Sedigh leven, daghelycks broodt (1639)
(1999)–Erycius Puteanus–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 25]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
10. De structuur van Sedigh LevenVan een overkoepelend structureringsprincipe waarvan vrijwel niet wordt afgeweken, is in Sedigh Leven geen sprake. Deze afwezigheid van een rigoureuze structuur blijkt typisch te zijn voor epigrammenbundels, waarin de schrijver snel van onderwerp wisseltGa naar voetnoot54. Door dit lossere structuurverband ontstaat er inventionele brevitas, een stijlkwaliteit die Puteanus bewust heeft nagestreefd. Door de combinatie van formele beknoptheid en een breed gevarieerde inhoud wil de dichter een gevoel van verveling bij de lezer voorkomen. Bovendien wordt deze losse structurering ook ingegeven door de hoofdbedoeling: bij alles moraliseren. Vrijwel elk facet van het rijkgevarieerde dagelijkse leven kan een aanleiding zijn tot het schrijven van een epigram met een moraliserende pointe. Anderzijds is er toch sprake van enige groepering. Vaak worden epigram-clusters met een concrete en praktische thematiek (bijv. ambachten, opvoeding, huwelijk) gevolgd door een cluster van meer abstract-bespiegelende epigrammen waarin de filosofische onderbouw van de bundel (voornamelijk bestaande uit christelijk-humanistische en stoïsche elementen) meer uitgesproken aanwezig is. Deze abstractere epigrammen vormen op hun beurt dan de overgang naar een volgende, meer ‘praktische’ cluster. In de tweede editie hebben een aantal epigrammen een andere plaats gekregen, waardoor zij beter bij een thematische groep aansluiten en de perspicuitas toeneemt. Dit is bijvoorbeeld het geval bij Voerman (541 = 172), Mettlenaer (2281 = 412) en Zyn en Hebben (261=1142).
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 26]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 27]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Bovenstaand schema toont aan dat Puteanus bepaalde epigrammen tot een thematisch samenhangende cluster heeft samengebracht, maar het valt eveneens op dat hij dit een aantal keren niet heeft gedaan waar het had gekund: 292-293 had hij bij 107-109 kunnen laten aansluiten, 351-353 bij 66-71. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 28]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Een aantal malen lijkt Puteanus een tweestrofig gedicht in twee afzonderlijke epigrammen opgesplitst te hebben. Al dan niet antithetische woorden of zinsstructuren en/of de parallelle bouw tonen aan dat volgende epigramparen één geheel vormen:
De structuur van Sedigh Leven toont dus eenzelfde beeld als de stijl: in de afwisseling van concrete en abstracte thematische groepen zit een zekere regelmaat (wat de helderheid, de perspicuitas van het geheel bevordert), maar tegelijkertijd zijn er talrijke variaties ingebouwd waardoor eentonigheid vermeden wordt en het geheel een zekere onvoorspelbaarheid en speelsheid verkrijgt (het venustas-aspect). |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||