Werken. Deel III

* IV * Dit es de vierde trappe. * Ootmoedigheid en haar vier dochterdeugden als een fontein met vier rivieren. *

Hier-na volght de vierde trappe van onsen hemelschen grade, dat es ghewareghe ooedmoedegheit. Ooedmoedegheit, dat es eene gheesteleke nederheit.

[p. 231]

Daer leven wi met gode, ende god met ons in rechter vreedsamheit. Ende dat es die levende grond alre heilegheit. Die gheliken wi eenre fonteynen uutvloeyende met .iiij. rivieren alre dooghde ende eeweghs levens. Die ierste riviere dat es ghehooersamheit; die andere saechtmuedegheit; die derde verduldegheit; die vierde eighens willen verteghenheit.

* A. Eerste rivier: Gehoorzaamheid. *

Die ierste vrocht ute eenen ooedmoedeghen gronde, dat es ghehooersamheit, die wilt dat wi ons-selven nederen ende versmaden onder gode, ende onder sine ghebode, ende onder alle creatueren; alsoe dat wi kiesen die nederste stat¹⁾ in hemel ende in erde, ende dat wi ons niemene²⁾ en dorren gheliken in dooghden ochte in heileghen levene. Maer wi selen begheeren te sine een voetgheterd onder die voete der moghentheit gods. Ende wi selen hebben eene ooedmoedeghe ooere te hooerenne waerheit ende leven, van der wijsheit gods³⁾, ende eene ghereede hand altoes te werkene den liefsten wille gods. Dat es de wille gods dat wi versmaden wijsheit der werelt, ende cristum navolghen, die de wijsheit gods es. Hi was arm, omme ons rike te makene; hi diende, om-dat wi heeren souden sijn; hi starf, om-dat wi leven souden, ende hi leert ons te levene daer hi sprect: ‘Die mi na-volghen wilt, hi verlooechghene sijns selfs, ende draghe sijn cruce, ende volghe mi;⁴⁾ ‘ende waer ic ben, daer sal mijn dienere sijn’⁵⁾. Ende hi leert ons, hoe wi heme volghen selen ende dienen, daer hi sprect: ‘Leert van mi, dat ic ben saechte ende ooedmoedegh van herten’⁶⁾.

1) Plaats.

2) 3^e nv.

3) Slaat op hooerene.

4) Matth. 16, 24.

5) Joan. 12, 26.

6) Matth. 11, 29.

* B. Tweede rivier: Zachtmoedigheid. *

Saechtmoedegh sijn, dat es die andere riviere van dooghden die vloeit ute den gronde der ooetmoedegheit. Salegh es de saechtmuedeghe, want hi besitd die erde⁷⁾,

7) Vgl. Matth. 5, 5.

[p. 232]

dat es ziele ende lijf, in vreden; want op den saechten ooetmuedeghen rast die gheest ons heeren. Ende daer onse gheest verhooeght es ende gheëeneght den gheeste ons heeren, daer draghen wi dat joc cristi, dat suete ende saechte es, ende wi sijn gheladen met sijnre bordenen die licht es¹⁾ Want sine minne en arbeit niet; want soe wi meer minnen, soe wi lichtere gheladen sijn; want wi draghen minne, ende si dreeght ons boven alle hemele, toe den-ghenen dien wi minnen. Want die gheest die mindt, hi gheest²⁾ hem selven daer hi wilt, want heme sijn alle hemele open; ende hi heeft sine ziele in sine hande, ende gheefse altoes daer hi wilt; ende hi heeft vonden in heme sijnre zielen scat, dat es cristus sijn gheminde lief. Eest dan alsoe dat cristus leeft in u, ende ghi in heme, soe volght heme na in levene, in waerden³⁾, in werken, ende in ghedooeghene. Sijt saechte ende ghenadegh, ontfarmhertegh ende melde ende goedertieren ieghenwelken die uws behoeft. Ghi⁴⁾ en selt niet haten noch beniden, versmaden noch bedrucken met wreeden waerden, maar al vergheven; niemene bescheernen noch onweerde bieden met waerden, met werken, noch⁵⁾ met teekenen ochte met ghelate in eenegher wijs. En sijt niet stuer, noch suer, maer rijp van zeden, ende blide van anschine. Hooert ende leert gherne van ieghenwelken dies u nooet es. En mestrout⁶⁾ niemene, noch en ordeelt niet dat verborghen es. En strijdt jeghen niemene omme u te tooenenne dat ghi wisere sijt dan hi.

