Logo DBNL
De jeeste van Walewein en het schaakbord (2 delen) (1957)

De jeeste van Walewein en het schaakbord (2 delen)

(1957)– Penninc, Pieter Vostaert–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende

Roman van Walewein. *

 
+ ‘Vanden coninc Arture *
 
Es bleven menighe avonture *
 
Die nemmer mee ne wert bescreven.
 
Nu hebbic ene scone up heven
5
Consticse wel in twalsche vinden *
 
Ic soudse jou in dietsche ontbinden: *
 
Soe es utermaten scone!
 
Alle die ingle vanden trone
 
Moeten mi gheven herte ende sin
10
Ende zulke wijsheit daer in
 
Ende minen sin also ghestarken
 
Dat sire doghet in moeten marken
 
Alle diese zullen horen.
 
God die dor ons was gheboren
15
Ende vanden stene maecte broot
 
Verlene mi die wijsheit so groot
 
Indesen bouc, sonder meswende
 
Van beghinne toten ende!
 
Dies biddic Gode dor zine ghenaden
20
Dat hi mi vergheve die mesdaden
 
Die ic an dese redene doe
 
Bede spade ende vroe.’
 
Dies bat Penninc diene maecte *
 
Ende menighen nacht daer omme waecte
25
Eer hijt vant in zijn ghedochte
 
Dat hi den boec ten ende brochte
 
Daer hi tbeghin of heift gheseit.
 
Nu bid hi u up hovescheit
 
Dat ghi zwighet altemale:
30
Hi sal u vort die scone tale
 
Segghen, al wert het hem te zure
 
Vanden coninc Arture.
 
 
 
Die coninc Artur sat tenen male
 
Te Carlicen in zine sale *
35
Ende hilt hof na coninc sede
 
Also hi menichwerven dede
 
Met een deel zire man
 
+ Die ic niet wel ghenomen can:
 
Ywein ende Perchevael
40
Lancheloot ende Duvengael
 
Entie hoofsche Walewein *
 
- Sijn gheselle was daer ne ghein -
 
Ooc was daer Keye die drussate.
 
Daer die heren aldus saten
45
Naden etene ende hadden ghedweghen
 
Also hoghe liede pleghen
 
Hebben si wonder groot vernomen:
 
Een scaec ten veinstren in comen *
 
Ende breedde hem neder uptie aerde.
50
Hi mochte gaen spelen dies beghaerde.
 
Dus laghet daer uptie wile doe.
 
Daer ne ghinc niemen of no toe
 
Van allen gonen hoghen lieden.
 
Nu willic u tscaecpel bedieden: *
55
Die stapplen waren root goudijn
 
Entie spanghen zelverijn.
 
Zelve waest van elps bene
 
Wel beset met dieren stene.
 
Men seghet ons in corten worden:
60
Die stene die ten scake behorden
 
Waren wel ghewaerlike *
 
Beter dan al Aerturs rike.
 
Dus saghen zijt alle die daer waren.
 
Metten hieft up ende es ghevaren *
65
Weder dane het quam te voren.
 
Dies adde die coninc Artur toren *
 
Ende sprac: ‘Bi mire coninc crone
 
Dit scaecspel dochte mi so scone!
 
Maerct ghi heren ende siet
70
Hen quam hier sonder redene niet.
 
Die up wille sitten sonder sparen
 
Dit scaecspel halen ende achter varen *
 
Ende leverent mi in mine hant
 
Ic wille hem gheven al mijn lant
75
Ende mine crone na minen live
 
Willic dat zijn eghin blive.’
 
Van alden heren die daer waren
 
Sone durster een niet varen.
 
Si saten alle ende zweghen stille.
80
Die coninc seide: ‘Wie so wille
 
Goet rudder in mijn hof betalen
 
Hi sal mi dat scaecspel halen
 
Of wine ghecrighen nemmermere *
 
+ Vandesen daghe voort wert mere *
85
Laten wijt ons aldus ontfaren.’ *
 
Noch zweghen si alle die daer waren.
 
Daer ne antworde noyt een van worde. *
 
Alse die coninc dit verhorde
 
Sprac hi: ‘Bi mire coninc crone
90
Ende biden here vanden trone
 
Ende bi al diere ghewelt
 
Die ic ye van Gode helt
 
Ne wille mi niemen tscacspel halen *
 
Ic sect jou allen in corter talen
95
Ic salre selve achter riden.
 
Ic [ne] wils niet langher onbiden *
 
Eert mi alte verre ontfaert.
 
Ic bem die gone diet beghert
 
Dat ict weder halen sal
100
Mine lette ramp ende ongheval
 
Eer ic meer te Carlicen kere *
 
Of ic blive doot inde ghere.
 
Ic salre jou mede doen die ere:
 
Ic soude met rechte zijn jou here
105
Nu salic zijn jouwer alre knecht.’
 
Deer Walewein die nu ende echt
 
In dogheden es ghetrect voort
 
Hi scaemde hem als hi dit hoort
 
Datter niemen was soghedaen
110
Die dat belof durste anevaen
 
Van sinen here den coninc
 
Ende hi trac voort metteser dinc *
 
Ende seide: ‘Coninc Artur here
 
Die worde die ghi heden ere
115
Seid, die hebbic wel verstaen:
 
Die jou ghelof wille anegaen
 
Suldi houden also ghi seit te voren
 
Dien eet die ghi hebt ghezworen?’
 
Die coninc andworde mettien:
120
‘Ja ic, so moete mi goet ghescien!
 
Ware enich rudder bin minen hove
 
So starc of van zulken love
 
Diet mi leverde in mine hant
 
Ic wille hem gheven al mijn lant
125
Ende mine crone na minen live
 
Willic dat zijn eghijn blive.
 
Dies ne keric heden mijn wort.’
 
Alse die here Walewein dit hort
 
So dede hi zine wapene ghereiden
130
+ Ende wapende hem al sonder beiden
 
Ende seide: ‘Vindict in enich lant
 
Ic saelt u leveren in uwe hant
 
So helpe mi God die u gheboot
 
Of ic blive in den wille doot!
135
Dies sijt seker ende ghewes.’
 
Als Walewein ghewapent es
 
Brochtemen hem Gringholetten voren
 
Dien hi lief adde ende vercoren
 
In sinen sin vor alle paerde
140
Ende hi sater up, die onvervaerde *
 
Ende seinde hem metter rechter hant.
 
Doe nam orlof die wigant
 
An coninc ende an coninghinne
 
Ende an alle diere waren inne
145
Metten coninc indie zale.
 
Si antworden altemale:
 
‘Vaert! God onse alre here
 
Verde jou van lachtre ende van zere *
 
Ende late jou dinc ten besten comen!’
150
Als hi orlof adde ghenomen
 
Reet hi wech met deser tale
 
Ende die daer bleven in die zale
 
Waren vul van haren moede *
 
Ende seiden: ‘Verghinct hem tongoede
155
Bi Gode ende biden goeden daghe
 
Hi souds hebben clene claghe
 
Dat hi die dinc dar anevaen
 
Die ne gheen man dar bestaen *
 
No noit kerstijn horde tellen
160
Dat si yewer oyt ghevellen.
 
Dies dinct hi ons zijn onvroet.’ *
 
‘Here Walewein, siet wat ghi doet’
 
Sprac die coninc tsinen neve
 
‘Ende hoort den raet dien ic u gheve
165
- Een sot mach enen vroeden wel raden
 
Van dat hem mach staen te staden - *
 
Emmer wacht u ende u paert
 
Dat ghi niet so na ne vaert
 
Den scake dat ghijs hebt toren.’
170
Deer Walewein hi slouch met sporen
 
Gringolette al dat hi mach.
 
Ende als deer Keye dat versach
 
- Nu moghedi horen Keyes tale -
 
Hi liep ten veinstren vander sale
175
Ende riep: ‘Here Walewein, maerct ende verstaet:
 
+ Haddi ghenomen enen draet
 
Ende hadde den ant scaec ghestrect *
 
So mochtijt nu hebben ghetrect *
 
Dat u niet ne ware ontvaren.’
180
Deer Walewein seide: ‘Wildi ontbaren
 
Heer Keye, van uwen quaden scerne
 
Ic bads u utermaten gherne
 
Ende laet mi hebben mine avonture!
 
Es soe soete of es soe zure
185
Comt soe te goede ofte te quade
 
Here Keye, ic ne roups u niet te rade.’
 
Dus reet hi henen metter vaert
 
Stoutelike als een liebaert.
 
Deer Keye seide: ‘Slaet met sporen
190
Heer Walewein, het hout daer voren
 
Tscaecspel; hen dar jou niet ontvaren.’ *
 
Die coninc ende die met hem waren
 
Si seiden: ‘Here Keye, waert u ghevouch
 
Deser talen hebwi ghenouch.
195
Twine lati den rudder varen
 
Daerne God moete bewaren?
 
Ghine waert zelve niet so ghedaen
 
Dat ghi tghelof durst anegaen
 
Dat hi an hem hevet ghesleghen.’
200
Walewein reet wech ende zi zijn bleven
 
In harde menigherande tale
 
Omme Waleweyne binder zale.
 
Die coninc entie coninghinne
 
Ghinghen boven ten hoghen tinne
205
Ende saghen achter Waleweyne.
 
Daer ne was no groot no cleyne
 
Sine liepen ten veinstren harentare
 
Ende saghen uut ende namen ware
 
Warewaert Walewein henen soude.
210
Hi reet met crachte ende met ghewoude
 
Als die gone die niet ne spaert
 
Achter tscac spel dat vorem vaert *
 
Bi wilen hoghe, bi wilen neder
 
Bi wilen voort, bi wilen weder
215
Bi wilen verre, bi wilen bi.
 
Over waerhede seghet men mi.
 
Dus zaghet dere Walewein vor hem gaen
 
Ende hadt wel metter hant ghevaen
 
Maer hi liet dor der gore tale
220
Die boven laghen in die zale:
 
Hadsine sien daer achter vaen
 
+ Endt hem danne ware ontgaen
 
Si mochter mede hare sceren maken.
 
Hine liet om el ne ghene zaken.
225
Dus reet hi wech al zinen telt
 
Deer Waleweyn, up een scone velt.
 
Doe quam hi in ene valeyde.
 
Doe stont die coninc ende seide:
 
‘Here Walewein, God moet u gheleyden!
230
Mijn oghen moeten hier van u sceiden
 
Sine connen jou langher niet ghezien.’
 
Hi keerden omme ende ghinc mettien
 
Entie heren alle te male
 
Vanden veinstren in die zale
235
Ende spraken alle ghemeenlike:
 
‘Here Walewein, God van hemelrike
 
Verde jou van lachtre ende van scaden
 
Ende van dorperliken daden
 
Ende late jou behouden weder keren
240
Metten scaecspele tuwer eren.’
 
Doe namen si ander tale an hant.
 
Ende hi reet wech, die wigant
 
Na tscaec daer hi omme uut was comen.
 
Mettien hevet Walewein vernomen
245
Enen berch vor hem staen:
 
Hi dochtem toten hemele gaen!
 
Doe sprac hi daer hine vint:
 
‘Help God, Sinte Marien kint
 
Waerwaert mach ic varen omme?
250
Inne zie wech, no recht no cromme
 
Daer ic den scake volghen mach.
 
Nune sach ic noyt so drouven dach
 
Als dat mi nu sal ontvaren.’
 
Mettien wart Walewein gheware
255
Sciere waer die berch ondede
 
Daer tscaec in voer ende hi mede.
 
Die berch die werts sciere gheles *
 
Als Walewein daer binnen es:
 
Dat gat [dat] te voren was open *
260
Wert nu sciere toe gheloken. *
 
Ende Walewein moeste daer binnen bliven
 
Allene sinen rouwe driven
 
In enen berch die donker es!
 
Dies zijt zeker ende ghewes.
265
Hine horde daer creature ne ghene:
 
Inden berch waren stene
 
Daer hi jeghen mochte spreken!
 
+ Wel na dochte hem therte breken
 
Dat hi tscaec adde verloren.
270
Die rouwe ghinc hem verre te voren
 
Dat hijt so verre hevet ghesocht
 
Ende in so zwaerre pinen [es] brocht. *
 
Dies was hi zere tonghemake
 
Ende peinsde menigherande zake.
275
Hi seide: ‘Al ware die berch ondaen
 
Ende ic hier ute mochte gaen
 
Quamic zonder scaec te hove
 
Ic worde gheworpen buten love.
 
Ic bem vroet van zulken zaken.
280
Men soude sceren niet mi maken. *
 
So wel kennic den here Keyen.
 
Van hem souds mi meest verneyen.
 
Mi ware liever soudic sterven
 
Ende in desen berch verderven
285
Also ic wane dat ic sal
 
Mine helpe God ende goet gheval!’
 
Des nacht doghedi groot verdriet *
 
Van navons dat die sonne liet
 
Haer scinen tes soe weder up ghinc. *
290
Deer Walewein, die jonghelinc
 
Hi viel in knieghebede terre waerf
 
Ende seide: ‘God die dor ons staerf
 
Ende om ons coret die bitter doot
 
Nu helpt mi, here, uut deser noot!
295
Waric yewer in een plein’
 
Sprac die rudder Walewein
 
‘Al waren si ·c· om mi ghestaen
 
Ende si mi alle wilden slaen
 
Ic sette mi jeghen hem ter were
300
Metten scilde ende metten spere!
 
Hier moetic sterven dor die noot
 
Sonder slach ende sonder stoot!
 
Dies bem ic tonghemake zere.’
 
Dus claghede Waleweyn, die here.
305
Hi seinde hem ende es up ghestaen
 
Ende ghinc te Gringoletten zaen
 
Ende stac den breidel an sinen arme
 
Ende riep wel dicken ‘Owi, wacharme!’
 
Omdat hi tscaecspel hadde verloren.
310
Die rouwe ghinc hem alles te voren.
 
Dat was tmeeste dat hem daert.
 
Doe nam hi zinen breidel ter vaert
 
Ende doolde in gonen berch allene
 
+ Hi ende Gringolet zijn wrene
315
So langhe dat hi sach van verren
 
Den dach ghelijc ere sterren.
 
Ende jeghen dat licht es hi comen
 
Ende hevet een serpents nest vernomen
 
Daer ·iiij· jonghe in laghen ende sliepen
320
Die so groot waren dat si liepen
 
Der waert dat si wesen wilden.
 
Wat radi Waleweine, den milden
 
Te doene, na dat es comen?
 
Doch ne hevet hi niewer vernomen
325
Toude serpent: hi was ghevaren
 
Buten berghe hem ghenaren
 
Ende halen daer si bi souden leven
 
Sine jonghe, die waren bleven *
 
Achter ende als dit Walewein sach *
330
Ne weet hi wat hi best doen mach.
 
Maer hi haeste hem ende trac zijn zwaert
 
Ende tert hem bet an ter vaert
 
Ende slouch middel inden hoop.
 
Dat outste hadde den quaetsten coop
335
Want hi cloofdet mids ontwe.
 
Den andren dedi so wee
 
Dat het daer omme sterven moet.
 
Den derden slouch hi of enen voet.
 
Dat vierde sette hem ter were
340
Ende hadde te Waleweine grote ghere.
 
Het ontspranc met groten vake:
 
Het was ghewect met onghemake.
 
Het was zere fel, al waest cleyne
 
Ende scoot upten here Waleweine
345
Bede met claeuwen ende met tanden.
 
Deer Walewein weerde hem metten handen
 
Ende metten zwaerde ende metten scilde
 
Weerde hem Walewein, die milde
 
Dapperlike metter vaert
350
Als die gone die begaert
 
Tserpent te dodene ende hine can.
 
Het was gheleghen in enen dan
 
Daer noit wijf no man was comen.
 
Tserpent hevet zinen staert ghenomen
355
Ende slouch Waleweine so harde
 
Dat hi neder viel up die aerde
 
Al waest hem te doene leet.
 
Doe scoot hi up ende nam ghereet
 
Tserpent vaste met beden handen
360
+ Boven ende beneden biden tanden
 
Ende scuerde hem zinen bec so wide
 
Dat hem thovet hinc in twier side.
 
Doe haesti hem ende vinc ten zwaerde *
 
Deer Walewein, die onvervaerde.
365
Maer tander serpent, dat hadde verloren *
 
Sinen voet: het hevet vercoren *
 
Gringoletten, seer Waleweins paert
 
Ende maecte hem vaste darewaert.
 
Mettien heift Gringolet vernomen
370
Waer tserpent es totem comen
 
Ende hevet sinen voet verheven
 
Ende den serpente enen ghegheven *
 
Wel te pointe jeghen tbeste been
 
Dat hem vlooch mortelinghe ontween.
375
Doe moest vallen up die aerde
 
Ende Walewein quam metten zwaerde
 
Ende nam hem tleven haestelike.
 
Doe danctijs Gode van hemelrike
 
Dat hi hem aldus es ontgaen.
380
Te Gringolette quam hi zaen
 
Ende sette hem in zijn ghereide
 
Ende reet wech al zonder beide
 
Daer waert dat hi den dach sach baren.
 
Nu moetene Onse Vrouwe bewaren!
385
Aldus reet hi den berch dore
 
Tote hi quam vor ene score
 
Daer die berch ghescoort es. *
 
Toude serpent was wel gheles
 
Daer te vaerne uut ende in
390
Want het haelder zijn ghewin
 
Daert altoos bi moeste leven
 
Ende sine jonghe die waren bleven
 
Achter hem doe hetse liet.
 
Ende alst Walewein comen siet
395
Sone was hijs bore blide
 
Ende trac hem an ene side
 
Dat hetne niet ne mochte sien.
 
Hi ghereedde hem ende vinc mettien
 
Bede ten scilde ende ten spere
400
Ende hi reedde hem vaste ter were:
 
Hi greep den scacht met beden handen
 
Ende ghinc vor die scuere standen
 
Ende keerde den ort ter scuere waert.
 
Ende gont serpent dat quam ter vaert
405
Ende waende liden sonder were,
 
+ Ende Walewein gheraket metten spere
 
So wel dat hijt stac al dore
 
Dat het viel neder in die score
 
Tserpent, ende began hem recken.
410
Walewein waende ute trecken
 
Den scacht ende hi was mids ontwe!
 
Dat trensoen dede den serpente wee
 
Dat hem tvier ter kele uut scoot:
 
Doe waende Walewein wel wesen doot *
415
Vander hitte vanden viere.
 
Hi ghinc an sine side sciere *
 
Ende liet die grote blaexeme liden
 
Die daer vlooch in allen siden
 
Enten serpente uter kele scoot
420
Om die anxene vander doot.
 
Ware hem zijn staert niet buten bleven
 
Het adde Walewein ghenomen tleven:
 
Hi hevet brocht in zulker noot.
 
Gont serpent slouch slaghe groot
425
Metten sterte jeghen die stene
 
Dat si vielen groot ende cleine *
 
In beden siden vander scuere.
 
Daer mochten drie rudders riden duere
 
Duer tgat dat serpent hadde ghemaect.
430
Hadt Waleweine also gheraect
 
Ic wane hi waerre doot bleven
 
Al haddi ·xx· manne leven.
 
Deer Walewein stont ende louch
 
Ende seide: ‘Dits wel mijn ghevoech
435
Tserpent heift mi die porte ondaen!
 
Nu mach ic uten berghe gaen
 
Ende henen riden daer ic wille.’
 
Tserpent ne lach niet langhe stille:
 
Dat trensoen dede hem onsochte
440
Het stont up so het eerst mochte
 
Ende scoot upten here Waleweyne.
 
Tserpent was groot ende hi was cleyne!
 
Het quam bernende als een vier:
 
Hen sach nieman so lelijc dier! *
445
Alst Walewein sach, wart hi vervaert
 
Ende hi vergat zijn goede zweert
 
Want hem uter hant ontgleet.
 
Dat was hem sident herde leet:
 
Hine wiste noyt hoe hijt verloos.
450
Tserpent Waleweyne vercoos
 
Om te deerne so het meest mach:
 
+ Het gaf hem herde menighen slach
 
Metten staerte al tenden een
 
Wel ·xx· waerven eer het ghefeen:
455
Het was up hem verbolghen zere!
 
Mettien naemt Waleweine, den here
 
In sinen staert ende soudene draghen
 
Sinen jonghen ende latene cnaghen: *
 
Up dat so liet hettene leven.
460
Maer God hevet hem tgheluc ghegheven *
 
Dat hise te voren slouch alle doot.
 
Walewein was in groter noot:
 
Haddi vor tserpent ghestaen
 
Also hi bachten hevet ghedaen
465
Hi ware verbernt altemale
 
Sonder enighe wedertale.
 
Gringolet dat ne conste gheduren
 
Binnen den mure: het liep ter scuren
 
Ute ende ghinc an ene side.
470
Dies was Walewein onblide!
 
Hi bleef allene ende onberaden
 
Hem ne stont niemen te staden;
 
Hi seide: ‘Die duvel hout mi ghevaen
 
So vaste, in can hem niet ontgaen;
475
Ende metten staerte so ghebonden
 
Mochtic belyen mine sonden
 
So waric blide vor mine doot.
 
Die selve God die mi gheboot
 
Hi moet mi helpen ende beraden
480
Ende staen mire zielen te staden
 
Want mijn leven es ghedaen.’
 
Tserpent ne lette niet sonder waen
 
Ende vlooch danen metter vaert
 
Ende drouch Walewein in zinen staert
485
Voortwaert in enen nauwen pat.
 
Walewein was vander pinen mat
 
Die hem tserpent hadde ghedaen.
 
Mettien so bleeft ghevaen
 
Tenen ghate; het ne mochte niet duere:
490
Het was te nauwe buten muere.
 
Nochtanne waester dicke dor comen
 
Maer trensoen hevet hem benomen
 
Dat hem bleef stekende in de zide.
 
Doet Walewein sach, was hi blide.
495
Hi seide: ‘God here dor uwe doghet
 
Also waerlike als ghi wel moghet
 
So moeti mi here heden *
 
+ Jeghen dit felle serpent bevreden
 
Dat mi desen anxt hevet ghedaen.’
500
Dus moeste Waleweyn ghinder staen.
 
Si waren ghevaen onder hem beden
 
So vaste, sine mochten niet sceden
 
No weder achter gaen no vort.
 
Walewein mochte cume een wort
505
Spreken: hi was so zere ghebonden
 
Met tserpents staerte tien stonden.
 
Het heveten brocht in groter noot
 
Ende gaf hem herde menighen stoot
 
Metten staerte jeghen die stene
510
Bi wilen groot, bi wilen clene
 
Ende heveten in enen pit ghesteken
 
Dat hi cume mochte spreken
 
No gheen let verbrawen.
 
Tserpent scuerde metten clauwen
515
Walewijns wapine te dien stonden. *
 
Ooc es hi in zinen staert ghewonden
 
Ende so vaste daer in ghevaen
 
Cume sal hi meer ontgaen
 
Vander pine daer hi in es
520
Deer Walewein, sijt seker des.
 
Hi verloste sine ene hant
 
Doe taste hi om zinen brant
 
An zine side: hi was verloren!
 
No weder sider no daer voren
525
Ne quam Walewein in zulker noot.
 
Nu alreerst waendi bliven doot.
 
Doe tasti voort an sine side
 
Ene misericorde: dies was hi blide!
 
Hi dankets Gode; hi hads te doene.
530
Doe tracse uut Walewein, die coene
 
Ende stac na tserpent harentare.
 
Hi dede hem harde clene dare
 
Ende het ne mochte hem niet versluten.
 
Hadt zijn hovet ghehadt buten
535
Het ware hem tonneren vergaen
 
Dat hijt soude steken of slaen. *
 
Bedi hevet Walewein te doene *
 
Wel der helpen vanden trensoene
 
Dat serpent dus ghevaen hevet.
540
Walewein, die met pinen levet
 
- Hine mochte waer met ere hant -
 
Die misericorde nam die wigant
 
Daer hi tserpent mede stac *
 
+ Sodat hem zijn herte brac
545
Ter navelen no min no mee.
 
Tserpent creesch lude: hem was wee *
 
Omme die anxene vander doot.
 
Noch was Waleweins anxene groot:
 
Hi lach onder tserpents voet.
550
Uter wonde quam ghelopen tbloet
 
Up hem heter dan een vier.
 
Walewein sprac: ‘Dit nes gheen dier;
 
Het es die duvel uter hellen
 
Die hier comt ende wille mi quellen
555
Ende hevet mi desen anxt ghedaen!
 
Ende noch ne can ics niet ontgaen
 
Al eest gherovet vanden live.
 
Ende al waric sterker dan si vive
 
Sone mochtic mi niet beraden
560
Ic ne moet sieden ende braden
 
- Die duvel hevet mi so ghebonden -
 
Int bloet dat comt uut deser wonden.
 
Het dinct mi heter dan een vier!’
 
Aldus lach Walewein onder dat dier
565
Inden pit, onder tserpents bloet
 
Dat hem ten scoudren over woet.
 
Dus dede hem tserpent groten pant.
 
Deer Walewein trac uut metter hant
 
Die misericorde metter vaert
570
Ende hieu up tserpents staert
 
Tote hine altemale ontknochte
 
Ende hem zelven uter pinen brochte
 
Die hem tserpent hadde ghedaen.
 
Maer God danc hi es ontgaen!
575
Ende hi dankets blidelike
 
Gode van hoghen rike.
 
Doe was hi blide, doe hi dat sach
 
Dat tserpent also doot lach
 
Dat hem die anxene hadde ghedaen
580
Ende hi hem aldus es ontgaen.
 
Hi seide: ‘Ic ne wille niet sorghen
 
Dattu heden ofte morghen
 
Enen andren sult doen verdriet.
 
Ic hope, dat ne ghevalt di niet. *
585
Ic sal di eer die voete of slaen.’ *
 
Hi haeste ende als hijt hadde ghedaen
 
Sprac hi: ‘Ic hope an onsen here
 
Dune dwinghes mensche nemmermere
 
Alstu hier vormaels heves ghedaen.
590
+ Het ne mochte niet vordi ghestaen
 
Mijn goede halsberch vander aventuren
 
Hine mochte niet vordi gheduren:
 
Dune hebstene ghescort ende ondect
 
Al mijn lijf ende dorpect. *
595
Ende duer die scoren hebbic vonden
 
In minen live diepe wonden
 
Alomme [ende] omme in mine zide. *
 
Walewein was drouve ende blide:
 
Dat hi tserpent hadde doot
600
Dies so haddi bliscap groot;
 
Banderside so haddi toren
 
Dat hi zijn zwaerd adde verloren.
 
Sijns scilts moeste hi ooc derven
 
Al soudi daer omme sterven:
605
Hi lach onder tserpent te broken.
 
Maer dies es hi wel ghewroken.
 
Sijn scacht was ooc mids ontwee:
 
Diene wert hem nemmermee.
 
Gringolet es hem ontgaen:
610
Dies moeste hi daer allene staen
 
In avonturen van zinen live.
 
Hi adde wonden driewerf vive
 
Die hem tserpent adde ghegheven.
 
Dus leeddi een onsochte leven.
615
Nochtan ne micte Walewein niet
 
Up die pine ende up tverdriet
 
Dat hem tserpent adde ghedaen
 
Addi gheweten waer waert gaen
 
Dat hi niemare hadde moghen horen
620
Vanden scaecspele achter of voren.
 
