De noodzaak van het overbodige

44

De solidariteit onder hen die niet-willen-weten is zo mogelijk nog groter dan onder de traditionele niet-weters. Bij het optreden van een stoorzender treedt onmiddellijk de alarminstallatie in werking, misschien vanuit een schuldgevoel, maar vooral omdat het gevaar dreigt van een gewetensconflict dat men niet wenst en van een autoriteit of opgedrongen superego waarmee men zich niet wenst te identificeren. De rijen sluiten zich aaneen en de stoorzender wordt uitgestoten, weggelachen of doodgezwegen. Ook dit gebeurt in hoofdzaak instinctief. Wie storende signalen uit blijft zenden wordt vervolgens tot querulant of Don Quichot verklaard.

*

Duocentrisme is veel gevaarlijker dan egocentrisme. Men behandelt de tweeheid als ego, als egoïde eenheid, beschermt deze met hand en tand tegen de buitenwereld en beschouwt zich daarenboven ook nog als in hoge mate altruïstisch, zich inbeeldend dat men altijd vooral aan de ander denkt. Bijna vanzelfsprekend wordt de hele buitenwereld dan als vijandig en als uitermate inhalig ervaren omdat ze zich tegen de tweeheid richt die de ander is.

[p. 87]

De maatschappij is één grote potlatch, ook van mensen. Hoe meer je ervan stuk kunt maken, hoe rijker en machtiger je bent. Op den duur word je een soort superdemocraat, die zijn destructiedrift op anderen weet over te dragen en gelijkelijk over de mensen verdeelt. Vervolgens trek je je flaubertijns terug als een god achter zijn vernietigde schepping en doet je beklag bij je publiek of de geschiedenis.

*

O de eeuwige grensrechters met hun vlaggetjes; meespelen doen ze nooit, maar wel altijd klaarstaan om anderen af te vlaggen die zich niet aan hun spelregels houden.

Want spelregels zijn mooier dan enig vrij spel, ook al bestaat er geen vrij spel zonder spelregels, voor niemand. En het gevolg? Op den duur staat iedereen langs de lijn. Staat iedereen langs de lijn naar achteren te loeren, louter om ze te kunnen betrappen op overtredingen.

En op den duur denkt iedereen dat zij de werkelijke spelers zijn.

En vanaf dat moment zijn ze het ook.

*

Het sociale gevoel van kunstenaars: socialisme op een onbewoond eiland.

Kunst, literatuur: zich inleven in de werkelijkheid op andere eilanden en die proberen uit te beelden.