Werken. Deel III

verantwoording

gebruikt exemplaar

exemplaar universiteitsbibliotheek Leiden, signatuur: 1029 B 22

 

algemene opmerkingen

Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van de Werken (deel III) van Jan van Ruusbroec, in de editie van L. Reypens en M. Schurmans uit 1934. Deze editie omvat de volgende titels: Vanden blinckenden steen, Vanden vier becoringhen, Vanden Kerstenen ghelove, Vanden VII sloten, Een spieghel der eeuwigher salicheit, Van VII trappen en Dat boecksken der verclaringhe. De originele handschriften stammen uit de 14de eeuw.

 

redactionele ingrepen

Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. I, II, VI, VIII, XXIV, 2, 42, 44, 60, 80, 128, 220, 222 en 274) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.

 

[pagina III]

RUUSBROEC WERKEN III

 

[pagina IV]

JAN VAN RUUSBROEC WERKEN

NAAR HET STANDAARDHANDSCHRIFT VAN GROENENDAAL UITGEGEVEN DOOR

HET RUUSBROEC-GENOOTSCHAP TE ANTWERPEN

III

1934

HET KOMPAS-MECHELEN DE SPIEGHEL-AMSTERDAM

 

[pagina V]

JAN VAN RUUSBROEC

III. VANDEN BLINCKENDEN STEEN

IV. VANDEN VIER BECORINGHEN

V. VANDEN KERSTENEN GHELOVE

VII. VANDEN . VII . SLOTEN

VIII. EEN SPIEGHEL DER EEUWIGHER SALICHEIT

IX. VAN . VII . TRAPPEN

X. DAT BOECKSKEN DER VERCLARINGHE

BEWERKT DOOR

Dr. L. REYPENS S.J. EN M. SCHURMANS S.J.

1934

HET KOMPAS-MECHELEN DE SPIEGHEL-AMSTERDAM

 

[pagina VII]

INHOUD

 

[pagina IX]

INHOUD

Inleiding

xxv

 

III. VANDEN BLINCKENDEN STEEN

Thema van het onderhoud: het volmaakte leven is een synthese van vier elementen			3
Eerste Deel: Korte uiteenzetting der drie eerste elementen.
	A. Dierste: een guet Leven. Van drien punten die enen goeden mensche maken		4
	B. Tweede element: een gheestelic leven. Van drien punten die enen ynnighen gheesteliken mensche maken		5
	C. Derde element: een godschouwend leven. Van drien punten die enen scouwenden mensche maken		6
Tweede Deel: Bizonderheden over het derde element, het God-schouwende leven.
I.	Rol van genade en medewerking in het Godschouwende leven.
	A. Deze rol verduidelijkt door een symbool uit het boek der Openbaring		9
	B. Gods algemeene genadeaanbieding tot vereeniging met Hem, en de weerstand waarop zij stuit bij de zondaars		11
		Uitweiding over vijf slag zondaars	11
		De geordende, drievoudige genadeaanbieding naar binnen, en de genadegaven naar buiten	13
	C. De verschillende beantwoording aan de genade ter vereeniging met God.
		a. Huurlingen en trouwe dienaars	14
		b. Trouwe dienaars en vertrouwde vrienden	16
		c. Vertrouwde vrienden en verborgen zonen	18

 

 

[p. X]