Dus doolde hi den berch al dure
 
Omme te zoekene avonture
 
Die hire ghenouch vinden sal.
 
Daer ghesciede hem dit gheval
625
Dat hi vant zijn goede zwaert
 
Dat hi lief hadde ende waert.
 
Doe hief hijt up ende was blide
 
Ende staect sciere an zine side
 
In zinen scoe dien hi noch hevet.
630
Walewein zucht ende bevet:
 
So zere smerten hem die wonden.
 
Ende hi gheraecte ten selven stonden
 
Daer die berch was ondaen.
 
Doe ghinc hi vor die score staen
635
Ende vernam daer een scone lant.
 
+ Ende Gringolet quam te hant
 
Tote zinen here alstene sach
 
Ghelopen aldat ghelopen mach
 
Die vanden slaghen was mesmaect
640
Alsone tserpent adde gheraect
 
Metten claeuwen in menigher stede.
 
Nu hoort wat Walewein dede:
 
Hi sat ende tinte sine wonden
 
Die hire menighe hevet vonden
645
Over zijn lijf, doe hise sochte.
 
Men seghet dat men niet ne mochte
 
Waleweine van ghenen talve *
 
Vinden, hine hadde werc ende salve.
 
Nu eist comen dat hire te doene hevet
650
Also zere als yemen die levet.
 
Maer water was hem daer wel diere:
 
Metten bloede moesti sciere
 
Sine wonde wieken ende binden
 
Alle die hire conste vinden.
655
Als hijt dus al hadde ghedaen
 
So es hi weder up ghestaen
 
Ende quam ghegaen te sinen paerde.
 
Doe sach hi neder na die aerde:
 
Doe dochte hem dat hi stont so hoghe
660
Men hadde niet met enen boghe
 
Vander aerde connen gheslaen
 
Tote daer Walewein was ghestaen!
 
Hoe sal hi neder comen up daerde
 
Met Gringolette sinen paerde?
665
Want die berch es also ghemaect:
 
Al waerre een kerstijn up gheraect
 
Hine mochte nieuwer neder gliden
 
Hine viele int water in allen siden:
 
Om dien berch liep ene riviere.
670
Soe was groot wijt ende liep sciere.
 
Die berch waser uut ghewrocht
 
Uter rivieren - heift hem ghedocht -
 
Met groten stenen ende met starken
 
Recht ghelijc ere karken.
675
Ende inden berch ghinc ene score
 
Daer tserpent voer dicken dore
 
Ende hadder zijn nest in ghemaect
 
Ende wilde niet dat men hem ghenaect:
 
Men mochter qualike in ghewinnen. *
680
Het verghinc Waleweine tonminnen
 
Dat hi was comen in den berch. *
 
+ Hets wonder hine hadde groot erch
 
Ontfaen: tserpent was so fel; *
 
Maer sine sake verghinc hem wel.
685
Also laghen sine avonturen.
 
Bedi mochtijs te bet gheduren
 
Hi seide: ‘Ic bem der anxene ontgaen
 
Die mi tserpent hevet ghedaen.
 
Nochtan staet mi hier te zine
690
In vresen ende in groter pine
 
Van minen live, in springhe sciere
 
Vandesen berghe in die riviere.
 
Beter es camp danne hals ontwee!
 
Blevic hier binnen emmerme
695
Ic ne wiste wat eten no drinken.’
 
Aldus began hi hem bedinken.
 
Nu moeti avonturen zijn leven
 
Hi seide: ‘Sterve ic, ic come ghedreven
 
Weder daer men mi sal kinnen.
700
Hier mochtic lettel prijs ghewinnen.
 
Storvic hier’, sprac doe die here
 
‘Menne ghevreeschte nemmermere
 
Waer dat ic becomen ware.’
 
Dus stont hi in groten vare
705
Bi Gringolette sinen wrene
 
Ende gordene ende sat daer up allene.
 
Hi seindem achter ende voren.
 
Ende Gringolet hevet vercoren
 
Die riviere ende spranc daer neder.
710
Boven ne keerden si nemmeer weder!
 
Dies zijt seker ende wijs.
 
Haddi gheweset van Parijs
 
Here, hi adt wel gherne ghegheven *
 
Ende hi te Carlicen ware bleven! *
715
Hi hilt hem vaste up zijn paert
 
Dat menigher marc was waert
 
So waer so hijs hadde te doene.
 
Het was een deel nader noene
 
Als hi dus voer in die riviere
720
Ende Gringolet ghinc zwemmen sciere.
 
Nu es der Walewein gheraect
 
Die vanden bloede was mesmaect
 
Daer hi mach spoelen sine lede
 
Die wel zere te menigher stede
725
Waren van wonden ende van bloede.
 
Ende Gringolet dat wert so moede
 
Van zwemmene dat nemmeer ne mochte.
 
+ Doch swamt dat het lant gherochte
 
Metten voeten ende stont al stille
730
Om dat hem rusten wille
 
In gone riviere up een eylant.
 
Het quam hem wel dat hijt vant:
 
Hen hadde el niet dan thovet boven.
 
Walewein mochts hem wel beloven *
735
Dat hi zijn goede ors adde bescreden: *
 
Ic hope het salne wel bevreden.
 
Het zwam vort an tander lant.
 
Doe beette Walewein te hant
 
In enen mersch die scone was
740
Ende ghinc sitten int groene gras.
 
Die vanden live was mesmaect
 
Hi was in felre stede gheraect
 
Daer men hem deelde evel spel.
 
Dat sceen an Gringoletten wel
745
Die lach als of hi ware doot.
 
Dies was Waleweins rouwe groot.
 
Hi trac dat gras uter aerde
 
Ende ghinc tote sinen paerde
 
Hi begonst torken ende wriven
750
Proeven oft hem mochte bliven.
 
Doe spranct up: dies was hi blide
 
Walewein, ende stont bi zire zide.
 
Al haddem yemen willen deren
 
Hine adde hem niewaer mede verweren: *
755
Hine hevet no weder scilt no spere
 
Daer hi hem mede mochte ter were
 
Setten of hijs hadde te doene.
 
Al was hi bloot, hi was coene.
 
Sijn halsberch adde menighe scure:
760
Men sach zijn scone lijf al dure
 
Dat hem tserpent hevet ghedaen.
 
Nu moet hi dus allene staen
 
Bi Gringolette zinen wrene.
 
Echt gordine ende sat up allene.
765
Die tonghemake was wel zere
 
Dat was Walewein, die here.
 
Want hi ghenen wech ne sach
 
Daer hi den scake volghen mach.
 
Doe reet hi vaste al over dwers
770
Walewein, die scone mersch *
 
Onthier ende hi vernam
 
Dat hi tenen weghe quam:
 
Die hilt hi so hi best mochte. *
 
+ Doe sach hi also hem dochte
775
Ene borch of soe ware van goude.
 
Doe peinsde Walewein dat hi soude
 
Daer in herberghen of hi mochte.
 
Aldus sette hi zijn ghedochte.
 
Doe reet hi darewaert herde zaen.
780
Doe docht soe hem in een water staen
 
Ende up enen standaert ghewrocht van ondre.
 
Daer woonde die coninc vanden Wondre. *
 
Wetti waer omme hi Wonder hiet?
 
Ic saelt u segghen, ic ne laets niet: *
785
Hi versciep hem tallen dieren
 
Die zijn upt lant of in rivieren.
 
Bander side sciep hi hem wedere
 
Tallen voghelen die met vedere
 
Moghen vlieghen in enich lant.
790
Ic wane wel dat men noit ne vant
 
Scoonre borch dan hi hevet ene:
 
Hen ware van kalke ende van stene
 
Nochtan mocht soe niet scoonre wesen.
 
Soe was ghescreven, diet conste lesen
795
Met goude buten ende binnen:
 
Men mach die borch niet ghewinnen.
 
Twater datter omme gheedt
 
Het es ere alver milen breet: *
 
Men mach die borch niet ghenaken
800
Die die coninc hevet doen maken
 
Hen si namelike van voren.
 
Die strate hevet Walewein vercoren
 
Diene toter porten brochte.
 
Menich sins was zijn ghedochte.
805
Doe beette hi vordie borch sciere.
 
Daer sach hi wonder menighertiere
 
Alomme van herde menigher saken
 
Die die coninc adde doen maken.
 
Sijn paert liet hi beneden staen
810
Ende hi quam in die borch ghegaen. *
 
Daer vant hi den coninc Wondre *
 
Ende zinen sone Alydrisondre
 
Ende tscaecspel tusschen hem beden staen
 
Dat hem die pine al hadde ghedaen:
815
Daer up so speilden si ten scake.
 
Doe was Walewein bet teghemake
 
Danne hi was in langhen stonden
 
Omme dat hi tscaecspel adde vonden *
 
Dat hi langhe adde ghesocht
820
+ Ende [hem] in menigher pinen brocht. *
 
Doe neech hi ende groette den coninc
 
Ende sinen sone den jonghelinc.
 
Si groettene weder in waren saken
 
Ende stonden up vanden scake
825
Ende onthaelden Waleweyne den here
 
Ende leeddene in waert biden ghere
 
Die ghemaecs wel hadde te doene:
 
Hi adde van sanderdaghes noene
 
Gheweset in herde groter pine;
830
Dats sinen wapinen wel anschine
 
Die so ghescuert zijn ende ghetrect:
 
Hi scaemde hem dat menne sach ondect.
 
Sijn sone leddene harentare. *
 
Die coninc Wonder werts gheware
835
Ende riep twe knapen dat si quamen
 
Ende den here Waleweyne namen
 
Ende leedden in ere kemenaden.
 
Een ander cnape was die[s] beraden *
 
Ende quam te Gringoletten ghegaen
840
Daerne Waleweyn liet staen
 
Beneden der brugghe als hi up quam.
 
Men seghet ons dattie knape nam
 
Gringoletten die wel sciere
 
Was comen mesmaect uter riviere *
845
Ende leeddene up een scone stal.
 
Daer dedi hem tghemac al
 
Dat men mochte doen enen paerde.
 
Ic wane dat Walewein also begaerde.
 
Hi torctene vaste ende wreef *
850
Dat hem een twint niet ne bleef
 
Over hem dat hem messat.
 
Het hads te doene: het was so mat.
 
Doe dedi hem of zijn ghereide
 
Ende decket weder sonder beide.
855
Doe liep die cnape ende haelde coren
 
Ende stortets hem ghenouch te voren.
 
Doe quam hi weder up ghegaen.
 
Dander twee cnapen waren ghestaen
 
Bi Waleweine inder kemenaden *
860
Ende daden hem grote ghenaden:
 
Deen haelde water wel ghereet
 
Te pointe cout te pointe heet
 
Ende goot in ene cupe zaen;
 
Dander knape was ghestaen
865
Bi hem ende ontwapenden gherede.
 
+ Doe dwoughen si zine scone lede
 
Die waren mesmaect van diepen wonden
 
Dier si menighe over hem vonden.
 
Als sijt aldus hadden ghedaen
870
Doe leiden sine up een bedde zaen *
 
Dat rikelijc was ende diere
 
Ende vulmaect in alre maniere:
 
Van finen goude die pilare
 
Entie sponden van yvare
875
Wel duer sneden ende duer houwen.
 
Men mochter wonder groot in scouwen:
 
Die maerken conste, hi mochter in zien
 
Twonder dat in de warelt soude ghescien *
 
Vanden beghinsele tote dat soe enden
880
Sal: daer mochtijt ondervenden. *
 
Vier ingle stonden daer goudijn
 
Die niet verbetert ne mochten zijn *
 
Die scone songhen ende clare.
 
Der Walewein hi wert gheware
885
Dattie sanc die si gaven ute
 
Was ghemaect met enen condute
 
Dattie coninc vanden Wondre
 
Dede maken inde borch van ondere.
 
Ende elc hevet in zine hant
890
Enen saphier ende enen jochant;
 
Indander hant enen carbonkel: *
 
Die maket licht daert was donker
 
Dat te minnachte was also clare
 
Als oft noenen daghes ware *
895
Binnen der burch vanden stene.
 
Daer wasser menich groot ende clene
 
Omtrent dat bedde daer mense sach.
 
Nu hoort wat crachte ant bedde lach:
 
Ware een man up tbedde gheleghen
900
Al wari dor houwen ende duer sleghen
 
Of haddi over hem enighe wonde
 
Moeste hire up ligghen ene stonde
 
Tote hi met slape ware bevaen *
 
Als hi weder up wilde staen
905
So wari gans ende ghesont
 
Als hi noit was in enigher stont.
 
Daer omme dedene die coninc Wonder
 
Daer upligghen ende decken onder
 
Die coverture daer hi ghenesen
910
Van sinen wonden soude wesen.
 
Dus bleef hi met slape bevaen.
 
+ Die inglen lieten haer singhen staen
 
Die te voren songhen clare.
 
Doe wert die coninc wel gheware
915
Dat Walewein lach ende sliep.
 
Enen cnape dat hie riep *
 
Ende hi hiet hem of hi mochte
 
Dat hi Waleweins wapine brochte.
 
Men ghincse scueren ende maken clare.
920
So waer dat men wart gheware
 
Datter ene maelge ghebrac
 
Ic wane mer ene nieuwe in stac.
 
Dus ghinc men scuren ende ghereiden
 
Sine wapine sonder beiden.
925
Hier of ne wiste Walewein niet *
 
Die lach up tbedde daer menne liet
 
Up slapen, dat diere was ende goet:
 
So wel hem diere up slapen moet!
 
Ende als sine wapine waren ghereit
930
Doe leidemer bi datter toe steit:
 
Bede scilt ende daer toe spere *
 
Daer hi hem mede soude ter were
 
Setten of hijs hadde te doene;
 
Ende ene coverture groene
935
Met siden arde wel ghewrocht. *
 
Die coninc Wonder was wel bedocht
 
Van harde menigherande saken
 
Ende sprac tote sinen cnapen:
 
‘Sect ons, es die spise ghereet?’
940
‘Neen soe, here, Godweet.’
 
‘So spoet daer mede, hets wel ghedaen
 
Hets tijt dat wi eten gaen.
 
Hier zijn zulke die gherne aten.
 
Danne hevet mi ghene onmate
945
Al waert niemen danne mijn gast.
 
Ic wane wel dat hi noch vast
 
Also helpe mi God, van desen daghe!’
 
Doe leidemen taflen uptie scraghe.
 
Daer boven spreedde men die dwale.
950
Walewein ontspranc metter tale *
 
Uut sinen slape gans ende ghesont
 
Als hi noit was tenigher stont.
 
Daer omme dedene die coninc slapen *
 
Dat hi van allen onghemaken
955
Eer avont soude zijn ghenesen.
 
‘Helpt God!’ sprac Walewein mettesen
 
‘Waer waert bem ic nu gheraect?
 
+ Ligghic hier al moedernaect?
 
Ic ne hebbe cousen no scoen *
960
No cleder die ic ane mach doen!
 
Dies bem ic tonghemake zere.’
 
Sprac deer Walewein die here.
 
Dus verhorde die coninc claghen *
 
Waleweine ende dedem draghen
965
Een paer cleder van witter zide.
 
Men brocht: dies was hi blide
 
Als hise hadde in sine hant.
 
Ic wane wel dat men noit ne vant
 
Cleder die waren also diere.
970
Dat wonder was so menighertiere *
 
Dat andie cledre stont ghewrocht
 
Men hadse om ·M· pont niet ghecocht.
 
Hen es gheen clerc in al Parijs
 
So wel gheleert no so wijs
975
Diet adde ghelesen oft gheraec[t] *
 
Dat andie cleder was ghemaect.
 
Hi deedse an ende waser blide.
 
Die coninc adde ten selven tide
 
Doen maken een surcoot:
980
Het was scarlakijn root
 
Met ermenien uut ghewrocht. *
 
Dit hevet men Waleweyne brocht
 
Ende niewe cousen ende nieuwe scoen
 
Die die rudder an sal doen.
985
Hi cleedde hem ende es up ghestaen.
 
Doe brochtemen Waleweyne zaen
 
Een beckijn van roden goude
 
Daer men hem mede dienen soude;
 
Ende een hant vadt dies ghelike: *
990
Diet dede maken hi was rike.
 
Men gaf hem water ende hi ghinc dwaen.
 
Doe brochtemen hem die dwale zaen
 
Daer hi zine hande mede droghen soude.
 
Hi hadde al dat hi hebben woude.
995
Bin desen quam die coninc Wonder
 
Ende zijn sone Alidrizonder
 
Met zes rudders uut vercoren
 
Scone, rike ende wel gheboren
 
Toten here Walewein ghegaen
1000
Ende seide: ‘Zidi up ghestaen
 
Here, ende hoe sidi teghemake?’ *
 
‘Mine deert ne ghene sake.
 
Ic bem ghenesen in corter tijt.’
 
+ ‘Dies si God ghebenedijt’
1005
Sprac die coninc ‘ende zijn kint!’
 
Doe namen si den jonghelinc
 
Met groter joyen met groten spele
 
- Daer waren hogher liede vele -
 
Ende quamer mede voort ghegaen
1010
Daer alle gone taflen staen
 
Som van yvore ende som van stene
 
Ende som waren si van elps bene.
 
Sconincs tafle was van goude
 
Daer Walewein up eten soude.
1015
In enen setel settemenne allene
 
Daer chierheit ende diere stene
 
An stonden, daer cracht an lach:
 
Hen mochte blexeme no donreslach
 
No ne gherande saken
1020
Ne mochte den gonen ghenaken
 
Die inden setel was gheseten.
 
Dus began deer Walewein eten
 
Ende die heren altemale
 
Boven ende beneden in die sale.
1025
Ten elps bene saten die graven
 
Ende hertoghen van groter haven
 
Ende ten yvore hoghe liede
 
Rudders, maer hare maisniede
 
Saten beneden ten marberine.
1030
Men scincte van den coelen wine *
 
Ten taflen boven ende beneden.
 
Al hadde der Walewein ghebeden
 
Omme goede herberghe een jaer
 
Ic wane, hi hevese vonden daer.
1035
Hi sat neven sconinx zide
 
Die zire comst was harde blide.
 
Vor hem stonden die stopen van goude
 
Daer men den wijn uut scinken soude
 
Ende nappe die waren menighertiere.
1040
Gone gherechten waren diere
 
Daer men den heren diende mede.
 
Die coninc was blide ende sede
 
Toten here Waleweine: ‘Here
 
Sijt te ghemake, ic bids u zere
1045
Met al zulken als hier es.’
 
Deer Walewein, des zijt ghewes
 
Was wel beraden ende hi louch
 
Ende seide: ‘Hier es, here, ghenouch.
 
Mine ghebreket ghene sake.
1050
+ Ic bem herde wel te ghemake.’
 
Dus saten si metteser tale.
 
Walewein sach binnen der sale
 
Tortijtsen staen up candelare *
 
Die alle gader goudijn waren
1055
Diet maecten binnen der boren clare
 
Alst oft noenen daghes ware
 
Die wel groot was ende wel wide. *
 
Walewein sach an elke side:
 
Hi mochte daer menighen rudder scouwen
1060
Maer hine sacher vrouwe no joncfrouwen. *
 
Dat dochte hem ene vremde sake.
 
Dus saten die heren met ghemake
 
Ende aten ende waren metten bliden. *
 
Die coninc sprac ten selven tiden:
1065
‘Rudder, waert u wel bequame
 
So wistic gherne uwe name.’
 
Walewein andworde mettien:
 
‘Here, also moete mi goet ghescien
 
Ic sect u utermaten gherne;
1070
Dies ne staet mi niet tonberne:
 
Walewein es mine name.
 
Eist u wille ende wel bequame
 
- Ic bem u gast ende ghi mijn waert -
 
So sect mi duwe of ghijs begaert
1075
Ende waer dat ic gheraect bem.’
 
Die coninc andworde hem:
 
‘Heer Walewein, ghi zijt gheraect int wonder
 
Van allen sinne boven ende onder.
 
Selve es Wonder mine name.’
1080
Der Walewein seide: ‘Zonder blame
 
Moghedi met rechte heten Wonder:
 
Hier eis so vele boven ende onder *
 
Ende in allen siden ghemaect
 
Ic weet wel, ic ne was noit gheraect
1085
In steden daer ic so vele vant
 
- Ende hebbe gheweist in menich lant -
 
Als ics nu hier hebbe ghezien. *
 
Maer also moete mi goet ghescien!
 
Dit wonder gaet alles te boven
1090
Coninc rike ende van love
 
Dat ic hier so menighen radder scouwe
 
Ende ic ne sie hier vrouwe no joncfrouwe.
 
Ne hort hier ghene coninghinne?’
 
‘Jaet, Walewein, wel soete minne
1095
Die ghi wel varinghe sult sien.’
 
+ Die coninc hi ondede mettien
 
Ene veinstre daer Walewein dure
 
Sach sitten bander side den mure
 
In ene zale scone joncfrouwen
1100
Die hire vele mochte scouwen.
 
Allene sat die coninghinne
 
Met enen wel ghestaden zinne
 
Ende hevet ghedweghen ende es gheseten
 
Tere tafle ende soude eten
1105
Die rike was ende diere
 
Met herder menigher cameriere *
 
Die alle waren tharen ghelove.
 
Deer Walewein seide: ‘In ghenen hove
 
Ne quam ic noit in gheen lant
1110
Daer ic dus groot wonder vant
 
Als ic nu hier hebbe ghezien.
 
Maer also moete mi goet ghescien!
 
Nochtan hevet mi dit wonder mere’
 
Sprac Walewein ‘here coninc here
1115
Bi wat manieren ende bi wat saken
 
- Dies moeti mi vroet maken -
 
Twi ghi woont aldus versceden.’
 
Dus sprac si onder hem beden.
 
Die coninc andworde mettien:
1120
‘Her Walewein, ghi moocht hier zien
 
Wonder van herde menigher zaken
 
Die ic hebbe hier doen maken. *
 
Die coninghinne was noit indien
 
Dat soet noyt wilde comen zien
1125
Hoet ghemaect ware ende ghewrocht;
 
Maer altoos es soe in dien bedocht
 
Dat soe wille wone[n] in die zale.’ *
 
Mettesen dedemen up die dwale.
 
Daer was gheten int ghevouch.
1130
Men gaf water ende men dwouch
 
Die hande scone vander spisen.
 
Men diende daer wel in allen wisen.
 
Na den etene gaf men wijn
 
Alst doet daer hoghe liede zijn.
1135
Men scijncte ende men dede omme gaen. *
 
Die heren dronken. Men dede staen
 
Die stope ende nappe an ene zide.
 
Si waren alle gader blide
 
Die daer waren binder zale.
1140
Wat holpe dat ic langhe tale
 
Maecte? Doe sprac Alydrisonder:
 
+ ‘Heer Walewein, mi hevet wonder
 
Wat saken dat ghi hebt vernomen
 
Dat ghi int Wonder dus zijt comen.
1145
Comdi om riden of om josteren *
 
Of comdi zouken avontueren
 
Of begherdi goet ofte quaet?
 
Ghi vint wel die u weder staet
 
Eer ghi van henen moghet keren.
1150
Of wildi bliven mettesen heren?
 
Mijn here es uwes herde blide.
 
Ende set jou neven zire zide
 
Al wildire bliven ewelike.’
 
Walewein sprac: ‘God die rike
1155
Moete jou lonen dit scone ghebot!
 
Maer neen ic niet, also helpe mi God!
 
Dat verstaet wel in uwen sin
 
Dat ic int wandelen comen bin
 
Dat hevet mi tscaecspel al ghedaen *
1160
Dat ic heden sach vor u staen.
 
Daer wi saten tArturs hove
 
Eens coninx van groten love
 
Met groter joye met groten spele
 
Saten daer zire rudders vele
1165
Na dat eten ende adden ghedweghen
 
Also hoghe lieden pleghen.
 
Daer hebsi wonder groot vernomen:
 
Tscaecspel ten venstren in comen *
 
Ende breedde hem neder uptie aerde.
1170
Hi mochte spelen dies begaerde!
 
Dus laghet daer up die wile doe.
 
Daer ne ghinc niemen of no toe
 
Van al gonen hoghen lieden.
 
Here coninc, ic wilt jou bedieden:
1175
Wi saghent alle die daer waren
 
Mettien hieft up ende es ghevaren
 
Weder dane het quam te voren!
 
Dies adde die coninc Artur toren *
 
Ende sprac: ‘Bi mire coninc crone
1180
Dit scaecspel dinct mi so scone!
 
Maerct ghi heren ende ziet
 
Hen quam hier sonder sake niet.
 
Die up wille sitten sonder sparen *
 
Dit scaecspel halen ende achter varen
1185
Ende leverent mi in mine hant
 
Ic sal hem gheven al mijn lant
 
Ende mine crone na minen live.
 
+ Dit willic dat zijn eghijn blive.’
 
Van alden heren diere waren
1190
Sone durster noyt een vare[n]: *
 
Si saten alle ende zweghen stille.
 
Die coninc seide: ‘So wie so wille
 
Goed rudder in mijn hof betalen
 
Hi sal mi dat scaecspel halen
1195
Of wine ghecrighen nemmermere
 
Vandesen daghe vort wert ere
 
Laten wijt ons aldus ontfaren.’
 
Noch zweghen si alle diere waren:
 
Daer ne andworde niemen van enen worde.
1200
Ic scaemde mi als ic dat horde
 
Dat daer niemen was so ghedaen
 
Die dat ghelof durste ane gaen
 
Van minen here den coninc;
 
Ende ic tert voort met deser dinc *
1205
Ende seide: ‘Here coninc Artur here
 
Die tale die ghi heden ere
 
Seit die hebbic wel verstaen:
 
Die jou ghelof wilde anegaen
 
Soudi hem houden alte voren
1210
Den eet dien ghi hebt ghezworen?’
 
Die coninc andworde mettien:
 
‘Ja ic, so moete mi goet ghescien!
 
Dies ne wendic heden mijn wort.’
 
Here als ic dat hadde ghehort
1215
Dedic mine wapine reiden
 
Ende wapende mi al sonder beide *
 
Ende seide, vondict in enich lant
 
Ic soudt hem leveren metter hant;
 
Also helpe mi God die mi gheboot
1220
Of ic bleve daer omme doot! -
 
Siet here dus hebbict vernomen
 
Ende bem na tscaec int Wonder comen
 
Ende wanet hier hebben ghevaen
 
Ne ware mi dinke hets mi ontgaen
1225
Ende es mi worden onghereet.’
 
Die coninc hi seide: ‘Godweet
 
Here Walewein, addijt ghevaen
 
So waerdi groter pinen ontgaen
 
Die jou nu te doghene steet.
1230
Maer mijn scaec es u onghereet *
 
Hen si dat ghi dort anevaen
 
Tghelof dat ic jou doe verstaan.
 
Ic sal delen ende ghi kiesen
 
+ Ghi moocht dat kiesen, ic sal verliesen:
1235
Hebdi ten scake grote ghere
 
So moet ghijt winnen metten spere
 
Up mi ende met uwen scilde.’
 
Doe sprac Walewein die milde:
 
‘So waric danne van dommen rade
1240
Soudic jou lonen goet met quade
 
Entie ere die ghi mi hebt ghedaen.
 
Neen ic here, al sonder waen!
 
