Naaukeurige beschryving der uitwendige godtsdienst-plichten, kerk-zeden en gewoontens van alle volkeren der waereldt. Deel 2

VIII. Hoofdtstuk.
Van de Roomsche Rechtbank de Rota, en alle haare Overheden die een soort van Pausselyk Parlement uitmaaken.

⁺ Een der uitmuntenste Rechtbanken van Rome is die van de Rota. Zy bestaat uit twaalf Prelaten, waar onder een Duitser, een Fransman en twee Spanjaarden moeten zyn. De Mogentheden van deeze drie onderscheiden Staaten, benoemen ieder deeze die de naam van haare Kroon draagt. De agt andere zyn Italianen, bestaande uit drie Romeinen, een Bolonees, een Ferrarees, een Milanees, een Venetiaan en een Toskaan. Ieder Auditeur heeft vier Beamptschryvers of Griffiers, en de oudste Auditeur neemt de Bediening van Voorzitter waar.

⁺ Zy vergaderen alle Maan-en Vrydagen in 't Apostolisch Paleis, behalven in den tydt van 't openstaan van den Stoel of de Vacantie: maar als de Paus in 't Paleis van 't Quirinaal zyn verblyf heeft, word hunne Vergadering in de Kanselery gehouden.

⁺ Zy neemen kennis door beroep van hooger recht van alle de Rechtsgedingen van den Kerkelyken Staat, gelyk ook van stoffe de Kerkelyke Ampten en Erfenissen raakende. Deeze Rechtbank oordeelt niet aanstonds over een Rechtszaak, zy geeft zoo veel gewysdens, Uitspraaken genoemt, als 'er geschil-leden in een Geding zyn. En wanneer deeze uitspraken zyn verleent, kan men zyne stukken door den Paus zelf by de Teekening van Genaade laaten overzien, 't welk als een soort van Burgerlyk Verzoekschrift is. Het Ampt deezer Auditeurs brengt voor ieder niet dan duizend Ryksdaalders jaarlyks op, en zy ontfangen geen Rechterloon: maar in vergelding hunner moeiten, worden ze gemeenlyk Kardinalen gemaakt.

Deeze Rechtbank neemt Vakantie in de eerste week van de maandt July, en wanneer die voor de laatste Rota vergadert zyn, onthaalt hun de Paus overdeftig ter maaltydt in 't Apostolisch Paleis, en laat aan een ieder van hun hondert Pistolen geeven; maar aan den Deken twee hondert. Deeze Vakantie duurt tot den eersten October, wanneer zich dan de Rota met veele staatigheit weder opent, nademaal de twee laatste Auditeurs van deezen Rechtbank plechtelyk op Muilezels gezeten; naar de Stadt ryden, van een talryke Ruiterpracht gevolgt; al de Kardinalen, de Afgezanten en Prinsen zenden ieder twee Edellieden op de schoonste Paerden uit hunne Stal gezeten, om hen hier door te vereeren; waarby zich mede alle de Advokaten, Beamptschryvers, Griffiers, Pleitbezorgers en andere mannen van de Rechtshandhaving voegen.

De naam van Rota is uit het Latyn afkomstig,⁺ en beteekent een Radt. Deeze Rechtbank is door de Pausen ingestelt, in stede van die de aloude Romeinen in een openbaare plaats op een verheven grondt in 't ronde hadden, omringt van een hek 't welk onderschraagt door twee groote metale Cirkels was, die een Galery uitmaakten alwaar de Redenaars hunne Vertoogen deeden, en de Overheden de Wetten verkondigden.

De Auditeurs de Rota hebben ieder het recht de Dokters Bonnet in beide de Rechten te geeven, aan wien zy oordeelen daar toe bequaam te zyn.

Het Ampt van Rechter der Verdragmaking⁺ van de Rota, is verkopelyk, en kost vier duizend Ryksdaalders, opbrengende jaarlyks een inkomen van zeven of agt ten hondert. Deeze die van dit Ampt verzien is, heeft het recht van kennisneeming, indien de overdragten en Amptverwisselingen der Kerkelyke Bedieningen eenig Verdrag insluit, te weeten, eenige Overeenkomst of Verbintenis, of geheime bedingmaking van Simonie, en hy verwyst of ontslaat de Kerkelyke Amptenaren volgens de voorkomende gevallen. Somtyds bekrachtigt hy de Amptverwisselingen en dikmaals verklaart hy de Overdragten onwettig: maar bevind hy dat de partyen een verdrag van Simonie of Geestelyke Amptkoping hebben gemaakt, verklaart hy hunne Beneficiën of Kerkelyke Ampten voor verbeurt, indien 'er de bewyzen zeker en rechtmatig van zyn; en zoo hy de

+ Waarin het bestier der Auditeurs de Rota bestaat;

+ Wanneer zy vergaderen,

+ en over welke zaaken zy handelen.

+ Naams Oor sprong van Rota aangeweezen.

+ Van welk een aanzien het Ampt van Rechter der Verdragmaking is.