	D.	Onze medewerking in den ordelijke opgang tot, en de uitoefening van het schouwende leven.
		a. Het boven de rede in God sterven door geloof en liefde	22
		b. De Godsschouwing doot invorming van het Woord	24
		c. Het vernietigende leven dat de Godsschouwing volgt Kenteekenen van dit leven	25
		Wijzeloosheid	25
		Experimenteel karakter	25
		Tweëenheid	26
		Blijvende grondslag	26
		Extatisch karakter	27
		Bovenredelijkheid	27
		Toch niet onbewustheid	28
II.	De vereeniging met God is geen vereenzelviging. Vierderlei onderscheid in de aanvoelings gods.
	A.	Eerste onderscheid. De goedwillige mensch voelt God in zich door de genade	29
	B.	Tweede onderscheid. De schouwende mensch voelt zich ofwel ontzinkend ofwel omhelsd in God	30
	C.	Derde onderscheid. De schouwende mensch voelt zich één met God in genieting	30
	D.	Vierde onderscheid. Uit de Godsgenieting tot zich weerkeerend, voelt de mensch zich buiten God, in een onpaaibaar verlangen naar Hem	31
III.	De mystieke godsschouwing staat niet gelijk met de gelukzalige.
	A. De sterfelijke staat hindert de klaarheid der mystieke Godsschouwing		33
	B. Drie staten van het menschdom ten opzichte der Godsschouwing		34
	C. De mystieke Godsschouwing een voorsmaak der gelukzalige		35
	D. Gelijk de gelukzalige, zoo is de mystieke schouwing, op haar wijze, de blinkende steen.		35

 

 

[p. XI]

IV. Ter godsschouwing moet men jezus volgen op den thabor der bloote gedachte.
	A. Openbaring der Godheid in den naam van den Zoon		37
	B. Het uitverkoren, mystieke zoonschap, in en met den Zoon		37
V. Zes trappen ter godsgenieting, als samenvatting van al het gezegde.
	A. Drie lagere trappen		39
	B. Drie hoogere trappen		40
Slot. Het vierde element van het volmaakte leven: algenoegzaamheid			41

 

IV. VANDEN VIER BEKORINGEN

Inleiding
	De eigenliefde moeder aller misleiding, en de verloochening weg ter ware verlichting	45
	De vier heerschende vormen van misleiding en haar algemeene oorzaak: gebrek aan zuivere meening.	47
I. Beschrijving der vier heerschende vormen van misleiding.
	A. Eerste vorm: onbedwongen zinnelijkheid	47
	B. Tweede vorm: vertoon van boete, en zucht naar zonderlingheid	49
	C. Derde vorm: verwaand rationalisme	50
	D. Vierde vorm: valsche ledigheid en haar uitwassen	52
II. Hoe men deze en alle vormen van misleiding te boven komt.
	A. Het deugdleven	53
	B. De mystieke vereeniging met God	55
	C. Het vereischte wantrouwen van zichzelf zoolang men niet gerijpt is in het geestelijk leven	56

 

 

[p. XII]

V. VANDEN KERSTENEN GHELOVE

Proloog		61
Eerste Deel. Korte verklaring der xii artikelen
	I	61
	II, III, IV	62
	V, VI	63
	VII, VIII	64
	IX	65
	X, XI	67
	XII	69
Tweede Deel. Uiteenzetting van het laatste artikel
	A. De eeuwige zaligheid	69
	B. De eeuwige verdoemenis	75
Narede		77

 

VII. VANDEN .VII. SLOTEN

Proloogvers			81
I. Echt kloosterleven is dienst van God.
	A. Het voorbeeld van Christus		82
	B. Het voorbeeld van Franciscus		83
	C. Het heerschend slechte voorbeeld		83
II. Grondslag en righting van een heilig leven			84
III. Het morgengebed en de h. mis.			85
IV. De h. communie en de liefdevereeniging met god
	A. De gewenschte geestelijke honger		86
	B. De actieve liefdeoefening in hart, ziel en geest		87
	C. De mystieke liefdevereeniging van het schouwend leven		87
	D. De vierdubbele inwendige deugdoefening uit dit leven ontspringend, of de hoogte, de diepte, de breedte en de lengte van dit leven		88
	E. De gouden penning als symbool der synthese van dit werkend en schouwend leven		90

 

 

[p. XIII]

