Skiplinks

  • Tekst
  • Verantwoording en downloads
  • Doorverwijzing en noten
Logo DBNL Ga naar de homepage
Logo DBNL

Hoofdmenu

  • Literatuur & taal
    • Auteurs
    • Beschikbare titels
    • Literatuur
    • Taalkunde
    • Collectie Limburg
    • Collectie Friesland
    • Collectie Suriname
    • Collectie Zuid-Afrika
  • Selecties
    • Collectie jeugdliteratuur
    • Basisbibliotheek
    • Tijdschriften/jaarboeken
    • Naslagwerken
    • Collectie e-books
    • Collectie publiek domein
    • Calendarium
    • Atlas
  • Periode
    • Middeleeuwen
    • Periode 1550-1700
    • Achttiende eeuw
    • Negentiende eeuw
    • Twintigste eeuw
    • Eenentwintigste eeuw
Elbrich (1998)

Informatie terzijde

Titelpagina van Elbrich
Afbeelding van ElbrichToon afbeelding van titelpagina van Elbrich

  • Verantwoording
  • Inhoudsopgave

Downloads

XML (0.58 MB)

tekstbestand






Genre

proza

Subgenre

roman


In samenwerking met:

(opent in nieuw venster)

© zie Auteursrecht en gebruiksvoorwaarden.

Elbrich

(1998)–Ype Poortinga–rechtenstatus Auteursrechtelijk beschermd

Vorige Volgende
[pagina 107]
[p. 107]

XVIII

Grif hie der nea earder safolle staasje te sjen west binnen de muorren fan it Sint-Annakleaster as dy fan 'e biskop mei syn gefolch. Mar wat koe my de biskop skele en syn pronk en pracht! En wat koene alle sintinsjes te wrâld my dwaan? As Anna mar kaam! Hoe soe in rjochter ús skiede, as wy tegearre stean woene? As leafde har de moed joech om te tsjûgjen: hy is myn man! Har leafde soe my waarmje, net allinne dizze skiere, skrouske febrewarismoarn, mar al myn libben lang. Myn leafde soe har hoedzje, tsjoede sibben soe ik har tsjin beskermje, de spot fan in rabjende wrâld soe ik ringen ferstomje litte. Ien frije died hie myn leafste te dwaan en gjin listen fan wa ek soene ús mear keare kinne!

Soe Anna sels komme? Soe hja har rol goed spile hawwe, of soe ik in kâlde útsliepte abbekaat foar my oer krije? Dat wie myn iennichste gedachte doe't Bolema en ik mei gâns plechtichheid ynroppen waarden.

De biskop mei syn koel-skerpe eagen yn it glêde antlit, noch syn bysitters, noch de prokureur-fiskaal, noch de skriuwers seach ik amper, hoe ferheven de tsjerkfoarst ek besocht te seteljen yn syn grutte stoel. Al myn sinnen wiene by de oare partij, dy't no ynnoege waard. Dêr seach ik yn in skimerige gong it blank fan in famme-antlit: Anna. ‘Frou Luts!’ tocht ik ek tagelyk. Nuver! Doe wie it effen, oft ik dreamde: ik seach frou Luts twa kear! Op itselde stuit stoepen twa fammen yn in swiere donkere fliger klaaid, dat oars net folle as it gesicht dúdlik útkaam, de seal yn en ik realisearre my wa't ik foar my hie: Anna en Eedwyr beide. Ek de abbekaat, dr. Ruerd, wie by har.

[pagina 108]
[p. 108]

Ik socht Anna har eagen, sadree't hja trije te stoel wiene. Mar Anna koe men altyd mear fan 'e mûle lêze as ut 'e eagen. De eagen binne delslein. De hege kante foarholle is net ivoarich en blank, omwolke fan ûnnocht is dy glêde spegel. De mûle sprekt sûnder wurden. Dy seit: ik bin bedrukt en bang.

Anna, wêrom seachste my net oan, fol betrouwen yn dysels en yn my? Wat hiene eagen net fertelle kinnen! It hie dy befrije kinnen fan dyn ban. Tegearre hiene wy sterkernôch west. Mar it wie allinne Eedwyr dy't my oanseach en har loaits stiek.