[p. 168]

bewyzen volgens Rechten niet voldoende bevind, als zynde niet dan op een enkele getuige gegrondt, vonnist hy deeze die zodanig beschuldigt is in geld-boetens, die op de inkomsten of het Beneficie van 't Kerkelyk Ampt gelicht worden, waar over 't geschil is.

Deeze Rechter der Verdragmaking draagt het violette kleedt van een Prelaat, nevens een Priesters bovenrok, en heeft in de Pausselyke Kapel onder de Deelhebbende Protonotarissen zyne plaats.

⁺ Het Ampt van Auditeur der Wederleggingen van de Rota is van een aloude aanstelling. Het word voor vier duizend Ryksdaalders verkocht, alhoewel het geene inkomsten geeft: maar het heeft in verwisseling eenige voorrechten en zeer ongemeene uitzonderingen, die hem het middel aan de handt geeven van tot de uitmuntenste Waardigheden te geraaken; want hy mag voor zich verscheiden Kerkelyke Ampten behouden, en die verwisselen, of die overdragen aan wien het hem behaagt, en 'er andere in de plaats verkiezen voor die hy geeft, zonder dat de Rechter der Verdragmaking hem in eenig Geding wikkelen kan, noch tegen hem de beschuldigingen noch getuigen ontfangen, die hem van Simonie of Geestelyke Amptkoping zouden konnen overtuigen. Dit Ampt geeft hem een aanzienlyke rang onder de Prelaten in de Pausselyke Kapel, en Ruiterpracht.

⁺ De Verbeteraar of Berisper der Wederleggingen van de Rota koopt zyn Ampt voor twaalf duizend Ryksdaalders, en 't brengt hem tien ten hondert en somtyds meer op, 't welk ten minsten een inkomen van twaalf hondert Ryksdaalders jaarlyks is.

Hy geniet de zelve eer als den Auditeur waar van hy den Noodhulp is, en plaatst zich in alle openbaare Handelingen met een violet kleedt tussen de Prelaten in. Zyne bediening is de Bullen te verbeteren, die door des Auditeurs handen zyn gegaan, en een naaukeurige toezicht te hebben over alle de Gedingstukken en Verweerschriften der verschillende Partyen, als ook, wel acht te geeven of alle de Schriftelyke bewyzen en andere stukken, die aan 't gerecht Geloof moeten geeven, geloofwaardig zyn, en of 'er ook iets in de stoffe tot voldoening wierd gevonden, of iet 't geen de zaak verdacht maaken kon. Hy stelt een schriftelyk verhaal op, omstandig in alle deeze Artykelen, en voegt het by de andere stukken, die voor het besluitneemend Oordeel van alle voorname handelingen dienen moeten.

De Rechtbank van de Rota geeft vier hondert⁺ Ryksdaalders jaarlyks aan een Advokaat, en twee hondert en vyftig aan een Pleitbezorger, die overzulks verplicht zyn te schryven, pleiten, raad te geeven, en te doen alles 't welk noodig is om het Gerecht dienst te doen ten opzicht der armen en anderen, dragende echter zorg de Gedingen zodanig te schikken, dat ze hun niet verderven, indien zy genootzaakt wierden de Geschriften der Advokaten en de aanzoekingen der Pleitbezorgeren te betalen op den voet der gewoone waardeering van de Vierschaar.

Deeze Advokaat en Pleitbezorger zyn mede Afgezondenen, om uit liefde te schryven, te verdeedigen en het recht van alle de armen voor alle andere Rechtbanken te Rome te vervorderen: maar deeze die genoodzaakt zyn hunne zaaken te laaten bepleiten, en van geene middelen verzien zyn, of om ten minsten een kleine vergelding te doen, worden te tragelyker gedient, en zien byna nooit een einde van hun Geding; want alzoo de Afgezondenen zeer veele zaaken om handt hebben, die hen geduurig in bezigheit houden, ontbreeken hun nooit voorwendzelen, en dikmaals goede redenen, om in de verwachting van alle de arme Pleiters niet te voldoen, die hen zonder ophouden aanzoeken. Het grootste misbruik in deeze instelling van liefdadigheit ingeslopen, is, dat ongelukkige menschen, en daarenboven tot haairklevery genegen, dikmaals van eenige zaaken zyn verzien, door qualyk geneegene Persoonen aan de handt gegeeven, die hen aanporren Gedingen tegen hun te onderneemen, die zy begeeren door groote kosten te bederven, zonder dat het hen geen groote kosten maakt, om elkander in Rechten te vervolgen, vermits die voordeel van den Dienst geniet, alzoo de Advokaat en Pleitbezorger, waar van wy gesproken hebben, verplicht zyn den armen om niet te dienen.

+ Insgelyks dat van den Auditeur der Wederleggingen.

+ Als ook van den Verbeteraar of Berisper der Wederleggingen van de Rota.

+ Hoedanig de Advokaat en Pleitbezorger van de Rota zich gedragen moeten.