Met verschuldigde hoogachting

[p. 32]

Geloof

Nadat mijn vorige stukje in de krant gestaan had, ontving ik, hoewel de details erin allemaal niet klopten, tot mijn vreugde en verbazing een door een bloemist afgeleverde bos anjers waaraan een kaartje bevestigd was met de woorden: Beterschap, en de naam van een vereniging die met het vegetarisme niets te maken heeft. Zo'n kolom he, - ik kan het u aanbevelen. Vegetariërs waren het dus niet, wel, ik kan het u nu vertellen, christenen. De lezing waarom ik gevraagd was, zou dan ook niet over de consumptie van biefstuk hebben moeten gaan, de bedoeling was, integendeel zou ik bijna zeggen, dat ik over het geloof in God mijn duit in het zakje zou doen. Over de afdeling van het christendom waartoe de vereniging zich rekent, zal ik niet in details treden, omdat het er ook voor mij, als buitenstaander, zo weinig toedoet. Uit de ruimheid van mijn onkunde ben ik bereid om alle christenen, en als het moet alle andere godsdienstigen ook, over één gelovige kam te scheren. Mocht u dit als oppervlakkig aanvoelen, dan kan ik mij hoogstens verdedigen door te wijzen op de tolerantie die deze afstand schept. In dit geval is dat bovendien geen ijzige tolerantie, - sommige van mijn beste vrienden zijn gelovigen, en met deze variant op een bekende zegswijze wil ik bepaald geen onvriendelijke theorie over de rest inleiden.

Het zal u na dit alles niet verbazen, dat er van mij een goed woord voor het ongeloof verwacht werd. Weliswaar gebeurde dat, naar ik aanneem, vanuit de zekerheid van het geloof dat bergen verzet, maar omdat bleek dat complete zekerheid een even goede bron voor tolerantie kan zijn als mijn tegengift, de complete onzekerheid, konden wij best met elkaar opschieten. Die bergen laten zich bovendien alleen metafysisch verzetten, een techniek waartegen mijn bergje, uit de onschuld van zijn onbegrip, bestand is.

Niettemin, ik heb genoeg gevoel voor grapjes, ook hemelse, om niet verheugd te zijn dat geen bliksemstraal mij op het podium trof. Gelovig was ik er niet van geworden, maar tot de lachers had ik dan ook niet meer behoord. Alles liep echter goed af en achteraf denk ik nu dat het houden van deze lezing veel beter bij mij paste dan het weigeren of die griep. Voor mij was

[p. 33]

het allemaal heel interessant. Natuurlijk, er werden nogal eens dingen gezegd die ik verwacht had. Zo werd mij bij voorbeeld meegedeeld dat ongeloof óók een vorm van geloof is, een argument waarmee men al zulke illustere personen als Nietzsche te lijf heeft hopen te gaan, en dat het ongeloof, minstens zozeer als het geloof, psychologisch verklaarbaar is, een vondst die Freud al onbekommerd beaamde. Maar omdat ik van mijn kant ook niets nieuws te bieden had, kon ik daar geen bezwaar tegen hebben. Aan de andere kant waren er ook onverwachte ervaringen, zoals bij voorbeeld dat ik, die ondanks het gure weer, uit piëteit in een rok verschenen was, geconfronteerd werd met louter in spijkerbroeken gestoken christelijke meisjes. Waarmee ik niet wil zeggen dat er geen jongens waren en al helemaal niet dat ik mij daaraan ergerde. Ook merkte ik dat niet iedereen die aan tafel bidt, zijn ogen daarbij gesloten houdt, - wij ongelovigen nemen het christendom te ernstig op.

Wat nu de argumenten voor het bestaan van God betreft, die hebben iets defensiefs gekregen, wat de kerk sympathieker maakt, en iets uitdagends dat ik aardig vind. De rollen, lijkt het, zijn sinds de dagen van Galileï, omgekeerd. Die immers moet zijn rechters ten slotte toegeroepen hebben: ‘en toch draait ze,’ zonder dat men daarvan erg onder de indruk kwam. Nu echter zijn het de christenen die hun toevlucht zoeken in de triomfantelijke maar onbewijsbare uitroep: ‘en toch bestaat hij’. Daar zit iets moois in, dat voor mijn smaak helaas bedorven wordt doordat men het doet voorkomen alsof er voor die uitspraak toch nog een andere autoriteit te vinden is dan de eigen overtuiging. Die behoefte aan zo'n autoriteit veroorzaakt ook het gebruik van veel retoriek en van woorden als metafysisch en transcendent voor ervaringen die zich eenvoudiger laten uitdrukken. De kemachtigste uitspraak op dit gebied werd helaas niet in dit zomerkamp gedaan. Hij komt van père Morin uit de gelijknamige film en luidt: als het bewijs van Gods bestaan te leveren was, dan zou het geen kunst zijn om te geloven. Een argument voor wie niet toch al gelooft is dat natuurlijk nietmen zou om dezelfde reden ook in vliegende schotels of het kerstmannetje moeten geloven. Maar een hart onder de riem van de gelovige, lijkt het mij wel.