Het heylich herte
(1669)–Adriaen Poirters–
AuteursrechtvrijX. Vertooninge.
| |
[pagina 218]
| |
Als de kinderen van Israël veertigh iaren door de woestijne ghewandelt hadden, sijnse ten lesten gheklommen op de bergen Amana ende Sanir, van waer soo sy ont-deckten het Landt van Beloften, soo isser sulcken blyschap gheresen onder de twelf Gheslachten, datse op die berghen het schoonste loof, en bloemen ghepluckt hebben, diese tot kransen vlochten daerse malkanderen mede kroonden. O Siel het Herte wordt vanden Heere Iesvs verwille-komt, ende naer s'menschen verdiensten, ende sijn ghenade gaet hy't vercieren, en kroonen. Laetet ons dan veel gheluckx wenschen en segghen: O Beata sors amoris
Post tot lusus, tot honoris
Signa tot laetitiae,
Diadema regni datur,
Et cor palmis exornatur
Immortalis gloriae.
Datis te segghen: Wat sal aen dit Hert ontbreken
Dat beproeft der liefdens treken,
En daer boven wordt gheloont?
t'Hert magh vry den Coninck dancken,
Die dat met victori-rancken,
En met sijn gesteenten kroont.
| |
[pagina 219]
| |
Daerom heet het wel ghestreden,
Daerom heeft het veel gheleden,
Daerom vielt de Werelt af,
O beata sors amoris
Post tot lusus, tot honoris Signa, tot laetitiae.
Diadema regni datur,
Et cor palmis exornatur Immortalis gloriae.
Daerom liet het IESVM binnen.
Daerom gonck het IESVM minnen,
Aen wie dat sy selven gaf.
Daerom heeft het sich gaen vaeghen,
En die slangen uyt gaen jaeghen,
En verdryven het venijn;
| |
[pagina 220]
| |
En in plaetse van serpenten,
Gonckmen Christi Lijden prenten,
Met de doot en helsche pijn;
Daerom quam het IESVS gheven
Lessen van het eeuwich leven:
Lessen vol van wijsen raet:
Daerom ist in brandt gheschoten
En met vlammen over-goten:
Daer't met tot de Sielen gaet.
Daerom lieten d'Enghels hooren,
Chooren vol van melody.
Maer als IESVS sijne snaeren
Gonck met dese stemmen paeren,
Doen wast Hert volkomen bly,
Om dat t'Hert dan was vol deuchden,
Daerom wast dat hy't verheuchden
Dat hy weirden alle smert,
Daerom ciert hy't met een kroontjen,
Want het is sijn liefste throontjen,
Veel gheluckx dan saelich Hert.
Saelich, saelich t'allen tijden,
Die u eeuwich gaet verblijden,
Eeuwich in een eeuwich Rijck,
VVie en sou niet korte stonden,
Hier besnijden alle sonden,
Om te sijn aen u ghelijck?
| |
[pagina 221]
| |
VVie en sou niet willen laeten
Eersucht, en verwaende Staeten,
En een handt vol schraelen windt?
En verachten hooge naemen,
En die Ydel poppe-kraemen,
Diemen inde werelt vindt?
En de lusten gaen verdoemen,
Die haer doorens soo verbloemen,
En soo lieghen datmen t'siet:
Die soo haer vergalde wijnen
Als den Nectar doen verschijnen,
En nochtans en sijn sijt niet.
VVie en sou niet gaen verachten,
Rijcke stoffen, schoone drachten,
Tocke-dor en t'Hoofs gewaet?
En sijn Herte daer begheven
Daermen eeuwich naer dit leven,
Draeght de glory voor cieraet.
Wie en sou gheen Coninckx croonen,
Wie en sou gheen Kersers throonen,
En wat Caesar oyt besat,
Wie en sou de Goude Landen
Daer niet gerne voor verpanden,
En Peru met sijnen schat?
Wie en sou niet gerne laecken
s'Werelts lichte beusel saecken,
Die vergaen als ebb' en vloet,
| |
[pagina 222]
| |
En der Mede losse kueren,
Voor een Croon die eeuwich dueren,
Eeuwich u vercieren moet?
Grooten Godt, verlicht mijn sinnen
Op dat sy niet meer en minnen,
t'Lock-aes dat de Werelt toont,
Doetse hellen naer de deughden,
Wiltse stieren tot de vreughden,
Daer het Herte wordt ghekroont.
Y! laet daelen desen seghen,
Rijcker als den gulden reghen,
Iont my eens u Hemels Hof,
Dan sal ick met volle monden,
Dijnen grooten naem verkonden,
En u singhen eeuwich lof.
