|
| |
Vyfde bedryf.
Eerste tooneel.
Monima, Twee Staatjuffers.
LAat af, laat af, Mevrouw: ô Goôn! wat gaat u aan?
Vertrekt van hier: laat my begaan.
De Goôn behoeden u, dat gy u zelf het leeven
De Goôn die hebben my begeeven.
| |
Tweede tooneel.
Monima, Phedima, Twee Staatjuffers.
MEvrouw, waar loopt gy heen? hoe zytge dus verblind,
Dat gy u eigen zelf te ontzielen onderwind;
| |
| |
Wel hoe! wat wreedheid kon uw ziel zoo ver vervoeren:
Dat gy een strop maakt van uw koninglyke snoeren?
Ziet gy niet, dat de Goôn zelf dien gewyden band
Uit mededoogentheid verbraken in uw hand
Waarom vervolgt ge my? waar door word gy gedreeven,
Dat gy me tegen dank wild houden in het leeven?
Myn Prins en leeft niet meêr: de Vorst, in deeze nood
Wanhoopende, wacht zelf niet als een wisse dood.
Wat vrucht beloofd gy u van my dus stout te kwellen?
Wild gy me aan Pharnaces dan zelve in handen stellen?
Ai, wacht ten minste, tot dat gy verzekerd zyt
Van uws bemindes dood. In deez' verwarde tyd
Kan lichtelyk het oog in 't onderzoeken dwaalen:
Gy weet, men heeft ons eerst, als zeker gaan verhaalen
(Toen hem de lastertong met snoô verraadery
Betichte) dat hy zich gevoegd had aan de zy
Der wederspannigen: nu hebben zy hem 't leeven
Benoomen, zegt men, door hun dolheid aangedreeven.
Gy ziet wel, 't eerst komt met het laast niet over een:
Stryk 't oordeel zelf, Mevrouw, van deez' mismoedigheên.
Ai, wil u zonder nood niet ongelukkig maaken:
Bedaar, Prinses en wil uw doodlyk opzet staaken.
Myn Xiphares is dood: ik twyffel daar niet aan:
'k Heb al te wel gedacht, dat hy 't niet zou ontgaan.
Schoon my de droeve maar verborgen was gebleeven,
Genoegzaam konden my getuigenisse geeven
Van zyne dood, zyn moed, en naam, te zeer gevreest
Van 't Roomsche volk. Helaas! myn Prins, gy zyt geweest,
O Romen, dat zo lang naar 't eind van zyne daagen
Verlangd hebt, nu hebt gy de zege weggedraagen!
Uw bloeddorst is gebluscht: vry zyt ge voor 't geweld
Des onverwinb'ren arms van dien gevreesden held!
| |
| |
Maar waar vervoeren my myn treurige gepeinzen?
Rampzaalige, waarom wilt gy uw schuld ontveinzen!
Kunt gy, kunt gy niet zien, dat gy 't alleene zyt,
Die hem geworpen hebt in deeze elende? ô spyt!
'k Ben oorzaak dat myn Prins zyn leeven heeft verlooren:
Ik heb hem in een poel van rampen doen versmooren,
Toen ik zyn liefde zelf zyn vader heb ontdekt.
Wat heb ik tegens hem al moordenaars verwekt!
Schoon hy de Romers, en zyn broeder was ontkomen,
Zyn wreede Vader had zyn dood reeds voorgenomen.
Ik ben 't, die hem heb vol van minnenyd gemaakt,
En 't vier ontsteeken, 't welk nu zo afgryslyk blaakt;
Ik ben de bron dier twist, tot hun verderf gebooren
Uit de afgrond van de hel; een roê van 's hemels tooren.
En leef ik noch? wacht ik, tot Pharnaces aan my
Zyn vreugd komt toonen, om dat hy zyn schelmery
Volbragt heeft, ja het bloed zyns vaders zelf vergooten!
Zal ik hem zien, verzeld van zyne bondgenooten,
Van myn dood vyanden? neen, die geen dood ontziet,
Vind altyd midd'len om te sterven. 't Is om niet,
O wreede, dat ge my beletten wilt te sneeven,
'k Zalme in uw armen zelf berooven van het leeven.
