Den spieghel van Philagie
(1674)–Adriaen Poirters–
Auteursrechtvrij
bron
A. Poirters, Den spieghel van Philagie. Jacobus Woons, Antwerpen 1674 (derde druk)
codering
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
dbnl-nr poir001dens01_01
logboek
-
verantwoording
gebruikt exemplaar
exemplaar Universiteitsbibliotheek Gent, signatuur: BIB.BL.005528
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Den spieghel van Philagie van A. Poirters in de derde druk uit 1674. De eerste druk dateert van 1673.
redactionele ingrepen
fol. *8r, *8v: deze pagina's ontbreken in het origineel. Ze zijn aangevuld uit de vierde druk, exemplaar Universiteitsbibliotheek Gent, signatuur: BIB.BL.008415.
p. 64: De Christi Biekens met verlanghen
p. 70: de de → de: ‘Philagie, met de woorden van Iob’.
p. 108, 138: een deel van de tekst is moeilijk leesbaar. Dat is hier tussen vierkante haken aangevuld.
p. 224: bicht-sloel → bichtstoel: ‘onse Conscientie in den bicht-stoel gouverneeren’.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (*1v, *2v, 288) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[fol. *1r]
DEN SPIEGHEL VAN PHILAGIE
VERMEERDERT VERBETERT VERCIERT MET PRINTEN, DICHTEN, SEDEN-LEERINGEN,
DOOR P. ADRIANUS POIRTERS
PRIESTER DER SOCIETEYT IESV.
I I I. DRUCK.
t. Antwerpen, By Iacobus Woons, inde Ster, 1674.
Met Privilegie van den Coninck.
[pagina 273]
BLADT-WYSER.| OP-draght aen de H. Maghet Maria. | 3 |
| In wie alle vol-maecktheyt en suyverheyt wort ghevonden. | 3 |
| Ver-standighen vondt van Philippus Bonus. | 3 |
| Maria een suyver fonteyn. | 4 |
| Een dichtjen op haere bermherticheydt. | 4 |
| Waerom datse is eenen Spieghel van Rechtveirdicheydt. | 4 |
| De Maeghet gheplaetst tusschen den Leeuw, en balance. | 4 |
| Dicht op haere vol-maecktheydt. | 5 |
| Wonder-baere ver-lossinghe van de galghe door het aen-roepen van O. L. Vrouwe. | 5 |
| Huldinghe van eene Coninghinne. | 5 |
| Dicht op haere weldaden. | 6 |
| Waer-schouwinghe aen Philagie. | 6 |
| Vol-maecktheden van eene Roselina. | 1 |
| Hoemen den dagh Christelijck moet beginnen. | 2 |
| Profijtighe lesse van Chilo. | 2 |
| Sin-rijcke schenckagie van den Paus Bonifacius. | 3 |
| Den Keyser Aurelius lief-hebber van boecken, en waerom. | 3 |
| Watmen behoorden te peyse in't eynde van het jaer. | 4 5 |
| Aerdich dicht spelende op ydele bekommeringen. | 6 |
| Ydelen wensch van eenen Lutheraen. | 8 |
| De H. Colomba wordt Patronerse van Rieti. | 9 |
| Deftighe spreucke van Ioannes Berghmans. | 10 |
| De Siel offert Godt op haere eerste gepeysen vanden dagh. | 11 |
| Hier op speelt de Poësie. | 11 |
| Godt-vruchtich ont-waecken van Ioanna d'Antillon. | 15 |
| Een vogheltjen looft Godt vroegher als de huys-ghenoten. | 16 |
[pagina 274]
| Een suyver Maeghet schouwt smorghens vuyl ghepeysen. | 17 |
| De Sangh-goddinne verhaelt Davids morghens-ghebeden. | 18 |
| Treffelijcke devotie van de Hertoghinne Clara Eugenia. | 19 |
| Een dicht op haer af-schieten vanden papegaey. | 21 |
| Eenen Novitius ver-wint sijn slaeperachticheydt. | 24 |
| Aen-spraeck tot eenen luyaert. | |
| Vrucht-baere lesse van eenen Eremijt. | 26 |
| De Godt-minnende Siel verfoeyt allen cieraet en hoverdy van kleederen, datse met een dicht te kennen gheeft. | 27 |