V. Heiliging der dagtaak, inzonderheid bij ziekendienst			91
VII. Heiliging van den omgang met de medezusters			94
VIII. Heiliging van den maaltijd.
	A. Matigheid		96
	B. Lichamelijke en geestelijke honger		96
	C. Wijze versterving		97
	D. Het voorbeeld der woestijnvaders en ordestichters		97
	E. Ontaarding in de huidige kloosters		98
	F. Besluit		99
IX. De omgang met de buitenwereld en de geest der clausuur			99
X. Uitweiding over de inkeering en de vereeniging met god.
	A. Sinte Clara's zevenvoudige clausuur		101
		Eerste slot. Lichamelijke, uit liefde vrij aanvaarde clausuur	102
		Tweede slot. De rede, van waaruit de inwendige mensch den uitwendigen regelt	102
		Derde slot. Gevoelige liefde voor Christus, door radicale zelfverloochening	103
		Vierde slot. Het opgaan in Gods wil, of de professie in de orde der heiligheid, en de wijnkelder der geordende liefde	104
		Vijfde slot. Het echt mystieke, aan quiëtisme en pantheïsme vreemde, staren en neigen in God	105
		Zesde slot. De mystieke overvorming van den geest, naar het beeld en de gelijkenis Gods	106
		Zevende slot. De zalige rust in God.	108
	B. Nadere toelichting omtrent den aard van het schouwende leven en de drie laatste Sloten.
		1. Volmaaktheid van het schouwende tegenover het zinnelijke en redelijke leven	108

 

 

[p. XIV]

		2. Het is een medeleven met het drieëene Godsleven	109
		3. Eigen leven, eigen verdiensten en schakeering van eigen Godsverlangen worden niet uitgewischt	110
		4. Zielestorm, of intens, wisselwerkend zieleleven door Gods aanraking gewekt	111
	C. Het visioen van Ezechiël als symbool der oefening van het schouwend leven
		1. De viervoudige oefening der twee lagere levens, het zinnelijke en het redelijke	112
		2. Grootere intensiteit der vierde, wisselwerkende oefening, bij de mystieke aanraking Gods	113
		3. De bovenmenschelijke schouwing naar de wijze der Drieëenheid	114
		4. De wijzelooze schouwing en genieting der goddelijke Wezenheid	115
		5. Wisselwerking tusschen het schouwende en zalige leven, en de twee andere levens	117
XI. Kloostergeest in de kleeding tegenover de moderne ontaarding			118
XII. Heiliging van den avond in de overlezing van drie boekjes.
	A. Het boekje van ons zondig leven		120
	B. Het boekje van Christus' leven		122
	C. Het boekje van het eeuwig leven		123
Slotvers			126

 

VIII. EEN SPIEGHEL DER EEWIGHER SALICHEIT

Proloogvers		129
Inleiding.
	Opwekking aan de adressante tot totale overgave in het kloosterleven	130
	De drie staten van het geestelijk leven	132

 

 

[p. XV]

I. Eerste staat: het aanvankelijke deugdleven.
	A. Gehoorzaamheid aan de genade en geestelijke strijd; zuivere meening en onbaatzuchtigheid		133
	B. Het deugdleven samengevat in de liefde. Haar vier uitzichten en haar dubbele uitoefening		134
	C. Het mondgebed		136
	D. De ingekeerdheid en het verlangen naar de gave van wijsheid		136
	E. Beheersching der tong en van het zinnenleven		137
	F. Verzoekingen, en verkeerde omgang met den naaste		138
	G. Gedragslijn in geestelijke verlatenheid en vertroosting		139
	H. Christus' voorbeeld in de geestelijke verlatenheid		142
II. De staat van overgave aan gods wil, in en door christus. dit es van der andere partyen van menschen.
	A. Gods recht op die overgave, in en door Christus		143
	B. De graden dezer overgave, op het voorbeeld van Christus, samen met Hem, en in Hem		144
	C. De zaligheden bereikt door deze overgave		146
	D. Het blijvend op- en neergaan dezer overgave		147
III. De eucharistie. haar begrip en haar rol in het geestelijk leven, en onze verhouding tot haar
	A. Maria's vierdubbele gesteldheid bij de menschwording, als voorbeeld onzer gesteldheid bij het ontvangen der Eucharistie		149
		a. Reinheid	150
		b. Ware Godskennis	151
		c. Ootmoed	152
		d. Spontaan verlangen	152
	B. Wat Schriftuur, overlevering en geloof ons leeren over de H. Eucharistie, in vijf punten samengevat
		1. De tijd der instelling: einde van het oud en begin van het nieuwe Verbond	153