En gy, onzalig snoer, gy heilloos hoofdsieraad,
Waar door ik ben gebragt in deeze droeve staat;
O band, die 'k duizendmaal gedoopt heb in myn traanen,
Waar van myn hart niet kan, als schreijende, vermaanen!
Ach! kost gy my, om my te helpen uit myn pyn,
Deeze oogenblik alleen niet eens behulpzaam zyn?
Wyl gy me voor het laatst dus schandig hebt bedroogen,
Wil ik u nimmer weêr aanschouwen met myne oogen.
'k Zal and're middelen gebruiken, als dien band,
Vervloekt zy de eerste dag, vervloekt de wreede hand,
Die u, ô bron van al myn leed, en ongelukken,
My eertyds tegen dank bestond op 't hoofd te drukken.
Ei! matig uw verdriet, 'k hoop, dat in korten tyd
Uw Xiphares hier weêr zal weezen.
| |
| |
En zal hem nooit weêr zien.
Ai! stel dit uit uw zinnen,
Mevrouw, en tracht, wat meêr op uw gemoed te winnen,
Ter liefde van uw Prins; gedenk eens, welk een smart
Vond hy uw leevenloos, hem snyden zou door 't hart.
Indien gy hem bemind, Mevrouw, en zo zyn leeven
U waard is, moet gy u der reden overgeeven.
Mag ik myn Xiphares niet volgen in het graf?
Zyn goon, en menschen my dan even wreed, en straf?
Waar tot my dus noch met een ydle hoop te kwellen?
Mevrouw, wy willen in het sterven u verzellen,
Als gy verzekerd zyt van u bemindes dood,
Als gy gekomen zyt in 't uiterst van de nood:
Rampzaalige, waar zultge u in dit onweêr wenden!
Ik hoop, de hemel zal u haast een uitkomst zenden.
'k Hoor iemand. Arkas komt. Ik hoop, dat hy uw smart
Verzachten, en de rouw zal bannen uit uw hart.
| |
Derde tooneel.
Monima, Phedima, Twee Staatjuffers, Arkas.
HOe! Arkas, is 't verricht? heeft Pharnaces het leeven....
'k Bid, vraag me niet, Mevrouw; de last, aan my gegeeven,
Bedroefd my al te zeer; het is u wel bekend,
Tot welk een einde dit de Koning aan u zend.
| |
| |
Wat vreugd komt my bestraalen!
Hier is het tegengift van al myn leed, en kwaalen.
Hier, Arkas, hier; ga, zeg den Koning, die 't my geefd,
Dat al de gaaven, die zyn gunst my eertyds heeft
Geschonken, niet in 't minst by deeze gift zyn te achten;
Niets aangenaamer konde ik ooit van hem verwachten.
Nu schep ik eindlyk aâm. De Hemel maakt me vry
Van alle moeilykheid, van zyne dwinglandy;
En wil my eenmaal van myn lot meestresse maaken.
Om voor myn dood het zoet der vryheid noch te smaaken.
Ai, schrei toch niet, om niet door uw geween
Deez' lieff'lyke oogenblik, zo vol bekoorlykheên,
Te onteeren. Eertyds had gy reden om te klaagen,
Toen my deez' haatlyke eer het eerst wierd opgedraagen;
En toen men uw meestres uit 't weelig Griekenland
Vervoerde, tegen dank, aan deze woeste strand.
Keer weder, Phedima, na die gelukkige oorden,
Wiens heugelyk gezigt my eertyds zo bekoorden,
En zo myn naam noch leefd in 's volks geheugenis,
Verhaal hen wat my hier al wedervaaren is.
Ga, zeg hen, 't geen gy zaagt; van myn rampzaalig leeven,
En jammerlyke dood moet gy hen kennis geeven.
En gy, die van dit hart, dat u beminde, altyd
Door 't nydig noodlot, dat ons haat, gescheiden zyt,
Myn held, met wien ik na het einde van myn dagen
Niet hoopen durf, wanneer men my ter aard zal draagen,
Te rusten in een graf; myn waarde Xiphares,
Ontfang tot offerhand de ziel van uw Prinses.
Ach! mogt ik met myn bloed zyn schim te vreden stellen.
| |
| |
| |
Vierde tooneel.