|---|---|
| HOverdye in kleederen is eene tweede erf-sonde. | 30 |
| Wondere pracktijxkens der vrouwen om schoon te toonen. | 31 |
| Ben Ioffrouwe ver-doemt om datse een schandelijcke nieuwe mode in-ghevoert hadde. | 32 |
| Oitmoedicheydt vande Coninghinne Esther. | 33 |
| Hier op een aerdighe ghelijckenisse. | 34 |
| Seld-saeme gheschiedenisse aen eene arme Maghet. | 36 |
| Hier op een dichtjen. | 36 |
| Den H. Bernardus prijst de oitmoedighe Sophia. | 37 |
| De weduwe Victoria doet beloofte van gheen sijde stoffen te draeghen. | 40 |
| Thomas Morus berispt een Ydel-tuyt. | 41 |
| Groot ver-schil van leven van twee gesusteren. | 42 |
| En wat visioen de moeder daer over hadde. | 43 |
| On-gheluckighe doot van een al te wereltse dochter. | 47 |
| Bekeeringhe van Iacoponis. | 47 |
[pagina 275]
| Praetextata wordt ghestraft om dat sy haere nichte Eustochium te veel palleerde. | 49 |
| Catharina van Senen beklaeght haer voor-gaende cieraet. | 49 |
| Een Enghelse Ioffrouw ghestraft om het ydel behaeghen in haere witte vingheren. | 50 |
| De flaeuwe en laeuwe Siel wordt onsteken in haere Meditatien, en sy wordt gheleert de kracht en de verdiensten van het H. Sacrificie der Miße. | 51 |
|---|---|
| HIer op de Poësie. | 51 |
| Den morghen-stondt is kostelijck. | 55 |
| Rijp-raedigh gevoelen van Ioannello de Tresso aengaende den morghen-stondt. | 55 |
| Hoe P. Suarez weirdeert de vruchten van een meditatie. | |
| Maniere van bidden van de Ioffrouwen in Egypten. | 56 |
| Hoe datmen moet mediteeren. | 57 |
| Aerdighe gelijckenisse hoemen daeghs te vooren sijn meditatie moet bereedt maecken. | 62 |
| Daer wordt gheleert hoemen moet Misse hooren. | 62 |
| Groote schatten van dit H. Sacrificie. | 63 |
| Dat de Poësie wat uyt-breydt. | 64 |
| Wonder gheluck, en wonder on-geluck door de verdiensten van de H. Misse. | 65 |
| De Siele wordt ver-maent om de over-ledene ghedachtich te wesen in haere ghebeden. | 68 |
| Een Siel in het vaghevier ver-blijdt haer, en waerom. | 69 |
| Lanck-duerighe gevanghenisse om schulden. | 71 |
| Lof en yver vanden H. Xaverius. | 71 72 |
[pagina 276]
| Hy doet de kinderkens bidden voor de Overledenen. | |
| Eenen valckeniers Sone on-danckbaeren erf-ghenaem. | 75 |
| Treffelijcke ver-bindtenisse voor den over-levende tusschen ghetrouwde. | 77 |
| Over-treffelijcke wercken. | 76 |
| Monica ver-soeckt op haer doodt-bedde haerdere gedachtenisse in de H. Misse. | 79 |
| Wonder visioen van eenen Bischop die een knechtjen, eene schoone Ioffrouwe sagh vischen. | 79 |
| Noyt-ghehoorde Historie van eenen die ghe-raey-braeckt was. | 80 |
| Een dicht-ghebedeken voor de Over-ledenen. | 82 |
| De Siel beweent haeren quaelijck-besteden tijdt, en wil haer gaen begheven tot den saelighen en profijtighen aer-beydt. | 83 |
|---|---|
| HIer op een dicht. | 83 |
| Saemen-spraeck tuschen de Spin en sijde-worm. | 88 |
| Sin-rijcke naemen van Iobs dochteren | 88 |
| De nerstighe vrouwe ghepresen door Salomon. | 89 |
| Het Mierken wijser als het Hey-krekeltjen. | 90 |
| Waerom den haemer alleen een kroon draeght onder allen de Ambachts-instrumenten. | 91 |
| Wonderlijcke gheschiedenisse van een huysken daer eerst de Enghelen, doen de Duyvelen op het dack saeten. | 91 |