Stakic jou of gherochte
 
Als het wel ghevallen mochte
1245
Ende ghi mi weder, coninc here
 
Dies ne ghecreghic nemmer ere:
 
Ic words gheworpen buten love
 
Waer dat ic quam in elken hove. *
 
Men soude segghen: ‘Ziet waer vaert
1250
Die tasseerde zinen waert
 
Als hi hem goet adde ghedaen!’
 
Mi ware liever waric ghevaen
 
In enen kerker viertich daghe
 
Daer ic no zonne no mane ne saghe
1255
Danne mi den lachter hier ghesciede.’
 
Doe seiden alle die hoghe liede:
 
‘Ghi sect wel als een goet man.’ *
 
Die coninc seide: ‘Zuldi mi dan
 
Here Walewein, doen ene bede
1260
Ende winnen tscaec up hovescede?
 
Dan saelt staen tuwen ghebode.’
 
Heer Walewein seide: ‘Bi Gode!
 
Ic sal doen dat ghi begaert.’
 
‘Heer Walewein, so moeti tswaert
1265
Varen zoeken metten tween ringhen.
 
Wildi dat halen ende mi bringhen
 
So ghevic jou tscaec sekerlike.
 
Het hevet een coninc, hi es rike
 
Ende heet die coninc Amoraen.
1270
Sijn casteel es so ghestaen:
 
Men machene nemmerme ghewinnen.
 
Dat goede zwaert dat esser binnen.
 
Dat hevet hi binnen zire hoeden.
 
Heer Walewein, nu willic bevroeden *
1275
Wat crachten andat zwaert leghet
 
Eist also als men ons seghet:
 
Hem ne mach gheen man comen te voren
 
Es hi daer toe niet vercoren.
 
Ende trect hi ute dat goede zwaert
1280
+ Het slatene ontwe in de middewaert.
 
Daer ne dar niemen omme vraghen
 
Dat daer yemen sal draghen *
 
Hine si van duechden uut vercoren
 
Van alle den gonen die zijn gheboren
1285
Ende van rudderscepe mede.
 
Heer Walewein, moghedi dese bede
 
Doen ende halen mi tgoede zwaert
 
So ghevic jou mijn scaec ter vaert
 
Uwen wille mede te doene.’
1290
Walewein sprac, die rudder coene: *
 
‘Here, mi ghebreict ene sake;
 
Dies bem ic zere tonghemake.
 
Waert dat icse ghecrighen mochte
 
Sone levet hi niet, diet mi ontcochte
1295
No om zelver no om goud
 
In leveret jou in jou ghewoud
 
Mede te doene al u ghebod.’
 
Die coninc seide: ‘Also helpe mi God!
 
Heer Walewein, sect mi wat dat es.
1300
Des zijt seker ende ghewes:
 
Ic saels jou helpen na mire macht.’
 
Hi seide: ‘Ic ne hebbe scilt no scacht; *
 
Mijn halsberch hevet menighe score: *
 
Die mi gherochte hi stakemi dore.
1305
Dies bem ic in groter zorghen.’
 
Die coninc seide: ‘Beit tote morghen.
 
Jouwe wapene die zijn al ghereet
 
Alsoot ten rudderscepe steet.’
 
Hier mede lieten si die tale.
1310
Doe ghinc men slapen in die zale.
 
Die bedden waren wel ghemaect.
 
Die here Walewein hi es gheraect
 
Tenen bedde goet ende diere.
 
Daerup ghinc hi slapen sciere
1315
Dien nacht duere tote dat daghede.
 
Doe cleedde hem Walewein ende vraghede *
 
Of yemen zine wapine weet.
 
Twe knapen brochtse hem ghereet
 
Ende wapenden wel in corten tiden.
1320
Walewein was metten bliden
 
Als hi zinen halsberch sach so clare.
 
Doe vraghedi waer die coninc ware.
 
Binnen desen es hi up ghestaen
 
Ende quam te Waleweyne ghegaen
1325
Ende groeten herde hoveschelike.
 
+ Walewein seide: ‘God die rike
 
Gheve jou bliscap ende grote ere!
 
Blivet te Gode tote ic kere!
 
Ic sal jou halen tgoede zwaert
1330
Eist dat God mijn leven spaert
 
Eer ic wederkere int Wonder.’
 
Bin desen quam Alydrisonder.
 
Hi bevalne Gode haestelike.
 
Walewein ruumde die borch rike
1335
Ende quam ter brugghen of ghegaen.
 
Daer vant hi enen cnape staen
 
Die hem Gringoletten hilt
 
Ende sinen scacht ende sinen scilt.
 
Dus sat hi up in zijn ghereide
1340
Ende hi voer wech al sonder beide
 
Walewein, henen zire vaerde
 
In davontuere vanden zwaerde
 
Ter poorten uut al dat hi mach
 
Die strate die hi vor hem sach
1345
Tote dat hi ten ende es comen.
 
Mettien heift Walewein vernomen *
 
Een foreest vor hem, een wout
 
Daer voghele in singhen menichfout.
 
Het was nuchtens omtrent primen
1350
Die sonne verbaerde ende ghinc scinen. *
 
Als hi binden woude es comen
 
Eer hiet lanc heifti vernomen
 
Ene creature so zere carmen
 
Dies mochte onsen here ontfarmen.
1355
Hi hoorde roepen: ‘O wi! o wach!
 
Nu ne weet ic wat ic doen mach!
 
Mi verniewet mijn oude zeer
 
Vortwaert ylanc so meer *
 
Dat ic langhe hebbe ghedraghen!’
1360
Dus verhorde Walewein claghen.
 
Hi slouch met sporen ende reet ter vaert
 
Daer die creature mesbaert
 
Te ziene of hi helpen mach.
 
Doe dochte hem dat hi comen sach
1365
Enen cnape van sconen leden
 
Up een arm paert ghereden:
 
Het was magher ende manc;
 
Sijn haer loke ende lanc;
 
Neder hinghen hem die oren;
1370
Het houtte bachten ende voren;
 
Sijn oghen liepen hem uten hovede.
 
+ Hine levet niet dies ghelovede
 
Hoe dat paert was ghedaen.
 
Het hadde tere armer crebbe ghestaen
1375
Daer hem coren dicke ghebrac.
 
Het hadde menich onghemac.
 
Men namer toe wel cranken ware:
 
Men liet lopen harentare
 
Nacht ende dach, waest heet of cout
1380
Winter ende somer in gont wout.
 
Ende hadde ghedaen wel menich jaer.
 
Dat mochtemen marken an zijn haer
 
Dat hem also verwerret lach:
 
Dies was leden wel menighen dach
1385
Dat gheconreit was of ghewreven.
 
Den parde ne was een twint niet bleven
 
Dan die huut daer men dore sach
 
Want men sine been tellen mach *
 
Ende zine rebben an elke side.
1390
Diere up sat hi was onblide;
 
Hem was onsochte te moede
 
Ende slouch vaste met ere roeden
 
Tpaert, maer hen halp hem niet:
 
Temeer hi slaet, te min het diet.
1395
Hen mochte niet een voetstap gaen;
 
Hen moeste hem rusten ende stille staen
 
Of het ware ghevallen up daerde.
 
Dit sach Walewein donvervaerde
 
Dien dat verdochte vanden knape
1400
Omme dat hi maercte diere sake
 
Dat hi was van so sconen leden
 
Ende zulc een paert quam ghereden.
 
Over die scoudere was hi breet
 
Want hem zijn leven wale steet:
1405
Die nuese haddi scone ende recht;
 
Sijn vorhooft breet ende slecht;
 
Die oghen addi scone ende grawe;
 
Brune ende slichte winbrawen;
 
Sijn haer kersp ende blont;
1410
Den hals sne wit ende ront;
 
Sine lier bloeiden als ene rose;
 
Sijn adem ne rooc niet ghebose;
 
Die tande wit ende clene: *
 
Scoonre creature ne sach nieman ghene!
1415
Hi was omtrent die middel smal.
 
In sinen kin stont een dal.
 
Hi was vulmaect van allen leden *
 
+ Ende wel gheraect van allen zeden.
 
Hi mochte met eren vandien lande
1420
Grave wesen. Maer hi wranc zijn hande *
 
So dat hem dat rode bloet
 
Voren uut sinen naglen woet.
 
Dit sach Walewein, dies verdochte.
 
Hi groete den knape so hi eerst mochte
1425
Ende omboot hem goeden dach
 
Met al dat God vulbringhen mach.
 
Die cnape seide: ‘God lone u here!
 
Goet dach ne wert mi nemmermere:
 
Ic bem den goeden daghe ontgaen!’
1430
Walewein seide: ‘Doet mi verstaen
 
Uwen rouwe ende u verdriet.’
 
Die knape seide: ‘Hen holpe jou niet
 
Dat ghi mi lettet, laet mi varen
 
Here, dat u God moete bewaren!
1435
Al teldic jou al minen rouwe
 
Het ne holpe u niet bi mire trouwe
 
Bedi mi es mijn herte zwaer.
 
Dies es wel leden ·xx· jaer
 
Dat ic verloos minen enen broeder.
1440
Gheen bet gheraecter no vroeder
 
So ne es int conincrike bleven
 
Sider dat hi verloos zijn leven
 
No van duechden bet vulcomen.
 
Die gone diene mi hevet ghenomen
1445
Hi gaet daghelijcs vor minen oghen.
 
Hoe mach mijn herte dat ghedoghen?
 
Hine boots mi noit ghene bate
 
Here, bi rechter caritate!
 
Nochtanne deert mi vele mere
1450
Ander zake, wel lieve here:
 
Waer hi mi ziet of can ghenaken
 
Gaet hi zijn sceren met mi maken
 
Eist in die kerke of daer buten!
 
Ic scuwene, hen can mi niet versluten:
1455
Hine hout altoos met mi zijn spot
 
Ghelijc of ic ware een sot.
 
Want hem dinct in zinen sin
 
Dat ic niet beters waert ne bin
 
Danne hi dus spiet omme minen scamp.
1460
Here, nu hebbic enen camp
 
Jeghen hem beroupen vorden coninc.
 
Siet hier, here, om dese dinc
 
So bem ic tonghemake zere.
 
+ Nochtan deert mi vele mere:
1465
Het es onse zede in dit lant
 
Dat ne mach gheen seriant
 
Enen rudder roepen te campe
 
Daer ment trecken wille te scampe
 
Hi moet rudder zijn ghedaen. *
1470
Here, nu hebbict ghelaten staen
 
Ende mijn goet ende mijn lant
 
Minen here den coninc in sine hant
 
Ende wilde mi God goede avonture
 
Gheven, ic soude ten coninc Arture *
1475
Varen ende bidden hem up ghenade
 
Wildi dat hi mi rudder dade.
 
Dies zijt seker ende ghewes
 
Here, men seit ons dat hi es
 
Zeghezalich dien hi rudder doet.
1480
Nu hebbics u ghemaect vroet
 
Waer omme dat ic ute bem comen
 
Maer ongheval hevet mi benomen:
 
Heden alsoot wesen soude
 
Int begon van desen woude
1485
Waendic liden die passaedse:
 
Indie felle toolne, in die usaedse
 
Was mi ghenomen mijn goede zwaert
 
Mijn halsberch ende ooc mijn paert. *
 
Dit arme paert was mi ghegheven.
1490
Dus leedic een onsochte leven
 
Ende hebbe ghelaten al mijn lant
 
Minen here den coninc in zine hant
 
Ende ic sal keren te minen daghe
 
Ten campe ende volghen mire claghe.
1495
Nu selmen segghen sonder waen
 
Het hevet mi blootheit al ghedaen
 
Dat ic bem bleven buten lande. *
 
Hier omme doghic grote scande.
 
Nochtanne deert mi vele mere
1500
Ander saken, wel lieve here:
 
Men sal mijn scone [wijf] ontherven *
 
Ende mine kinder moeten derven
 
Mijns, ic vare in vremden lande.’ *
 
Dies weende hi ende wranc zine hande
1505
Ende seide: ‘Ic ne weet wat anegaen!’
 
Walewein hevet dit wel verstaen
 
Ende seide: ‘Die gave een ronside *
 
Soudi moghen tuwen tide
 
Keren van sconincs Arturs hove
1510
+ Tuwen campe, tuwen ghelove?’
 
Die cnape andworde: ‘Ghodweit
 
Jaic, maer hets mi onghereit.’
 
Walewein seide: ‘Nemet hier tmijn.
 
June mach altoos gheen beter zijn.
1515
Het sal jou wel sochte draghen:
 
Het can wel telden ende draven
 
Ende lopen enen hoghen walop.’
 
Die knape seide: ‘Ghi hout u scop
 
Met mi, here, dat es mesdaen.
1520
Ghi soud wel node henen gaen
 
Te voet ende gheven mi u paert.’
 
Walewein die beette ter vaert
 
Ende seide: ‘Neimt hier mijn ronside.’
 
- Die knape ontfinct ende was blide - *
1525
‘Maer ic ghevet jou in dien
 
Dat ghi zult haesten ende spien
 
Ende vant keren van Arturs hove
 
Tuwen campe, tuwen ghelove
 
Ende behout jou goet ende jou lant *
1530
Ende vant ghederen jouwen viant
 
Ende penst emmer om die ere
 
Vandesen daghe voort waert mere.
 
Nu vaert ende keert so ghi eerst moghet
 
Ende peinst emmer om die doghet.’
1535
Do sat hi up seer Waleweins paert *
 
Die cnape, ende reet wech ter vaert
 
Ende dancte hem uter maten zere
 
Vanden goede ende vander ere
 
Die hem der Walewein hevet ghedaen
1540
So dat hi wel hevet verstaen
 
Dat die knape was harde blide.
 
Hi quam ghegaen ten selven tide
 
Ten paerde dat daer die knape liet
 
Ende ghinc daer up sitten ende siet
1545
Of hettene soude connen draghen:
 
Het ne conste telden no draven. *
 
Hi beette neder ende liet daer staen
 
Ende moeste te voet henen ghaen
 
Duer gont foreest ende duer den dan.
1550
Daer men grote doghet an
 
Mochte marken ende grote ere
 
Dat was Walewein die here!
 
Aldus quam hi ghegaen duer twout
 
Daer voghele songhen menichfout
1555
Te voet, dies hi niet dicke ne plach.
 
+ Doe dochtem dat hi voor hem sach
 
Enen casteel ende ene riviere. *
 
Het was die casteel, dien hi sach sciere *
 
Die de toolne ende de quade zeden
1560
Hilt met overmoedicheden
 
Ende hadde ghedaen wel menighen dach.
 
Teerst dattene die castelein versach
 
Quam hi te Walewein metter vaert.
 
Hi hadde een overmoedich paert:
1565
Het was dapper ende snel
 
Dat gheleec Waleweyne wel.
 
Dus quam hi te hem waert zaen
 
Ende seide: ‘Rudder, ghi zijt ghevaen!
 
Want die zeden in dit lant
1570
Sijn jou hier wel onbecant.
 
Betaelt ons dat ghi sculdich zijt
 
Ende maect ons ghenen langhen strijt!’
 
Walewein andwordem zaen
 
Ende seide: ‘Waer omme bem ic ghevaen?’
1575
‘Om dat [ghi] uwe tolne wilt ontdragen.’ *
 
Doe began deer Walewein vraghen:
 
‘Wat tolnen bem ic sculdich dan?’
 
‘Den halsberch dien ghi hebt an
 
Ende uwen scilt ende jou zwaert
1580
Ende waert dat ghi hier brocht een paert
 
Dat soudi mi mede gheven!’
 
Deer Walewein seide: ‘Hets achter bleven:
 
Ic gaeft den knape dien ghi heden
 
Met uwer toolne met uwen zeden
1585
Naemt zijn halsberch ende paert:
 
Hi vaerter mede te Cardole waert.’
 
‘Jane dedi wel, also helpe mi God!
 
Of hi ane u enen sot
 
Vant ende hi u daer over hilt?
1590
Haest u ende gheift mi uwen scilt
 
Ende uwen halsberch ende u zwaert
 
Doet of ende ghevet mi ter vaert!’
 
Deer Walewein andworde zaen:
 
‘Wie sal hier de tolne ontfaen?’
1595
Die gone seide: ‘Dats ic ghereet.’ *
 
Deer Walewein andworde: ‘Godweet *
 
Suldi van mi die toolne ontfaen
 
Ghi zult over uwe voete staen!
 
Eer icse jou gave up u paert
1600
Ghi voert mi liever hinder waert:
 
Ghine zult eer staen bi mire zide!’
 
+ Die gone beette in corter tide
 
Ende seide: ‘Ghi maect te groot dangier!
 
Ic wane die duvel brochte jou hier!’
1605
Hi haeste hem ende ghinc mettien
 
Ten zwaerde ende Walewein hevet versien:
 
Mettien trac hi dat zine zaen.
 
Hi seide: ‘Ghi zult nu ontfaen
 
Jou toolne eer ghi sult henen gaen!
1610
Dat segghic jou al sonder waen
 
Sidemeer dat ghijt begaert!’
 
Aldus trecten si hare zwaert.
 
Harlijc hadde groten ghere.
 
Ende Walewein sette hem te were
1615
Jeghen den gonen die hi daer sach
 
Om te proevene of hi mach
 
Vellen die toolne ende die onsede
 
Daer men den menighen pine dede.
 
Maer sgoons overmoet was so groot
1620
Hem dochte wel dat zijn ghenoot
 
Ne was levende in gheen lant.
 
Doch verdrouch hi metter hant
 
Tswaert ende slouch met groten nide
 
Up Waleweine ende hi was onblide
1625
Dat hi so langhe vor hem stoet.
 
Waleweine decte hem ende was vroet
 
Metten scilde, so hi best mach.
 
Hi ontfinc van hem menighen slach *
 
Die niet onvergolden zijn bleven.
1630
Mettien heifti tswaert verheven
 
Ende gheraectene weder metter hant
 
Ende cloofde hem helm ende nesebant
 
Ende sloecht hem in al toten tanden.
 
Doe trac hijt uut met beden handen
1635
Ende hi seide: ‘Neimt ende ontfanct jou ghelt!’
 
Die gone viel neder up gont velt
 
Doot eer hi ter aerden quam.
 
Hi lietene varen ende hi nam
 
Dat goede paert, Walewein die coene
1640
Dat bi hem stont: hi hads te doene.
 
Hi seide: ‘Lyaert, ghi moocht wel staen:
 
Jou here heift zinen loon ontfaen;
 
Hi leghet hier ende zwighet al stille
 
Ende hevet dat hijs hebben wille.
1645
Hi seit hi sal minen halsberch borghen
 
Ende mijn zwaert al tote morghen
 
Of tote echt dat ic weder kere.’
 
+ Doe sat up Walewein die here
 
Ende quam vorden casteel ghereden
1650
Die met herde fellen zeden
 
Hadde ghestaen menighen dach.
 
Ende alsene die portier versach
 
Doe began hi die porte sluten
 
Ende seide: ‘Entrouwen, ghi blijfter buten
1655
Inne late jou binnen comen niet!’
 
Ende als Walewein dat versiet
 
Noopti met sporen ende tors liep wel
 
Want het was dapper ende snel
 
Ende quam ghelopen met groten ghere
1660
Binnen der porten vort waert zere
 
Eer hise wel conste ghesluten.
 
Walewein seide: ‘Inne bem niet buten
 
Bleven; dat mach u wesen le[e]t *
 
Portier, dat segghic jou, God weet!’
1665
Mettien beetti vanden paerde
 
Ende haeste hem ende vinc ten zwaerde
 
Ende slouch den portier thovet of.
 
Doe wierp hijt vor hem int hof
 
Ende nam hem die slotele zaen.
1670
Ter poorten so es hi ghegaen
 
Ende ghinc die duere vaste sluten
 
Dat daer niemene van buten
 
Binnen den castele comen soude
 
Vor dien dat hijt selve woude;
1675
No van binnen ooc ute gaen
 
Vor dat hi al hadde ghedaen
 
Dat hi wilde ende begaert.
 
Doe ghinc hi up ende drouch zijn zwaert
 
Al bloot ghetrect in die hant.
1680
Wat so hi daer binnen vant
 
Binnen den castele ende in die zale
 
Dat moeste sterven altemale.
 
Si vloen in cameren ende daer buten
 
Dat ne mochte hem niet besluten
1685
Hine haletse ute ende slouchse doot.
 
Daer ne bleef no clene no groot
 
Hine rovetse alle vanden live.
 
Hine wille niet dattie tolne blive
 
Staende no die quade zede *
1690
Daer men den menighen pine dede.
 
Als hijt aldus hadde ghedaen
 
Quam hi te zinen parde ghegaen
 
Ende ont[dede] die poorte ende ledet buten. *
 
+ Doe ghinc hi weder vaste sluten
1695
Den casteel so hi best mach
 
Alle die dueren die hi daer sach
 
Daer die slotele toe behorden.
 
Walewein sat up mettien worden
 
Ende wierp die slotele in die riviere.
1700
Mettesen reet hi danen sciere
 
Ende liet den casteel besloten staen.
 
Ic waenre niemen in sal gaen
 
Hine breke ontwe die mure.
 
Dus voer hi souken avonture
1705
Over berch ende over dal
 
Die hi ghenouch vinden sal.
 
Die knape daer ic eerst of seide
 
Hi quam ghevaren sonder beide
 
Tote Cardole al zonder sparen.
1710
Die coninc entie met hem waren
 
Stonden ten veinstren ende hebben vernome[n] *
 
Enen cnape up Gringolette comen.
 
Dat hadde hem wonder als zijt saghen.
 
Deen began den andren vraghen:
1715
‘Waer es mijn here Walewein bleven?
 
Dese hevet hem ghenomen tleven
 
Die hier comt, wanen wi best.’ *
 
Daer was deer Keye, hi sprac lest
 
Hi seide: ‘Dat ghi sect, dats niet.
1720
Die cnape die ghi hier comen ziet
 
Hi es bode vanden scake.
 
Deer Walewein hi es wel te ghe[make] *
 
Ende hi hevet dat scaec ghevaen. *
 
Dat hebbic harde wel verstaen.
1725
Ende hi sent sinen cnape voren
 
Te hove. Met rechte hebbics toren
 
Dat hi hem zulker dinc vermat.
 
Here, over waer segghic jou dat:
 
Walewein hevet ondervonden
1730
Dat weet ic wel te desen stonden *
 
Sine beroemelike tale.
 
Ende ic seit hem te voren wale
 
Het soudem tonneren vergaen
 
Dat hi tghelof wilde bestaen
1735
Dat hier niemen nemen durste.’
 
Die coninc seide: ‘Wildi ons vurste
 
Heer Keye, gheven vandeser tale
 
So dadi uter matene wale:
 
Wi hebber of ghehoort ghenouch.’
1740
+ Keye was blide ende hi louch
 
Ende seide: ‘Bi Gode, here coninc here
 
Van Waleweyne moghedi ere
 
Hebben! Ghereet u, et es tijt
 
Ende onthaeltene sonder respijt
1745
Met uwen mannen, met uwen maghen!’
 
Noch sprac die coninc ende began vraghen
 
Hi seide: ‘Here Keye, waert u ghevouch
 
Van deser talen hebwi ghenouch.
 
Bi Gode! van uwen quaden scerne
1750
Stonde ons herde wel tonberne.
 
Hebbic Walewein aldus verloren
 
Bi al dien dat noit wart gheboren
 
Ghi mochtets noch wel werden erre!’
 
Die knape quam, hine was niet verre.
1755
Die rudders seiden: ‘Wilwine vaen
 
Ende stappans zijn hovet of slaen?
 
Here, ghi moet die doot bespreken
 
Hoe wi Waleweine best moghen wreken.’ *
 
Doe was daer mijn here Lanceloot
1760
- Daer ne was niemen zijn ghenoot
 
Van duechden, dat weet ic wale
 
Van alden heren indie sale -
 
Hi seide: ‘Here Artur, coninc here
 
Duer Gode ende duer uwes selfs ere
1765
Onbeit tote die knape es comen
 
Ende ghi die waerheit hebt vernomen
 
Wat hi wille ende hi begaert
 
Eer dat ghine doot zwaert.
 
Men hevet menichwaerf gheseit
1770
Van seer Waleweins miltheit:
 
Hi es hovesch, milde ende coene.
 
Wat manne soos hevet te doene
 
Bescud hi, ziet hi dat hijs noot *
 
Hevet: zine doghet es groot. *
1775
Hi gaf hem tpaert, dat wanic best.’
 
Hi dede so dat die coninc lest
 
Ombeidde ende alle die met hem waren.
 
Die knape quam int hof ghevaren
 
Ende beete neder over zine voete.
1780
Die coninc quam hem te ghemoete
 
Ende die knape groete haestelike
 
Arture den milden coninc rike
 
Ende alle die met hem zijn hier binnen. *
 
Some seidsi: ‘God moete jou minnen.’ *
1785
Hine was ne bore wel ontfaen.
 
+ Die coninc seide: ‘Doet mi verstaen
 
Waer ghi zijt comen an dit paert.’
 
Die knape antworde metter vaert:
 
‘Here, also ic u segghen mach *
1790
Dies es heden die derde dach
 
Dat mi gaf een rudder snel.
 
Hem dochte, ic hads te doene wel
 
Ende dede ane mi zine doghet groot.
 
Hem verdochte so mire noot.
1795
In een foreest eens morghens vroe
 
Quam ic ghereden, ic segghe jou hoe:
 
Up een paert van cranken leden.
 
Van ere tolne van fellen seden
 
Daer was mi, here, dat mijn ghenomen.
1800
Ende als die rudder adde vernomen
 
Dat ic was in zulker noot
 
So dedi zine doghet groot
 
Ane mi ende beette metter vaert *
 
Ende gaf mi zijn goede paert
1805
Bedi ic was in avonturen zere
 
Om te verliesene goet ende ere
 
Ende mijn leven alsoot mi stoet.’
 
Die coninc sprac: ‘Nu bem ics vroet:
 
Het was mijn here Walewein!
1810
Waer es hi?’ ‘Here, bi sinte Gravein *
 
Also als ic u segghen mach
 
Doe icken achterstwerven zach
 
Ghinc hi over zine voete ter vaert
 
Dor twoud ter quader tolne waert.
1815
Nie sider ne wistic waer hi voer.’
 
Die coninc seide ende hi zwoer:
 
‘Wet God, nu weet ic wel te voren
 
Dat Walewein hevet zijn lijf verloren
 
Bedi die tolne es so ghedaen
1820
Daer ne mach gheen man ontstaen.
 
Nemmerme ne werdic blide
 
Of icken haddene bi mire zide
 
Waleweine minen lieven neve!
 
Knape, dat u God ere gheve!
1825
Nu sect mi wat ghi begaert.’
 
Die knape andworde metter vaert:
 
‘Here, mijn rouwe die es groot:
 
Mi was, here, mijn broeder doot
 
Ghesleghen, dies es wel ·xx· jaer.
1830
Daer omme es mijn herte zwaer.
 
Diet dede hout met mi zijn spot
 
+ Ghelijc of ic ware een sot
 
Ende pijnt altoos om minen scamp.
 
Here, nu hebbic enen camp
1835
Jeghen hem beroupen om dese dinc.
 
