Cesare Ripa's Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants

Toscana.

Een seer schoone Vrouwe met kostelijck laecken gekleet, waer over zy sal hebben de Mantel van 't groot Hertogdom van root fluweel, en met armelijnen gevoert, en zy sal op 't hoofd een kroone van den grooten Hertogh hebben. 't Kleed onder den Mantel sal wesen als een fijn wit linnen hembd, van de slincker syde sullen verscheyden wapenen leggen, en de reviere Arno, zijnde een oud Man met een baerd en lange hoofdhairen, en die met eene elboge op een Emmer sal leggen, daer waeter uyt loopt, zijnde dese reviere geciert met een krans van beucken-blaeden, en ter syden sal een Leeuw leggen, en aen de rechter syde een Autaer op sijn antics, met vier daer op, en rontom dat selve sal gesneden zijn de aerde pot, de drinckschaele en Lituus of Wichelroede, en daer op verscheyden Priesterlijcke gereetschappen nae het valsche Heydensch gebruyck, en mette slincker hand salse seer bevalligh een roode Lely met een boeck houden.

Dit Landschap heeft veele naemen gehad, d'eene Tirennia, gelijck Berosus de Chaldeer en Trogus verhaelen. Seggende dat het is genaemt van Tirrenus soone van Atius, diewelcke als Strabo verhaelt, van Idia alhier de Inwoonders afsant, vermits Atius een afkomelingh was van Hercules en Omphale, zijnde gedwongen door hongersnood en diere tijd 't Volck uyt te senden, en kreegh Tirrenus by lotinge 't grootste deel daer van, sulx dat hy 't nae sijnen naeme Tirrenia naemde. Het is daer nae van de Romeynen Etruria geheeten, uyte kondschap en eervaerentheyt van den Godsdienst, waer in zy alle andere volckeren overtreften. En hier door waerense by den Romeynen in soo groote achtinge, gelijck D. Halicarnasseus en Livius seggen, datse niet alleene haere kinderen alhier schickten om de konsten te leeren, maer oock de goede Zeeden en den Godsdienst. Ten laesten heeft het den naem van Toscana of Tuscia aengenomen, gelijck Festus Pompejus getuyght, van Tuscus haer eerste Koningh, de Soone van Hercules en Arassa, die aldaer quaemen van 't deel van Tanai, en wierde daer nae dese naem bevestight, door de overtreflijckheyt van de offerhanden. Waer van oock Plinius gewagh maeckt in 't 3 boex 5 cap.

Zy wort schoon gemaelt, om dat dese eedele Provincie, zijnde de peerle van Italien, de luchtighste en schoonste is, als hebbende dese alle de gaeven van de konst en van de natuyre, als mede een seer gesonde locht, seer vruchtbaer, oock om datter seer veele Meeren, Havenen, Revieren, Fonteynen en Lusthoven zijn, oock vol vermaerde en groote steeden, als mede prachtige gebouwen, soo wel gemeene als besondere. Hebbende oock treflijcke verstanden die in alle konsten, geleertheyt en wetenschap soo in vreede als oorlogh wel geoeffent en vermaert zijn.

Het kleed en de kroone van den grooten Hertogh, is om dese vermaerde Provintie met dit voor-recht, dat meest uytblinckt, uyt te drucken, hebbende het doorluchtige Huys van Medices dit Toscana niet weynigh heerlijck gemaeckt: want wie zijn niet bekent de Lorenzi, de Cosmi en haere waerdige naevolgers en dappere dacden, waer door oock de Koninghlijcke en treflijcke Huysen met haer in bloedverwandschap en swagerschap sich hebben willen verbinden.

De roode Lely wort haer gegeven, om dit Landschap best uyt te drucken, door het waepen van Florencen, zijnde de voornaemste Hooftstad van gantsch Toscana.

Het Boeck vertoont dat dit Landschap seer vruchtbaer is van geleerde Mannen in

[p. 241]

alle weetenschappen, houdende daer van opentlijcke Lessen als te Perugien, Siena en Pisa.