| De Sangh-Goddinne prijst verscheyde Heylighen die hun neirstigh tot het hant-werck hebben begeven. | 93 |
| Het bieken door het wercken leert ons wercken. | 96 |
| Eenen Kock Priester zijnde weirdeert sijnen sweedt inde keucken. | 97 |
[pagina 277]
| Den H. Hieronymus acht hoogh het erm kleedt van den H. Paulus Eremijt. | 97 |
| Vuyle sieckte van eene delicate Hertoginne. | 99 |
| De Siel wordt onderwesen om al eenighe leeringhe te trecken uyt de bloemen. | 100 |
| Tot slot van dese waerschouwinghe vanden profijtighen arbeydt, worden sijn vruchten verhaelt. | 100 |
| Ioannes Gerson Cancelier een treffelijck voor-beeldt. | 104 |
| Van treffelijcke wercken. | 104 |
| De Siele wordt onderwesen hoe datmen met de huys-ghenoten in peys ende vrede moet leven. | 105 |
|---|---|
| HErcules boven de deur voor Sauve garde. | 105 |
| Liefde onder de huys-ghenoten goet en soet. | 106 |
| Ghelijck de ooghen de selfste beroeringhen hebben, soo behoorden de huys-ghenoten te zijn. | 107 |
| Liefde verbeeldt in haer aensicht de ghesteltenisse van een Vrindinne wesen. | 108 |
| Soetaerdigheydt van O. L. Vrouwe. | 108 |
| Eenen af-gunstighen valt in de stricken die hy voor eenen onnooselen hadde ghehanghen. | 110 |
| Wat herten datmen moet hebben. | 112 |
| Gheestighe antwoordt van Magdalena de Vrsinis. | 112 |
| Ghelijckenisse ghenomen van de swemmende herten. | 113 |
| On-ghestoort ghe-moet van Agrippinus. | 113 |
| Verduldigheyt van sommighe Heylighen. | 114 |
| Eudoxia Keyserinn' wordt valschelijck beschuldight. | 115 |
| Haere recht-veirdige klaghten op dicht ghestelt. | 117 |
| De bloem Croon-Imperiael van binnen vol traenen. | 120 |
[pagina 278]
| Twee schaepkens malkanderen ont-moeteden wijckende leeren ons de ghevoeghsaemheydt. | 120 |
| Hoe dun dat de Patientie ghesaeyt is. | 121 |
| Groot mis-baer om een ver-loren naelde. | 122 |
| Distelina een korsel hooft wordt door de hekel ghehaelt. | 123 |
| Mondt-waeterken dienstich voor kijf-ghesinde. | 125 |
| Groot on-gheval wel beduyt. | 126 |
| Lanck moedicheyt van Philippus den II. | 127 |
| Die in eene ghemeente woont en moet niet willen uyt-steken. | 128 |
| Eene goede ghebuerte is te weirderen. | 129 |
| De Siel wordt onder wesen hoe dat een yeghelijck sijn Kruysken met verduldigheyt moet draeghen. | 130 |
|---|---|
| WAerom de Dorp-scholen op het Kerck-Hoff staen. | 130 |
| Ghevoelen van den H. Augustinus nopende de kruyskens. | 131 |
| Wat aen den H. Porphyrius op Calvarien is er-vaeren. | 132 |
| De Poesie speelt op ver-scheyde kruys-draeghers. | 134 |
| Drift vande H. Theresa tot het lijden. | 139 |
| Niemandt sonder-kruysken Histori-wijs betoont. | 140 |
| Bevestight door Thomas a Kempis. | 140 |
| Gheestighen vondt van eenen Rabbiner. | 141 |
| Wat dat een kruysken is. | 142 |
| Hier op een wondere gheschiedenisse over-komen aen Melampus in het reysen. | 144 |
| Een ieder moet met sijn kruys Christum volghen. | 146 |
| Van jonckx af-leerden dit de de Moeders hunne kinderkens. | 146 |
| Drift vande H. Theresa om te lijden. | 148 |
[pagina 279]
| De Cruyssen zijn kostelijck. | 148 |
| Hoe dier den H. Franciscus eenen druppel sweedt is weirdeerende. | 148 |
| Eenen kancker-worm van de Salighe Bona verandert in een kostelijck ghesteente. | 150 |
