitten neven hare side.
Soe seide: ‘Sone, ic bem wel blide
Dat ghi zijt comen: bi onsen here!
Mi langhede uter maten zere
Om u. Inne conste jou noit ghezien
5450
Maer nu hopic het sal ghescien
Dat ic met u minen wille
Sal hebben bede lude ende stille.
Jou vader hevet mi u ghegheven
Alle die daghe die ghi zult leven
5455
Mi te dienene vort waert mere.
Wildi mi dienen, ic doe u ere;
Ic gheve u ors ende ghesmide
Te varne bi uwes vader zide
Indien dat ghi blivet met mi
5460
+ Ende staet mi van dienste bi.’
| |
[p. 159] | |
Ic andworde metter vaert
Ende seide: ‘God danc dat ghijs beghaert!
Ghi biet mi een scone ghebod.’
Soe seide: ‘Sone, also helpe mi God!
5465
Verstaet ooc wel dat ic u jan
Bet dan ic u ghesegghen can:
Dat willic jou nu maken cont.
Nu cust mi an minen mont
Eer wi van desen bedde gaen.’
5470
Ic seide: ‘Vrouwe, dat ware mesdaen!
Die zonde verwonnen wi nemmermere
Jeghen Gode onsen here!
Ende quaemt minen vader ooc te voren
Sekerlike, ic ware verloren. *
5475
God verbiedt mi dor sine ghenaden.’
Soe seide: ‘Sone, het sal jou scaden
Sijt dat g |
