Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

XIV. Hoofdtstuk.
Van de Zegening die over de Paasch-Waschkaers word gedaan; de Zegening der Doopvonten en den Doop der Catechumenen.

⁺ Een deezer Plechtigheden is de Zegening die de Diaken van den Celebrant verzoekt. De gezegende Diaken gaat naar de Lessenaar waarop hy het Misboek legt, en bewierookt het driewerf zonder het kruisteken voor zich zelf noch over het Misboek te maaken. De andere Bedienaars plaatsen zich rondom het Misboek op de volgende^(b) manier. De Kruisdrager keert zich met het Kruis naar den Bisschop, de Wierookvatdrager is ter rechter zyde van den Diaken, de andere Akolyt die het Riet houd, en deeze die de vyf grynen Wierook draagt, zyn ter linker zyde. Wanneer de Diaken het gezang van een^(c) lezing begint, ontdekken zich den Celebrant en de Bedienaars; omtrent ter midden van 't gezang^(d) steekt de Celebrant de vyf wierook grynen kruisgewys in de Waschkaers. Daarna vervolgt hy het gezang, en op zekere woorden^(e) met de verborgenheit deezer Ceremonie overeenkomende, steekt hy de Paasch-Waschkaers aan. Terwyl het gezang eindigt, gaat een Akolyt met het nieuw vuur alle de andere lichten opsteeken.

Na deeze Plechtigheit, keert de Diaken^(f) weder naar de Sakristy, alwaar hy de witte Plechtgewaaden aflegt, en de violette Stool en Manipul aandoet. De Zegening van de Waschkaers word van de lezing gevolgt die men Voorzeggingen noemt, van de Trait^(g) en van 't gezang der Gebeden.

De drie kaerssen, die aan 't einde van 't Riet zyn, de een na den ander opgestoken, betekenen, zoo men zegt, de uitbreiding van 't Euangeli in de drie deelen van 's Waerelds-halfrondt. Sedert de ontdekking van Amerika heeft men 'er vier van gemaakt. Reeds hebben we gezegt, dat deeze drie kaerslen het zinnebeeldt van de Drieëenigheit zyn. Immers zyn de denkbeelden der Mystagogen onuitputtelyk. Wat de Paasch-Waschkaers aangaat, zy verzekeren ons, dat die het zinnebeeldt van des Zaligmakers menschelykheit is, en het nieuw vuur, dit van de nieuwe Leere des Euangeliums.

Men meent dat de Zegening van de Paasch-Waschkaers in de Kerk zeer oudt zy, en dat Paus Zosimus in den beginne van de vyfde eeuw bevolen heeft, dat men die in ieder Kerspelkerk ontsteeken zou.

De Paasch-Waschkaers^(h) moet van Paasch-avondt tot aan Hemelvaartsdag ter zyden van 't Euangeli blyven staan. Men kan in de Kerkgewoonte-Boeken de tydt naslaan, wanneer die op Paasch-avondt, Paasch-dag en de volgende dagen enz. aangestoken word.

Als de Bisschop genegen is met zyne Bedienaren⁺ in Processie naar de Doopvont te gaan, plaatsen zich de Waschkaersdragers en de Kruisdrager tegen over de Doopvont: de Celebrant plaast zich over hen, zodat de Vont tusschen hem en 't Kruis zyn. De andere Geestelyken schikken zich aan weerzyden in rang; een Akolyt onthoud zich een weinig ter rechter zyde achter den Bisschop, zulks hy hem de handtdoek geeve om zyne handen te droogen, wanneer hy 't noodig heeft, en de Wierookvatdrager plaatst zich dicht by hem.

De dienstdoende Bisschop⁽ⁱ⁾ ontdekt zich,

+ Voorafgaande toestel tot de Wying en Zegening van de Paasch Waschkaers.

(b) Cerem. Episc. L. 2.

(c) Exultet &c. deeze geheele lezing word Praeconium genoemt.

(d) By de woorden: Curvat Imperia.

(e) Rutilas Ignis accendit &c.

(f) Bauldry Manuale &c.

(g) Zie wat de Trait is. I. Deels II. stuk Pag. 273.

(h) Piscara Prax. Caerem.