| De Kruyssen moeten met eene ver-standighe ooghe aen ghesien worden. | 151 |
| Ghelijck Nicostratus de Schilderijen. | 151 |
| Vonnis daer over van P. Balthasar. | 151 |
| De Poësie stelt voor ooghe verscheyde Martelaeren. | 152 |
| Van den H. Basiliscus, en de H. Christina. | 153 |
| Hoe glori-rijck de Kruyssen zijn. | 154 |
| Martelie vande Coninghinne Stuarta. | 155 |
| Ghelijckenisse vanden soffraen. | 156 |
| De Poësie ver-weckt de Siel om te lijden. | 256 |
| Sieckte en glorie van de Saelighe Finia. | 159 |
| Godt proeft sijn vrienden door ver-scheyde Kruyssen. | 160 |
| Een aer-dighe ghelijckenisse op de Kruyssen. | |
| Kloeck en gheestighe spreuck van Epictetus. | 162 |
| Leersaeme ghelijckenisse hier opslaende. | 163 |
| En dit door Thomas a Kempis be-vesticht. | 164 |
| Niemandt soo Heyligh of kan perykel loopen van on-eerbaerheyt. | 164 |
| Salomon stelt netten by lelien. | 164 |
| Cypriani ghevoelen hier op. | 165 |
| De Siel wordt ghewaerschouwt datter perijckel is in conversatie met on-ghelijcke persoonen. | 165 |
|---|---|
| EEn lanck-loopich dicht op het mede-gaende printjen. | 166 |
| Seden-leeringhe ghetrocken uyt het H. Evangelie van |
[pagina 280]
| de Perle, Visch-net, en den Tresoor. | 169 |
| Hoe seer de Maeghden Vestales ghe-acht wierden. | 171 |
| Een Maeghet Vestales doet preuve van haere eer-baer-heyt. | 171 |
| Pulcheria, en haere Susters worden Devooten. | 172 |
| Open-baeringhe aen P. Iacobus Ledesma. | 172 |
| Eer-baerheyt van Iudith de Heldinne. | 173 |
| Een Maeghet moet de wacht houden. | 174 |
| De fabel van Argus hier toe dienstich. | 174 |
| Een Maghet is eene perle-moeder. | 175 |
| Schoone Historie van de Princesse Herina. | 175 176 |
| Hier op't ghevoelen van Hieronymus. | 177 |
| Leeringhe ghetrocken van een suyver ghediertje. | 178 |
| Aerdigh sinne-beelt om licht-veirdigh gheselschap te schouwen. | 179 |
| Kloecke antwoordt vande H. Agnes. | 179 |
| Suyver Maeghden, en willen gheen ver-wijdt lijden. | 180 |
| Schenckagien schaedelijck aen de Maeghden. | 181 |
| De Poësie beklaeght den droeven val van eene onvoorsichtighe Maeghet. | 183 |
| Droeven val van Theodora. | 184 |
| Ghebedt vanden H. Augustinus. | 185 |
| Een dicht op de bekeeringhe van een Siel. | 185 |
| Bekeeringhe van Theodora, en haere Heyligheyt. | 187 |
| Ioseph vlucht de occasie van sonden. | 188 |
| Een Maeghet ver-gheleken by een hindeken. | 189 |
| Waer-schouwinghe aen een Maghet. | 189 |
| Hier op een leer-saeme fabel. | 190 |
| De Sangh-Goddinne verhaelt, de vlucht en victorie van Daphne. | 194 |
| Bewaerenisse der ooghen is dienstigh voor de suyverheydt. | 196 |
| Lof van Lodovicus den XIII. | |
| Vruchte-loose klachten van een Maeghet. | 198 |
| De Visiten moeten eerbaer zijn. | 199 |
[pagina 281]
| Hier op eene ghelijckenisse van het Bieken. | 199 |
| Wonderlijcke Historie van eene Maeghet. | 201 |
| De deucht maeckt edel. | 203 |
| On-tuchtighen Ionghman ghestraft. | 204 |
| Giften en gaeven zijn Maeghden-pesten. | 206 |
| Dit wordt in dicht voor ooghen ghestelt. | 207 |
| Hier op eene gelijckenisse van den Creft en de Oester. | 208 |
| Een vrouwe en magh nemen noch gheven. | 209 |