Monima, Arbates, Phedima, Twee Staatjuffers, Arkas.
Waar toe my op een nieuw te kwellen?
Arbates 't Vergif weg werpende.
Laat af, Mevrouw, laat af, gun, dat ik moog volbrengen
De last des Konings; 'k zal uw sterven nooit gehengen.
Blyf leeven. Arkas, vlieg naar Mithridates, en
Verhaal hem, dat ik noch in tyds gekomen ben.
| |
Vyfde tooneel.
Monima, Arbates, Phedima, Twee Staatjuffers.
O Wreede Arbates! zeg, waarom komt gy me plaagen?
Is myne straf te licht? moet ik noch zwaarder draagen?
Benyd de Koning my dan noch een korten dood?
Is Mithridates dan zo wreed? zyn haat zo groot,
Dat hy me meêr als eens van 't leeven wil berooven?
Gy zult hem zien, Mevrouw, en 'k durf het my belooven,
| |
| |
Ziet slegts een glinster noch van 't lieve leevenslicht.
Ik heb hem, zwaar gewond, zieltogende gelaaten
In de armen van zyn wacht, omringd van zyn Soldaaten,
By Xiphares, die hem al weenende verzeld.
Wie? Xiphares? ô goôn! hoe is myn hart ontsteld:
Ik weet nauw of ik waak: 'k mistrouw myn eigene ooren.
Hoe! Xiphares, die ik geacht heb als verlooren,
Die ik zo heb beschreid, die leefd noch?
Hy leefd vol roem en eer, maar teffens vol van rouw.
't Gerucht van zyne dood door al de stad gevloogen,
Prinses, heeft u het hart alleene niet bewoogen:
De Romers hebben ons door deezen vond misleid,
En door die droeve maar des krygsvolks moedigheid
Doen flaauwen. Dit bedrog heeft zelf den Vorst doen weenen.
Hy heeft zyn droeve dood beklaagd, en ook met eenen
Wanhoopende aan 't geluk der wapenen voortaan,
Van Pharnaces zo schelms, en schandelyk verraân,
Van alle kant geparst door menigte van benden,
Geweeten uitkomst, raad, noch hoop in zyne elenden.
Des ziende aan de eene kant de slaaverny, de dood
Aan de andre, en 't welk zyn smart noch allermeest vergroot,
Den Roomschen adelaar ziet by zyn vaanen zweeven,
Heeft hy, door bitt're haat en wanhoop aangedreeven,
Gezocht zich zelven van des leevenslast te ontslaan,
Om door dien weg de hand van 't Roomsche volk te ontgaan.
In 't eerste zag men hem, vol moed, zyn leeven trachten
Door doodelyk venyn te korten: maar de krachten
Van 't vinnigste vergif bevond hy zonder kracht.
Vergeefs, riep hy, heb ik ontzet van u verwacht;
| |
| |
Ik heb u al te zeer gevreesd, ik heb voor deezen
My tegens u gehard, dit doet u hulploos weezen,
Welaan, myn ziel, wel aan, betoon voor 't laatst uw moed:
Verkoop op 't aller dierst aan Rome uw dierbaar bloed.
Met daagt hy 's vyands volk, en steld de poorten open;
Waar op in groot getal zy binnen komen loopen.
Hy treed hen in 't gemoet, en in een oogenblik,
Op 't zien van 't fier gelaat, dat duizendmaal de schrik
Door hunne benden joeg, de stoutste vaak deê schroomen,
Loopt elk om 't zeerst te rugg', niets kon hun vlugt betoomen,
Ja zelfs de onsteltenis was onder hen zo groot,
Dat zy zich overhoop begaaven op hun vloot.
Maar Pharnaces, ô schand! heeft hen weêr moed gegeeven,
En hunne dapperheid doen in hun hart her leeven;
't Gedenken aan hun vlugt maakt hen gelyk verwoed,
Om hun geleeden hoôn te wasschen in ons bloed.
Dus zagmen hen te rug naar Mithridates keeren,
Die ik met weinig volk noch trachte te verweeren.