Het witte onderkleed bediet de oprechtigheyt van de Zeeden, suyverheyt des gemoeds en oprechte trouwe. De reviere Arno loopter als de voornaemste reviere, ter syden, loopende midden door Toscana, waer door zy seer gerijft worden, gelijck men in de beschrijvinge van de Arno sien kan.

De waepenen betoonen dat Toscana heeft en altijt gehadt heeft vermaerde Mannen van waepenen, doch insonderheyt die van Luca.

Het Autaer op sijn antics met het vier en de Priesterlijcke gereetschappen, zijn kenreyckens van der oude Goden valsche Godsdienst, want hier was de Hoofdkerck en Schoole, al waer de Romeynen en 't Latijnsche Rijck, quaemen om de ceremonien en Godsdiensten te leeren, en waeren haere Leeraers in sulcker achtinge en eerwaerdigheyt, dat de Raed en 't Roomsche Volck in groote swaerigheyt van algemeene saecken, soo van de uytkomsten als toevallen van de dingen, haeren raed versochten, als mede in de uytlegginge ontrent de Wet van haere valsche Goden: waer uyt klaerlijck blijckt dat dit volck altijd seer Godsdienstigh en Religieus is geweest. Soo sietmen oock te desen tijd in den waeren Godsdienst van Christus onsen Heere, dat dit Landschap seer vermaert is geweest van heylige Mannen. Men vint in de oude beroemde stad Luca alleen 36 heylige lichaemen, behalven andere groote Prelaten der Kercke, die daer zijn als spiegels en voorbeelden der Liefde, goeddadigheyt en andere Christlijcke en zeedige deughden: oock andere die meer lof, als het mijne, waerdigh zijn: als daer is Franciscus Maria Cardinael van Monte, die door de Koninghlijcke waerdigheydt van sijn persoon, wel vertoont, dat hy is van de beste afkomst der Werlt. Maer daer zijn oock in dit Landschap geweest, vermaerde leeden der Kercke, die tot Hoofden der selve zijn gebruykt, als Linus die den oversten der Apostelen Petrus in de bestieringe der Kercke is gevolght. Wesende een Toscaner van heyligh leven: die dit Land seer vermaert heeft gemaeckt.

Daer zijn veele vermaerde Mannen in de volgende tijden geweest, die wy om kortheyt naelaeten: evenwel kan ick dien grooten Leo I niet naelaeten, die door sijn Heyligheyt en diepe geleertheyt, oock sijne dapperheyt en aensien uytblinckt, als die de rasernye van den Koningh Attila, dieder genaemt wierde de Geessel Godes, met sijne tegenwoordigheyt en eenvoudige woorden, verschrickte en breidelde. Maer d'Oude lactende vaeren, soo zijnder oock in dese jonger tijden, verscheyden Prelaeten uyt dit Landschap voortgekomen, die te Romen den Pauslijcken Stoel van S. Pieter hebben bedient, als Nicol. V, Pius II, Pius III; Leo X en sijn Neef Clemens VII, van de Medices; Marcellus II en Iulius III; van d'Opper-Priester Clemens VIII, siet yder klaerlijck sijn wonderlijcke Godsdienst en rechte bestieringe, die hy heeft ingestelt soo over de gebeden der traenen, en andere wercken van sonderlinge Liefde, en hoe alles, onder sijne bedieninge, geluckigh is uytgevallen en van God gesegent totte ruste en algemeene Vreede van Christenheyt, en aenwas van den Godsdienst en Kerckelijcken stant, waer van gedenckwaerdige geheughnissen zijn naegebleven. Waer op gevolght is Leo XI oock van 't Huys de Medices, en Paulus V Romeyn, doch van afkomst een Toscaner uyt het eedele geslacht van Borghesen, seer oud van Siena. Men sieter nu den heyligen politique Sc pter waer door Vrbanus VIII van de Barbarini, de Heylige Kercke bestiert, als een doorluchtige spruyt van Florencen.