 

 

[p. XVI]

	2. Van materiën ende formen des Sacraments, en over de wijze van tegenwoordigheid door de consecratie			156
	3. Wise ende maniere hoe Christus hem-selven gaf in den heilighen Sacramente
		a. Hij gaf zich bij wijze van voedsel		158
			1. Hoe Christus hongert naar ons, en, ons etende, ons voedt	159
			2. Hoe wij, naar Christus hongerende, door Hem worden verslonden	160
			3. De geestelijke spijze die Hij ons biedt is toch zijn reëele Lichaam, één en onverdeelbaar onder twee gedaanten	161
			4. Hoe dit voedsel, door de instelling van het priesterschap, blijvend werd verzekerd	162
		b. Hij gaf Zich als offerspijs		164
Uitweiding over de vier fundamenteele wijzen waarop God ons zijn Zoon gaf uit liefde				165
	a. De natuurlijke aanleg der ziel als spiegel van haar Oerbeeld in het Woord, en de bovennatuurlijke gelijkenis met het Woord, tot eenwording ermede			166
	b. De menschwording van het Woord			169
	c. De Godmensch slachtoffer der zonde			170
	d. Het leven van den Godmensch medegedeeld in de Eucharistie			170
	4. Sake ende waeromme dat Cristus hem-selven gaf bedect ende verborghen in den heileghen Sacramente, niet oppenbaer, in der formen alsoe hi doe was op ertrike, ende nu es in den hemel.			172
	5. Onderscheet der persone die ten heileghen Sacramente gaen, some in eewegher salecheit, ende selke te haerre verdoemenessen			175
		a. Eerste, onverlichte groep: weekhartige personen
			1. Kenmerken	175
			2. Gelijkenis: het koningje	176
			3. Gebruik der Eucharistie	176
			4. Weren der zinnelijkheid	177

 

 

[p. XVII]

b. Tweede, strijdende groep: intellectueel en tevens zinnelijk aangelegde personen		177
	1. Kenmerken	178
	2. Gelijkenis: de honderdman	178
	3. Gebruik der Eucharistie	179
c. Derde, van God verlichte groep: in den geest ingekeerde, en toch algenoegzame personen.
	1. Kenmerken	180
	2. Gelijkenis: Zacheus	181
	3. Hun levensrythme	182
	4. Gebruik der Eucharistie	184
	5. Hun vier hoofddeugden, naar het voorbeeld van Maria	184
	6. Dienstbetoon in dit leven, naar het voorbeeld van Maria en Jezus	185
d. Vierde groep: plichtgetrouwe kloosterlingen en leeken		187
e. Vijfde, geestelijk ingebeelde groep		188
f. Zesde groep: gewone kristenen		189
g. Zevende, onwaardige groep, tenzij bekeering volge.
	1. Ongeloovigen en afvallige kristenen	190
	2. Pantheïstisch-quiëtistische secte	191
	3. De waarheid tegenover deze afdwaling	191
	4. Verdere beschrijving en verwerping dezer secte	193
	5. Andere, uitgesproken zondaars	193
	6. Joviale, zwakke, maar licht zich beterende naturen	195
	7. Getrouwen aan de Paaschbiecht	196
h. Al de menschen van goeden wil in de beslommering der wereld. Wat die goede wil is, en zijn lofprijzing		196

 

 

[p. XVIII]