't Is my niet mogelyk te zeggen, hoe dien held
Zich zelf noch voor het laast, in spyt van al 't geweld
Des vyands, deed ontzien, met welke zwaare slagen
Zyn arm den vyand trof; dus heeft de Vorst zyn dagen
Beslooten, en zyn roem in 't uiterst niet verzaakt,
Maar zyn gevreesde naam onsterfelyk gemaakt.
Doch na dat hy vermoeid, bebloed, met 's vyands lyken
(Gevoelende zyn kracht, maar niet zyn moed, bezwyken)
Zich zelf bebolwerkt had, zag hy een varssche hoop
Romeinen komen, die met eene volle loop
Hun spiessen velden op de borst van Mithridates;
Toen zeid hy tegens my; 't Is nu genoeg, Arbates;
'k Ben door myn hevig bloed alreê te ver gebragt:
'k Wil my niet leevendig voor al zien in hun magt.
En daar op heeft hy zich doorstooten met zyn degen:
Maar 't scheen, de dood liet noch zyn groote ziel verlegen.
Dus viel hy in myn arm gantsch kracht'loos, en bebloed:
En was op 't hoogst verstoord, dat hem de dood zo zoet,
| |
| |
En langzaam overkwam; ja gram om 't weinig leeven,
Dat hem noch overschoot, heeft hy zyn hand geheven,
En wees me al stervende de plaats noch van zyn hart,
Als of hy my beval, dat ik, om van zyn smart
Een eind te maaken, hem een wisser wond zou geeven.
Terwyl ik, mede door de wanhoop aangedreeven,
Om deez'rampzaligheid, my zelf te ontzielen dacht;
Hoorde ik een groot geschreeuw, dat my heel onverwacht
Deede omzien, en (wie dacht, dat zulks ooit zou geschieden!)
'k Zag Pharnaces, en 't volk van Romen schandig vlieden
Naar hunne schepen toe, vol schrik; de winnaar wend
Zich naar het slot, en maakt ons Xiphares bekend.
De Prins, die scheen gelyk verreezen,
Was reeds van 't muitend volk, die voor zyn kloekheid vreezen,
Zyn yver kennen, heel omsingeld, als om stryd.
Maar, hy uit dit gevaar ontworsteld, en in spyt
Der wederspannigsten, de trouwste door de reden
Bewoogen hebbende weêr tot hun pligt te treeden,
Keerd weder naar het slot, en streefd, gelyk verwoed,
Vol ed'le grimmigheid, zyn vader in 't gemoet
Door duizend dooden heen: maar toen hy voor zyn oogen
Dit deerlyk treurspel zag, wierd hy in 't hart bewoogen
Met zulk een droef heid, dat hy met zyn eigen hand
Zich zelf het gladde staal had in zyn borst geplant,
Zo 't hem niet was belet. Met zag my Mithridates
Weemoedig aan, en sprak schier buiten aam; Arbates,
'k Beveelu, dat gy u op 't vaar digst heen begeefd,
Naar Monima, en zo de Koning in noch leefd,
Maak dat zy nevens u hier datelyk moog komen.
Dit woord heeft my voor u, en Xiphares doen schroomen,
Ik dacht wel, dat de Vorst iets heimlyks had besteld,
Om u te dooden door vergif, of door geweld.
| |
| |
Hoe moede ik was, nochtans door yver aangedreeven,
Gevoelde ik, dat de schrik my nieuwe kracht kwam geven,
Die onder zo veel ramp my zeer gelukkig acht,
Dat ik noch keer den slag, die licht u beide dacht
'k Ben verschrikt door zulke zwaare slagen,
En moet de rampspoed van dien grooten Vorst beklaagen.
Ach hemel! had ik toch aan zyn rampzalig end
Geen deel gehad, en was my de oorzaak onbekend!
Ach! was ik slechts een ooggetuigen van zyn smarte,
En voelde ik, schreiende, geen knaaging in myn harte!
Hy komt. Wat baaren my al onrust, groote Goôn,
Het bloed des vaders, en de traanen van den zoon!
| |
Laatste tooneel.
Mithridates, Monima, Xiphares, Arbates, twee Staatjuffers, Arkas, 1.2.3. Lyfwacht, die Mithridates ondersteunen.
WAt zie ik Vorst, helaas! waar zyt ge toe gekomen?