Ick sal d'Enghel gaen verklaeren
Door wat stormen, door wat baeren
t'Bootjen van mijn Herte liep.
Hoe het heeft de haef ghevonden,
En vergaen in s'Werelts diep.
Doch wat wensch ick om Laurieren,
En om croonen die ons cieren,
Om triumph-en-glory-dagh?
't Hert moet sijnen vyandt pletten,
Eermer sal de Croon op setten,
Palmen gheeftmen naer den slagh.
| |
[pagina 223]
| |
Hier over ô Siel bemaent ons den H. ApostelGa naar margenoot+, die Trompette van Tharsis: Qui certat in agone non corenabitur nisi legitimè certaverit. Die in de strijdt-baene vecht, en sal niet ghekroont worden, ten sy hy wettelijck heeft ghestreden. Soo leert den H. Chrysostomus dat eertijts aen denGa naar margenoot+ Verwinner eerder de croon aen den erm wierdt ghesteken, als op het hooft ghestelt wierde. Hier kan ick by-voeghen d'antwoorde van een kindt, dat even-wel oock ghedaeghde mannen voor een lesse kan dienen. Carolus Coninck van Vranckrijck Vijfden van dien naem stelde op twee tafels in een salette hier een sweirt, kasket, sluyer; daer eene scepter met eene goude kroone, ende gaf aen sijn Soontjen keus om een van dese twee tafelen met het ghene daer op lagh, te kiesen. Het Prinsken nam het rappier met het kasket enGa naar margenoot+ sluyer, segghende : Per haec ad ista pervenitur.
Men gheeft noyt Palm aen groote Sielen,
Voor dat sy s'vyandts Heyr vernielen;
Soo wordt oock naer het bloedich velt
De Croon op Kampers hooft ghestelt.
Hoort hier noch voor't leste ô Siel, de woorden vanden H. Augustinus, den welcken ick altijdt sien staen met een Victori-HerteGa naar margenoot+ in sijn handen: Certemus nunc Charissimi amplissimas accipere dignitatum coronas, sive de virginitate candidas, sive de passione purpureas, vel de | |
[pagina 224]
| |
doctrinâ laureas, Laet ons vromelijck strijden op dat wy verdienen en ontfanghen de croonen van die seer heerlijcke weerdicheden; of die wit sijn van de suyverheydt, of die roodt sijn van lijden en verduldicheyt, of die laurier-groen sijn van gheleertheydt. O Siel met wat eenen troost scheydt een Godt-vruchtigh Herte uyt dese wereldt dat met versekeringhe van hier gaet om met de eeuwighe glorie ghekroont te worden: De vervaerlijcke doodt, die by de andere komt met ysere pijlen en staelen booghen die komt by dese vrindelijcke, ghekleedt in wit sattijn, met het groen olijf-taxken van ghenade. Soo stierf den Broeder vanden H. Bernardus die in sijn doodt vrolijck was en verheught. Soo stierf de H. Maghet Hadeloga wiens ooghen in haer leven altijt honghen vol tranen, maer op haer doodt-bedde was haer aensicht vol blijschap, ende hare tonghe vol lof-sanghen. Soo stierf den H. Aloysius Gonzaga die op de tijdinghe vande aen-staende doodt, die hem gheboodtschapt wierde, metGa naar margenoot+ eene bly-moedigheyt seyde: Laetatus sum in his quae dicta sunt mihi, in domum Domini ibimus. Ick hebbe my verblijdt over het geene dat my geseydt is, wy sullen gaen in het huys des Heeren. Ga naar margenoot+Dierghelijcke Heylighe Herten ô Siel verlangen, en snaken, en singhen met Petrus Damianus Cardinael van Ostien, uyt den H. Augustinus, welcke woorden altemael weirdigh sijn in onsterffelijck Ceder-hout, in goude platen ghesneden te worden. De kortheyt des | |
[pagina 225]
| |
tijdts even-wel en laet my niet toe als dat ick daer uyt dry coupletiens met alle eerbiedinghe ende herkentenisse sal leenen. AD perennis vitae fontem
Mens sitivit arida,
Claustra carnis praesto frangi
Clausa quaerit anima,
Gliscit, ambit, eluctatur,
Exul frui patriâ.
Hoe dorstich voel ick mijn ghemoet
Naer d'eeuwich-leven silv'ren-vloet!
Hoe gerne waer mijn Siel ontbonden!