Nu biddic jou, here coninc
 
Uwen dienst bi uwer ghenade
 
Ende maect mi rudder of ghijs hebt stade
 
Ende laet mi keren uut uwen hove
1840
Te minen campe, te minen belove.
 
Eist dat ic hier yet langhe merre
 
Ic maechs wel lichte werden erre
 
Ende het sal ooc ane mijn leven gaen.’
 
Die coninc maectene rudder saen
1845
Ende gorde hem gonder een goet zwaert
 
Ende hi seide ten knape: ‘Niet ne spaert!
 
Vaert wech ende peinst omme die ere
 
Van desen daghe vort waert mere
 
Ende emmer pijnt u omme die doghet
1850
So waer ghi comt ende ghijt doen moghet
 
Ende vordert weduwen ende wesen
 
Ende alle die ghi vint in vresen
 
Bescudse ende set jou lijf daer voren!’
 
Die knape reet wech met sporen
1855
Ter porten uut so hi eerst mach
 
Die strate die hi vor hem sach.
 
Hine mach niet letten sal hi comen
 
Ten campe dien hi hevet ghenomen
 
Ende dat hire wesen sal tetijt
1860
Ter rechter uren in dat crijt.
 
Hi reet als een die niet ne spaert.
 
Hi mach wel wesen onvervaert:
 
Daer men hem eer die pine dede
 
Soe es ghevelt die quade sede;
1865
Walewein heift daer vergolden al
 
Wat so men hem heesschen sal.
 
Dus reet hi henen aldat hi mach.
 
Ende Walewein quam aldaer hi sach
 
Enen berch; daer es hi comen
1870
Boven; ende hevet int dal vernomen *
 
B[in] dien berch ende dat dal *
 
Met rudderscepe verdect al.
 
Hi sach daer menighen rudder riden
 
Up grote orse ende diere ghesmiden.
1875
Hi sachse comen met groten scaren
 
Ende tenen castele vor hem varen.
 
Bachten quam een garsoen ghereden
 
+ Up een ors van sconen leden
 
Met enen zwaerde ende met twe[e]n scilden. *
1880
Doe groetene Walewein de milde.
 
Die garsoen was wel beraden
 
Hi seide: ‘Van lachtre ende van scaden
 
Here, so verde jou God onse here
 
Vandesen daghe vort waert mere!’
1885
Dus groette die garsoen metten scilden
 
Minen here Waleweine den milden
 
Die groter eren wel was waert.
 
Der Walewein sprac metter vaert:
 
‘Cnape, dat jou God moete eren! *
1890
Waer varen alle dese grote heren?’
 
‘Sine varen niet verre, newaer hier bi:
 
Teens conincs hove, heet Amadi.’
 
‘Soete vrient, wat doen si daer?’ *
 
‘Ic sect u, here, al over waer:
1895
Gone rudder die gonder voren vaert
 
Ende buten hevet ghegort zijn zwaert
 
Hi es beroepen van mordade
 
Te campe om dat hi met sinen rade
 
Enen cnape nam zijn leven.
1900
Die beroepere es achter bleven
 
Die den camp jeghen hem heift ghenomen
 
Ende ne dar niet te crite comen.
 
Het es een knape van groten love
 
Ende seide, hi soude tArturs hove
1905
Varen ende bidden hem up ghenade
 
Wildi dat hine rudder dade.
 
Dit haddi tonsculden ende teren.
 
Noit sider ne dursti wederkeren.
 
Dus voer hi henen uten lande.
1910
Dies hebben sine vriende scande.’
 
Doe began deer Walewein vraghen:
 
‘Es hier danne enich van zinen magh[en] *
 
Die hem in hulpen moghen staen?’
 
Die knape die andworde zaen:
1915
‘Bi Gode, here, neen het niet!
 
Van alden gonen die ghi hier ziet
 
Sone bestaet hem ne gheen.
 
Nochtanne es hier menich een:
 
Die comen alle met minen here.
1920
Ende noch twintich werven mere
 
Souden hebben ghedaen teser steden
 
Hadsi gheweten dat hi heden
 
Soude hebben ghezijn int crijt.
 
+ Dies willic dat ghi zeker zijt.
1925
Bedi durren sine vriende niet comen
 
Daer si minen here horen nomen
 
Met haren neve in dat crijt. *
 
Uwen orlof - het es tijt -
 
Moetic hebben,’ sprac die knape.
1930
Dus es Walewein van deser zake
 
Berecht. ‘Nu vaert! God gheve jou ere!
 
Hets tijt ende volghet uwen here
 
Eer dat hi u te verre ontfaert.’
 
Die knape slouch met sporen tpaert
1935
Ende reet wech al datti mach.
 
Deer Walewein quam daer hi sach
 
Ene scone linde staen upt velt
 
Daer voer hi onder ende helt
 
Onder die groene linde al stille
1940
Om dat hi bescouwen wille
 
Hoet metten campe soude vergaen.
 
Hi beete neder ende liet staen *
 
Sijn paert ghebonden an enen stile
 
Om dat hi zien wilde ter wile
1945
Of zire comen souden onder hem beden
 
Ende hoe die camp soude sceden.
 
Hi sach daer menighen rudder varen
 
Die metten gonen comen waren
 
Die den camp adde ghenomen.
1950
Als zire alle waren comen
 
Ende sire waren vergadert alle
 
Doe wasser daer bi rechten ghetalle
 
Twintich hondert ofte mere
 
- Dus dochte Waleweine den here-
1955
Ende bander zide nemmer een
 
No kempe no elne gheen.
 
Nochtan ghinc men up die tijt
 
Buten castele ghereden een crijt
 
Daer die heren in vechten zouden
1960
Quame die knape ende si wouden
 
So dat die vrouwen entie joncfrouwen
 
Uten castele mochten scouwen
 
Den camp buten ander heiden.
 
Dus ghinc men dapperlike ghereiden
1965
Ende staken in die aerde slaen.
 
Men deder corden omme gaen
 
Datter niemen in soude comen
 
Dan die den camp hadden ghenomen.
 
Alst al ghereet was ende ghedaen
1970
+ Doe sprac hem an die coninc zaen:
 
‘Here ruddere, alst jou dinket tijt
 
So vaert ende beit uwes ghesellen int crijt.
 
Ic wane wel hi sal varinc comen.’
 
Mettien heifti zijn ors ghenomen
1975
Ende quam met overmoedicheden
 
Binnen in gont crijt ghereden
 
Ende beide om dat hem [s]tont te doene *
 
Tote een deel na der noene.
 
Nochtan ne quam die cnape niet.
1980
Doe sprac die rudder: ‘Here, ziet
 
Dinket u tijt, so laet mi varen.’
 
Alle die gone die met hem waren
 
Si seiden: ‘Het es meer dan tijt.
 
Die knape ne comt tameer int crijt;
1985
Hets over zinen tijt ghegaen.’
 
Doe andworde die coninc zaen:
 
‘Van haesticheden comt selden goet
 
Die wel beiden si zijn vroet.
 
Vrient, nu beit al met ghemake:
1990
Hem mach wel deren zulke sake
 
Daer hi bi vermarret es;
 
Dies zijt seker ende ghewes.
 
Nu ghevet hem noch een stic respijt.’
 
Si beidden toter vespertijt.
1995
Nochtoe ne quam die cnape niet.
 
Doe sprac die rudder ende seide: ‘Siet’
 
Toten coninc wel verbolghenlike
 
‘Biden here van hemelrike!
 
Hets meer dan tijt, nu laet mi varen!’
2000
Alle die gone die met hem waren
 
Seiden: ‘Hi hevet wel zijn ghelof
 
Ghedaen, here coninc, in u hof:
 
Ghi mogheten wel met groter eren
 
Uten crite nu laten keren.’
2005
Die coninc peinsde in zinen moet:
 
‘Ghi pijnt al gader jeghen spoet
 
Mach ic, het sal al anders wesen.’
 
‘Ombeit een stic,’ sprac hi nadesen.
 
Eer yet lanc hebsi vernomen
2010
Den knape up Gringolette comen:
 
Dapperlike metter vaert
 
Quam hi ghevaren ten crite waert.
 
Sijn paert adde onder hem die vloghe
 
Alse een pijl uut enen boghe.
2015
Dus quam hi ghevaren int crijt
 
+ Een deel nader vespertijt.
 
Sijn paert was van lopene moede:
 
Vanden scumen ende vanden bloede
 
Hadt ghemaect die weghe nat;
2020
Het was moede ende het was mat.
 
Doe beette hi neder ende liet staen
 
Ende quam toten coninc ghegaen;
 
Hi seide: ‘Here coninc Amadijs
 
Ghi zijts wel vroet ende wijs
2025
Dat ic bem te crite comen
 
Ende hebbe hier jeghen mi vernomen
 
Menighen rudder goet van prise
 
Elken ghewapent na zire wise
 
Die metten gonen hier zijn comen
2030
Die den camp hevet ghenomen
 
Ende die vor hem willen vechten
 
Jeghen mi ende hem verrechten;
 
Ende ic ne hebbe hier niemen van minen magen
 
Die mi mochte helpen draghen
2035
Al waert dat si mi wilden houden
 
Daer met crachte ende met ghewouden.’
 
Die coninc andworde hem zaen:
 
‘Ic sal jou wel in hulpen staen
 
Vele bet dan al uwe maghe
2040
Bi u stonden ende ict saghe;
 
Dies zijt seker ende sonder vaer.’
 
Doe ghingen si hem ghereden daer
 
Ende wapenden hem an beden siden.
 
Si waren ghereet in corten tiden. *
2045
Alle die gone die met hem waren
 
Moesten vorden coninc zwaren
 
Dien knape vrede ende vast ghelede.
 
Dus quamen si ten crite bede.
 
Die coninc ghinc ten veinstren staen
2050
Sien hoe die camp soude vergaen.
 
Ende alle die gone die met hem waren
 
Liepen ten veinstren harentare
 
Marken of gone hoghe lieden
 
Den knape yet souden mesbieden
2055
Die daer hilden an dene zide.
 
Doe onderstaken si hem met nide
 
Dat die scachte bede braken.
 
Doe lietsise vallen ende traken
 
Die zwaerde ende sloughen met omminnen.
2060
Men weet noch niet wie daer sal winnen *
 
Maer emmer sloughen si met nide.
 
+ Die knape ne was bore blide
 
Alst recht was, om zijns broeder doot:
 
Van rouwen wies hem die moet so groot *
2065
Dat hine weet wat hi best mach
 
Doen als hi den andren sach
 
Diene hem valschelike hadde ghenomen. *
 
Aldus zijn si te gader comen
 
Ende waren bede van slaghen milde.
2070
Die spaenre vloghen van den scilde
 
Dene na dandre sonder were.
 
Elkerlijc hadde anders ghere.
 
Die felle rudder hevet verheven
 
Tswaert ende upten knape ghesleghen
2075
Met overmoede ende met nide
 
Dat hi hem rovede vander side
 
Sinen scilt altenen male;
 
Ende sinen halsberch goet van stale
 
Ontmaelgierdi te menigher stede.
2080
Nu hoort wat die knape dede
 
Hi seide: ‘Gaefdi mi deser slaghe vele
 
So ghinct met mi al uten spele
 
Ende ic ne mochte niet ghestaen;
 
Mijn leven ware sciere ghedaen.’
2085
Maer hi pensde dat hi hem soude
 
Wreken als hi mochte alse houde
 
Ende verdrouch tswaert avescher hant
 
Ende clovedem helm ende nesebant.
 
Hi gherochtene so dat hi hem rovede
2090
Boven den oren vanden hovede:
 
Beneden den oren bleeft upten buuc. *
 
Tswaert scanfelde ende ghinc uut
 
Ende gheraectene weder int ghevouch
 
Vander scoudren daer hi an drouch
2095
Den scilt ende slouch hem of den arm
 
Dat hi viel int dal al waerm.
 
Doe moesti rumen sonder hoverde
 
Tghereide ende vallen uptie aerde
 
Doot eer hi ter haerden quam.
2100
Dies waren sine vriende gram!
 
Alse houde als sine saghen vallen *
 
Daer ne was niemen van hem allen
 
Sine quamen met haesticheden *
 
Naden knape int crijt ghereden.
2105
Deen ghinkene steken, dander slaen
 
Die derde seide: ‘Wilwine vaen?’
 
Si staken sodat hi viel ter aerden.
 
+ Doe reden si met haren paerden
 
Over hem wech ende wedere
2110
Deen stakene up ende dander nedere;
 
Si gaven hem wel menighen stoot
 
Bi wilen clene bi wilen groot
 
Ende daden hem wel grote pine.
 
Dus moeste hi doghen sine carine
2115
Allene; dies was hi drouve ende erre:
 
Die coninc was hem daer te verre.
 
Die knape ne weet wat hi doen mach.
 
Dits Walewein die dit versach *
 
Ende hi pensde in sinen moet:
2120
‘Langhe beide nes hier niet goet.’
 
Hi onbant vander linde saen
 
Zijn paert ende voer in hulpen staen
 
Den knape daer uptie heide.
 
Zijnen scilt ende spere beide
2125
Nam hi ende quam met haesticheden
 
Binnen in gont crijt ghereden
 
Recht ghelijc ere wilder lewen.
 
Ghine saghet noyt stuven een trop sprewen
 
Als si stoven die gonder waren
2130
Doe Walewein dus quam ghevaren.
 
Hi hilt ter steke so hi best mochte
 
Sijn spere; so wat so hi gherochte
 
Daer ne was gheen wedersegghen
 
Sine moesten daer den onseghe hebben.
2135
Hi deedse rumen sonder hoverde
 
Tghereide ende vallen uptie aerde.
 
Sulc brac zijn been ende zulc zinen arm
 
Ende vielen in dat dal al warm
 
Deen naden andren wel ghedichte.
2140
Ende Walewein seide: ‘Het mochte lichte
 
So comen, ghi soud den knape vrede
 
Gheven al sonder sconinx bede
 
Hoe leet soot jou te doene ware.’
 
Mettien reet hi vort int hare:
2145
En dorste niemend sijns onbiden; *
 
Si ruumden wech an beden ziden.
 
Wie so hem quam te ghemoete
 
Walewein quetstene so onzoete
 
Metten spere al sonder vraghen
2150
Hine ghenas in ·xl· daghen.
 
Hi deder zulken over hals
 
Tumen die hem herde mals
 
Maecte eer dat Walewein quam
 
+ Die zire comsten was wel gram.
2155
Dus reet hi duere so hi eerst mach
 
Daer hi die campioene sach
 
Bede ligghen ane der heiden
 
Stille, daer si zijns onbeiden:
 
Deen levet, dander es doot.
2160
Sine smerte was wel groot *
 
Die daer levet: hi moest verdraghen
 
Dat men hem dede; hine wist wien clagen.
 
Walewein vercoos ter selver stede
 
Die hem die meeste porsse dede
2165
Ende riep: ‘Hoet u!’ Metten worde
 
So gheraectine metten orde
 
Vanden spere aldore den buuc
 
Ende wierpene doot ten zadele uut:
 
Doe moesti vallen uptie moude;
2170
Die siele voer daert God woude.
 
Walewein beette uptie aerde
 
Neder van zijns selfs paerde
 
Ende nam den knape, so hi eerst mach
 
Dien hi daer vorem ligghen sach
2175
Ende hi halpene up ter vaert
 
Ende settene up zijn ors Lyaert
 
Dat hi ter quader tolne wan.
 
Hi hevet onrecht dies hem verjan.
 
Dus bleef hi selve staende te voet
2180
Deer Walewein die rudder goet.
 
Die knape sat sochte in zijn ghereide.
 
Des goons scilt ende spere beide
 
Die daer doot lach, heifti ghenomen
 
Ende es tote den knape comen
2185
Ende seide: ‘Vrient, vant jou verweren
 
Jeghen die gone die u deren
 
Wille.’ Mettien heifti vernomen
 
Enen up Gringolette comen
 
Neven mijns heren Waleweins zide
2190
Ende waentene duer steken met nide
 
Wel ghereet; ende mettien
 
Hevet dit die knape versien
 
Diene bescudde met zire cracht:
 
Ter steke hilt hi zinen scacht
2195
Daer hi den gonen mede stac
 
So dat hem zijn spere brac
 
In drien sticken vor die hant.
 
De gone viel neder in dat sant:
 
Hi tuselde so, ic wanem zwoer *
2200
+ Nader voeren die hi voer
 
Sijn hovet utermaten zere.
 
Ende Gringolet quam tsinen here
 
Ghelopen [teerst] dattene versach. *
 
Waleweyn spoedde hem als hi eerst mach
2205
Ende sater [up]: hi hads te doene. *
 
Nu zijn si tors, die rudders coene!
 
Elkerlijc moet andren bevreden!
 
Daer was menich man ghereden
 
Die hem tween gherne deren soude.
2210
Mach Walewein hi sal behouden
 
Tvelt jeghen hem allen met eren.
 
Doe ghinghen si te gader keren
 
Ghenendelike elc met zinen paerde
 
Ende met haesten vinghen si ten zwaerde.
2215
Daer was alle vrede ontseit:
 
Si ondergaven hem ghereit
 
Metten zwaerden ghenendelike.
 
Walewein ne slouch ghene zwike
 
Den gone daer hi mede was:
2220
Ic wane men noit in boeken ne las
 
Daer Walewein alzulc wonder wrochte.
 
Dat sceen hem wel diet becochte!
 
Hine spaerde ors no man.
 
Wien dat hi gheraken can
2225
Dien doet hi toter aerden driven.
 
Hine es gheboren niet van wiven
 
Die die daden mochte vertellen
 
Die Waleweyne daer ghevellen
 
Entie hi dede up gonen dach.
2230
Hi gaf herde menighen slach
 
Uptie brune helme van stale.
 
Die ander rudder deit ooc wale
 
Men mochte daer zien uptie heide
 
Onder rudders ende knapen beide
2235
Wel twe hondert bi ghetalle
 
Die Waleweyn adde versleghen alle
 
Onder hem ende zinen gheselle
 
Daer ic dit wonder al of telle.
 
Die coninc es ghestaen mettien
2240
Ten veinstren ende heift al versien
 
Die daet die Walewein heift ghewrocht.
 
Nu alreerst es hi bedocht
 
Omme den knape ende om zinen vrede
 
Ende hoe dat hine up sine ghelede
2245
Ten campe liet bevaen int crijt. *
 
+ Hi seide: ‘Het es meer dan tijt
 
Dat ic den knape in hulpen vare:
 
Ic sie daer so menighe scare
 
Die up hem houwen ende slaen
2250
Maer inden wighe so es bevaen
 
Een rudder neven zire zide.
 
Dies es nu mine herte blide
 
Want hi vecht so deghenlike:
 
Ic wane het es van hemelrike
2255
Een inghel ende het heiftene ghesant
 
God omme thelpene den seriant:
 
Hen dede noyt rudder zulke daet.’
 
Dus vonden si in haren raet
 
Dat si ghereedden hare scaren
2260
Ende quamen ten porten uut ghevaren.
 
Die coninc hi quam zelve voren
 
Met ·vc· rudders uut vercoren
 
Die beste die waren in zijn hof
 
Omme te behoudene zijn ghelof
2265
Ende alle gheachemeert wale
 
Bede niet ysere ende met stale.
 
Dus quamen si met haren scaren.
 
Entie coninc voer sonder sparen
 
Daer deer Walewein entie seriant
2270
Bede vochten hant an hant
 
Die des vreden adden noot.
 
Si adden ghewrocht wonder groot
 
Onder hen tween in zulc een hare.
 
Deer Walewein hi wert gheware
2275
Vanden coninc ende seide: ‘Here
 
Waeromme haesti u so zere?
 
Ghi moocht wel keren: het es gedaen!
 
Ic hope wi zullen wel ontstaen
 
Jeghen die hier zijn, hebwijs gheval.
2280
Mine zorghen die zijn al
 
Dat ons die nacht al sal benemen.’
 
Die coninc die andworde heme
 
Ende seide: ‘Here radder, God weet
 
Ic hebbe mesdaen, dats mi leet!
2285
Van algader minen mesdaden
 
So willic staen tuwer ghenaden.
 
Bi u hebbic den knape verwrocht:
 
Ic sach up jou ende wart verdocht
 
Dat ic vergat al des vreden
2290
Dies mi die knape hadde ghebeden
 
Om dat [ic] jou sach zulc wonder werken. *
 
+ Maer rudder, ghine moet merken
 
Dit in ghene doorperheit *
 
Dat ic tote jou hebbe gheseit:
2295
Hen quam om elne ghene sake
 
Dat ic bem so tonghemake
 
Dan mi dese lachter es ghesciet.’
 
Walewein seide: ‘Ghine durt niet
 
Tonghemake zijn, coninc here!
2300
Ghi sult doen uwes selfs ere.
 
Die niet mesdoet, hine dar niet boeten.
 
Ghie sult den knape scone groeten *
 
Ende zult hem voort in hulpen staen.’
 
Nu latic die tale voort gaen
2305
Van desen ende wille mine woort
 
Vanden gonen segghen voort
 
Die tonghemake waren zere
 
Om haren vrient, om haren here
 
Dien si in dien daghe verloren.
2310
Si hilden daer ende hadden ghezworen
 
Dat zijs ghewroken souden wesen.
 
Dus ghereedden si mettesen
 
Ghenendelike hare scaren
 
Ende trocken vort al sonder sparen
2315
Omme te wrekene hare scade
 
Daer die coninc hilt te rade
 
Jeghen Walewein van zire mesdaet
 
Ende soude ghaerne, hadde hijs raet
 
Betren om dat hi den knape liet *
2320
In zulker noot. Mettien hi ziet *
 
Dat si up hem comen met scaren.
 
Doe moesten si der tale onbaren
 
Ende ander zake ane gaen
 
Of hare leven ware ghedaen;
2325
Ende setten hem stoutelike ter were
 
Die up hem quamen met groten ghere
 
Omme vernieuwene den strijt!
 
Die nacht ghin[c] an: het was tijt *
 
Dat men des wighes adde onboren
2330
Maer dat zijt alle hebben ghezworen *
 
Dat si den gonen zouden vaen
 
Die hem die scade hevet gedaen
 
Ende over hem ghewroken wesen.
 
Dus vergaderden si mettesen. *
2335
An beden ziden met ghewelde
 
So vochten si zere upten velde.
 
Die coninc zelve was rudder goet:
 
+ Hi wilde daer doen teerste ghemoet
 
Also als ic u mach bedieden
2340
Omme te verboudene zine lieden
 
Jeghen enen dien hi hevet vercoren
 
Ende was comen uten here voren.
 
Hi hiet mijn here Alangremant
 
Die stoutste rudder die men vant *
2345
Yewerinc tenigher stede.
 
Ende zijn broeder volghede mede:
 
Hi hiet mijn here Bancram die coene
 
Ende soudene bescudden, haddijs te doene
 
Jeghen dien coninc entie zine
2350
Die des daghes sonder pine
 
Hadde gheleghen indien castele;
 
Maer si zullens te haren dele
 
Ghenouch hebben eer si keren!
 
Die coninc die waerd was vele eren *
2355
Hi vinc ten scilde ende ten spere
 
Ende sette hem jeghen dien ter were
 
Die up hem quam ghenendelike:
 
Hi beval hem Gode van hemelrike!
 
Die cnape voer neven sconinx zide
2360
Die der hulpe was wel blide
 
Die hem de coninc hevet brocht. *
 
Elkerlijc hevet andren versocht
 
Upden velde met omminnen.
 
Men weet noch niet wie daer sal winnen
2365
Vort anders daer mede es vergaen. *
 
Deer Walewein beette ende hi liet staen
 
Sijn paert vercoelen: het was moede.
 
Daer an dedi als die vroede.
 
Hi stac of den helm metteser dinc
2370
Ende sach hoe daer die wijch verghinc
 
Tusschen den coninc ende Alangremande:
 
Si namen die scachte in hare hande
 
Ende die breidele biden cnope;
 
Die orse setten si ten lope
2375
Die dapper waren ende snel.
 
Alangremant gheraecte wel
 
Den coninc daer neffens dat hi wilde
 
Een deel neffens sinen scilde
 
Ende haddene wel na met groter porsse
2380
Ghedaen tumen vanden orse
 
Maer dat hem zijn spere ontwant
 
Ende spranc te sticken vordie hant:
 
Dit dede dat die coninc ontsat;
 
+ Over waer seit men ons dat.
2385
Die coninc hine miste niet
 
Eist als men ghescreven ziet:
 
Hi geraecte Alangremante ter cure
 
Wel ende stac hem den scilt al dure;
 
So dedi halsberch ende curie
2390
- Salic jou der waerheit lyen -
 
Metten spere al die huut
 
Ende drouchene doot ten zadel uut
 
Ten ende van zinen scachte
 
Met ghenende ende met crachte
2395
Achterwaert uten ghereide
 
·Xijii· voete verre uptie heide
 
Ende lietene vallen uptie aerde
 
Doot; ende tors liep zire vaerde
 
Weder dane het quam te voren
2400
Met ydelen sadele: [het] hevet verloren *
 
Sinen here die doot bleef ter stede!
 
Dat dede zine overmoedichede
 
Daer noyt kerstijn ane wan!
 
Dat versach mijn here Bancran *
2405
Die drouve was om zinen broeder
 
Maer hi was een deelkijn vroeder
 
Danne was mijn here Alangremant;
 
Hi seide: ‘Quamic in sconinx hant
 
Het mochte met mi also vergaen
2410
Alst met minen broeder es ghedaen.
 
Ic wane mi es beter tkeren
 
Die wile dat ic mach met eren
 
Dan ic hier yet langhe merre.’
 
Degone waren drouve ende erre
2415
Die daer achter waren bleven
 
Ende worden vervaert om hare neven
 
Dat si mochten wesen doot
 
Ende seiden: ‘Wi daden dulheide groot
 
Dat wi ·ij· rudders lieten varen *
2420
Die alre beste vander scaren
 
Ende diemen vant in enich lant
 
Allene indes conincs hant;
 
Dat was dompheit herde groot:
 
Ic segghe jou dat si bleven doot!’
2425
Doe ghereedden hem diere waren
 
Ende ghinghen hem in hulpen varen
 
Wel achtienhondert bi ghetalle.
 
Dese goede rudders ghereedden alle
 
Ende voeren te hulpen hare neven
2430
+ Ende haren here die was bleven
 
Binden zelve daghe doot:
 
Doe rees daer die storem groot!
 
Upten coninc quam gont here
 
Ende hi ghereedde hem ter were
2435
Ende ·vc· rudder die met hem waren
 
Si ghinghen vechten sonder varen *
 
Jeghen die gone die up hem quamen.
 
Die hem daer niet ne dorste scamen
 
Ic wane wel, dat was die seriant:
2440
Hi vacht met ghewillegher hant
 
Neffens den coninc zinen here.
 
Dus ghinc men daer vechten zere
 
Ghenendelike met groter cracht.
 
Het was goet stic inde nacht
2445
Dattie wijch gheduerde: ic wane
 
Si adden tlichte vander mane
 
Daer si alle bi ghesaghen.
 
Des conincs volc begonste versaghen *
 
Als si quamen in zulker porssen:
2450
Si traken achter metten orsen
 
Ende lieten haren here in groter noot.
 
Nu waren des knapen zorghen groot
 
Hoe hi den coninc bescudden mach.
 