Houd op, ik wil, dat gy uw traanen in zult toomen:
Ik eisch van uwe liefde, en zyn genegentheid
Heel and're tekenen, als dat ge my beschreid.
Myn roem, die yder een verwonderlyk moet achten,
Moet gy niet schandelyk onteeren door uw klagten:
'k Heb my, en yder een gewrooken van 't geweld
Der Romers, tot dat my de dood heeft neêrgeveld.
Ik vyand van dat volk, en van hun wreede daaden,
Heb hun te schandig juk nooit op my willen laaden:
Ja 'k beeld my in, dat nooit een Koning heeft geleefd,
Die dierder het geluk aan die tierannen heeft
Verkoft, als ik, schoon hy hen even zeer mogt haaten,
Noch grooter eernaam in hun boeken nagelaaten.
| |
| |
Maar 't heeft den Hemel niet beliefd, dat ik, Mevrouw,
Myn aanslag, die ik had begost, volbrengen zou:
En ik, na Romens val, in haaren schoot zou rusten.
Doch stervende voel ik myn ziel zich noch verlusten,
Wyl ik myn handen met hun bloed geverwd mag zien,
En myn gebrooken oog myn vyand heeft zien vliên.
Myn Xiphares moet ik hier van al de eere geeven;
Hy heeft dat haat'lyk volk uit myn gezigt gedreeven,
Toen ik zieltogend lag. Ach! mogt ik hem, tot loon
Van zulk een grooten dienst, hersteld zien op myn troon.
Gy zyt myn ryk, myn kroon; 'k heb u alleen behouwen.
Mevrouw, vergunme, dat ik u met hem moog trouwen,
Geef hem uw hart, dat my voorheen was toegezeid,
En stel op Xiphares al uw genegenheid.
Myn Heer, ik bid u, leef, op dat gy moogt bevinden,
Hoe wy steeds ons geluk aan 't uwe zullen binden,
Leef, Heer, en straf hen, die uw arm verwonnen heeft.
Het is met my gedaan, Mevrouw, ik heb geleefd.
Myn zoon, bedenk, wat u te doen staat; gy moet vlieden,
Denk niet, dat ge al dat volk zult weêrstand kunnen bieden.
Eerlang zal 't Roomsche heir, om zyn verlies verstoord,
Van alle kanten u weêr komen fel aan boord.
Verspil den tyd niet, die hun vlugt u komt te geeven,
In 't bouwen van een graf ter eeren van myn leeven.
'k Onsla u van die zorg; wyl zulk een groot getal
Romeinen, door myn hand verslaagen overal,
Myn asch genoegzaam eerd; gy moet de Goôn niet tergen;
Verschuil u voor een tyd.
En Pharnaces zou niet gestraft zyn in zyn kwaad!
Ik 't zegepraalend volk van Romen mynen haat
| |
| |
Neen, myn zoon, gy moet my hooren,
'k Verbied het u. ik weet wat straf hem is beschooren;
Die zal het Roomsche volk volbrengen. Noch voor 't laast
Ik bid u, Xiphares, dat ge uw vertrek verhaast.
De Parth alleen heeft magt zich tegens hen te weeren;
Tot noch toe heeft hy zich niet laaten overheeren:
't Schynt, dat hy word bewaard ter laatster zegepraal;
Doch 't is een dapper volk, gebooren onder 't staal,
Onkreukbaar van gemoed. Ga, voegd by hunne krachten
't onzaglyk overschot van myn gevreesde magten.
Ik hoop, ja ik voorzie in korten te gemoet,
Dat langs hun velden heen zal stroomen 't Roomsche bloed.
Zo ooit de hemel wraak wil neemen van myn sterven,
'k Zal van hun dapperheid die gunst alleen verwerven.
Maar ik gevoel, dat my myns leevenskracht begeefd;
Ik sterf; nu kom, myn zoon, in wien myn beeld herleefd,
Omhels my voor het laatst: de dood komt my al nader,
Myn Xiphares, ontfang de ziel van uwen vader.
Mevrouw, laat ons, verëend in deezen nood,
Omzoeken overal na wreekers van zyn dood.
EINDE. |
|
Auteursrechtvrij