Sy haeckt en snaeckt, sy vlamt en woelt,
Soo lanck sy't lichaems-kercker voelt,
En t'Vaderlant niet is ghevonden.
Nam quis promat summae pacis
Quanta sit laetitia?
Vbi vivis margaritis
Surgunt aedificia,
Auro celsa micant testa,
Radiant triclinia.
VVie sal begrijpen met verstandt,
Den soeten peys van't salich Landt,
Daer van fijn goude muren schijnen?
| |
[pagina 226]
| |
Waer Eweraud, en waer Saphier,
Waer Diamant vlamt als een vier,
En waer de Sael is van Robijnen.
Virent prata, vernant sata,
Rivi noellis influunt
Pigmentorum spirat odor,
Liquor & oromatum.
Pendent poma floridorom
Non lapsura nemorum.
Het wey-landt, en het saey-lant bl[oey]t.
Ghylijck den stroom van honich vloeyt,
Den balsem svveet uyt alle planten,
Het speceryen bosch dat lacht,
Het gout-geel fruyt dat staet, en wacht,
En siet naer pluckers t'alle kanten,
Somtijdts versuchten, sy oock met uweGa naar margenoot+ woorden H. Augustine: O quando veniam & apparebo ante faciem tuam: putasne, videbo diem quam fecit Dominus ut exuitemus & laetemur in ea? O dies praeclara & palchra, nesciens vesperum, non habens occasum, in qua [andium vocom h]audis, vocem exultationis & confessionis; in qua audiam, intra in gaudium Domini tui! intra in gaudium, sempiternum, in domum Domini Dei tui, ubi sunt magna & inscrutabilia, & mirabilia, quorum non est [numerus. Intra in gaudiū sine tristitia, quod continet] | |
[pagina 227]
| |
aeternam laetitiam, ubi erit omne bonum, & non eri[s] aliquod malum ..... ubs erit summa & certa securitas, secura tranquillitas, tranquilla iucunditas. iucunda felicitas, felix aeternitas aeterna beatitude, beata visio, quae est gaudium Domini Dei tui. O wanneer sal ick comen en verschijnen voor u aensicht? wat meent ghy? sal ick dien dagh eens sien, dien dagh van vrolijckheyt en van genuchte? den dagh die den Heere, gemaeckt heeft, op welcken wy ons moeten verheughen ende verblijden! O helderen en klaren dagh die van gheenen avondt en weet, noch van gheene opganck! op welcken dagh ick sal hooren de stemme des lof-sanghs, de stemme van verheuginge, ende belijdenisse, op welcken dagh ick hooren sal: komt in de blijschap uws Heere, komt in de eeuwige vreughden, in het huys van uwen Heer uwen Godt, daer groote, en on-grondelijcke, ende wondere saecken sijn die niet ghetelt en konnen worden. Komt in de vreught sonder droefheyt de welcke besluyt de eeuwighe blijschap; waer sal alle goet, en niet en sal sijn eenich quaet ..... waer dat sal wesen eene boeghe ende sekere gherusticheyt, eene gheruste vreed-saemheyt, [e]ene vreed-saeme vrolijckheyt, [e]ene vrolijcke voor-spoedicheyt, eene voor-spoedige eeuwicheyt, eene eeuwige salicheyt, een salich aenschouwen het welck is de vreught van uwen Godt en uwen Heere. Dit is dan ô Siel den alder-ghewenschten, ende gheluckichsten, ende groot daedichsten dagh die het H. Hert uyt den Hemel sal beschijnen, als wanneer dat het van den Heere Iesvs meer met de glorie als met palmen ende laurieren sal ghecroont worden. En daerom | |
[pagina 228]
| |
noemden den H. Gregorius Nazianzenus den sterf dagh van sijne suster Gorgonia: Diem fessum, Eenen feest-dagh. T'is waer hy seght veel, maer soo wy de saecke met een gesont vonnis in eene op-rechte schaele willen opwegen, hy hadde hem (sonder vermetelheyt [n]ochtans gesproken) moeten noemen: Diem triumphalem. Eene dagh van victorie, triomf. en van crooninghe. T'is eenen heerlijcken dagh ghelijck ick hier boven aen-geroert hebben: Resciens vesperum, non habens occasum. Ick weet wel ô Siel dat eene vande dry uyt-nemenste saecken, die den H. Augustinus wenschte, was te sien. Romam triumphantem. Eenen triumpheerenden Keyser sien komen binnen Roomen. Maer hoe cort-stondich, en