+ Hoedanig de Doopvonten gewyt en gezegent worden.

(i) Idem ibid. Bauldry.

[p. 32]

en knielt met zyne Bedienaars, behalven de Kruisdrager en Waschkaersdragers. Na een gezang met de plechtelykheit overeenkomende, staat men weder op, en de Celebrant zich ter zyde de Doopvont plaatsende, spreekt den zegen uit, maakende het Kruisteken naar de Vont. Vervolgens bezweert hy het water, deelt het overkruis met zyne handt, verspreidende iet buiten het Vaas naar de vier Waerelds-deelen, waarna hy zyne handt met den handtdoek afdroogt die hem den Akolyt toereikt, en zegt een gebedt. Wanneer dit geëindigt is, laat hy zynen adem driewerf over 't water gaan, en zulks op drie verscheiden plaatsen, geduurig kruisgewys; driemaal^(a) dompelt hy een Waschkaers in dit water, beschouwende voor de tweede reize de dompeling meer dan de eerste, en de derde reis dan de tweede; zeggende telkens deeze woorden,^(b) dat de kracht van den Heiligen Geest in dit water nederdaale. De Noodhelpers^(c), indien 'er de Bisschop eenige heeft, sprengen een weinig van dit water over het Volk, en men zend zelfs een Preister of een Sakristyn om de huizen te besprengen.

Drie wierookzwenkingen doet de Bisschop volgens deeze Ceremonie over de Doopvont. Daarna neemt hy de Oly der Catechumenen en werpt die kruisgewys in 't water: insgelyks doet hy met de Heilige Oly. Eindelyk vermengt hy 't een en 't ander op 't water, gietende die te zamen en altoos kruisgewys: hy vermengt dit met de rechter handt om het door al 't water van de Doopvont te verspreiden.

Na de zegening van de Doopvont^(d) gaat de Celebrant de Catechumenen aan de Kerkdeur ontfangen, en doet witte plechtgewaaden aan om de Ceremonie van den Doop te voltrekken, 't welk wy ter zyner plaatse beschryven zullen.

Wy hebben van de Zegening der huizen gewag gemaakt; maar in deeze Ceremonie is niets byzonders aan te merken. Die deezen Dienst doet moet de witte Stool aanhebben. Het wywater waarmede hy de huizen van de Kerfpelbuurt besprengt, moet afgezondert staan, voor dat hy de Olyen in 't water giet. In 't inkomen van een huis groet hy het.

Na dit Plechtgebruik van de Zegening der Doopvonten, zingt men de Litaniën, doet een plechtelyke Mis, en men zegt de Vesper. Terwyl men de Litaniën zingt, haalt men het H: Sakrament 't welk verborgen is geweest, en men plaatst het weder op 't Autaar; men ontsteekt al de Waschkaerssen; men bekleedt het Autaar weder met zyne versierzelen; men ontbloot de Beelden van hunne dekzels, en men bedekt den Zetel van den Celebrant. Hy en zyne Bedienaars kleeden zich weder in 't wit, en bereiden zich tot de plechtelyke Mis. Wanneer de Bisschop het Gloria in excelsis opheft, begint men weder de Klokken te luyen^(e), waarvan het teken van de Hoofdt-Kerk gegeeven word.

Op den Paasch Zondag is 't Kerkbezoeking⁺ in St^a. Maria Maggiora, en de Lieve Vrouwe Kerk der Engelen; alsdan is 't Pausselyke Kapel in St. Pieter, alwaar de Paus de Mis zingt, waarna men het H: Aangezicht, de Lans, en 't waare Kruis ten toon stelt. Vervolgens word zyne Heiligheit naar de Zegenplaats gedraagen, alwaar hy den Volke zegent. In de Kerken van St. Jan van Lateranen, St^a. Maria Maggiora en in St^a. Praxeda vertoont men de Reliquiën voor en na de Vesper.

(a) Piscara Prax. Caerem.

(b) Descendat in hanc plenitudinem fontis virtus spiritus Sancti.

(c) Piscara ubi sup. Rituel d' Alet.

(d) Bauldry ubi supra.

(e) Bauldry, Piscara.

+ Plechtigheden die op Paaschzondag moeten in acht genomen worden, en waar in die bestaan.