De sitting begûn. De earste formaliteiten gyngen amper oan my foarby. Oant itjinge de prokureur-fiskaal sei dochs myn oandacht fong. Alef en Anna foarneamd soene feroardiele wurde, wie syn earste eask, it houlik dat hja oangongen hiene jitte plechtich yn tsjerke slute te litten. Soks easke it Hillich Konsylje fan Trente, waans besluten ek yn Fryslân fan krêft wiene. Hja soene inoar oanhingje en elkoar de leafde betoane dy't de houlikssteat freget. Soe Douwe Roorda dan dochs de saak net oan 't rôljen brocht hawwe, tocht ik. As it trochstutsen wurk wie, dan soe de eask sa net wêze. Mar ik hie gjin tiid om der op troch te tinken. Ik seach hoe't Eedwyr de eagen strak op 'e prokureur hie, de wynbrauwen hie se oplutsen. De abbekaat siet mei de hân oan 'e holle mei alle stúdzje te harkjen, ik merkbiet hoe't Anna temûk efkes nei my seach, mar hja draaide it gesicht daalk wer ôf, doe't se fernaam, dat ik har achtsloech.

De prokureur-fiskaal kaam ta syn twadde eask. Geheime houliken wiene troch it Hillige Konsylje fan Trente ferbean, Alef en Anna niisneamd hiene sa'n houlik sletten en wiene boetfallich. Wat koe my dat skele. As ik Anna mar krige, it oare wie my like-folle. Wie dy nije biskop sa longerich nei jild. Goed, hy mocht it hawwe. Ik seach syn earnich gesicht. Hawar. Fjirtich goudgûnen easke de prokureur-fiskaal fan elk, of oars in somme fan de biskop fêst te stellen. Boppedat de kosten.

Doe krige ik earst de gelegenheid om dêr op te antwurdzjen. Bolema en ik hâlden in koart, lústerjend berie. Hy die it wurd foar my en sei, dat ik yn it earste diel fan 'e foardering meistimde.

[pagina 109]
[p. 109]

(Hoe soe ik der net yn meistimme!) Ik seach nei Anna yntiid, mar hja hie de holle foaroer. Eedwyr en de abbekaat lykwols hiene gjin each fan ús ôf. Oangeande it twadde diel fan 'e eask frege Bolema berie; dat wie de wiste wei: stilswijen soe meistimmen west hawwe.

Doe kaam it grutte momint. Soe Anna de moed hawwe? Ik seach se mûskopjen treddersom. Dr. Ruerd, mar foaral Eedwyr seach ik heftich op Anna ynfreegjen. Hja skodholle ûnwillich fan nee. Wêr soe hja nee op sizze? Soe hja wegerje, te dwaan wat dy oaren woene? Mar wêrom wiene har gebearten dan net resluter? Wêrom stie dat antlit net iepen en frij? Wêrom seach hja my net ienkear fol oan, ta in teken dat se mei my stie?

De abbekaat gong oerein en sette út ein mei syn ferwar. It hannele oer mysels en beskate mei oer myn lot, mar dochs gyngen my tûzen oare dingen op dat stuit troch de holle. Ik haw letter de oantekeningen hân dy't Bolema makke, oars soe ik no net sa krekt mear witten hawwe wat der allegear sein waard. Of dochs wol? Kin in minske tagelyk oan hiele oare dingen tinke en dochs alles opnimme wat der om him hinne bart? Bylden printsje har sokke eagenblikken skerper yn it ûnthâld. Noch sjoch ik de abbekaat orearjen. Hy is ferheftich. Hy protestearret alderearst tsjin de mislediging, dy't Alef Aylva juffer Anna oandocht. Tsjin it feit dat ik, Alef, alle skamte ôflein haw en hjir en dêr en oeral sein, skreaun en ferspraat haw, dat juffer Anna in houlik mei my oangien hat. Hoe't ik poer neat jûn haw om har steat en stân en har earbere namme, mar dat ik har freeslik yn opspraak brocht haw.

Dat hearde ik de man allegear sizzen en tagelyk moast ik oan frou Luts tinke, ik koe it net keare, doe't ik dy beide fammegesichten dêr foar my hie. Om't Anna op har mem like en dochs ek wer net, mei't har wêzen in wankelmoedigens blike liet dy't frou Luts frjemd wie? As libbe dy yn twa helten fierder. Eedwyr de wil, Anna de tearens allinne. Elke helte ûnfolslein. Ek Anna? frege ik mysels foar it earst ôf.

De abbekaat betoogde, dat Anna har de mislediging, dy't ik har oandien hie, tige neinommen hie en noch naam. En hja soe de

[pagina 110]
[p. 110]

rjochtsfoardering, dy't foar har út dy mislediging ûntstien wie, wannear't hja dat nedich achte, wol foar de rjochter ynstelle, dy't yn dy saak kompetint wie. (Hy kaam dus ek noch mei drigeminten, dy smjunt!) juffer Anna, sa gyng er fierder, ûntstried it, dat hja mei my op hokfoar wize ek in houlik sletten hie, likemin hie se my oannommen as har takommende man of har op ien of oare wize ta in houlik ferbûn. O, ik kniep my de hannen ta fûsten! En Anna dan, moast dy it de keardel net ligen hjitte? Hja skikte ferlegen op har stoel hinne en wer, mar fierder barde der neat. En de biskop siet it koel-belangstellend oan te hearren, krekt sa't er ek nei Bolema syn wurden sitten hie te harkjen. Wat in fertoaning!