tusschen hoe weenighe uren wierdt alleen dien pracht ende luster beperckt, en besneden? Hoort hier over het vonnis van Seneca selver diese dickwils by-ghewoont, en ghesien hadde: Vidistine quam intra paucas horas, quamvis lentus dispositusque erdo transierit? hoc totam vitam nostram occupabit, quod totum diem occupare nō potuit. Hebt ghy niet ghesien op hoe weenige uren tijts dien heelen sleyp, die nochtans al willens soo traegh voort gonck, gepasseert is? Siet daer mede sijn wy besigh ons heel leven, dat eenen heelen dagh niet en kan dueren. Soo gonckt binnen Roomen, ô Siel, maer den triomf-en-croondagh van het H. Herte inden Hemel die sal eenen anderen luyster en lanck-duericheyt hebben, die en sal met gheen sandt-loopers af gemeten worden, maer die | |
[pagina 229]
| |
sal dueren, ghelijck de H. Teresa een ionck dochterken teghen haer Mon-freerken dickwils plachte te her-haelen: In aeternum, In aeternum, In aeternam, Inder eeuwicheyt, Inder eeuwicheyt, Inder eeuwicheyt. Soo ghy my hier, ô Siel, nu voorders bevraeght hoe groot dat de eere sal sijn die Iesvs aen het H. Herte, dat is, aen eene salighe Siele sal bewysen, ick antwoorde met den H. Vader Augustinus: Qualissit gloria futura, quibus divitijs floreat quan[t]oque splendore praefulgaet, laudare possumus, explicare non possumus. Hoe daenich dat die glorie sal wesen, met wat rijck-dommen datse is over-vloeyende, met hoe grooten luyster datse is uyt-schijnende, dat kanmen wel loven, en verheffen, maer niet uyt-spreken en beduyden, En dese croon van glorie wensch ick u ô Siel die dit hebt gelesen, en my die dit heb geschreven. Hier dunckt my op het eynde, dat, gelijck Elisaeus Eliam met eenen vierighen waghen ten hemel sagh op-vaeren, dat ick alsoo het H. Herte met geswinde vlercken uyt dese wereldt door de lochte en wolcken naer de eeuwighe glorie sie op-vlieghen, en dat ick het hoore singhen: Wy gaen, ô Siel, wy gaen.
wy gaen de aer'd verlaeten,
VVy nemen hoogher streeck
als s'wereldts hooghste Staeten,
| |
[pagina 230]
| |
VVy scheyden uyt t'ghewoel
en uyt de ydelheyt,
Die t'Hert door valschen schijn
soo van sijn goet ver leydt,
O Werelt t'is Adieu!
en dat voor veel meer jaeren
Als daer geel sanden sijn
bedeckt met blaeuwe baeren,
Adieu, och jae Adieu
voor eeuwich, en altijdt,
Ah die in u bedrogh
self soo bedroghen sijt!
Want wenckt ghy noch op ons
terwyl wy van u scheyen,
VVy sien, wy sien van hoogh
de valsheyt van u vleyen,
Voor die sijn op de aerd'
schijnt alles gulden spoock,
Maer die het siet van hier
en siet maer schraelen roock.
Terwyl ick dit al seggh'
soo naecken wy de wolcken,
Hoe kleen dunckt my van hier
een Landt met al sijn Volcken,
Een Conincklijcke St[a]dt
met borchten, wal en vest
En t[o]ont hier anders niet
als eenen mieren-nest,
| |
[pagina 231]
| |
Den Donnauw en den Nil
den Koninck der rivieren
Voor-vvaer ten sijn van hier
maer in-gekrompen pieren,Ga naar margenoot+
Daer light dat pun[t]je landts
vvaer voor soo menich Heldt
Soo menich Heer en Vorst
sijn bloet vergoot in't vledt.
Maer vvaer sijn vvy al-reets?
hoe hoogh sijn wy getoghen!
Noyt snellen arendt vvat
tot hier toe oyt ghevolghen,
Men siet geen werelt meer,
s'Is seffens uyt t'ghesicht
Maer siet eens boven ons,
Ah! wat een suyver licht!
O schoone Hemel-wyck!
en on-bevleckte paelen!
Op wie de silv're Maen
schiet eerst haer bleecke straelen,
Hoe soet ist hier rond-om!
vvat ruste over al!
En noch ist maer t'begin,
van datter volghen sal.
VVel? sie ick niet de Son
met haer gevlamden waghen,
Met peirden blixem-snel
rondsom den hemel jaeghen?
| |
[pagina 232]
| |
Wat licht, wat schijn, wat glans,
wat straelen voert haer hooft:
VVaer door dat allen glans
van d'ander wort verdooft?