Hi gaf daer harde menighen slach
2455
Uptie helme metten zwaerde
 
Ende die coninc die hem ooc verwaerde *
 
Ende weet: blijft hire, hi es doot;
 
Ende vliet hi, dat es lachter groot.
 
Dus waersi bede in groter sorghen
2460
God wouds, wiene daer sal borghen.
 
Haer ne gheen weet wat hi doen mach.
 
Dits Walewein die gont versach
 
Ende hi peinsde in sinen moedt: *
 
‘Langhe letten ne es niet goet!’
2465
Hi bant den helm up thooft ter vaert
 
Ende sat up Gringolette zijn paert
 
Ende quam ghereden in gont hare
 
Ghelijc oft ene valke ware
 
Die vloghe onder wilde ganse:
2470
Hi [deet] daer ghelden die hanse *
 
Den gonen dien hi vor hem vant.
 
Dat versach doe die seriant
 
Ende wert verhoghet herde zere
 
Ende sprac ten coninc sinen here:
2475
‘Weten vechten, het es wel tijt!
 
+ Nu ghelievet mi de strijt:
 
Ic sie die bloeme van allen heren!’
 
Doe ginghen si te gader keren
 
Ende ginghen houwen metten zwaerde
2480
Die gone die hem eerst vervaerden
 
Stoutelike; si addens te doene:
 
Walewein maketse alle coene!
 
Ende dandre verdroughen hare zwaerde wedere *
 
Ghelike dat vogle doen hare vedere
2485
Ghenendelike metten armen.
 
Entie halsberghe begonsten verwarmen
 
Entie maelgen vlogher af
 
Achter velde oft ware caf.
 
Si maecten wonden indie huut:
2490
Gont bloet quam gheronnen uut.
 
Men mochte daer bi tween, bi drien
 
Gone rudders tumen zien
 
Ende bi vieren ende bi viven:
 
So ghinc mense daer ontliven!
2495
Sesse te gadere ende zevene
 
Roofde mense daer vanden levene!
 
Men ghinc daer houwen ende slaen
 
Den enen doot, den andren vaen
 
Sodat haer in wel corter uren *
2500
- Al wartet Waleweine te zure -
 
Daer nes niet een ontgaen
 
Sine bleven doot of ghevaen
 
Of mesmaect van diepen wonden!
 
Doe ruumden si in corten stonden.
2505
Die coninc keerde met groter minnen
 
Ende voerde inden casteel binnen
 
Waleweine met groter joyen:
 
Si begonsten alle vervroyen
 
Ende worden blide omme sconinx gaste.
2510
Die ghevanghene leidemen vaste
 
Daer si niet ne mochten ontgaen.
 
Gone cnapen quamen zaen *
 
Ende namen die paerde over al
 
Ende ledetse up een stal
2515
Daer sise wel te ghemake daden.
 
Die sciltknechten worden wel beraden
 
Ende quamen ghelopen altehant
 
Tote Waleweine ende dien seriant
 
Ende ontwapenetse altemale.
2520
Die coninghinne die indie zale *
 
Was, soe dede ghereden sciere
 
+ Twe mantelen goet ende diere
 
Ende deedse den heren om hem slaen
 
Dat hem gheen coude soude an gaen:
2525
Si addent sdaghes ghehadt heet.
 
Binnen desen was selve ghereet
 
Die coninghinne ende altemale
 
Die camerieren: soe ghinc ter zale
 
Ende heift Waleweine bider hant ghenomen
2530
Ende seide: ‘Here, zijt wel comen
 
Te zulker herberghe als hier es!
 
Dies zijt seker ende ghewes:
 
Al waer soe beter hondert warven *
 
Ic wilde wel, here, waert uwe bedarve
2535
Ent u bequame ware ooc, here
 
Dat ghi ons blevet emmermere:
 
Ghi hebt ons zulke ere ghedaen!’
 
Mettien so quamen si ghegaen
 
Tenen bedde achter den haert
2540
Ende ghingher up sitten. Doe quam die waert *
 
Die coninc, ghegaen mettesen
 
Ende hietene willecome wesen
 
Hi ghinc daer sitten bi zire zide.
 
Si waren alle gader blide
2545
Die daer waren binder zale.
 
Wat holpe dat jou langhe tale *
 
Maecte? Hi was daer wel ontfaen:
 
Men gaf water ende ghinc dwaen
 
Ende wilden eten; het was tijt: *
2550
Si hadden gheweset inden strijt
 
So langhe met groter cracht
 
Dat was bider middernacht
 
Eer si ten etene mochten vaen.
 
Die coninc hi es up ghestaen
2555
Hi dede Waleweyne grote ere
 
Hi seide: ‘Rudder, bi onsen here
 
Ghi moet gaen sitten bi trouwen
 
Eten met mire vrouwen
 
Minen wive die conincghinne *
2560
Die ic vor alle die warelt minne
 
Bedi soe wilt ende ic beghaert.’
 
Deer Walewein seide: ‘Ghi zijt mijn waert:
 
Dat ghi ghebiet, ic doet ghereet *
 
Here; nochtan so eist mi leet
2565
Dat ic soude eten met mire vrouwe:
 
Ic ne bems niet waert bi mire trouwe!
 
Maer jou ghebod willic niet laten.’
 
+ Die coninc seide: ‘Bi caritaten
 
Ghi zijt hondert werven mere
2570
Eren waert, wel lieve here
 
Dan icker vulbringhen mach:
 
Tote heden up desen dach
 
Ne was jou ghelike nie gheboren!’
 
Deer Walewein moeste gaen sitten [voren] *
2575
Ende jeghen hem die conincghinne
 
Die hovesch was in haren zinne;
 
Ende an zine zide die seriant
 
Entie coninc andander hant.
 
Si ghinghen sitten met ghemake
2580
Vriendelike met scoonre sprake.
 
Ter tafle dienden scilt knechte
 
Van herde menighen gherechte.
 
Daer was al dies ghenouch
 
Dies de aerde ye ghedrouch
2585
Wat so si wilden ende begherden
 
Ende dies men vant boven der aerden.
 
Alse die maeltijt was ghedaen
 
Sprac men om een slapen gaen:
 
Gone rudders waren so mesmaect
2590
Vanden wapinen ende si hadden gewaect
 
Langher dan [si] plaghen te doene. *
 
Bindesen quamen die garsoene
 
Ende ginghen maken in die zale
 
Die bedden utermaten wale
2595
Daer die heren up slapen souden.
 
·Iiij· knapen quamen ende houden
 
Elc ene tortijtse scone ende groot
 
Alsoot hem die coninc gheboot.
 
Si brochtse uut ere kemenade;
2600
Si hiltse wel bi liever lade
 
Daer Walewijns bedde ghemaect was. *
 
Die stede was claerre dan een glas *
 
Ende verlichte so duer scone!
 
Die coninc seide: ‘Dat jou God lone
2605
Here Walewein, wildi slapen gaen *
 
Ende rust jou, het dinct mi wel ghedaen: *
 
Ghi hebbets herde wel te doene.’
 
‘Gherne, here,’ sprac Walewein die coene
 
‘Ghi sect wel, lieve here waert.’
2610
Doe nam hi orlof metter vaert
 
An zire vrouwen der conincghinnen.
 
Soe bevalne met soeten zinne
 
Gode ende hiet den sciltknechten
 
+ Dat si den rudder souden berechten
2615
Ende helpen dat hi slapen quame.
 
Sine wisten nochtoe niet sine name
 
No wanen dat hi was gheboren.
 
Die metten tortijtsen ghinghen voren
 
Ende leeddene daer hi wesen zoude
2620
Indie kemenade die met goude
 
Was bescreven altemale.
 
Up een cussijn van sindale
 
Ende up enen setel van elps bene
 
Setten si den rudder rene
2625
Ende daden of met goeder moete
 
Sine scoen ende dwoughen sine voete
 
Met warmen borne, dat ic wane.
 
Een pellel lach daer ghespreet ane
 
Den vloer, dat hi niet vulen zoude
2630
Sine voete. Doe ghinc hi slapen houde
 
Up tbedde onder die coverture
 
Die rikelic was ende goet ter cure:
 
Soene mochte niet verbetert zijn.
 
Doe brochtmen hem een orcussijn
2635
Ende een hooft cleet scone ende sochte:
 
Si berechtene als si best mochten.
 
Hi seide: ‘Ic bem wel teghemake!
 
Inne beghere el ghene sake
 
Dan ghi den rudder dor uwe doghet
2640
Te ghemake doet, so ghi best moghet
 
Die tavont hier met mi es comen.’
 
Mettien hebsi orlof ghenomen
 
Ende seiden dat zijt gherne daden.
 
Dus ghinghen si uter kemenaden
2645
Ende bevaelne onsen here.
 
Den rudder namen si bi den ghere
 
Ende ghinghen met hem, die ·iiij· knapen *
 
Ter cameren daer hi soude slapen
 
Ende leidene up een scone bedde.
2650
Hi was uut enen quaden ghewedde
 
Dies daechs ontgaen bi Waleweins ghevecht. *
 
Dancte hijs hem niet, hi dade onrecht
 
Die den andren helpt uut zire noot *
 
Ende uter anxene vander doot
2655
Als daer hi mede was bevaen
 
Ende nemmerme ne ware ontgaen
 
Ne waer die helpe Gods ende van Waleweine:
 
Die bescuddene ende elne gheine
 
Ende die hevet hem behouden tleven.
2660
+ Mettien heifti orlof ghegheven
 
Den knapen diene te bedde daden
 
Ende dancte hem zere alre ghenaden
 
Die si hem hebben ghedaen.
 
Si bevaelne Gode ende gaen
2665
Elkerlijc te zine here.
 
Si haesten utermatene zere
 
Bede rudders ende cnapen
 
Elc ghinc up zijn bedde slapen
 
Ende rusten hem: si haddens te doene.
2670
Nuchtens ontspranc Walewein de coene
 
Tilike metter lewerken zanghe
 
Ende hi seide: ‘Ic hebbe te langhe
 
Gheslapen; ic soude teser wile
 
Ghereden hebben ene mile
2675
Haddic wijsheide ghedaen.’
 
Hi cleedde hem ende es up ghestaen
 
Ende dede an cousen ende scoen.
 
Hen was rudder no garsoen
 
Nochtoe ontspronghen in de sale.
2680
Een scone beckijn ende ene dwale
 
Vant der Walewein ghereet. *
 
Daer es hi comen ende dweet
 
Sijn oghen ende zijn hande scone.
 
Hi seide: ‘God, here vanden trone
2685
Nu moeti mi heden ghewaerde *
 
Ghewisen daer ic vanden zwaerde
 
Vraey litekijn moete verstaen
 
Dat mi dese pine hevet ghedaen.’
 
Daer hi dus stont in deser tale
2690
So quam die coninc in de zale
 
Van uter cameren daer hi lach.
 
Walewein onboot hem goeden dach
 
Teerst dat hine hevet versien.
 
Die coninc andworde hem mettien
2695
Ende seide: ‘God, onser aller here
 
Gheve jou bliscap ende groot ere
 
Ende moete jou groot gheluc verlenen!
 
Wat moghedi hier mede menen
 
Dat ghi dus vroech zijt up ghestaen?
2700
Het dinct mi herde zere mesdaen.
 
Hier nes niemen binden hove
 
Up, no grave no hertoghe
 
No ooc ruddren no cnapen.
 
Twine haddi noch gheslapen
2705
Ende hadt gherust ene wile?’
 
+ Hi seide: ‘Ic hebbe menighe mile
 
Te varne die ic riden moet;
 
Dies zijt seker ende vroet.
 
Ooc bem ic verlet bi desen campe
2710
Om dat ic sach dat si met scampe
 
Desen knape alle wilden deren.
 
Ic peinsde dat ict soude verweren
 
Ende behouden, mocht ic, zijn leven.
 
Siet here, dus bem ic hier bleven.
2715
Anders addic vort ghevaren.’
 
Alle die gone die daer waren
 
Binden hove zijn up ghestaen
 
Entie coninghinne quam ghegaen
 
Met haren camerieren in de zale.
2720
Walewein groetetse altemale
 
Ende altevoren die coninghinne.
 
Soe andworde met zoeten sinne:
 
‘Here, ic hebbe wel vernomen
 
Dat jou niene mach becomen
2725
Alzulke herberghe als hier es.’ *
 
Walewein andworde na des:
 
‘Vrouwe, soe doet uter maten wale! *
 
Wat holpt dat ict langher hale? *
 
Ic hebbe elre nu te doene.’
2730
Binnen desen quam die rudder coene
 
Dien Walewein adde behouden tleven
 
Ende seide: ‘Onse here moete jou gheven
 
Bede bliscap ende groot ere!
 
Vandesen daghe emmermere
2735
Bem ic u knecht ende u ghersoen.’
 
Hi knielde ende custe zine scoen
 
Ende seide: ‘Hets recht, lieve here
 
Bi u hebbic lijf ende ere
 
Behouden dat ic hadde verloren.
2740
Dat weet ic sekerlike te voren:
 
Si hadden mi mijn lijf ghenomen.’
 
Die van duechden es vulcomen
 
Hi nam den rudder mettien
 
Die daer lach over zine knien
2745
Bider hant ende de[de]ne up staen. *
 
Hi seide: ‘Laet jou drouven gaen!
 
Dor mi ne drivet ghenen rouwe.’
 
‘Inne maecht laten bi mire trouwe *
 
Bedi ic weet wel dat: mijn leven *
2750
Dat hebdi mi naest Gode gegheven;
 
Ende nu moetic van u sceden! *
 
+ Die rike God moet jou gheleden
 
Als ghi niet langher hier wilt wesen!’
 
Walewein hi sprac mettesen
2755
Toten coninc ende toter vrouwe:
 
‘Ic bidde jou up rechte trouwe
 
Dat ghi den rudder duer ghenaden
 
Vant ghehelpen ende gheraden.
 
Bescermtene jeghen sine viande
2760
Ende helpt hem dat hi tsinen lande
 
Come ende blive in zine ere.’
 
Die coninc seide: ‘Bi onsen here
 
Ic sal doen dat ghi begaert.’
 
Doe riep Walewein om zijn paert.
2765
Doe andworde die coninghinne
 
Die hovesch was in allen sinne:
 
‘Here, laet staen noch u paert.
 
Ic bidde dat ghi niet ne vaert
 
Uut desen hove heden mee.
2770
Rust u enen dach of twee;
 
Danne so vaert daer ghi ghebiet.’
 
Walewein seide, danne diet niet
 
Dat mens hem bade: hi moeste varen!
 
Si badens hem alle diere waren.
2775
Hine wilde in ghere wijs die vaert
 
Onberen. Doe brochtemen hem zijn paert *
 
Ende zijn harnasch was al ghereet.
 
Die coninc hi seide: ‘God weet
 
Waert u wille ende bequame
2780
So soudic gherne uwe name
 
Weten, eer ghie henen vaert.’ *
 
Deer Walewein sat up zijn paert;
 
Hi seide: ‘Dies ne staet mi tonberne *
 
Want ic wilse jou segghen gherne:
2785
So wat so mijns daer na ghesciet
 
Mire name ne loochen ic niet.
 
Nochtan ne was noit man geboren
 
Soudise we[t]en, hine moeste te voren *
 
Daer omme vraghen. Zijt u bequame:
2790
Walewein es mine name.’
 
Alse die coninc dat verstoet
 
Doe vervroyde hem die moet *
 
Ende seide: ‘Sidi Arturs zuster zone
 
Die der eren es ghewone
2795
Ende daer men alle doghet of telt
 
Ende menighe overdaet heift ghevelt? *
 
Ic hebbe uwes horen ghewaghen
 
+ Maer ic ne sach jou noit te genen daghen.
 
God die zijs ghebenedijt
2800
Dat ic hebbe gheleeft den tijt
 
Dat ghi zijt comen bin minen hove: *
 
Ghi zijt van so groten love!
 
Nu beet neder ende laet jou paert
 
Up stal doen metter vaert
2805
Ende blivet hier, here, bi mi
 
Ende staet mi van herten bi!
 
Al mijn goet ende al mijn lant
 
Dat ghevic jou in jouwer hant
 
Mede te doene jou ghebod
2810
Ende daer na, also helpe mi God
 
Willic in uwen dienste staen
 
Indien dat ghijt wilt ontfaen
 
Ende met mi bliven al mijn leven!’
 
‘Wildi mi al die warelt gheven’ *
2815
Sprac Walewein ‘inne blever niet.
 
Maer saghic jou pine ende verdriet *
 
Hebben, here, het ware mi leet
 
Ende ic avontuerde wel ghereet
 
Mijn lijf vor jou bi mire trouwe.’
2820
Doe nam hi orlof andie vrouwe
 
Des coninx wijf, die coninghinne
 
Ende an alle die daer inne
 
Met hare waren in die zale.
 
Si andworden alle te male:
2825
‘Nu vaert! God, onser alre here
 
Verde jou van lachtre ende zere
 
Ende late jou dinc ten besten comen!’
 
Dus hevet hi orlof ghenomen
 
Ende reet wech met deser tale.
2830
Aldie maisniede vander zale
 
Ende alle die binden hove waren *
 
Ne weten hoe van rouwen varen
 
Om dat hem der Walewein ontfaert.
 
Entie niewe rudder, hi mesbaert
2835
Van rouwen utermaten zere
 
Dat hem aldus ontfoer zijn here
 
Die hem behouden hevet zijn leven.
 
Hi seide: ‘God die moete jou gheven
 
Grote bliscap emmermere
2840
Ende lonen jou tgoet entie ere
 
Die ghi te mi waert hebt ghedaen!’
 
Nu latic jou die tale staen
 
Vanden coninc ende van sinen lieden
 
+ Ende wille jou van Waleweine bedieden *
2845
Die vaste reet ende node spaert
 
Als een die gherne wonne tswaert
 
Haddijs stade entie macht:
 
Over dach ende over nacht
 
Reet Walewein die rudder bout;
2850
Menich foreest ende menich wout
 
Reet hi duere ende menighe heide; *
 
Menighen berch, menighe valeyde
 
Leet hi in dese avonture
 
Die hem dicken wert te zure.
2855
Up enen dach quam hi ghevaren
 
Neven der wilder zeebaren
 
Ende hi sach scepe in die zee
 
Bi wilen min, bi wilen mee
 
Daersi in voeren up ende neder.
2860
Het was herde scone weder:
 
Die zonne sceen anden trone
 
Over al die warelt scone.
 
Dus quam hi inden sonnescine
 
Ghevaren neven die marine
2865
Sere claghende zijn ellenden
 
Om dat hi niet ne conste venden
 
Dat hi dicken adde ghesocht
 
Ende met menigher pine becocht.
 
Hi seide: ‘Wat helppet mi dat ic vare?
2870
Want ic ne can ghene niemare
 
Ghevreesschen daer ic omme bem comen.’
 
Mettien hevet hi van verren vernomen
 
Ene steenroche hoghe ende clene
 
Die men hiet te Ravenstene.
2875
Al sceen soe smal, soe was ghereet
 
Boven ere halver milen breet
 
Ende die zeebaren lieper onder.
 
Dit hadde Waleweine wonder
 
Als hijt sach ende mettien
2880
Heifti enen casteel vorsien *
 
Daer boven staen: die hadde ane
 
Menighen tor na minen wane
 
Ende al van claren marberstene
 
So[me] groot ende some clene. *
2885
Dit sach hi al te deser wile.
 
Doe voer hi pensende ene mile
 
Dat hire gherne binnen ware
 
Om te vreesschene niemare
 
Daer hi noch niet of ne weet.
2890
+ Maer het es hem onghereet:
 
Het was al water dat hi sach;
 
Ne ghenen wech die mensche mach
 
No weder riden nochte gaen
 
Sone sachi vor hem staen;
2895
Ne gheen gat daer mensche binnen
 
Mochte comen al wildi winnen
 
Den casteel die vor hem stoet.
 
Maer hi wert gheware an sinen voet *
 
Int sant van menighen hoeveslaghe *
2900
Die ten castelewaert ghelaghen:
 
Hi sach wel dat mer moeste varen *
 
Alse der wilder zee baren
 
Waren gehebt ene wile:
 
So moeste men riden ene mile;
2905
Twater was breet alst was vloet.
 
Doe peinsdi in zinen moet:
 
‘Ic zie wel dat hier es ghereden
 
Duer de zee: ic ne werde ooc heden
 
So versaghet, icne salre varen.
2910
Ons here God moete mi bewaren! *
 
Ic sal weten waer si zijn becomen
 
Daer ic hier of hebbe vernomen
 
Die hoeveslaghe van haren parden.’
 
Deer Walewein die onvervarde *
2915
Volghede achter daer hi vant
 
Die hoeveslaghe staende int sant
 
Daer die gone hadden ghereden.
 
Sijn paert was snel van allen leden:
 
Het drouch sinen here an dat eylant.
2920
Die vloet soe quam altehant
 
Als Walewein over quam ghevaren:
 
Omtrent hem liepen des sewes baren.
 
Daer moeste hi bliven al waest hem leet:
 
Te kerne ware hem onghereet
2925
Want twater was bachten hem te wijt;
 
Dies willic dat ghi seker zijt.
 
Hi hilt beneden up zijn paert
 
Ende sach ter steen roche up waert
 
Om den casteel: doene sach hijs niet.
2930
Hi seide: ‘Here God, wats mi ghesciet?
 
Waer in hebbic mi selven brocht?
 
Nu hebbic diere ghenouch becocht
 
Tswaert te soekene metten ringhen!
 
Het sal mi in groter pinen bringhen
2935
Ende hevet ghedaen al nu ter stont
 
+ Bedi het es mi zere oncont
 
Waer waert ic nu gheraket bem!’
 
Doe sach hi enen wech vor hem:
 
Dien reet hi voort. Mettien *
2940
Hevet dere Walewein versien
 
Ene porte wide ondaen
 
Ende den wech daer binnen gaen
 
Also rechte alse hi doen mochte.
 
Doe peinsdi in zijn ghedochte: *
2945
‘Teser poorten moet ic in
 
Ende prouven daer mijn ghewin.
 
Ic wane dat dit die strate si
 
Vanden castele - dus dinke mi -
 
Die ic heden eer versach.
2950
Nu wese die strate of het mach:
 
Ic salre emmer duere varen.
 
God selve moete mi bewaren!’
 
Doe seindi hem ende zijn paert.
 
Ter poorten reet hi metter vaert
2955
Up waert duer ene haghedochte
 
Die wech diene ten ende brochte
 
Upten berch. Ende mettien *
 
Hevet deer Walewein vorsien
 
Den casteel die scone stoet.
2960
Doe peinsdi in zinen moet:
 
‘Ic bem hier comen wel met eren:
 
God late mi wel weder keren
 
Sonder lachter ende toren!’
 
Menighen rudder sachi daer voren
2965
Die alle speelden - weet dat wel -
 
Scaec of werp tafel spel
 
Ende vele sloegher daer den bal;
 
Den steen wierpmer over al
 
Voorden casteel up dat plein.
2970
Als dat sach deer Walewein
 
Die hovesch was ende onvervaert
 
Beetti neder ende liet zijn paert
 
Staen. Danne dedi niet van vare: *
 
Hi wilde vreesschen niemare
2975
Wat castele dat dat si
 
Deer Walewein die rudder vri. *
 
Mettien hevet hi vernomen
 
Twe garsoenen totem comen:
 
Die groetene herde hoofschelike;
2980
Si seiden: ‘God van hemelrike
 
+ Die gheve jou al dat ghi begaert!
 
Of ghijt ghebiet, gheift ons u paert
 
Ende latet ons doen up stal.
 
Dat jou God gheve goet gheval!
2985
Wi bids jou dor jou selfs ere:
 
So moghedi gaen tonsen here
 
Dinket jou goet ende ghijt begaert.’
 
Doe gaf hi den garsoen zijn paert
 
Entie een knielde hem voren
2990
Ende dede hem of zine sporen
 
Ende ontgorde hem zijn zwart
 
Ende ontwapendene metter vart
 
Waleweine, altemale.
 
Een par cleder van sindale *
2995
Haddi an dat hem wel stoet;
 
Ende ·i· scone ghescoeite an zinen voet
 
Hadde hem ghegheven, dies zijt wijs *
 
Die rike coninc Amadijs *
 
Al bedroopt met roden goude
3000
Om dat hi om hem pensen zoude
 
In vremden lande, als hise adde ane.
 
Deen garsoen na minen wane
 
Nam Waleweins wapine ende zijn paert
 
Ende ledet ten stalle waert:
3005
Hi besteedde die wapine ende hevet zaen
 
Tpaert upten stalle ghedaen
 
Ende lietere zinen gheselle bi.
 
Walewein die rudder vri
 
Die bloeme was boven allen heren
3010
Hi seide: ‘Dat jou God moete eren *
 
Soete knape! Nu sech mi
 
Hoe dat vanden castele si
 
Die name daer ic hier allene *
 
Bem comen.’ ‘Here, Ravenstene’ *
3015
Sprac die knape ende was vroet. *
 
Deer Waleweyn was wel ghemoet
 
Ende hovesch van zinen sinne;
 
Hi seide: ‘Vrient, dat jou God minne!
 
Dor ghenaden, dat sect mi:
3020
Wie van desen castele si
 
Here, die ic hier zie staen.’
 
‘Die rike coninc Amoraen: *
 
Hi dedene maken, des zijt vroet.’
 
Als Walewein dat vorstoet
3025
Was hi verblijt harde zere;
 
+ Hi seide: ‘Dat jou God gheve ere
 
Soete knape! Dat sect mi *
 
Door uwe ghenaden, welc dat si
 
Jou here, die coninc Amoraen.’
3030
Die knape hi andworde zaen:
 
‘Siet waer hi sit bi mire trouwen
 
Onder gone linde tusschen ·ij· joncfrouwen
 
Ende met hem jonghe rudders vele
 
Die spelen van menigherande spele.’
3035
Die knape sprac al over waer:
 
‘Ghebiedijt here, ic lede jou daer.’ *
 
‘Ja ic, dat jou God gheve ere!’
 
Aldus ghinc Walewein die here
 
Ten coninc waert: ende mettien
3040
Heveten die coninc verzien
 
Ende hi stont up van zire stede
 
Ende alle zine rudders mede
 
Lieten hare spel ende si onthalen
 
Waleweyne met zoeter tale
3045
Ende seiden: ‘Here, zijt wellecome!
 
Ene rose ne bloeit niet up de bome
 
Also scone als Walewein boven hem allen!’ *
 
Die coninc seide: ‘Mi es ghevallen *
 
Grote ere- God zijs ghebenedijt! -
3050
Here Walewein, dat ghi comen zijt
 
Te minen hove; dies hebbe God danc!
 
Dat ic jou zoeken zoude zonder wanc
 
Hebbic ghepeinst also houde:
 
Nune wildic om ·M· marc van goude
3055
Ghine waert hier comen ende om mere!’
 
Walewein seide: ‘God lone jou, here!’
 
Ende andworde alse die vroede:
 
‘Of ghijt te mi waert sect in goede.’
 
‘Jaic here, bi mire wet
3060
Dat zuldi noch heden bet
 
Weten dan ghi hebt ghedaen.’
 