IV. Derde staat: het medeleven met het goddelijke leven.
	A. De juiste, bovennataurlijke opvatting van dit medeleven.
		a. Natuurlijk verband en gelijkenis van geschapen en ongeschapen leven, als aanleiding tot quiëtischtische verwarring	198
		b. Noodzakelijke inachtneming van ons ideëel leven in God, en wat dit is ten opzichte van ongeschapen en geschapen leven	199
		c. Verheffing tot het ongeschapene leven door de genade der Godsschouwing	201
	B. De weerspiegelende aanleg der ziel als grondslag der roeping en uitnoodiging tot dit medeleven, en als weg zijner verwezenlijking
		a. De levende Spiegel der ziel	202
		b. Roeping, uitnoodiging en vereischte beantwoording	202
		c. Spiegel tegenover spiegel, of de verwezenlijking	204
		d. Deze verwezenlijking is geen vereenzelviging met God, en heeft geen plaats zonder zijn hulp en onze voorbereidende medewerking	204
	C. De onmiddellijke, positieve en negatieve voorwaarden van dit medeleven.
		a. De mystieke dood aan de geschapen werking als voorwaarde der invorming Gods	205
		b. Vereeniging en eenheid, geen vereenzelviging, zelfs niet bij Christus' ziel	206
		c. Uitweiding: over de natuur, het leven en de rol van den Godmensch, tegen de dwalenden die zich Christus wanen	209
	D. Nadere verklaring omtrent de natuur en de drie momenten van het ‘levende leven’		211
		Eerste punt. De natuur van het ‘levende leven’	212

 

 

[p. XIX]

	Tweede punt. Oefening van het ‘levende leven’. Actief-passieve vereeniging met de Drieëenheid	213
	Derde punt. Het ‘wezen’ van het ‘levende leven’	215
	Vierde punt. Het ‘overwezen’ van het ‘levende leven’, het levende sterven in Gods zalige wezenheid	216
Slotvers		218

 

IX. VAN .VII. TRAPPEN IN DEN GRAED DER GHEESTELEKER MINNEN

Proloog				223
I. Dit es de ierste trappe. gelijkvormigheid met gods wil				223
II. Dit es die andere trappe. vrijwillige armoede				224
III. Dit es de derde trappe. zuiverheid van ziel en lichaam.
	A. Zuiverheid van ziel			226
	B. Zuiverheid van Lichaam.
			a. Hoe het vleesch strijdt tegen den geest	227
			b. Het lichaam vijand maar ook werktuig	228
			c. De strijd tegen traagheid, gulzigheid en onkuischheid	228
			d. Bezegeling met Christus, en veredeling van het zinnenleven door het geestelijke	229
			e. Waakzaamheid en voorbehoedsmiddelen	229
			f. Het voorbeeld van den Dooper en van de Oudvaders, en de straf van den rijken vrek	230

 

 

[p. XX]

IV. Dit es de vierde trappe. ootmoedigheid en haar vier dochterdeugden, als een fontein met vier rivieren				230
	A. Eerste rivier: gehoorzaamheid			231
	B. Tweede rivier: zachtmoedigheid			231
	C. Derde rivier: geduld			233
	D. Vierde rivier: zelfverloochening			234
V. Dit es de vijfte trappe. adel aller deugd, door het nastreven van gods eer in het inwendige leven				235
	A. De liefde als beweegster van dit nastreven			236
	B. Dit nastreven is het beste en blijdste antwoord op Gods uitnoodiging tot gelijkvormigheid en vereeniging met Hem			236
	C. Waarom wij aan de Drieëenheid en aan Christus moeten eer geven, op het voorbeeld van Jezus zelf			237
	D. De drie oefeningen der volledige Godsvereering, in verband met de kennis in beeld en gelijkenis			238
			a. De eerste oefening en haar drie punten: aanbidding, vereering, onbaatzuchtige liefde	239
			b. De tweede oefening en haar drie punten: genadeverlangen in hart, mondgebed en geest	240
			c. De derde oefening en haar drie punten: danken, loven en verheffen	241
			d. Het voorbeeld der triomfeerende Engelen	243
	E. Hoe wij met de koren der Engelen opgaan in het geestelijk leven.
		a. Met de hoogste hiërarchie in het schouwende leven		243
		b. Met de middenste hiërarchie in het inwendige leven		244
		c. Met de laagste hiërarchie in het werkend leven, langs den weg der geboden		247
			1. Over den echten geest op den weg der raden	247
			2. De gewone weg der geboden	249

 