De abbekaat kaam ta it beslút fan syn redenaasje: en mei't neffens rjochten ta it sluten fan in houlik de tastimming fan beide partijen nedich wie, folge út it foargeande dat hjir gjin houlik sletten wie. Juffer Anna koe dêrom net straft wurde neffens it beslút fan it Trintske Konsylje en moast dan ek fan 'e hear prokureur-fiskaal syn eask frijsprutsen wurde. Boppedat frege er foar Anna, dat my in ivich stilswijen oplein wurde soe, of oars teminsten, dat my hjitten wurde soe, myn rjochtsfoardering, as ik ien miende te hawwen, tsjin Anna yn te stellen en oan it einfûnis ta troch te setten, mei de kosten. Anna. Anna! Wat silste dwaan? Dat tocht ik, doe't de abbekaat sitten gyng. Silste sizze, it is leagen, al wat dy man spriek? It wie, as rette de biskop myn gedachten. Hy joech de juffer Anna Dekema noch de gelegenheid om wat yn 't midden te bringen. Hy frege har, oft hja alhiel ynstimde mei wat har abbekaat sein hie. Ik sprong oerein: no, no moast hja sprekke! Anna seach it, krige in kleur as fjoer. Eedwyr biet har wat yn 't ear. Anna sei, beskamme, sa sunich dat ik it amper ferstean koe, de abbekaat hie de wierheid sprutsen, hja hie der neat oan ta te foegjen. Har holle bûgde foaroer, Eedwyr seach my mei gleone triomf yn 'e eagen.

Ik stiek myn hân út, ik begearde it wurd. De biskop snie it ôf. Fan 'e middei soe de sitting ferfette wurde. Partijen koene no gean. Ferrie! gûnze it yn myn holle. Mar ik liet my sa net oan 'e kant sette! Gjin belies jaan!

[pagina 111]
[p. 111]

Hoe koe Anna sa dwaan? As ik nochris mei har prate, ear't it proses fierder gyng! Ik hàw har ek te wurden west. Op Ayttahûs oan 'e Weaze, dêr't hja útfanhûze.

Doe't ik Eedwyr fuortgean sjoen hie, haw ik it besocht en gjin boaden koene my keare. Anna lykwols ûntfong my net blier, skou seach se my oan. By har siet de amme en naam my driigjend op: in lilk dogge, tocht ik, dy't de bange masteresse befeiligje moast.

‘Ik hie net ferwachte, dat jo hjir mear komme soene.’

‘En ik hie net tocht, dat it nedich west hie!’ Ik sei it noch mear stilferwitend as lilk.

‘Jo meie jo boadskip sizze.’

Stroef-ûnwillich kaam it derút.

‘Ik tocht, dat jo oars ek wol wisten wat myn boadskip wie.

Stilswijen. Hja seach ferlegen fan my op 'e amme.

‘Ik woe leaver mei jo allinne prate, Anna.’

De dogge gromme, mar it wie net te ferstean, wat hja sei. ‘Myn amme mei wol hearre wat wy beprate.’

‘Mar it giet jo allinne oan.’ Ik bedimme my noch; ik woe kalm bliuwe, al fette ik wol, dat hja skurf wie fanwegen har ferrie en dêrom net ûnder fjouwer eagen mei my prate doarst.

‘It jout dochs neat mear.’ (Anna.)

‘Nee, it jout dochs neat, as wy inoar wat ûnthjitte en jo komme it net nei!’

‘Wat jo woene, dat kin ik net dwaan. Fiele jo dat dan net?’

In fjoerreade kleur berûn har wer. De amme seach mei grutte ferhearde eagen ta.

‘Ik soe troch de grûn sinke fan skamte. Ik kin net!’ hime se.

‘Wêrom hawwe jo it my dan earst tasein?’

‘Ik koe net tsjin jo op. Jo hawwe it my optwongen. Ik haw der doe net genôch by neitocht.’

‘Tinke jo der dan no wol genôch by nei, wat it betsjut, jins wurd te brekken?’

‘Ik kin net oars! Efkes betocht se har: ‘Jo hiene it safier net komme litte moatten. Myn eare en goenamme geane deroan. Mar dat kin jo neat skele.’

[pagina 112]
[p. 112]

Sa redenearje froulju, tocht ik bitter. It lêste my net om Anna foar te hâlden wat ik om har en har eare jûn en der al foar útstien hie. Hielendal net as de amme derby wie.

‘Jo ha sels mei jo goenamme boarte.’

En hja boarte mei wat oars dat ik net neame soe. Wat hie dy ferfijde amme mei myn hert te meitsjen!