Sine wilden daer niet langher staen:
 
Elkerlijc nam andren bi hande
 
Ende die baroene vanden lande
3065
Ghinghen alle metten ·ij· heren
 
Ende toomden Waleweine met eren
 
Toten castele in die zale.
 
Gone joncfrouwe altemale
 
Bezaghen minen here Waleweine;
3070
Daer ne was so groot no so cleine
 
+ Sine bezaghene alle ghemeenlike:
 
Daer was niemen sine ghelike
 
Van scoonheden, dat wetic wale.
 
Dus zijn si comen in die zale
3075
Die scone was als ·i· paradijs:
 
Die hadde ghewesen letter wijs
 
Hi mochte daer wonder hebben ghelesen.
 
‘Hier moetti willecome wesen’
 
Sprac die coninc ‘Here Walewein!
3080
Uwer ghelike nes ne ghein
 
Van dogheden onder semels trone.’ *
 
Die vloer, hi was al gader scone
 
Met sconen pellele over spreit
 
Daerne die coninc brinct gheleit.
3085
Der Walewein entie waert
 
Ghinghen te gader bachten haert:
 
Up een bedde daer ghinc si bede
 
Sitten, dat met enen clede
 
Was ghespreet: diet prisen woude
3090
Ic wane, hire omme waken soude
 
Menighen nacht: het was so goet!
 
Een pellel lach onder haren voet.
 
Ghene heren altemale
 
Ghinghen sitten indie sale.
3095
Bede rudders ende joncfrouwen
 
Die minen here Waleweine bescouwen
 
Sine consten niet ghenouch bezien.
 
Deer Walewein sprac mettien
 
Toten coninc ende seide: ‘Here
3100
Mi wondert utermaten zere
 
Waer ghi mi kent: bi mire wet!
 
In sach jou noyt, daer ic te bet
 
Ghevroede, nieuwer in ghene stede
 
No ghenen van uwen rudders mede!’
3105
Die coninc seide: ‘Ghi zullet weten
 
Also zaen als wi hebben gheten;
 
Danne salict jou doen verstaen.’
 
Men gaf water ende ghinc dwaen
 
Ende souden gaen eten in die zale. *
3110
Gone heren altemale
 
Waren van Waleweins comste vro
 
Entie coninc seide selve also.
 
Si dwoeghen alle ende zijn gheseten.
 
Gherechten quamen, men ghinc eten
3115
Ten taflen boven ende beneden.
 
+ Hen quam noit man in ghere steden
 
Daer hi so sach dienen met eren
 
Als men daer diende vor die heren: *
 
Die gherechten quamer so ghedichte
3120
Hen mochte gheen mensche lichte
 
Ghenomen so menich quamer daer;
 
Goeden wijn versch ende claer
 
Dronken si alle dies begaren
 
Ende die binnen sconinx hove waren.
3125
Als si der spisen adden ghenouch
 
Elkerlijc na zijn ghevouch
 
So diende men van clareide naer. *
 
Ende als men gheten adde daer
 
So heift men scolakene up ghedaen
3130
Vor die heren ende men liet staen
 
Die taflen; twater was ghereet
 
Te pointe warm ende men dweet
 
Die hande scone vander spise.
 
Men diende daer in elker wise.
3135
Naden watre gaf men wijn
 
Alst pliet daer hoghe liede zijn;
 
Men scijncte ende dede ommegaen. *
 
Doe sprac die coninc Amoraen:
 
‘Here Walewein, nu eist tijt
3140
Alreerst dat ghi berecht zijt
 
Dies ghi mi vraghet heden eere.
 
Verstaet, ic sal jou segghen mere
 
Die waerheit al bi mire trouwe:
 
Ic huwede ende nam ene joncfrouwe;
3145
Dies mach herde wesen lanc
 
Tien jaer: ic wists Gode danc *
 
Vele meer hadsoe ghelevet
 
Dan hise noch ghehaelt hevet.
 
Soe was sconinx dochter van Irlant *
3150
Entie scoonste die men vant;
 
Van ghelate ende van manieren
 
Sone vintmer so scone viere
 
Indie warelt als soe was ene!
 
Diere burghe ende hoghe stene
3155
Behuwedic ende menighe stede
 
Ende soe dede mi grote waerdichede
 
Meer dan ic ghesegghen can.
 
Al dat ic hare zielen jan
 
Dat moet hare heden comen te staden!
3160
Ic hope soe es ter Gods ghenaden.
 
+ Doe icse haelde - dat was waer -
 
Voer ic tArturs hove, naer
 
Uwes ooms die mi grote ere dede.
 
Ic ne quam noyt in ghere stede
3165
Daer ic rudder horde prisen
 
In so menigherande wisen
 
Als ghi daer waert van groten love.
 
Alle die gone die vanden hove
 
Waren, si seiden allegader
3170
Dat ghi der aventuren vader
 
Waert; dies ne vergatic niet.
 
Als ic uten hove sciet
 
Ende wi uter porten waren
 
Quaemdi jeghen ons ghevaren
3175
Ende met jou ander rudders viere.
 
Als ghi ons saghet hildi sciere
 
Al stille ende groetet ons hovesschelike.
 
Bi onsen here van hemelrike! *
 
Ic maercte dat ghi vander steden
3180
Niet ne quaemt vor wi leden; *
 
Ende alle die gone die met ons waren
 
Ghine lieter jou gheen ontfaren
 
Ghine groetet elken een ende een
 
Datter jou ontghinc ne gheen
3185
Hine moeste van jou ghegroet wesen.
 
Als ic gheware wart van desen
 
Doe wasic gram, bi mire wet!
 
Dat ghi mi ledet, ic ne hadde bet
 
Gheweten, here, wie ghi waert.
3190
Een garsoen die up een paert
 
Als ghi waert leden, quam ghevaren
 
Hi seide: ‘God moeste mi bewaren
 
Den coninc ende alle dandre heren!’
 
Ic seide: ‘Dat jou God moete eren
3195
Soete knape! Segghet mi *
 
Wie gone scone rudder si
 
Die gonder vaert ende gone viere.’ *
 
Hi seide van minen here Ydiere
 
Dat hi was deen, ‘ende Lanceloot
3200
Wies dogheden dat zijn so groot
 
Dat mer ave spreken mach
 
Hier na over menighen dach
 
Es dander ende mijn here Ywein;
 
Die vierde es mijn here Walewein
3205
Die jou groette, coninc here.
 
+ Sine doghet ende zine ere
 
Es meerre ende van betren love
 
Dan yemens binnen sconinx hove
 
Van al gader zinen lieden.
3210
Wat mochtic jou van hem bedieden?
 
Hi es der aventueren vader!
 
Hi bescudse alle gader
 
Die der hulpen hebben noot; *
 
Sine doghet es so groot:
3215
Hi vordert weduen ende wesen
 
Ende alle die hi vint in vresen
 
Bescud hi ende hi set daer voren
 
Sijn lijf.’ Die knape slouch met sporen
 
Als hi mi hadde berecht, here.
3220
Daer na ne saghic u nemmermere
 
Vor heden up desen dach.
 
Ende talre eersten dat ic jou sach
 
So kendic jou bi uwer ghedane.
 
God selve na minen wane
3225
Sende jou hier tote mi:
 
Mine mach niemen danne ghi
 
Ghehelpen van dat mi daert!’
 
Walewein sprac: ‘Lieve waert
 
So sect mi danne in Goods namen
3230
Of ghijt ghebiet, uwe mesquame.
 
Sijnt saken die mi staen te doene’
 
- Sprac deer Walewein die coene-
 
‘Ende ict mach doen bi mire ere
 
Ic helpe jou gherne, coninc here.’
3235
Die coninc seide: ‘Bi mire wet
 
Here Walewein, ja ghi vele bet
 
Danne enich mensche die nu levet.
 
Eist dat jou God die gracie ghevet
 
Ende ghi vulbringhen moocht die vaert
3240
So ghevic jou mijn goede zwaert
 
Dat niet verbetert mochte zijn:
 
Het gaf mi een mijn peterijn
 
Ende hetet zwaert metten twe ringhen. *
 
Dorstict jou te voren bringhen
3245
Ic soudt jou toghen, maer neen ic niet:
 
Want wat manne diet met oghen ziet
 
- Sine nature es duer fel - *
 
Het neimt hem tlijf, wetic wel!
 
Daer ne dar niemen omme vraghen
3250
Dat het yemene sal verdraghen
 
Hine si van duechden uut vercoren
 
+ Voor alle die gone die zijn gheboren
 
Ende van ridderscepe mede.
 
Mi heveter omme menighe bede
3255
Ghedaen die rike coninc Wonder;
 
Ende zijn sone Alidrisonder
 
Hevets hem ghepijnt met liste
 
Om dat hijt mi hebben wiste
 
Te ghewinnen al zijn leven.
3260
Here, nochtan eist mi bleven.
 
Maer jou so eest al ghereet
 
Up een covent, up een beheet:
 
Dat ghi mi bi uwer ghenaden
 
Van ere bede wilt ghestaden
3265
Ende houdet swaert metten twee ringhen.’
 
Walewein was vro van dien dinghen
 
Dat hi den coninc horde nomen
 
Tswaert daer hi om uut was comen;
 
Maer hine wils hem niet ghewaghen.
3270
‘Here, soudict durren draghen
 
Tswaert, of ghijt mi hadt ghegheven?’
 
‘Here Walewein, jaghi, al u leven
 
Mochti wel draghen tgoede zwaert
 
Ende zeker zijn ende onvervaert
3275
Indien dat ict jou gave bedect:
 
Up wat manne daer ghijt up trect
 
Diene mochte vor jou niet ghestaen.
 
Al wildi mi selven slaen
 
Ende van minen live deren
3280
Wilt, inne mochte mi niet verweren *
 
Trocti tswaert, dat wetic wel
 
- Sine maniere die es so fel -
 
Indien dat ict jou hadde ghegheven
 
Nochtan dat ict al mijn leven
3285
Hebbe ghehadt in mijn bedwanc.
 
Met rechte weet mens den gonen danc
 
Diet maecte: hi was wel bedocht.
 
Hi screefer an, als hijt ghewrocht
 
Hadde: ‘So wat manne die levet
3290
Die dit zwaert ghecrighet of hevet
 
Ic rade hem dat hijt houde wel:
 
Sine manieren sijn so fel. *
 
Of hijt yemen wille gheven
 
Voort, ende behouden zijn leven
3295
So ghevet inden scoe bedect
 
Ende toghet hem niet bloot ghetrect;
 
So mach hi zinen vrient behouden
 
+ Entie gone mach zwaerts ghewouden
 
Dien hijs jan entien hijt ghevet.
3300
Hen es gheen man die nu levet
 
Die mach kennen sine maniere.
 
Het es fel ende goedertiere: *
 
Diet draghet dien eist goedertiere.’
 
Dit machmer an lesen sciere
3305
Want het stater an ghescreven.
 
Here, dit zwaert willic jou gheven
 
Moochdi mi ere bede ghestaden.’
 
Deer Walewein seide: ‘Bi uwer ghenaden
 
Coninc, toghet mi dat zwaert!
3310
Ic wille al doen dat ghi begaert
 
Indien dat ict vulbringhen mach.’
 
Doe ghinc die coninc daert lach
 
Met enen pellele bewonden
 
Ende reket voort ten selven stonden.
3315
Hi toghet Waleweine die begherde
 
Tscaec te winnene metten zwerde
 
Tscoonste dat men oyt vant.
 
Daer hijt uten pellele want
 
Ent Walewein met oghen sach
3320
Sine herte ontplooc alse die dach!
 
Hem dochte wel in zinen moet
 
Hine sach noit gheen so goet:
 
Die appel entie hilte bede
 
Waren root goudijn entie scede;
3325
Die rieme die ten zwaerde behoorde
 
Was van enen blakenden goutborde;
 
Die ghispe die daer ane stont
 
Soe hadde ghecost menich pont;
 
Tsmelt vander riemen entie lede
3330
Waren alle goudijn mede.
 
Men sach noyt gheen so scone! *
 
Der Walewein seide: ‘Dat u God lone
 
Here coninc, trecket uter scede.’
 
‘Dat soude jou comen tallen lede *
3335
Here Walewein, verstaet dit wel!
 
Treckedic tswaert, het es so fel:
 
Al haddi al die wapine ane
 
Die ghi noyt droucht na minen wane
 
Sone mochti niet daer voren staen
3340
Het ne soudse alle dor slaen;
 
Ghine mochtets altoos niet ontvlien.’
 
Walewein andworde mettien
 
‘Den appel entie hilte bede
 
+ So toghedi mi, entie scede:
3345
Laet mi doch den egghe zien!’
 
Die coninc trecket uut mettien
 
Ende eer hijt half brochte uter scede *
 
Over appel ende over hilte bede
 
Spranct vor Waleweine uptie aerde
3350
Oft ware een mensche die beghaerde
 
Omoede te soekene ende hi mesdaen
 
Hadde ende wils in boeten staen.
 
Aldus so ghebarde dat zwaert.
 
Die coninc tart daer na ter vaert: *
3355
Tusschen appel ende hilte bede *
 
Nam hijt ende staect inde scede
 
Ende hi seide: ‘Bi onsen here!
 
Jou es ghesciet groot ere
 
Heden vor dit goede zwaert!
3360
God selve hevet jou ghespaert:
 
Noit man mochter voren ghestaen.’
 
Walewein andworde zaen
 
Ende seide: ‘Dies dankic vriendelike
 
Gode, onsen here van hemelrike
3365
Die boven ons allen hevet ghebot!
 
Here coninc, also help mi God!
 
Nu sect wat ghi ane mi begaert: *
 
In wille niet dat ghi mi spaert.
 
Sidi in pinen of in sorghen
3370
Daer ute so willic jou borghen
 
Gherne ende staen te staden
 
Ende ghi zult mi dor uwe ghenaden
 
Gheven tswaert: hets mijn ghe[vo]uch.’ *
 
Die coninc was bilde ende louch
3375
Als hi dat horde ende zere vro
 
Ende hi seide: ‘Wildi also
 
Ghelovet mi dan bi uwer trouwen
 
Bi rudderscepe, bi onser vrouwen *
 
Dat ghijs niet ne sult onbaren
3380
Daer ic jou sende, ghine zulter varen
 
Duer noot no duer ghene dinghen:
 
So ghevic jou tswaert metten ·ij· ringhen;
 
Hen ware recht dor ene zake
 
Dat jou noot sin ghebrake:
3385
Noot sin breket al belof.’
 
‘Ic wille jou seker doen hier of’
 
- Sprac Walewein - ‘bi mire trouwe
 
Bi rudderscepe, bi onser vrouwe
 
Here coninc, van desen dinghen:
3390
+ Ghevet mi tswaert metten ·ij· ringhen.
 
Nochtan ne weet ic niet wat ghi beghaert.’ *
 
Doe gaf hem die coninc tswaert
 
Dat niet verbetert mochte wesen;
 
Hi seide: ‘Here Walewein, mettesen
3395
Moeti een goet gheluc ontfaen
 
Ende alle die gone wederstaen
 
Die onrecht willen ende jaghen.
 
Hen mochte gheen beter rudder draghen
 
Entien ics bet jonste min no mere:
3400
Tswaert es comen tsinen rechten here!
 
Bedi makicker jou voghet of.
 
Ende hout mi vort mijn belof
 
Enties ne moeti niet ofgaen.’
 
Dus hevet Walewein tswaert ontfaen
3405
Die niet blider mochte wesen.
 
Hi sprac ten coninc mettesen:
 
‘Sect mi, here, waer ic sal varen:
 
In wils langher niet onbaren
 
Inne wille quiten mine trouwe!’
3410
‘So moeti halen ene joncfrouwe
 
Her Walewein, die ghi niene kint.
 
Ic hebse menighen dach ghemint.
 
Dat segghen de gone diese kinnen:
 
Hen es in die warelt binnen
3415
Ne ghene so scone no so goede.
 
Bedi es mi onsochte te moede
 
Dat icker so langhe moet derven:
 
Ic vruchte ic salre omme sterven
 
Dat icse niet ne can ghewinnen.
3420
Nu willic doen bekinnen *
 
Hare scoonhede uut ende uut:
 
Wit alse die snee heift soe die huut
 
Ende heet joncfrouwe Ysabele;
 
Soe hevet [meer] scoonheden tharen deele *
3425
Danne Venus doet, die godinne
 
Die ghebod heift over de minne;
 
Soe es scoonre danne Olympias
 
Die keyserinne te Rome was;
 
Soe es scoonre vele sonder sparen
3430
Danne die twalef vrouwen waren
 
Die ghescreven zijn te Rome binnen:
 
Dit waren die ·xij· godinnen
 
Daer men of telt ende saghet
 
Ende hare scoonheit achter lande draghet
3435
Om lof ende om prijs tontfane.
 
+ Soe es vele scoonre na minen wane
 
Danne Ysaude no Elene *
 
Noch die scone Torabene; *
 
Soe es scoonre vele danne Verghine
3440
Ofte joncfrouwe Barbeline;
 
Noch Ysaude van Yerlant
 
Noch Ysaude metter witter hant
 
Nes niet so scone als Ysabele.
 
Soe heveter vele tharen dele
3445
Die scone joncfrouwe, die ic minne: *
 
Want Venus die godinne
 
Gaf hare dat scone goudine haer
 
- [Dat] segghic jou al over waer - *
 
Dat up hare hovet es ghestaen
3450
Daer hare scoonheit bi es vuldaen.
 
Dit es die joncfrouwe die ic minne!
 
Ic werde onvroet van minen zinne
 
Here Walewein, ghine haelse mi!
 
Nu hoort, wie hare vader si:
3455
Die rike coninc Assentijn;
 
Ende hevet ghedaen mijn minnekijn
 
In hoeden verre in gont Endi
 
In enen casteel, seghet men mi
 
Diene winnen soude, het souden tsure
3460
Werden: daer gaen ·xij ·mure
 
Omme; elc hevet tsinen dele
 
Vierwarf twintich torrele
 
Up ghewrocht staerc ende diere.
 
Tusschen elken twe muren loopt ene riviere *
3465
Dat men tcasteel niene mach winnen.
 
Die poorten, daer men gaet binnen
 
Si zijn van copere ende van metale
 
Ghebonden met ysere ende met stale.
 
Telker poorten zijn ghestaen
3470
Vierwarf twintich man sonder waen
 
Wel ghewapent, in dier ghebare
 
Als of si alle souden varen
 
Tene wighe al sonder blijf. *
 
Dits om te behoedene tscone wijf
3475
Datse gheen man soude ghewinnen
 
No comen inden casteel binnen
 
Men moeste eer weten wat hi begaert.
 
In can gheweten wat hare daert:
 
Soe hevet daer binnen groot deduut
3480
Want soene comt altoos niet uut
 
Te ghenen tiden binden jare.
 
+ Soe gaet haer merghen harentare
 
In dien boomgaert, inden vergiere
 
Die dar zijn goet ende diere:
3485
Dars zulc praeyeel wel ghereet
 
Ere groter alver milen breet;
 
Daer in staet menigherande ware:
 
Peper anijs ende ghinghebare
 
Fighen ende notemusscaten
3490
Staen daer ende pumeghernaten
 
Amandelen ende castaengiere
 
Ende daer onder goet menighertiere
 
Dat ic al qualijc soude ghenomen:
 
Lelien, rosen ende blomen
3495
Staet daer ende menich soete cruut.
 
Daer es van voglen zoete luut.
 
Daer gaet soe hare merghen inde rosen:
 
Wat mach der scoonre joncfrouwen nosen?
 
In can ghemarken wat hare deert:
3500
Hens met dat hare herte begheert
 
Daer ne eis binnen een groot deel.
 
Noch es daer een ander praeyeel:
 
Daer staet een boom, es so ghedaen
 
Als ic u mach doen verstaen:
3505
Hi es beneden herde groot
 
Ende al van finen goude root.
 
Mi wondert, hoet noit man ghedochte
 
Dat hi den riken boom ghewrochte:
 
Hi hevet alse menighen telch van goude
3510
Als enich man ghesegghen soude.
 
Elc telch es hol van binnen.
 
Nu hort, ic sal u doen bekinnen
 
Waer bi het es ende doen verstaen:
 
Up elken telch, al sonder waen
3515
So staet een goudijn voghelkijn
 
Dat zere proper es ende fijn.
 
Die boom es rikelic ende diere
 
Ende wel gheraect in alre maniere
 
Ende van sconeden wel vuldaen.
3520
Noch moet ics mee doen verstaen:
 
Want an elc scone bladekijn *
 
Hanct een goudijn bellekijn
 
Dat scone ludet ende claer.
 
Ooc esser an ghemaect daer
3525
- Dat seide die gone diet wel wiste -
 
Behendelike ende met liste
 
Ene duwiere ende daer in staen
 
+ ·Xvi· manne ende hebben bevaen
 
·Viji· blasebalghen die si verdraghen
3530
Ende den bome wint toejaghen
 
Van beneden inden wertel up
 
Tote boven inden top
 
Met groter cracht, met groter pinen;
 
Ende daer hi bewaeit die voghelkine
3535
Daer staen si recht ende beven
 
Inder ghelike of si leven:
 
Daer sinct elc voghelkijn zine stevene *
 
Zesse te gader ende zevene;
 
Ende so clinken die bellekine weder
3540
Some hoghe ende some neder. *
 
Dus ghevet elc voghelkijn zinen sanc
 
Ende elc bellekijn zinen clanc.
 
Als si den sanc danne werpen uut
 
Die moeste horen dat soete luut
3545
Al ware een toter doot ghewont
 
Wari daer ene corte stont
 
Ende moeste horen die voghelkine
 
Hi worde quite van alre pine:
 
So soete hoormense singhen daer!
3550
Ene fonteyne staet daer claer *
 
Scone onder enen oliviere
 
Die herde rike es ende diere.
 
Hets recht dat ic den borne prise
 
Want uten ardschen paradise
3555
Comt ghespronghen een aderkij[n] *
 
Ende sprinct inden borne fijn
 
Die scone es ende harde claer.
 
Dat segghic jou al over waer: *
 
Diese maecte was wel bedocht!
3560
Een goudijn aren stater ghewrocht
 
Die den borne hevet verdect
 
Ende met zinen vlerken so vertrect
 
Dat ne gherande quade zaken
 
Den riken borne mach ghenaken
3565
Die so scone es ende so claer.
 
Ooc mach men boven den borne daer
 
Scouwen bome die scone blozen:
 
Lauwer bome ende rosen
 
Staenre ende menich soete cruut.
3570
Daer sinct elc voghelkijn zijn luut
 
Scone ende upden oliviere
 
Boven den borne die also diere
 
Was als ic u hebbe gheseit
 
+ Daer wandelt sonder dorperheit
3575
Die joncfrouwe die ic minne *
 
Entie mi onvroet van minen sinne
 
Sal maken - inne wils jou niet helen -
 
Met haren camerieren spelen *
 
In die lelien ende in die rosen.
3580
Wat mach der scoonre joncfrouwe nosen?
 
Wilso ten borne hare hande dwaen
 
Of nutten vanden borne een traen
 
So keert soe omme ander stont
 
Vanden aerne den mont:
3585
So sprinct die borne vor hare claer!
 
Al ware een man out ·vc· jaer
 
Ende nutte hi vanden borne een traen
 
Sonder twifel ende waen
 
Hi worde alse staerc ende also jonc
3590
Als hi was upten selven spronc
 
Als hi was doe te waren
 
Doe hi out was van ·xxx· jaren!
 
Aldus leet soe daer hare leven.
 
Wilde jou God die gracie gheven
3595
Dat ghi mi haelt die joncfrouwe
 
So quiti tswaert ende uwe trouwe;
 
Want met elne ghenen dinghen
 
Sone moghedi u ghelof vulbringhen
 
No quite wesen jeghen mi.’
3600
Walewein die rudder vri
 
Andworde den coninc hovesschelike;
 
Hi seide: ‘Nu jonne mi God die rike
 
Dat icse jou hier moete halen
 
Ende dat zwaert daer mede betalen
3605
Dat ghi mi gavet up mine trouwe!’
 
Dus sal Walewein die joncfrouwe
 
Halen, God gheifs hem die macht.
 
Het was een goet stic in de nacht
 
Eer si vul enden mochten die tale.
3610
Men ghinc slapen indie zale
 
Ende men bedde Waleweine met eren.
 
Die coninc ende alle dandre heren
 
Elc ghinc up zijn bedde slapen
 
Sciltknechte, joncfrouwen ende knapen.
3615
Deer Walewein die hem niene versaghede
 
Rustem tote dat daghede.
 
Teerst dat hi den dach versach
 
Stont hi up, so hi eerst mach
 
Omme te quitene zine trouwe
3620
+ Ende soude den coninc die joncfrouwe
 
Halen, constise wel ghewinnen.
 
Alle die ten kastele binnen
 
Behoren die zijn up ghestaen
 
Ende quamen te Waleweine ghegaen
3625
Ende groettene herde hovesschelike.
 
Walewein sprac: ‘God die rike
 
Die gheve jou bliscap ende ere!
 
Nu blivet te Gode, coninc here!
 
Ic sal jou halen die joncfrouwe
3630
Ende quiten tswaert ende mine trouwe
 
Bi Jhesus Christus van Nazarene
 
Eer ic weder kere te Ravenstene
 
Sijt dat mi God mijn leven spaert!’
 
Doe ghinc men wapinen ter vaert
3635
Waleweine wel ter core.
 
Men brochtem Gringolette voren
 
Dat hi minde vor alle parde.
 
Hi sater up, die onvervaerde
 
Ende seindem metter rechter hant.
3640
Dus nam hi orlof, die wigant
 
An alle die heren in die zale.
 
Si andworden alle temale
 
Den here Waleweine hovesschelike *
 
Ende seiden: ‘Nu vaert! God die rike
3645
Moete jou van onghevalle bevreden!’
 
Hi was up Gringolette ghereden
 
Diene dicken adde ghedraghen. *
 
Doene wildi daer niet langher daghen.
 
Doe nam hi in zijn gheleide
3650
Gode ende zire moeder beide
 
Ende hi reet wech metter tale
 
Uten castele ende uter zale
 
Ende voeret zwaert metten ·ij· ringhen.
 
God late hem zijn ghelof vulbringhen!
3655
Ter selver strate reet hi nedere
 
Daer hi up quam ende kerde wedere
 
Ter passage daer hi was comen.
 
Mettien hevet Walewein vernomen
 
Twater vor hem ghehebbet wel:
3660
Sijn paert was dapper ende snel
 
Ende vlooch ghelijc enen voghele;
 
Der Walewein [hilten] bi den toghele *
 
Des hi quam uptie marine. *
 
Sine herte was in groter pine
3665
Waerwaert hi hem mach bewinden
 
+ Dat hi die joncfrouwe mochte vinden:
 
Dat was meest dat hem verwach.
 
Doe dochtem dat hi voe[r] hem sach *
 
Enen wech ter rechter hant:
3670
Dien sal hi varen ende laten tsant
 
Achter hem bliven entie zee.
 
Twalef milen ofte mee
 
Reet hi weghes bindien daghe.
 
Menighen busch ende menighe haghe
3675
Reet hi daert was onghehiere.
 
