Antwoord aan het kwaad, getuigenissen 1939-1945

[p. 236]

Jochen Klepper

Jochen Klepper, zoon van een predikant, geboren in 1903, studeerde theologie, huwde met een ‘voljoodse’ vrouw, die uit een voorafgaand huwelijk met een ‘voljoodse’ man al twee ‘voljoodse’ dochters bezat. Een daarvan wist bijtijds Duitsland te verlaten, de andere Renate [Reni], bleef in het gezin.

Het dagboek van Jochen Klepper loopt van 29 maart 1932 tot op de dag [11 december 1942], waarop hij samen met zijn vrouw en zijn twintigjarige stiefdochter zelfmoord pleegde: slachtoffers ook zij van de nazi-terreur.

Uit zijn dagboek

13 september 1935/vrijdag.

Dit is een gebeurtenis, die iemand volkomen schokt: het pruisendom en het jodendom gelijktijdig naast elkaar te moeten begrijpen in hun onoplosbare samenknoping door Gods-knecht-geloof. En wat betekent hier ‘begrijpen’: het moet worden doorleefd al deze moeite om het boek en de angst om een dusdanig bedreigd bestaan. De grote mensen lijden onder hun opdracht. Soms lijkt het mij, dat de kleine mensen onder het gebrek aan opdracht van hun leven, nog meer lijden. De angst voor dit gebrek aan opdracht, voor dat lege verminderen van het leven, kan ontzettend zijn.

4 mei 1938/woensdag.

Het drukt hen ontzettend terneer, nu op alle afzonderlijke plaatsen te beleven, hoe ijskoud en in stilte de Joden in hun bestaan gewurgd worden en dat het de staat steeds weer om hun geld gaat.

[p. 237]

8 oktober 1938/zaterdag.

Een anecdote van deze tijd: Zwitserland heeft nu ook een minister van marine. ‘Hoezo? Het heeft er toch geen nodig.’ ‘Duitsland heeft immers ook een minister van justitie’.

4 augustus 1940/zondag.

De Joden wordt thans ook de telefoon afgenomen. Dit murw maken door de jaren is ontzettend.

29 augustus 1940/donderdag.

Renerle zegt: ‘Slechts eenmaal het gevoel te hebben, dat het niet altijd nog zwaarder wordt.’

17 november 1940/zondag.

Een primitieve ethiek is van mening, dat men een streep onder het verleden kan zetten en opnieuw beginnen. Het geloof ziet de dingen volkomen anders: in een duurzaam dreigende en bedreigde wereld moet God uit ondeugden en puin van ons leven Zijn werk onder ons opbouwen.

16 november 1941/zondag.

Zal eens de tijd komen, dat men in zijn dagboek dit alles opnieuw zal lezen als de geschiedenis van de wonderbaarlijk goddelijke leiding? Daarom schrijf ik een dagboek.

24 augustus 1942/maandag.

De zware, zware angstdromen, steeds weer van gedwongen scheiding, deportatie en SS, waarvan elke dezer zo gemakkelijk werkelijkheid zou kunnen worden, drukken vaak gedurende de hele dag. Men gaat niet alleen bevreesd en gebukt door de dagen, maar ook door de nachten en wordt wakker van ontzetting, hoe zwaar en vreemd het eigen leven is geworden.

8 december 1942/dinsdag.

Ik ben bij Frick geweest. Hij wist zich alles nog duidelijk te herinneren. Hij, een van de voornaamste ministers en in de oorlog de algemeen-gemachtigde voor het burgerlijk beheer,

[p. 238]

blijft bij hetgeen hij in oktober 1941 beloofd had: hij wil Renate uit Duitsland helpen.

Maar hier kan hij haar niet meer beschermen. Niemand kan het. Hij kan mij ook geen nog zo omschreven geleidebrief, zoals destijd voor Renerle, voor Hanni - meer geven. Alleen het advies en de verzekering, voor Hanni's uitreis te helpen, om na Reni naar Zweden te gaan.

‘Nog is uw echtgenote door het huwelijk met u beschermd. Maar er zijn pogingen op komst, die de verplichte scheiding willen doorvoeren. En dat betekent na de scheiding de onmiddellijke deportatie van het Joodse deel’.

Dat waren zijn woorden. Hij was opgewonden en terneergeslagen en liep voor zijn bureau heen en weer.

‘Ik kan uw echtgenote niet beschermen. Ik kan geen Jood beschermen. Dergelijke dingen kunnen zich in deze aangelegenheid niet in het geheim afspelen. De Führer zal het vernemen en dan zal er pas een moordschandaal ontstaan’. Voor hem, die destijds Hitler de mogelijkheid geboden had, gekozen te worden.