Vur altied is vurbeej
Tot 't einde zien weej gebleve
volgehalde, totdat ‘t neet mier ging
verhale van vroeger, oaverdreve
en de klok leep door nar 'n herinnering
we hebbe vroage weggeloate
ow alde grapjes, teage beater wiete in
we bleeve lache, um neet te proate
en niemand zag ‘t hoe de zon verdween
dicht beejien, leepe weej allien
boete waas de wind goan ligge
toen woste weej vur altied is vurbeej
de kerk, ‘t koer, ‘t werk, pestoer
straks, thoes, zuuj alles anders zien
d'r leet ‘n kaart heer, dichtgevouwe
ik zeej ow oege, 'n foto die verteld
blieve geluuve, altied vertrouwe,
nog hiel lang, nadat den oavend velt!
dicht beej ien, leepe weej allien
boete waas de wind goan ligge
toen woste weej vur altied is vurbeej
de kerk, ‘t koer, ‘t werk, pestoer
straks, thoes, zuuj alles anders zien
dicht beej ien, leepe weej allien
boete waas de wind goan ligge
toen woste weej vur altied is vurbeej
de kerk, ‘t koer, ‘t werk, pestoer
straks, thoes, zuuj alles anders zien
toen woste weej vur altied is vurbeej
de kerk, ‘t koer, ‘t werk, pestoer
straks, thoes, zuuj alles anders zien
(Poels, DVD: Saus, RHUM 2008). Tekst van (Poels, Rowwen Heze - Vur altied is vurbeej, z.d.), kleine tekstuele wijzigingen door TN, in samenspraak met JP
Bij de analyse van Vur altied is vurbeej gebeurde iets speciaals. Tijdens een gesprek met Jack Poels bleek de gemaakte interpretatie in de verste verte niet in overeenstemming met de bedoeling van de schrijver en de achtergrond van waaruit het gedicht tot stand gekomen was. Toch bleek de tekst onder het juiste thema te staan: ‘Het onvermijdelijke’. En hoewel een interpretatie nooit gelijk zal zijn aan de exacte bedoeling van een schrijver, is de mate waarin hier verscheidene interpretaties mogelijk zijn opvallend te noemen. Zoals gezegd, de esthetische waarde wordt groter wanneer het gedicht veel impliciet laat en veel activiteit bij de lezer, of in dit geval de luisteraar legt. Alleen al dat deze tekst de mogelijkheid biedt tot grote uiteenlopende interpretaties, maar blijkbaar prima past binnen een breder, thematisch kader, maakt hem merkwaardig en misschien wel de meest impliciete tekst uit het oeuvre.
Eerst vanuit een auteursgerichte benadering: Poels schreef dit lied in Ierland. Poels en de zijnen wisten toen dat de zieke moeder van een van de meegereisde vissers na thuiskomst zou komen te overlijden. Met dat besef zijn ze de laatste avond uit de pub gewandeld. Dat moment wordt beschreven in het gedicht, geduid vanuit doorlopende beeldspraak, verwijzend naar het ongrijpbare onvermijdelijke, dat nooit wordt ‘gezegd’: ‘volgehalde, totdat ‘t neet mier ging en de klok leep door naar ’n herinnering’, ‘en niemand zag ‘t hoe de zon verdween’, ‘toen woste weej, vur altied is vurbeej’, ‘boete waas de wind goan ligge’.
Puur vanuit de tekst bezien is een ander thema te verdedigen: verwaterde vriendschap uit oude tijden. Een benul dat door iedereen halsstarrig ontkend, zelfs verbloemd wordt, totdat alle trucs voor verheimelijking versleten zijn en nog slechts berusting heerst. De vertelinstantie wisselt binnen deze interpretatie tussen beschreven herinneringen waarin het leed al wel bekend was, en het ‘nu’, waarin de openbaring definitief is. Enkele voorbeelden:
Nu: ‘toen woste weej vur altied is vurbeej, de kerk, ‘t koer, ‘t werk, pestoer, straks, thoes, zuuj alles anders zien’. Hier is plots duidelijk dat de vriendschap echt ten einde is.
Herinneringen waarin het leed reeds onderhuids bekend was: ‘we hebbe vroage weggeloate, ow alde grapjes, teage beter wiete in. We bleeve lache, um neet te proate en niemand zag ‘t hoe de zon verdween’. Hier werd nog geprobeerd te verbloemen.
Binnen deze lezing krijgen heel veel woorden en zinnen een andere invulling dan Poels zelf bedoeld heeft. Neem de zojuist gegeven strofe:
‘we hebbe vroage weggeloate’: we hebben elkaar niks meer te vragen; we kennen elkaar al te lang.
‘ow alde grapjes, teage beater wiete in’: we kennen elkaars grapjes inmiddels wel.
‘we bleeve lache, um neet te proate’: aangezien we elkaar niks meer te zeggen hebben, lachen we om die oude grapjes.
‘en niemand zag ‘t hoe de zon verdween’: vooruitwijzing naar de wegebbende vriendschap.
Toeval of niet: de aankomende dood, verwaterende vriendschappen, het blijft allemaal onvermijdelijk.
Auteursrechtelijk beschermd