Mettien quam hi up ene riviere
 
Die herde diep was ende wide
 
Ende hi [sach] over andander zide *
 
Enen rudder comen ghereden
3680
Die sceen van herde fellen zeden
 
Up een ors, was herde groot;
 
Ende zine wapine waren root:
 
Rood was zijn scilt ende zine vane
 
Ende rode wapine addi ane.
3685
An zijn ghelaet, an zine maniere
 
So sceen hi fel ende putertiere!
 
Doe sach hi comen up een rosside
 
Ghevaren neven srudders side
 
Ene joncfrouwe, ghecleet wale
3690
Met groenen cledren van sindale.
 
Ende up hare hovet wert gheware *
 
Twe vlechtkine van gheluwen hare
 
Die over hare scoudren hinghen beide
 
Tote upt archoen vanden ghereide
3695
Al uut ghetrect ende zere verwerret:
 
Die rode rudder die zere vererret
 
Was up hare, hadse uut ghetrect
 
Hare cleder ghescuert ende ondect *
 
Hare scone lijf ende hare lede!
3700
Ene ghecele daer hi mede
 
Der joncfrouwen dede menighen pant
 
Brochti ghevoert in zine hant
 
Ghemaect met ·viij· starken riemen
 
Daer hi mede grote striemen
3705
Der joncfrouwen slouch in hare ansichte:
 
Grote slaghe ende ghedichte *
 
Gaf hi hare ende harde vele
 
Dat hare haer hals ende hare kele
 
Metten bloede al was beronnen.
3710
Soe seide: ‘Here, ghi moet mi jonnen *
 
Dor uwe omoet, dor uwe ghenaden:
 
+ Maect mi quite vandiere ondaden
 
Die mi dese doet onverdient!
 
Quame noch enich gods vrient
3715
Die mi verledichde van desen
 
Ic soude zijn dienst wijf wesen:
 
Hi doet mi leven in groten zere!’
 
Doe sprac Walewein die here:
 
‘Mochtic jou te spraken comen
3720
Fel rudder, het soude jou lettel vromen
 
Dat ghi doet der scoonre joncfrouwe
 
Leven met so ghedanen rouwe!
 
Maer mi dinket wel, neen ic niet.’ *
 
Waerwaert dat deer Walewein ziet
3725
Sachi up of sachi neder
 
Hine sach no voort no weder
 
Brugghe ooc no gheretiere
 
Passage over die riviere
 
Daer enich mensche mochte varen.
3730
Maer der joncfrouwen mesbaren
 
Dede den here Waleweine so wee
 
Dat hijs ne mochte nemmee
 
Ghedoghen dat hi dat sach
 
Dat men hare gaf so menighen slach.
3735
Mettien wierp hi omme tpert
 
Ende keerde ter rivieren wert
 
Al dat het ghelopen mochte.
 
Ende Gringolet die bezochte
 
Den hoever ende spranc in ter vaert
3740
Tote over die medewaert
 
Vander rivieren ende hi zwam vort
 
Over tote an tander boort.
 
Doe bete Walewein die heere
 
Ende droochde zijn paert met zinen ghere
3745
Ende beterde hem al dat hem daert.
 
Als hi verbreidelt adde zijn paert
 
So wert deer Walewein gheware- - -:
 
Jeghen die sonne die so clare
 
Sceen sach hi blecken van verren
3750
·Iij· scilde oft waren ·iij· sterren
 
Claer van zelvere ende van goude
 
Ende hi sach stuven die moude.
 
Doe peinsdi dat die rudders [waren] *
 
Die naden rudder quamen ghevaren
3755
Entie joncfrouwe wilden bevreden
 
Ende naden roden rudder reden.
 
Dit peinsdi in zinen moet
 
+ Walewein die rudder goet.
 
Maer niet weet hi wat si begheren
3760
Weder si hem helpen ofte deren
 
Wille[n]. Si waren uptie wile *
 
Noch van hem ene starke mile;
 
Maer emmer hevet hi wel vernomen
 
Dat si naden gonen comen.
3765
Mettien begonsti hem ghereiden
 
- Hine dar niet langher beiden -
 
Up avonture wat si begaren.
 
Doe sat hi al zonder sparen
 
Up Gringolette zijn goede paert
3770
Ende volghede achter metter vaert
 
Om te bevredene die joncfrouwe
 
Die was bevaen met groten rouwe.
 
Hi reet so na dat hi zach
 
Den rudder ende als hi spreken mach
3775
Deer Walewein die rudder vri
 
Riep hi: ‘Onbeit, spreict jeghen mi
 
Een lettel eer ghi vorder vaert!’
 
Dander slouch met sporen tpaert
 
Ende ghebaerde of hijs niene horde
3780
No ne andworde niet van enen worde
 
No hine sprac no hine louch
 
Maer hie hief die ghecele ende slouch *
 
Die joncfrouwe in hare ansichte
 
Grote slaghe ende ghedichte;
3785
Bi wilen stac hise metten scilde.
 
Alse dit sach Walewein de milde
 
Balch hi hem mee dan te voren.
 
Doe slouch hi zijn paert met sporen
 
Ende peinsde hi soudt hem doen ontghelden.
3790
Noch sprac Walewein: ‘Inne wille niet scelden:
 
Spreict jeghen mi, so doedi wel!’
 
Doe keerde hem omme die rudder fel
 
Ende seide: ‘Ghine doet niet wel ter vaert *
 
Dat ghi die selve strate begaert
3795
Die ghi mi vor jou zaghet riden.
 
Waendi dat ics soude vermide[n] *
 
Dor jou, inne soude die joncfrouwe slaen?
 
Neen ic! Ic doe jou zelven zaen *
 
Leven met wel groter onnere
3800
Spreicti enich wort mere
 
Te mi waert danne mi dinct goet!’
 
Deer Walewein was wel ghemoet
 
Ende hovesch van zinen sinne:
 
+ Grote doghet addi inne;
3805
Hi andworde: ‘Vrient, te waren
 
In gheve om u dreghen niet ·ij· paren
 
Ende om dat ghi mi moocht ghederen.
 
Dinkets u goet, ghi zullets onberen
 
Also te blouwene die maghet
3810
Die ghi mesvoert hebt ende ghejaghet.
 
Wat hevet soe jeghen u mesdaen?
 
Menne soude ghene vrouwe slaen:
 
Van vrouwen comt ons alle ere.
 
Onberets ende ne doets nemmere!
3815
Ne latijs niet, ghi zullets tore
 
Hebben, ic sect jou wel te voren.
 
Het doet goet met ghemake leven.’ *
 
Die felle hevet andworde ghegheven
 
Ende seide: ‘Noch spreicti als een domme!
3820
Waerdi vroet, ghi voert al omme *
 
Van mi, dat segghic jou over waer:
 
Dor jou ne lietics niet een haer
 
Inne soudse blouwen ende slaen.
 
Ende wildijt ooc wederstaen
3825
Ic soude jou sulc een spel ooc leren
 
Ghi zout met scanden wederkeren
 
Ende het soude jou costen tleven!’
 
Mettien so hevet hi verheven
 
Die ghecele ende slouch die joncfrouwe
3830
Dies was bevaen met groten rouwe
 
In hare ansichte, dats mochte ontfarmen
 
Enen stene! Soe riep: ‘Wacharmen!
 
Edel rudder, dor uwe doghet’
 
Sprac die joncfrouwe ‘of ghi moghet
3835
So verledicht mi van desen!
 
Mach ic der groter slaghe ghenesen
 
Die ic van hem hebbe ontfaen
 
Ic wille in uwen dienste staen.
 
Doet dit in alre vrouwen ere!’
3840
Deer Walewijn seide: ‘Bi onsen here
 
Ic saelt doen scone joncfrouwe!
 
Bi rudderscepe, bi mire trouwe *
 
Gheift hi u meer enen slach
 
Daer an leecht zijn domesdach!
3845
Dat segghic hem te voren wel.’
 
Doe keerde hem omme die rudder fel
 
Ende hiet Waleweine, of hi wilde
 
Dat hi hem decke metten scilde.
 
Doe decten si hem uptie wile.
3850
+ Hen vloghen noit twe pile
 
Daer men mede sciet in boghen
 
So zere als si te gader vloghen:
 
Sine speilde[n] niet ter faelgen! *
 
Vanden halsberghe alle die maelgen
3855
Faelgierden als si hem onderstaken
 
Ende hare twier scachte braken.
 
Deen was den andren herde fel.
 
Die orssen waren bede snel:
 
Si canselierden ende vellen.
3860
Van zulke joste mochte men tellen
 
Hier na over menighen dach.
 
Ende als die rode rudder sach
 
Waleweine staen te voet
 
Verhueghede hem sin ende moet
3865
Ende waende wel [te] voren all *
 
Sijn leet ende zijn ongheval
 
Hebben verwonne[n]; hi [merde] niet: *
 
Hi trac zijn zwaert. Walewein ziet
 
Ende hi was verhueghet zere
3870
Ende seide: ‘Vrient, bi onsen here
 
Ic wane, wi sullen onlanghe dinghen.’
 
Doe trac hi tswaert metten ·ij· ringhen
 
Dat ghi wel hebt horen nomen;
 
Entie twe rudders zijn comen
3875
Te gader. Nu laets Gode wouden:
 
Die veghe es, hi moet ter mouden
 
Alsene God niet langher ne spaert. *
 
Deer Walewein adde zijn zwaert
 
Ghetrect: het moeste nature pleghen *
3880
Ende hevet den roden ghesleghen
 
Dat hi den helm altemale
 
Cloofde ende den hoet van stale
 
Neder toten tanden duere. *
 
Doe quam gheronnen dor de [scuere] *
3885
Die hersene ende dat rode bloet
 
Dat updie arde wederstoet. *
 
Doe moesti tumen omme lanc.
 
Deer Walewein seide: ‘God hebs danc!
 
Mijn zwaert hevet hem gheproevet wel *
3890
An desen roden rudder fel:
 
Ic macher mi wel toe verlaten.
 
Waer omme soudic den gonen haten
 
Diet mi gaf? Hi es ghetrouwe.’
 
‘Danc hebt, rudder,’ sprac die joncfrouwe
3895
‘Mettesen slaghe bem ic ghenesen.
 
+ Ic wille jou dienst wijf gherne wesen:
 
Ghi hebt mi gewroken wel
 
Jeghen den roden rudder fel
 
Die mi met sorghen dede leven;
3900
Ende een mijn broeder, die es bleven *
 
Vor hem doot, een rudder coene.
 
Inne ghecreech noyt ander zoene
 
Danne ghi saghet up desen dach:
 
Zwaer verdriet ende menighen slach
3905
Dat was die zoene die hijs mi dede.’
 
Doe ghinc Walewein ter zelver stede
 
Daer die rudder lach ghewont
 
Ende zere ziec ende onghesont
 
Ende dede hem den helm of ende sach
3910
Of hi yet jeghen hem spreken mach:
 
Hi lach in ommacht vandien slaghe.
 
Walewein leide nauwe laghe
 
Of hine yet mochte ghenesen:
 
Sijns selves helm nam hi te desen
3915
Ende lieper mede ter riviere
 
Ende haelde water ende laefdene sciere
 
Den rudder ende als hie bequam *
 
Vander ommacht, Walewein nam
 
Die wonde ende loocse metten handen.
3920
Die gone sprac binden tanden:
 
‘Edel rudder, ic bidde ghenaden *
 
Ic hebbe ontfaen van minen mesdaden
 
Penitencie die mi es te zwaer.
 
Ic hebbe der doot over menich jaer
3925
Verdient ende nu es soe comen.
 
Ghi hebt mi mijn lijf ghenomen:
 
Dat es bi minen sculden wel’
 
- Sprac die rode rudder fel -
 
‘Mine mesdaden ne zijn niet clene: *
3930
Al waert an dese joncfrouwe allene
 
Ic hebs verdient ende mekel mere.’
 
Doe sprac deer Walewein die here:
 
‘Vrient, so lates jou berouwen
 
Ende roept ghenaden up onser vrouwen.
3935
So mach uwer zielen goet raet
 
Werden, na dien dat met jou sta[et]: *
 
Ghi hebt emmer jou lijf verloren.
 
Ende laet jou berouwen alte voren
 
Dat ghi der joncfrouwen hebt ghedaen.’
3940
Die rode rudder andworde zaen:
 
‘Waendicker mede te ghenaden
 
+ Comen, ic soude van minen mesdaden
 
Ghaerne te jou te biechten gaen.
 
Maer ic hebbe so vele mesdaen:
3945
Cume wert mire zielen raet.’
 
‘Neen, alder warelt mesdaet’
 
Sprac Walewein ‘es harde clene
 
Jeghen die Gods ghenaden allene.
 
Dies bedinct jou wel te voren:
3950
God die wert dor ons gheboren
 
Hi ontfinc dor ons bittre wonden;
 
Hi mach u wel van uwen zonden
 
Quiten: secse al uut ende uut
 
Jou biechte, nu al over luut.
3955
Vrient, ne laet jou niet bedwellen *
 
Den groten duvel uter hellen.
 
Doedi dat, so sidi vroet.’
 
‘U raet dinct mi wesen goet’ *
 
Sprac die rudder die daer ghewont
3960
Lach ‘ic wille jou maken cont *
 
Mine mesdaet groot ende clene!
 
Die berouwen mi, maer allene
 
Hebbic vele te merren rouwe:
 
Daer heden dese scone joncfrouwe *
3965
Quam spelende uut haren hove
 
Ende een hare broeder van groten love *
 
Een jonc rudder ende een coene
 
Ende een staerc van zinen doene- - - -
 
Dese reet bi haerre zide:
3970
Si songhen ende waren blide
 
Ende voeren meyen harentare
 
Al spelende ende ic wards gheware
 
Als si quamen in een wout
 
Daer voghelkine menichfout
3975
Songhen ende dreven spel’
 
- Sprac die rode rudder fel -
 
‘Here, dit berouwet mie!
 
Met mi quamen rudders drie:
 
Elkerlijc hevet ene joncfrouwe
3980
Die es bevaen met groten rouwe:
 
Zi sijn tonghemake zere. *
 
Ic segghe jou waer omme, here
 
In dien dat ghijs ghelovet:
 
Si werden alle drie gherovet
3985
Haren mannen ende haren maghen! *
 
Daer si ooc alle toe saghen
 
Naemwise; dies ne lieten wi niet.
 
+ Ende dese joncfrouwe die ghi hier ziet
 
Hare dedic grote pine daer. *
3990
Wi hebben gheweset ·xx· jaer
 
Scakers ende mordenaren.
 
Wine lieten ons noyt enen ontvaren
 
Daer wine vonden, wine daden hem pine.
 
Nu es mi die quaetheit anschine
3995
Here, ende nu hebbics rouwe.
 
Ende als ic dese scone joncfrouwe
 
Sach, doe voeric hare bet naer
 
Ende doodde haren broeder daer:
 
Inne wiste noit wat ic hem weet! *
4000
Haer selven dedic menich leet
 
Ende gaf hare menighen zwaren slach.
 
Ic bidde jou, here, oft wesen mach
 
Vraecht hare of soet mi wille vergheven.
 
Mine drie ghesellen die zijn bleven
4005
Achter ende souden mi bevreden *
 
Saghen si yem[en] comen ghereden *
 
Omme te haelne die joncfrouwe.
 
Comen si, here, bi mire trouwe
 
Si nemen jou tlijf, dat wetic wel:
4010
So quaet zijn si ende so fel; *
 
Si mickens lettel dat si jou toren
 
Doen: nu wachtets jou te voren.
 
Ghine hebt hier gheen langher sparen!
 
Sijt dat si jou bi mi bevaren
4015
Ghi moet emmer jou leven laten. *
 
Mi ware leet, bi caritaten
 
Soude jou yet bi mi messchien.’
 
Deer Walewein andworde mettien
 
Ende seide: ‘Ghi sect alse die goede.
4020
Die rike God dor sine omoede
 
Moete jou vergheven all emesdaet.
 
Edele joncfrouwe, nu hebt raet’
 
- Sprac Walewein - ‘dor uwe ghenaden
 
Ende vant mi ene bede ghestaden
4025
Dor uwes broeder zielen wille!’
 
Die joncfrouwe ne zweech niet stille
 
Als soe dat horde, ende seide: ‘Here
 
Ghi doet jou selven grote onnere *
 
Dat ghi mi bidt, ghine heet mi:
4030
So wat saken so het si
 
Ic salse jou doen, bi mire trouwe!’
 
‘So biddic jou, wel scone joncfrouwe
 
Dat ghi verghevet alle mesdade
 
+ Desen rudder dor uwe ghenade
4035
Die hi hevet jeghen u mesdaen.
 
Bedi het es also vergaen:
 
Jou ne maechs werden ander wrake
 
Hen si dattene die duvel trake
 
Indie pine vander hellen
4040
Daer die arme ziele quellen.
 
Dies ne werdi niet te bet ghenesen.
 
Nu beraet jou van desen
 
Ende vanter mede verlossen sciere
 
Uter pine vanden helschen viere
4045
Uwes broeders ziele ende srudders mede.
 
Dor God ghevet mi dese bede;
 
Dies biddic jou up rechte trouwe.’
 
Doe andworde die joncfrouwe:
 
‘Hi hevet mi brocht in groter noot
4050
Ende minen wel lieven broeder doot
 
Dien ic minde vor alle die leven;
 
Maer die bede willic jou gheven
 
Ende vergheven die mesdaden
 
Dat mijns broeders ziele te ghenaden
4055
Met onsen here moete comen.’
 
Die rudder hevet een stro ghenomen
 
Also cranc alse hi daer lach
 
Ende seide: ‘Joncfrouwe, up desen dach
 
Biddic jou vriendelijc ghenaden
4060
Ende verghevet mi mine mesdaden.’
 
Entie Joncfrouwe heveten ontfaen
 
Vandat hi jeghen hare hadde mesdaen
 
Ende andworde hem tien stonden:
 
‘God vergheve jou alle zonden
4065
Die dor ons coos die bitter doot.
 
Ghi hebt mi brocht in groter noot
 
Here rudder, ende in zulker pine
 
Daer mi in staet te zine
 
Hier na over menighen dach.’
4070
Walewein was blide als hijt sach
 
Dat also die scone joncfrouwe
 
Hadde vergheven met goeder trouwe
 
Den ridder alle zine mesdaet
 
Na sinen sin, na zinen raet.
4075
Daer na begonsti zere breken
 
Want hi qualijc mochte spreken.
 
Dus lachi ende zweech al stille.
 
Echt vraechdem Walewein wat hi wille
 
Ende of hi anders yet begaert.
4080
+ Nochtoe andwordi metter vaert
 
Die rudder die daer lach so cranc:
 
‘Ja ic’, seit hi ‘messanc
 
Mochti mi ghehelpen daer of;
 
Ende doet mi up een kerchof
4085
Graven, here, dor uwe doghet.’
 
Deer Walewein seide: ‘Of ghijt doen mog[het] *
 
Ghelooft mi dan dat ghi te mi
 
In so wat steden dat het si
 
Sult comen als ic jou vermane.’
4090
Die rudder sprac, na minen wane: *
 
‘Ic comer gherne, hebbics de macht;
 
Ende jaens mi die Gods cracht
 
So salict doen bi mire trouwe.’
 
Deer Walewein seide: ‘Bi onser vrouwen
4095
Ic sal ooc doen dat ghi begaert
 
Sijt dat God mijn leven spaert.’
 
Hi nam aerde, daer hi stoet *
 
Onder zinen rechtren voet
 
Ende seide: ‘Nu gaept, in Gods name
4100
Ic moneghe jou, dat moete bequame
 
Gode zijn ende zire moeder mede.’
 
Dus staerf hi daer ter zelver stede *
 
Ende hevet zinen ende ghenomen.
 
Nu zijn die ander drie daer comen
4105
Also ghehende ende so bi
 
Dat Walewein, die rudder vri
 
In ghere wijs ne mochte ontvlien.
 
Hi ghereedde hem mettien
 
Ende sat up Gringolette zijn paert.
4110
Al bloot addi ghetrect tswaert
 
Daer hi hem mede soude ter were
 
Setten; hi was sonder spere *
 
Want hi hadt al daer te broken
 
Daer hi die joncfrouwe adde ghewroken
4115
Over den roden rudder fel:
 
Ic seit jou eer; nu weit dijt wel
 
Hoe die zaken toe zijn comen.
 
Deen vanden drien hevet vernomen
 
Die daer up Waleweyne wilde
4120
Dat hi hem decte metten scilde;
 
Ende hi sach zinen gheselle doot:
 
Dies haddi den rouwe groot
 
Ende hi peinsde, hi salne wreken.
 
Dus quam hi al sonder spreken
4125
Vaste toe, slaende metten sporen
 
+ Omme te wrekene sinen toren
 
Up Waleweine met groter cracht.
 
Ter steke hilt hi zinen scacht
 
Daer hine mede dor steken wilde.
4130
Walewein decte hem metten scilde
 
Ende hilt bloot zijn goede zwaert
 
Ende slouch den scacht ontwe tervaert.
 
Binnen desen es die ander comen *
 
Ende hadde hem gherne tlijf ghenomen:
4135
Al dies ghelike so dedi dien.
 
Doe quam die leste vanden drien:
 
Hem dochte dat hi was verlet.
 
Dese hevet Waleweine so onset
 
Metter steke die hi hem gaf
4140
Dat die maelgen vloghen af
 
Vanden halsberghe te menigher stede
 
Ende hadde wel na hem zelven mede
 
Uten sadele ghedraghen.
 
Dander twe ooc niet ne daghen
4145
Sine trecken zwaerde sonder scelden
 
Ende reden bet an ende wilden ghelden
 
Waleweine sine achterstelle
 
Om te wrekene haren gheselle.
 
Dies was drouve die joncfrouwe
4150
Ende bat Gode met goeder trouwe
 
Over Waleweine den here
 
Dat hi moeste bliven in zine ere
 
Jeghen die drie up desen dach.
 
Ende als die joncfrouwe sach
4155
Waleweine in zulker noot
 
Doe dreef soe den rouwe groot
 
Ende wranc hare hande ende trac hare haer
 
Ende dreef wel groot mesbaer;
 
Soe seide: ‘Ic bem in meerre noot
4160
Dan doe ic minen broeder doot
 
Heden sach slaen vor minen oghen!
 
Hoe sal mijn herte dat ghedoghen
 
Dat ic sie desen rudder sterven?
 
Ic sal dor hem slives derven
4165
Ende werden van minen sinne onvroet!’
 
‘Edele joncfrouwe, siet wat ghi doet’
 
- Sprac Walewein - ‘drivet ghenen rouwe
 
Dor mi, bi gherechter trouwe
 
In hebbe ghene dinc die mi daert.’
4170
Mettien so verdrouch hi tswaert
 
Ende gherochter enen metten slaghe
 
+ Dattene daer ne man no maghe
 
Nemmermee ghehelpen mochten:
 
Hi ruumde tghereide ende sochte
4175
Die arde sciere sonder beide. *
 
Nu hoort wat der Walewein seide:
 
‘Van desen hebbic vasten vrede.
 
Mi dinke, al sonder yemens bede
 
·Xl· jaer ende ·xl· daghe
4180
Gaf hi mi verde tesen slaghe!
 
Ic macher mi wel toe verlaten.’
 
Entie gone diene haten
 
Ghinghen hem an met omminnen.
 
Ic wane, si zullen lettel winnen
4185
Comt Walewein in zijn ghedochte.
 
Die ene haelde uut ende hi brochte
 
Weder verlaysiert zijn paert
 
Te minen here Walewein waert
 
Daer ic heden eer of sprac.
4190
Want hi den here Waleweine stac
 
Ende gherochtene wel ter cure
 
Ende stac hem den scilt al dure
 
Dat wederstont up die curie. *
 
Walewein sprac: ‘Sinte Marie
4195
Helpt mi, vrouwe: ic hebs te doene
 
Jeghen desen rudder coene!
 
Waren mine wapine niet so vast
 
Ic hadder an enen quaden gast;
 
Dies machic hem wel ghetrouwen.
4200
Maer ic hope het sal hem rouwen!’
 
Mettien so verdrouchi tswaert
 
Ende slouch den scacht ontwe ter vaert
 
Vor sine hant in drien steden.
 
Ende den rudder van fellen seden
4205
Gherochti met enen slaghe
 
Dat hem binnen den derden daghe
 
Der hooftzwere niene mochte ghebreken:
 
Hi viel ter aerden sonder spreken
 
In ommacht vanden groten slaghe.
4210
Die gone seide: ‘Biden goeden daghe!’
 
Die daer achter hilt al ghesont
 
‘Nu hebdi toter doot ghewont
 
Mine gheselle, die zijn doot. *
 
Dies hebbic den rouwe groot
4215
Ende ic moets emmer ghewroken wesen.’
 
Dus vergaderden si mettesen
 
Onder hem tween, die niet ne daghen.
 
+ Walewein was van groten slaghen
 
Dicken ghenesen uptien dach.
4220
Ende als die gone die gonder lach
 
Vander ommachten bequam
 
Ende hi Waleweins zwaert vernam
 
So ver[kin]dijt metten ringhen. *
 
Ende hi sprac mettesen dinghen:
4225
‘Lieve ghezelle, ziet wat ghi doet
 
Ghi pijnt al gader jeghen spoet.
 
Ic zie tswaert, ic kennet wel:
 
Het es utermaten fel;
 
Ghine moghet vor hem niet ghenesen!’
4230
Die gone andworde mettesen:
 
‘Suldi met dus ghedanen treken
 
Onse ghesellen helpen wreken *
 
Die hier ligghen ghesleghen doot?
 
Haddi ghezijn in zulker noot
4235
Sine hadden niet also ghesproken
 
Ghine waert eerlike ghewroken;
 
Dies mochti wel an hem ghetrouwen.
 
Ende so mochte ons beeden rouwen
 
Soudsi onghewroken bliven;
4240
Men soude segghen: ‘Gone keytiven
 
Lieten hem enen rudder dwinghen.’
 
Weten ons wachten van zulken dinghen.
 
Nu sit up ende vant verdraghen
 
Jou seer, ende laet jou niet versaghen:
4245
Al hebdi enen slach ontfaen
 
So vant enen andren weder slaen
 
Ende laet ons onse ghesellen wreken!’
 
Die gone sat up al zonder spreken
 
Omme wrekene sinen toren.
4250
Deen van achter dander van voren
 
Ginghen si minen here Walewein ane.
 
Met groten steken met groten slane
 
So dadensi hem grote pine.
 
Deer Walewein peinsde al stillekine: *
4255
Mochti, hi souds zijn ghewroken
 
Over hem die die hoghe sproken
 
Eerst sprac, conste hijt vulbringhen.
 
Hi verdrouch tswaert metten ringhen
 
Ende seide: ‘Wacht u vandesen slaghe!
4260
Mach ic, biden goeden daghe
 
Ghi zult onlanghe vor mi staen.’
 
Entie gone andworde zaen:
 
‘Om u dreghen ne ghevic niet.
 
+ Met minen zwaerde dat ghi hier ziet
4265
Salic jou emmer nemen tleven!’
 
Walewein hevet tswaert verheven:
 
Hi slouchem thovet of dat vlooch!
 
Hi seide: ‘Maria, die noit ne looch
 
Nu moetijs hebben lof ende da[nc]! *
4270
Dese rudder, al maectijt lanc
 
Heift zinen gheselle wel ghewroken
 
Eerlike met hoghen sproken
 
So dat mer of spreken mach:
 
Hier na over menighen dach
4275
Sal mens hem segghen prijs ende ere.’
 