| Droeven in-wendighen val van Macarius Eremijt: | 209 |
| Zijn wee-moedighe siel-suchten. | 211 |
| Men moet suyver bewaeren het wit kleedt van onnooselheydt. | 213 |
| Kloeckmoedigheydt vande suyvere Agnes. | 214 |
| Niemandt sonder sonden. | 215 |
| Franciscus houdt sich voor eenen grooten Sondaer | 215 |
| Hoe dit moet verstaen worden. | 215 |
| Den Keyser doet koopen het bedde van eenen gherusten schuldenaer, en waerom? | 216 |
| Leersaeme fabel van de lanternen. | 217 |
| De Siel wordt te vierschaere ghestelt, en betichticht van alle haere sonden. | 218 |
|---|---|
| HIer op een wyt-loopigh dicht. | 219 |
| Sonde vergheleken by een fleer-muys. | |
| Hoemen het Examen moet doen. | 223 |
| Quaede Biecht, ende verdoemenisse van eene Princesse. | 223 |
| Den duyvel handeldt met den Sondaer ghelijck den wolf met het schaep. | 224 |
| Gheestighe en sin-rijcke ghelijckenisse van een bleekerije. | 224 |
[pagina 282]
| Christus bewaert en toont de traenen van Maria Magdalena. | 224 |
| Wondere gheschiedenisse van eenen blasphemeerder. | 226 |
| Sijn leet-wesen en suchten. | 227 |
| Schoon ghelijckenisse op de woorden van Zacharias | 228 |
| Glorie van de Sondersse Thais. | 229 |
| Een water-molentje van traenen. | 229 |
| Hier op een dichtjen. | 230 |
| Eene fabel of versieringhe leert dat Godt het hert moet verlichten. | 232 |
| Het schoonste coleur is maeghdelijcke Schaemte. | 233 |
| On-beleefde Maeghden ghestraft. | 234 |
| Seldsaeme gheschiedenisse aen eene dienst-maert gheschiedt. | 235 |
| Eerbaerheydt en on-suyver liefde konnen niet by een woonen. | 237 |
| De Godt-vruchtighe Siele begheeft haer tot de nacht-ruste | |
|---|---|
| AEn-roepen vanden H. Enghel Bewaerder. | 239 |
| Den duyvel bevecht ons by nachten. | 239 |
| De sonden moet geschouwt worden als een Serpent. | 240 |
| Eer-baerheydt vanden H. Xaverius oock in eenen onbetaemelijcken droom. | 241 |
| Lof vande Coninginne Maria Stuarta. | 242 |
| Ghepeysen vanden ghekruysten Iesus eermen in slaep valt, zijn nuttich. | 244 |
| On-ghemackelijck beddeken vande H. Hedwigis. | 245 |
| Nacht-bescherminghe vanden H. Enghel. | 247 |
| De H. Theophila door den Enghel bewaert. | 247 |
| Hier op eene ghelijckenisse van de H. Gudula. | 249 |
[pagina 283]
| Eene wondere, en ghedenck-weirdighe Historie, waer in de bescherminghe vanden H. Enghel mede ver-menght is. | 251 |
| Valsheyt komt in't openbaer. | 256 |
| De Poësie singht de wel-daeden der Enghelen. | 258 |
| Graf-schrift van eene Maeghet. | 261 |
| Ver-soeck van by-standt des H. Enghels Bewaerder; in dicht beschreven. | 261 |
| Den mensch by eene seld-saeme bloem ver-gheleken | 263 |
| Den Duyvel bevecht ons meest in onse uytersten. | 265 |
| Sin-rijcke ghelijckenisse van een haesken ver-volght vande jaeghers. | 265 |
| Godt-vruchtigh testament vanden H. Carolus Borromaus. | 266 |
| De Sangh-Goddinne beschryft de vol-maecktheden en schoonheyt van Iesus. | 268 |
| Kloeck-moedicheyt der Martelerssen. | |
| Hoe schoon en hoe vol vreughden dat het is den schoonen Iesum aen-te-schouwen. | |
| Den duyvel self gheeft hier van eene belijdenisse als hy wierdt be-sworen. |
Tot meerder eere en Glorie Godts.
[pagina 287]
By Iacobus Woons, Boeckdrucker op de Melck-marckt, inde Sterre. 1674.