‘Earst nimme jo myn penje op trouwe en letter sizze jo, it wie op berie.’

‘Ik ha daalk sein, dat ik se wol mei myn amke weromskikke soe.’

‘Doe't ik sa net woe, stimden jo dêr ek yn mei.’

‘Ik ha my stilhâlden; ik sei ommers al, tsjin jo kin ik dochs net prate. Jo hiene it jild weromnimme moatten, doe't ik it jo bringe liet.’

‘Sa lit ik my net behannelje. Oannommen is oannommen.’

‘Jo hiene it gewurde litte moatten, doe't de penjen oan it rjocht oerjûn waarden.’

‘Dan hie ik neat mear te sizzen han.’

‘Jo dogge dwaas mei op jo rjochten te stean.’

‘Ja, Anna Dekema. Ik hie hielendal net tocht, dat ik dêr tsjin jo op hoegde te stean. Ik hie ferwachte, dat wy tegearre stean soene. Wêrom twinge jo my hjirta?’

‘Stel dat jo it wûnen. Wat soene jo dan noch mei in wiif dat jo net begeart?’

Hja wist, dat hja my hjir in hou mei joech. Mar it wie har middel om my fan har ôf te hâlden. De hou kaam ek oan, mar ik soe it my net skine litte. Ik sei sa kâld as ik my foardwaan koe:

‘Ik haw ek gjin sin mear oan jo.’

Har gesicht ferloek: dit stiek har al. De amme draaide har fjou-werkantige kop mei in koarte, nidige hoart nei my ta, de rûne eagen kamen nei foaren fan lilkens.

Wat hie dit petear mear foar sin? tocht ik.

‘Ik hie net tocht, dat in dochter fan frou Luts sa hannelje soe.’

Ik kaam mar net los fan it fergelykjen tusken mem en dochter. ‘Lit ús mem derbûten. En lit my mei rêst!’

‘Dan moat it rjocht mar beslisse.’ Ik koe myn ein net slûpe litte.’

[pagina 113]
[p. 113]

‘Rjocht! Gemien is it! Wraak nimme wolle jo.’

‘Nee, om wraak is it my net te dwaan.’ No soe ik net weak mear wurde en my net fierder bleatjaan.

‘Mar dêrom lit ik my net oan 'e kant reagje.’

‘Jo winne it dochs net!’

‘Hoe witte jo dat?’

De dogge bromde. Anna like har te betinken.

‘Ik wol der net mear oer prate. Ik wol hielendal net mear mei jo prate.’

‘Dan is dat ús lêste wurd.’

De holle yn 'e nekke wie ik de keamer út stapt, mar ik hie amper de keamersdoar efter my tichtdien, of omtrint alle besleur wie ik kwyt. It witten, dat alles no foarby wie, besette my as in lichamelike pine en ik hie de krêft net om it hûs te ferlitten. Want wat joegen my noch dy neakene rjochten, wat joech it hiele proses, stel dat ik it wûn! Leafde hie ik begeard. Wat begearde ik no noch? Ik wist it sels net mear. Ik hie hiel oars prate wollen, mar hoe koe men dat mei dy ferfijde amme derby! Ferbittering wie der tusken ús kommen, wy hiene inoar wûne mei wrede wurden. En hja hie my ferret, it koe net wer goed tusken ús wurde, dat fielde ik skerp. Mar likegoed wie ik net los fan har. Noch nea hie ik sa klear beseft, hoe't ik mei myn hiele bestean oan har bûn wie. O, wat joegen dan juridyske oanspraken. Mar dochs koe ik dy net opjaan, it wie it lêste reële, dat der noch tusken ús bestie.

Noch wie ik de stins net út, of dêr kaam de amme oan en frege oft ik noch efkes by juffer Anna komme woe, want dy hie my noch wat te sizzen.

Hoe soe ik hoopje? Ik moast witte, dat hjir neat mear te hoopjen wie, en dochs sloech my it hert rêder yn in idele ferwachting, doe't ik de amme efternei gyng.


Vorige Volgende

Footer navigatie

Logo DBNL Logo DBNL

Over DBNL

  • Wat is DBNL?
  • Over ons
  • Selectie- en editieverantwoording

Voor gebruikers

  • Gebruiksvoorwaarden/Terms of Use
  • Informatie voor rechthebbenden
  • Disclaimer
  • Privacy
  • Toegankelijkheid

Contact

  • Contactformulier
  • Veelgestelde vragen
  • Vacatures
Logo DBNL

Partners

Ga naar kb.nl logo KB
Ga naar taalunie.org logo TaalUnie
Ga naar vlaamse-erfgoedbibliotheken.be logo Vlaamse Erfgoedbibliotheken