‘Het es recht, bi onsen here!’
 
- Sprac die gone die den slach
 
Eerst adde, als hi versach
 
Dat zijn gheselle was bleven doot -
4280
‘Ghi adt den hoghen moet so groot!
 
Ghi adt wel vor tswaert ontstaen
 
Haddi minen raet ghedaen:
 
Ghi adt jou leven wel behouden.
 
Hen es niet bi minen scouden
4285
Dat ghi dus zijt bleven doot.
 
Duer jou hebbic den rouwe groot
 
Ende om mine andre twe ghesellen *
 
Die doot zijn. Wie machic tellen
 
Minen rouwe, of die mi raet
4290
Ghevet nadien dat met mi staet?
 
Ic hadde wel goeds raets te doene:
 
Dese rudder dinct mi so coene:
 
Weric mi, ic bem verloren
 
Jeghen hem, dat weet ic te voren;
4295
Ende te vliene hebbic ghene macht.
 
Waer dese rudder also bedacht
 
Of ic ghenaden an hem sochte
 
Dat hem danne mijns verdochte
 
Men sout hem prisen emmermere.
4300
Ic saels ooc prouven bi onsen here.’
 
Mettien beetti vanden paerde.
 
Vore Waleweine uptie aerde
 
Viel hi neder in knie ghebede
 
Ende seide: ‘Dor uwe edelhede
4305
Here rudder, hebt mijns ghenade!
 
Ic wille werken bi uwen rade
 
Ende der quaetheit ave staen
 
Die ic hier vormaels hebbe ghedaen; *
 
Ende ghelove jou bi mire trouwe
4310
+ Dat nemmerme vrouwe no joncfrouwe
 
Dor mi ne comt in pinen mere.
 
Laet mi levende, lieve here
 
Dor God ende duer uwe ghenaden!’
 
Der Walewein seide: ‘Uwe mesdaden
4315
Sijn groot die ghi hebt mesdaen;
 
Maer wildijs noch in boeten staen
 
So mach uwes wesen raet.
 
Nadien dat ghescepen staet
 
Ic hadde jou emmer tlijf ghenomen.’
4320
‘Ic wils an u zelven comen’
 
Sprac die gone die den vrede
 
Wel gherne nam up die stede.
 
‘Doet danne dat ics seker si’
 
Sprac Walewein, die rudder vri.
4325
Doe haesti ende vinc ten zwaerde
 
Ende leid vor Waleweyn up daerde
 
Ende hi seide: ‘Here, ic bem ghereet
 
Te doene sekerhede ende eet
 
Van al dien dat ghi begaert.’
4330
‘So heft up jou hant ende zwaert
 
Up dese hilte wel ghereet; *
 
So salic u staven den eet
 
Dat ghi zult eren die heligh kerke *
 
Ende starken Gods ghewerke
4335
Ende helpen weduwen ende wesen;
 
Ende alle die ghi vint in vresen
 
Die bescudt ende set jou daer voren
 
Om te wrekene haren toren;
 
Ende ghelovet mi bi uwer trouwen
4340
Dat ghi desen drien joncfrouwen
 
Sult helpen dat si weder comen
 
Daer si teerst waren ghenomen;
 
Ende alder quaetheit ave staen
 
Die ghi hier vormaels hebt ghedaen.
4345
Dat ghelovet mi altevoren.’
 
Die ander hevet hem ghezworen
 
Wel te houdene bi zire trouwe.
 
‘God gheves jou cracht ende onse vrouwe!
 
Up dat so salic jou laten gaen
4350
Ende vergheven dat ghi hebt mesdaen
 
Up dat ghi dese sake doet.
 
God gheves jou cracht ende spoet!’ *
 
Aldus versciet daer die strijt.
 
Nu waert wel herberghens tijt
4355
Want die zonne die ghinc onder.
 
+ Die twe rudders - hens gheen wonder -
 
Si adden wel der rusten noot.
 
Die andre die daer ligghen doot
 
Si moeten bliven boven der aerden.
4360
Entie leveden, si begaerden
 
Herberghe te soekene, wist si [waer]. *
 
Sine hadden gheen langher letten daer:
 
Sullen si bi daghe comen
 
Ter herberghen die hem mochte vromen
4365
Of daer si ghenade hebben mochten
 
So waert tijt dat sise sochten;
 
Want daerne was ghene bi
 
Up ene mile. ‘Haesten wi’
 
- Sprac Walewein - ‘ende laet ons varen
4370
Dapperlike al sonder sparen
 
Daer wi herberghen moghen.’
 
Die joncfrouwe began verhoghen
 
Die des daghes was te blouwen;
 
Soe seide: ‘Here, bi mire trouwen
4375
Hier woont emmer, in weet waer
 
Up ene mile of also naer
 
Mijns vader broeder, een mijn oom.
 
Nu maerct wel ende nemet goom
 
Of ghi ons daer raet te vaerne:
4380
Hi saghe mi uter maten ghaerne.
 
Ic bidde jou dat ghi daer met mi
 
Vaert.’ ‘Bi Gode, joncfrouwe, dat si’
 
- Sprac Walewein - ‘ic doet ghaerne.’
 
Doe noodde hi mede te vaerne
4385
Den rudder entie ·iij· joncfrouwen.
 
‘God lone jou, here, bi mire trouwen!’
 
- Sprac die rudder - ‘ic ne does niet:
 
Over de riviere die ghi hier ziet
 
So salic herberghen te nacht
4390
Eist dats mi jan die Gods cracht. *
 
Ic sal ooc dese ·iij· joncfrouwen
 
Met mi leden, bi mire trouwen.’
 
Hi bevalne Gode ende zine ghespele. *
 
Wat holpe dat ic der talen vele
4395
Maecte? Si moeten emmer sceden.
 
‘Die rike God moete u gheleden!’
 
- Sprac Walewein - ‘ende emmer zijt vroet
 
Ende nemet ware dat ghi wel doet
 
Dat ghi ghelooft hebt ende ghezworen.’
4400
Hi seide, hi soude. Doe reet hi voren
 
Die rudder entie joncfrouwen naer.
 
+ Walewein bleef biden doden daer
 
Dien hi ghaerne ter aerden broch[te]. *
 
Het es so comen, hine mochte
4405
Vander joncfrouwen dus niet sceden
 
Hine moestse andersins gheleden
 
Daer soe te wesene begarde.
 
Deer Wal[ew]ein nam die paerde *
 
Die daer stonden zonder here
4410
Ende seide: ‘Joncfrouwe,’ min no mere
 
‘Dese paerde die ghi hier ziet
 
Ne willic achterlaten niet:
 
Is salse coppelen ende ghereden;
 
Te uwes ooms zulwise leden.
4415
Hets beter dan si waren verloren.’
 
Doe sette hi die joncfrouwe voren
 
Up tscoonste part dat hire sach
 
Ende hi sat up, so hi eerst mach
 
Ende voer wech herder dan den telt.
4420
Bi nachte over dat woeste velt
 
Voer Walewein met gonen parden
 
Ende metter joncfrouwe zire varden
 
Ende beval die dode dies si waren.
 
Dus quam der Walewein ghevaren
4425
Wel ene mile inde nacht.
 
Doe hordi grote here cracht
 
In ene buerch ende groot gheluut
 
Ende hi sach ter porten uut
 
Enen cnape van sconen leden
4430
Up een ors comen ghereden:
 
Het was dapper ende snel;
 
Ende selve was hi ghewapent wel
 
Vanden hovede toten voeten.
 
Eer si hem consten ondermoeten
4435
Groetene Walewein herde scone
 
Ende seide: ‘Alle die ingle vanden trone
 
Die moeten u gheven ghoden nacht!’ *
 
Die knape was wel bedacht
 
Al was hi tonghemake zere
4440
Ende seide: ‘God moete jou lonen, here!
 
Goeden nacht addic te doene.’
 
Doe vraechde Walewein die coene:
 
‘Hevet u ymen yet mesdaen
 
Knape? Dat doet mi verstaen; *
4445
Dies biddic u up hovescheit.
 
Of es dese burch beleit
 
Daer ic dit gheluut binnen horen? *
 
+ ....................*
 
....................
4450
....................
 
M ............gh ....
 
Daer es [bin]nen menich dr[ouve man].’ *
 
Der Walewein seide: ‘So sect mi [dan]
4455
Soete knape, dor uwe doghet
 
- Dies biddic of ghijt doen mogh[et] -
 
Waer omme dat si zijn so zere
 
Tonghemake.’ ‘Ic sect jou, here;
 
Dies ne willic laten niet:
4460
Indese burch die ghi hier ziet
 
Es droufheden vele mere
 
Dan ic ghesegghen mach, lieve here!
 
Ic segghe jou waer omme, twi: *
 
Die vander burch here si
4465
Hevet enen rudder tenen broeder
 
Gheen bet gheraecter no vroeder
 
Ne woont hier niewerinc ghehende *
 
Die es heden comen in meswende
 
Here, ende in groter noot:
4470
Hem es een zijn sone doot
 
Ghesleghen, hine weet wiet dede.
 
Ende ene joncfrouwe zijn dochter mede
 
Es hem ontfoert, sine weten waer.
 
Dies drijft hi rouwe ende mesbaer
4475
Ende hevet ghesent boden hare
 
Omme te vreesschene niemare
 
Of mer yewer yet of weet.
 
Here, nu bem ic ghereet
 
Ende soude varen aldesen nacht
4480
Ende vergaderen grote here cracht
 
Mijns heren mannen ende zine maghe
 
Ende wi souden morghen metten daghe
 
Varen soeken die joncfrouwe
 
Daer si om hebben groten rouwe.
4485
Hier omme hebsi groot mesbaer
 
Om dat si ne weten waer
 
Die scone joncfrouwe becomen si.’
 
Deer Walewein seide: ‘Nu varen wi
 
Vrient, ende laet ons weder keren
4490
Verhoghen alle die hoge heren:
 
Ic hebbe die scone joncfrouwe brocht
 
Die ghi morghin vro ghesocht
 
Sout hebben; knape, sietse hier *
 
+ ....................
4495
....................
 
....................
 
....................
 
.................qua(me)...
 
................... heren
4500
............. knape zien keren
 
............ (n) si wel zijn beleit
 
....... at hi hevet gheseit
 
.......... vernomen hevet daer buten.
 
[Die] here sprac: ‘Dar men yet sluten
4505
[D]ie porte?’ ‘Bi Gode, nenet niet’
 
- Sprac die knape - ‘here, ic liet
 
Uwes broeder dochter al hier bi.’
 
‘Soete knape,’ seiti ‘sech mi *
 
Waer soe es.’ ‘Here, binden hove.’ *
4510
Doe stonden up die rudders van love;
 
Met tortijtsen ende met stallechten
 
Scoten up knapen ende knechten
 
Ende vergaten allen rouwe:
 
Si ginghen bezien die joncfrouwe.
4515
Nu zijn si uter zalen comen
 
Die heren alle ende hebben vernomen
 
Waleweine entie joncfrouwe mede:
 
Dies waren si alle blide ter stede
 
Ende danctens vriendelike onsen here.
4520
Der joncfrouwen oom weende zere
 
Als hi zire nichten sach mesmaect;
 
Hi seide: ‘Nichte, ghi waert gheraect
 
Daer men u grote pine dede;
 
Dat machmen merken an uwe lede.
4525
Ic hope, ghi zult ghewroken wesen.’
 
Die joncfrouwe andworde mettesen:
 
‘Oom, ic bems ghewroken wel
 
Over den roden rudder fel
 
Ende over zine ghesellen mede
4530
Die mi die grote pine dede: *
 
Dies ne danct no min no mere
 
Danne namelike desen here
 
Dat ic mijn leven hebbe ondraghen.
 
Hi es van vele zwaerre slaghen
4535
Van hem vieren heden ontstaen;
 
Maer God danc, hets so vergaen:
 
Den drien heifti tlijf ghenomen
 
Ende die vierde es te ghenaden comen;
 
Dien hevet hi ghelaten leven
4540
+ [Ende si]nen evel moet vergheven *
 
[Omme d]at hi hem ghenaden bat; *
 
Anders [ha]ddi hem up die stat
 
Met zinen ghesellen tlijf ghenomen.
 
Siet here, die paerde waer si comen;
4545
Noch zijn si alle gheverwet root
 
Metten bloede, die daer doot
 
Ligghen ghesleghen bi onsen here!’
 
Doe worden si alle verhueghet zere.
 
Si waren blide om die joncfrouwe
4550
Dat soe aldus van haren rouwe
 
Was ontgaen ende weder comen.
 
Der joncfrouwen oom hevet ghenomen
 
Den here Waleweine ende seide: ‘Here
 
God moete jou lonen alre ere
4555
Dat ghi mire nichten hebt behouden *
 
Hare leven: het wart jou noch vergouden
 
Addi met ons yet te doene.’
 
Doe sprac Walewein die coene
 
Ende seide: ‘Here, God weet
4560
Hare vernoy dat es mi leet.
 
Ic wildict adde moeten doghen
 
Ende dat soe vor minen oghen
 
Die slaghe niene adde ontfaen.
 
Neware, God danc, hets so vergaen:
4565
Diet hare dede, hem es berouwen
 
Ende hi bat ghenaden der joncfrouwen
 
Vriendelike van sinen mesdaden.
 
Ic hope, hi es ter Gods ghenaden:
 
Want als hi ghevoelde zire wonden
4570
Doe beriewen hem zine zonden
 
Alle die hi oyte ghedede.
 
Zijn paert ende zire ghesellen mede
 
Ne wildic achter laten niet:
 
Ic hebse brocht. Nu beziet:
4575
Ic ghevese gherne der joncfrouwe
 
Over hare pine ende over haren rouwe
 
In dien dat soese wille ontfaen.
 
Haddic beter ghewin ghedaen
 
Ic gaeft hare gherne, in Gods name.’
4580
Die joncfrouwe seide: ‘Hets mi bequame
 
Van jou, ruddre! God onse here
 
Lone jou al goet ende alle ere
 
Die ghi mi heden hebt ghedaen.’
 
Drie knapen hebben die paerde ontfaen
4585
Ende ghincse leden up dat stal.
 
+ Die bliscap diene was niet smal
 
Die si hadden om die joncfrouwe.
 
Si vergaten allen rouwe
 
Ende zijn comen met deser tale
4590
Ende brochten Waleweine in die zale
 
Entie joncfrouwe neven zire zide.
 
Dor hare comste waren si blide.
 
Men dede Waleweine dat hi begaerde.
 
Twe cnapen knielden uptie aerde
4595
Den here Waleweyne te voren
 
Ende daden hem af coucen ende sporen
 
Ende ontgoordden hem zijn zwaert
 
Ende ontwapenden ter vaert
 
Den here Waleweine, des zijt ghewes.
4600
Ende als hi al ontwapent es
 
Der joncfrouwen oom was wel beraden:
 
Een par cleder met nieuwen naden
 
Brochtemen te hant vander snede;
 
Daer cleeddemen Waleweine mede:
4605
Roc ende surcoot so dedi ane
 
Dat rikelic was, na minen wane.
 
Dus hevet hine eerst ontfaen.
 
Men gaf water ende ghinc dwaen
 
Met bliden zinne in die zale.
4610
Men decte gone taflen wale
 
Met nappen ende met diere spisen.
 
Waleweine, den rudder goet van prise
 
Dedemen sitten ende die joncfrouwe
 
Die hi loste uut allen rouwe
4615
Int alre scoonste: hi was wel waert.
 
Ende der joncfrouwen oom quam ter vaert
 
Ende ghinc sitten neven zire zide.
 
Die heren waren alle blide
 
Also si met rechte wesen mochten.
4620
Die knapen quamen ende brochten
 
Die spise ende dienden wel met eren
 
Vor Waleweine ende vor dandre heren.
 
Die gone die de scotelen setten
 
Ic wane, si onlanghe letten
4625
Sine vernieuweden die spise.
 
Men diende daer wel in elker wise.
 
Planteit van wine so w[as d]aer *
 
Root ende wit, versch ende claer;
 
Dies dronken si alle dies begaren
4630
Ende die daer te hove waren.
 
Als si der spisen hare ghevouch
 
+ Hadden gheten ende ghenouch
 
Hevet men die amelaken up ghedaen.
 
Men haester mede, na mijn verstaen
4635
Om Waleweins wille dat hi soude
 
Hem rusten gaen ende slapen houde
 
Die hem sdaghes zere mesmaecte.
 
Maer ic wane hem lettel vaecte:
 
Hi adde vele meerre ghere
4640
Elre te zine daer hem dere
 
Wel mochte ghescien, zonder waen.
 
Ende als men up adde ghedaen
 
Doe ghinc men die bedde reden.
 
‘Scone joncfrouwe wi moeten sceden’
4645
Sprac Walewein ‘ic ende ghi.’
 
Die joncfrouwe andworde: ‘Twi *
 
Here rudder, wildi van ons sceden?
 
Het ware lachter groot ons beden
 
Ende mi alte voren mere.
4650
Ghine vaert nieuwer, bi onsen here
 
Van deser nacht, hen sal eerst daghen.
 
Ende rust jou vanden groten slaghen
 
Die ghi heden hebt ontfaen.’
 
Deer Walewein andworde zaen:
4655
‘Inne bleve hier niet om ghene have
 
Die mi aldie warelt gave.
 
Inne lette toten daghe niet:
 
Ten doden rudder, die ic liet *
 
Daer moetic emmer wederkeren.
4660
Ic sect alle desen heren:
 
Ic moest gheloven up mine trouwe
 
- Het horde jou nichte, die joncfrouwe -
 
Dat ickene helpe[n] soude ter aerde. *
 
Ic sal ooc doen dat hi begaerde
4665
Of ic loochende mire trouwe.
 
Ic ware bleven metter joncfrouwe
 
Ende met jou, ne ware dese zake.’
 
Doe waersi alle tonghemake
 
Om Waleweine dat hi so houde
4670
Van hem lieden sceden soude:
 
Dat was die rouwe die hem daert.
 
Der joncfrouwen oom hiet zijn paert
 
Ghereden: hi wilde met hem varen
 
Ende alle die binden hove waren
4675
Minen here Waleweine gheleden.
 
Die here seide: ‘Wine zullen niet sceden
 
Also helpe mi God, ic ende ghi!
 
+ Ghi sult morghen met mi
 
Weder keren ter joncfrouwen:
4680
Dies biddic jou met goeder trouwen.
 
[E]nde danne, eer wi zullen sceden *
 
[Sullen wi] die joncfrouwe gheleden
 
Te hars vaders die met groten rouwe
 
Es bevaen, bi mire trouwe:
4685
Hi werd danne verhueghet zere.’
 
Der Walewein seide no min no mere: *
 
‘Met mi sone vaerdi niet!
 
Ten doden rudder dien ic liet
 
Salic allene weder keren.
4690
Doet jou te paise met desen heren
 
Ende vant verhueghen die joncfrouwe
 
Die bevaen es met groten rouwe:
 
Dat es tbeste dat gh[i] doen moghet. *
 
Ic bidde jou, here, dor uwe doghet
4695
Doet mine wapine ghereden!
 
Hets tijt dat ic henen scede:
 
Inne mach hier niet langher beiden.’
 
Twe knapen ghinghen hem ghereiden
 
Sine wapine ende daedse hem ane.
4700
Een ander knape na minen wane
 
Haelde hem Gringolette voort.
 
Ende als die here dat verhoort
 
Dat hi emmer varen woude
 
Dedi van zelvere ende van goude
4705
Enen somer sciere ghereden
 
Ende seide: ‘Desen moeti met u leden;
 
Ende ·ij· knapen up ·ij· rosside
 
Die zullen neven uwer ziden
 
Varen entie ghevic u, here
4710
Om dat ghi mire nichten dese ere
 
Up desen dach hebt ghedaen.’
 
Deer Walewein seide: ‘Nu laet staen:
 
Jou goet ne begheric niet.
 
Maer der joncfrouwen die ghi hier ziet
4715
Ghevet hare, ic weets u danc.
 
Mijn beiden es hier alte lanc.
 
Aldit goet staet mi tonberne.
 
Maer weit ghi, wat ic name gherne? *
 
Enen scilt: die mine was duer steken.
4720
Daer ic die joncfrouwe soude wreken
 
Stackene mi dore een rudder fel;
 
Ne ware ic wrac mi selven wel
 
Over hem ende brac minen scacht ontwe.
 
+ Ghevet mi dit: inne wille nemmee
4725
Van u ende dies weet ic jou danc.’
 
Enen scacht stare ende lanc
 
Ende enen scilt gaf men hem ter ure
 
Ghevarwet met goude ende met asure:
 
Dien hevet der Walewein ontfaen.
4730
Die joncfrouwe es up ghestaen
 
Ende quam te Waleweine ter stont
 
Ende custene an sinen mont
 
Vor haren oom ende vor hare maghe
 
Daer si alle toe saghen;
4735
Bedi sone liet soes niet;
 
Ende seide: ‘Here, zwaer verdriet
 
So moetic doghen om dit sceden.
 
Die rike God moete jou gheleden
 
Als ghi niet langher hier wilt wesen!’
4740
Der Walewein andworde mettesen
 
Ende seide: ‘Ne drive ghenen rouwe!
 
Al varic wech, scone joncfrouwe
 
Ic hope, ic sal noch wederkeren.
 
Sijt te ghemake metten heren.
4745
Jou rudder willic altoos wesen.’
 
Deer Walewein hi sat mettesen
 
Up Gringolette, zijn goede paert
 
Ende nam orlof an zinen waert
 
Ende an al de heren inde zale.
4750
Si andworden alle temale
 
Die droeve waren om dat sceden;
 
Si seiden: ‘God moete jou gheleden
 
Waer waert so ghi henen vaert!’
 
Deer Walewein slouch met sporen tpaert
4755
Ende reet wech zere dan den telt. *
 
Ter poorten uut ende over tvelt
 
Reet hi wech met zire macht *
 
Twe milen: vordie middernacht
 
Quam hi den doden also naer
4760
Dat hi sach bernen bi hem claer
 
Tortijtsen ende stallichte vele
 
Ende hi horde singhen met luder kele
 
Kyrieleyson menichfout.
 
Der Walewein, die rudder bout
4765
Als hi dat horde reet hi daer
 
Stoutelike, sonder vaer
 
Om dat hijt bet wilde bezien.
 
Ende dat ne constem niet ghescien:
 
Dat scone licht, dies hi sach vele
4770
+ Ende die daer zonghen metter kele
 
Verloos hi, hine wiste waer:
 
Hen mach gheen mensche comen daer
 
Die lijf hevet, des zijt vroet
 
Daer God selve miracle doet
4775
Te scouwen sine verholichede.
 
Dus quam Walewein ter stede
 
Daer hi den doden rudder vant
 
Vor hem ligghende in dat sant.
 
Hine horde daer no clene no groot
4780
No creature die God gheboot
 
Sonder den doden dien hi liet
 
Ligghen als hi van danen sciet:
 
Also hevet hine vonden daer.
 
Doe beetti ende ghinc bedt naer *
4785
Den doden ende bant zijn paert
 
An sinen scacht ende nam zijn zwaert
 
Ende becrijtter hem mede int sant
 
Dat hem ne gheen Gods viant
 
Ne mochte ghenaken omme te deerne
4790
No weder in spele no in scerne:
 
Daer omme dedijt na zijn verstaen. *
 
Ende als hijt aldus adde ghedaen
 
Sat hi neder metter vaert.
 
Up zinen scoot leide hi zijn zwaert
4795
Al bloot ghetrect uter scede.
 
Pater noster ende zijn crede
 
Seidi menich over die ziele
 
Ende bevalse Sinte Michiele
 
Dat hise moeste bevreden.
4800
Dus sat Walewein ter stede
 
Biden doden dien hi wacht
 
Tote bider middernacht.
 
Lettel daer voren of daer naer
 
Doe so hordi groot mesbaer
4805
Herde dicke ende herde vele:
 
Hi hoorde crijschen metter kele
 
Bi wilen ende metten tanden
 
Ende daer toe groot gheslach van handen.
 
Die gone riep: ‘Ic bem verloren!
4810
Die ure dat ic was gheboren
 
Soe moet zijn vermaledijt!
 
Moeder, waerwaert dat ghi zijt
 
Dat ghi mi droecht, dies hebt ondanc!
 
Ende ghi mi hadt in jou bedwanc *
4815
Dat ghi mi helt, ic bems onvro
 
+ Ghine adt mi gheleert also
 
Dat ic dueghet adde verstaen:
 
So waric der pine ontgaen
 
Die ic moet doghen emmermere.
4820
Ende ghi mede, vader, here
 
Jou ghebeente moete quellen
 
Indie pine vander hellen!
 
Bi u [quam] ic in deser noot: *
 
Ghine achtet noit clene no groot.
4825
Wat quaetheden dat ic dede.
 
Ghine starket mi daer mede
 
Ende loecht daer omme ende waert blide.
 
Haddi mine lede ende mine zide
 
So te blouwen ende ghesleghen.
4830
Dat ic stille adde gheleghen
 
Ic hadde der quaetheit onboren
 
Die ic sider ende tevoren
 
Jeghen Gode hebbe ghewracht.
 
Hier in hebdi mi, vader, bracht
4835
Indeser noot, in deser pine
 
Daer mi langhe in staet te sine
 
Ewelike sonder keren!’
 
- Vant jou kinder wel leren *
 
Ghi rike liede ende ghi wise!.
4840
Hen sal u niemene mesprisen;
 
Dies zijt seker ende vroet: *
 
Sijt dat jou kint bi u mesdoet
 
Die boec wijst ons ende seit:
 
Die mesdaet wert up u gheleit.
4845
Wachtets u, so doedi wale!-
 
Doe horde Walewein dese tale
 
Vanden gonen die hem mesliet
 
So zere ende mettien hi ziet
 
Waer hem tvier scoot uter kele.
4850
Doe sach hi comen duvele vele
 
Bede met crauwelen ende met haken
 
Ende vaste anden gone traken
 
Ende an zinen gheselle die daer lach *
 
Dien Walewein uptien dach
4855
Hare beder lijf adde ghenomen.
 
Nu zijn si tote hem beden comen
 
Die gonder dreven groot mesbaer
 
Ende seiden: ‘Ghi hebt ons menich jaer
 
Ghedient: ghi zullets loon ontfaen!’
4860
Si ghincse steken ende slaen
 
Ende daden hem pine herde vele.
 
+ Elc toghede daer van zinen spele
 
Ende ghingher mede tsollen alle
 
Also men doet met enen balle
4865
Ende daden hem wel groot verdriet.
 
Walewein vervarde hem, als hijt ziet
 
Dat si hem naerre mochten comen.
 
Mettien heifti tswaert ghenomen
 
Tusschen appel ende hilte wel
4870
Ende seide: ‘Ghi zijt den tween so fel:
 
Waerdi also te mi waert comen
 
Ghinct mi te scaden ofte vromen
 
Ic soude weten wat ghi begaert!
 
Of ic leendere enen mijn zwaert:
4875
Hi souds ghevoelen dit naeste jaer!
 
Nochtan blivedi mi liever daer
 
Danne ghi mi naerre comt, entrouwen!’