Werken. Deel 4. Dat rike der ghelieven. Vanden vier becoringhen. Vanden seven sloten. Van seven trappen

Regelnummers proza verbergen

Hoe men dese gave in volcomenheit besitten can. C. XVII.

12Op dat die mensche dese gave der goedertierenheit besitte 13inder hoechster volcomenheit, met al den doechden diere 14uut springhen, soe moet hi hebben

Een ghesaet ghemoede,
Onachtsam vremder spoede⁽³⁾,
Altoes blivende in eenvoldicheit.

(3) Het woord spoed, by Kiliaen vertaeld door progressus, processus, dat is voortgang, heeft veelal de beteekenis van voorspoed, of gunstigen voortgang, goeden uitslag, suceessus, res secundae, emolumentum. Zie het Glossarium op den Lekenspieghel. Surius vertaelt: necessarium est ut habeat animum tranquillum et sedatum, rerum sive successuum alienorum incuriosum.

[p. 170]

 

Goedertieren te sine,

 

Dat en gheeft ghene pine

 

Hem die leeft in saechtmoedicheit⁽¹⁾.

 

Een ghemeine ontfarmen

5

Op hem allen die darven⁽²⁾

 

Haerre gherechter noetorfticheit:

 

Dat salmen nauwe merken

 

Met doechdeliken werken,

 

En̄ met gherechter besceydenheit.

10

Milde in caritaten,

 

Dat en sal men niet laten;

 

En̄ inden werken der ontfermicheit,

 

Niet na onst, noch den maghen⁽³⁾;

 

Maer ghemeene minne draghen

15

Tote allen na besceydenheit.

 

In doghene en̄ in liden

 

Altoes wesen blide,

 

En̄ Gode loven met dancbaerheit.

 

En̄ dat ghemoede vrien,

20

En̄ de nature vertien

 

In gherechter verduldicheit.

 

Saechtmoedich te sine,

 

Dats leven sonder pine,

 

Ende in hogher werdicheit.

25Vier dinc hinderen den mensche dat hi die doecht der 26goedertierenheit niet besitten en mach inder hoechster volcomenheit:

(1) D. alleen heeft hier in salicheit oft sachtmoedicheit. Het eerste is synonymisch bygevoegd, doch waerschynlyk misschreven.

(2) D en G. hebben hier carmen.

(3) Sur. neque id tamen pro favore, neque cognatis tantùm praeslet.

[p. 171]

 

Licht gherenen, woest van sinnen,

 

Verstormet buten en̄ binnen,

 

Dat hindert die saechtmoedicheit⁽¹⁾.

 

Compassie draghen

5

Ten vrienden enten maghen,

 

Meer dan toter ghemeenheit.

 

Dieeest die in doechden snevet⁽²⁾,

 

Die caritate met onsten pleghet:

 

Niet na bekenliker noetorfticheit⁽³⁾.

10

Die doghen met verdriete liden,

 

Die en moghen niet verbliden

 

In hogher dancbaricheit⁽⁴⁾.

 

Dit is ontbliven,

 

Ende met verdriven⁽⁵⁾

15

Die doecht der goedertierenheit⁽⁶⁾.

 

 

 

Noch willic u tonen

 

Vier dinc die honen⁽⁷⁾

 

Den mensche, en̄ roven salicheit:

 

Een wreet ghemoede

20

Levet in woede,

 

En̄ sonder goedertierenheit.

 

Te nicmene compassie draghen,

 

Dat mach wel mishaghen;

(1) Sur. Facilè moveri sensibus, turbulentum essc, et forìs ac intùs perturbari atque exagitari, hominem non sinit esse mansuetum.

(2) Het woord is gebruikt in zyne eerste beteekenis van wankelen.

(3) Sur. Charitatem non pro comperta necessitate, sed pro favore impendere, hominis est in virtutibus fluctuantis ac vacillantis.

(4) Sur. Qui afflictiones molestè ferunt, non possunt excellenti cum gratiarum actione laetari.

(5) D, F, L. niet vererighen. Daer zal oorspronkelyk wel gestaen hebben En̄ te met (dat is soms) verdriven.

(6) Sur. Haec videlicet nedum deficere à pietatis perfectione faciunt, sed ipsam interdum etiam depellunt pietatem.

(7) Versta onteeren, en zie hoonen by Kiliaen.

[p. 172]

 

Dats⁽¹⁾ leven in tyrannicheit.

 

Altoes vrec en̄ ghieren⁽²⁾,

 

Dat moet qualijc tieren⁽³⁾;

 

Dats leven sonder mildicheit⁽⁴⁾.

5

Onverduldich te sine,

 

Dat maect grote pine;

 

Dat is wreet in liden:

 

Want het beroeft sachtmoedicheit,

 

En̄ bringt in een ewich leyt⁽⁵⁾.

(1) Hier gaet het Hs. F. weêr voort met de andere.

(2) Het woord ghieren beteekent inhiare, avidè petere. Zie Kiliaen. Versta dus altyd vrek zyn en begeeren. F, G, I en L. hebben ghierich; maer dat rym met het volgende niet.

(3) Dit woord heeft verschillende beteekenissen, onder anderen, die van gedyen, voortgang hebben, in 't latyn proficere, succedere. En zoo is het hier gemeend.

(4) Sur. Semper avaritiae ardere cupiditate, deforme est admodum: et hoc est vitam agere pietatis expertem.

(5) Thans leed. Sur. Impatientem et in afflictionibus sive perpessionibus torvum ac asperum esse, magnis hominem cruciatibus afficit, ejusque dolores exaggerat: nec mansuetudinis duntaxat virtute spoliat, sed etiam in aeternas adducit miserias et calamitates.