Siet hoe dat Pyroïs
schuymt niet als enckel voncken,
En Phlegen briescht een vlam
dat noyt soo fackels bloncken:
Eoüs Moedich Ros,
En Aethons toom die brant,
E[n] ieders Maen' die roockt
van't vier op alle kant.
Y siet nu eens den wegh
waer lanx dees peerden-draeven.
Voor is hy vol van licht,
en achter vol van [c]aeven.
Daer gloeyt het Tweelinghs-Vier:
ick groet u vreedsaem Paer,
Gheluckich die by u,
by u den derden waer!
En ginder straelt den Leeuw,
daer is de VVaegh' gehangen,
Daer sit de vrucht-baer Maeght
met Roosen op haer wangen,
Met haeyr gelijck als gout,
elck oogh een diamant,
Hoe schoon ist schoon te sijn
daer schoonheydt niet en brant!
| |
[pagina 233]
| |
Maer wie drijft ons om hoogh?
ah! mochten wy hier blijven
VVy gongen Godts genaey
met gulden straelen schrijven,
Maer neen, w'en sijn noch niet
ten eynde vande reys,
Schoon dat ons is ontmoet
soo menich rijck Paleys.
O wat [e]en diep vertreck,
wat hooghte hinght daer boven!
Daer is het Paradijs
met schoon ghebloemde hoven:
Hoe soet is self den wegh,
hoe lieffelijck de baen,
VVaer lanx een spier wit Hert,
en suyver Gheesten gaen!
Want hier en is tempeest,
noch storm, of Noortsche vlaeghen,
Die ons sneeuw op het lijf,
en haghel-buyen jaeghen,
Noch smoock, noch vuylen mist,
noch on-ghesonde locht,
Die aen een grouw-saem pest
venijnigh voedtsel brocht.
Men weet van oorlogh hier,
noch van geen bloedich vechten,
Noch van geen vyandts stadt
met legers te bevlechten:
| |
[pagina 234]
| |
Men weet van geenen schrick
men roept hiers Moort, noch brant,
Noch Mars heeft t'sweirt in d'een
en toorts in d'ander handt.
Hier quam noyt bleecken Nijdt,
noch slaepe-loose Sorghen,
Die knaegers van het Hert
tot aen den rooden morghen,
Noch vuyle giericheydt
die staegh vroet in het slijck,
En dan de armste wordt,
als sy is s'meeste rijck.
Maer siet terwijl ick spreek,
hoe hoogh dat vvy gheraecken?
Ick sie Ierusalem
met sijn gout-rijcke daecken,
Hoe blinckt die schoone Stadt!
ô Conincklijcken bouvv,
Voor wiens eenen steen,
men wereldt geven souvv!
De poorten sijn van gout,
de boghen van juvveelen,
Den edelen Robijn
brandt boven de kanteelen,
Y siet eens door de poort!
hoe schoon is straet voor straet,
Soo datmen [o]ver al
op Emerauden gaet.
| |
[pagina 235]
| |
De gevels van het Hof,
de mueren t'alle kanten;
Bestaen uyt eender handt
uyt lauter Diamanten,
En soo ghy binnnen tredt,
en gaet van sael tot sael,
De ribben sijn van gout,
en twelfsel van kristael,
Maer saeght ghy eens den Troon,
daer Godt op is gheseten,
Ghy hadt, al wat ghy' siet,
op staende voet vergeten;
Iae wie een ooghen-blick
sagh Godes Majesteyt:
Die hadt geluckx ghenoech
schier voor een eeuwicheyt!
Hoe schoon ist Godt te sien!
sijn VVesen te aen-schouwen,
Dat met de minste strael,
de Sonne doet verflouwen!
Godt eens te moghen sien,
gaet boven vreughdens vreught,
En tvvijffelt ymandt noch
te oeffenen de deught?
Hier wort het Hert gheloont
naer strijdt en naer Victory,
Hier wordt het Hert gekroont,
met salicheyt en glory:
| |
[pagina 236]
| |
Wie isser die dit lot
eens weeght by sijn ghemoet
Die strax de Werelt niet
sal treden met de voet?
O blijschap vol van troost!
ô troost vol soete vreughden,
O al te groote vreucht
voor onse kleene deughden!
Ick danck u grooten Godt
tot inder eeuwicheyt,
Die voor een aertchen worm
sulck Rijck, en Croon bereydt.
|
|