 

[p. XXI]

	F. Hoe men door eigenliefde afdwaalt van het nastreven van Gods eer			251
		a. Portret van den zelfzuchtige in de wereld		252
		b. De zelfzuchtige in den geestelijken stand		253
		c. Besluit: noodzakelijkheid der verloochening		254
	G. Christus als voorbeeld en leider van Gods lof, hier en hiernamaals.
		a. De vierdubbele lofbetuiging Gods hier op aarde naar het voorbeeld van Christus
			1. Liefde tot God en den naaste	255
			2. Oprechte ootmoed	256
			3. Zelfverloochening	257
			4. Tekortschieten in Gods lof, bij den overgang naar de passieve Godservaring	258
		b. Gods lofbetuiging met Christus in de zaligheid des hemels.
			1. Geestelijk karakter der lofbetuiging	261
			2. Lichamelijke en geestelijke vreugde na de verrijzenis	261
			3. Het hemelsch lofkoor geleid door Christus	262
			4. De zaligheid.	263
VI. Dit es de seste trappe. het godschouwend leven in zijn eerste moment: de vereeniging met de drieeenheid				263
	A. De vereischte voorbereiding			264
	B. Het driedubbel aanrakingspunt met God in de ziel			264
	C. Het medeleven met de Drieëenheid			265

 

 

[p. XXII]

VII. Dit es de sevende trappe. het godschouwend leven in zijn tweede moment: de genieting van gods wezenheid				265
	A. Het onderscheid tusschen God en Godheid als grondslag voor dit tweede moment			266
	B. Werkende Godsliefde en genietende Godservaring beantwoordend aan genoemd onderscheid			267
	C. Gods ‘gerinen’ of aanraken als weg in het inwendig leven naar de Godsgenieting van het schouwend			267
	D. De wisselwerking tusschen werkende Godsliefde en genietende Godservaring, en het algenoegzaam karakter van het Godsschouwende leven			268
	E. Dit algenoegzame Godschouwende leven is op het model van het Godsleven, en een medeleven ervan			269
Narede				272

 

X. DAT BOECSKEN DER VERCLARINGHE

Proloog			275
	Aanleiding. Hier seghet hi wat die sake was dat hi dit boecsken makede		276
	Welke punten zijner leer hij zal ophelderen		276
Eerste Deel. de middellijke vereeniging in genade en in glorie.
	A. Waarin zij bestaat		277
	B. Hoe de pantheïstisch-quiëtische strekking hier van afdwaalt.
		a. Vormen, oorsprong en samenhang dezer afdwaling	278
		b. Ontmaskering en afstraffing	280

 

 

[p. XXIII]

Tweede Deel. de onmiddellijke vereeniging in het schouwende leven.
	A. Deels actieve, deels passieve houding die zij medebrengt		282
	B. De weegschaal der liefde, of de overgave aan Gods beweging als naaste voorwaarde		283
	C. Gebrek aan zelfverloochening de hinderpaal		285
	D. Ervaring en aard dezer vereeniging		285
	E. Het blijvende onderscheid met God		286
	F. Hoe, van uit deze vereeniging, de zielekrachten worden opgedreven tot in de zaligheid der Godsgenieting		287
Derde Deel. De godsgenieting en de vereeniging zonder onderscheid.
	A. De rust van Gods zaligheid en het werken der Drieëenheid		289
	B. Het medeleven met Gods zaligheid langs de Drieëenheid.
		a. Het medeleven met Gods uitvloeien en de middellijke vereeniging	291
		b. Het medeleven met Gods intrekken en de onmiddellijke vereeniging	292
		c. De vereeniging zonder gevoeld onderscheid in het medeleven met Gods wezenlijke genieting	293
		d. Dit driedubbele medeleven is de vervulling van Christus' driedubbel gebed voor ons	295
Narede.
	Algenoegzaamheid en synthetisch karakter van het schouwende leven		296
	Onderwerping aan het oordeel der Kerk, en laatste waarschuwing tegen de pantheïstisch-quiëtischtische strekking		297