Sijt saechte alse .i. lam,
Dat hem niet belghen en kan
Nochtan datd⁷⁾ sterven moet;
alsoe laetd u te wille,
Ende swijght altoes al stille,
Wat dat men u doet.

1) Vgl. Matth. 11, 30.

2) Gheeft G, D, W. Gheest kan oorspronkelijk zijn, in den zin van: zich uitgeesten. Maar gheeft is hier waarschijnlijker, in den zin: zich begeven.

3) Woorden.

4) Ende ghi D.

5) Om. D.

6) Mistrouwt.

7) Nochtan dat het, al moet...

[p. 233]

* C. Derde rivier: Geduld. *

Ute desen saechten moede soe vlietet die derde riviere, dat es: leven in verduldegheit. Verduldegh sijn, dat es gherne dooeghen, sonder wederwille. Tribulatie ende dooeghen, dat sijn de boden ons heeren, daer hi ons mede visiteert. Ende alse wi sine boden ontfaen met bliden moede, soe comt hi selve mede. Want hi sprect dore den prophete. ‘Ic ben met hen in tribulatiën; ic salse verlooessen ende glorificeren’¹⁾. Want verduldegh dooeghen dat was cristus brulochtkleed, doe hi sine bruud, die heileghe kerke trouwede op den outaer des heileghs crucen. Ende hier-mede heeft hi ghekleedt alle sine familie²⁾ die hem na-ghevolght sijn van beghinne. Want si hebben ghesien dat cristus, die wijsheit gods, verkooes .i. ooetmoedegh, versmaedt, hard leven; ende daer-op sijn ghefundeert alle ordenen, ende alle state van religiën. Maer die nu in ordenen sijn die versmaden cristus leven ende sijn brulochtkleed, ende si kleeden hen ghelijc der werelt, soe si naest moghen; niet alle, maer die meeste partye. Want hooeverde, behaghelheit, ghierecheit ende nidegheit, gulsegheit ende onkuuscheit, traecheit ende alle manieren van quaetheiden, die regneren nu in ordenen ghelijc in der werelt. Dàt meinic³⁾ de werelt: die in dooetsunden leven. Scaemt u dan die gode hebt ghelaten, ende⁴⁾ uwe reghele hebt vergheten ende alle uwe gheloften, ende leeft alse beesten, ende dient den duvel: die u looenen sal alsoe alse hi ghelooent es van sinen sunden. Die discipel en es niet beeter dan sijn meester⁵⁾. De duvel sal sine discipelen wel bekinnen. Si selen met hem wooenen in dat helsche vier: daer sal sijn weeninghe van ooeghen, ende kriselinghe van tanden, ende eeweghe ellende sonder inde. Maer die cristus ghekleedt heeft met hem selven ende met sinen gaven, die selen met hem wooenen in die glorie sijns vader, eewelec sonder inde.

1) Ps. 90, 15.

2) Gevolg.

3) Bedoel ik mede.

4) Alle add. G.

5) Vgl. Luc. 6, 40.

[p. 234]

 

Nu sijt dan saechte ende verduldegh,

 

Want ghi sijdt sculdech

 

Der passiën ons heeren.

 

Seldi hooeghen,

 

Soe moetti dooeghen:

 

Die waerheit saelt u leeren.

* D. Vierde rivier: Zelfverloochening. *

Hier-na volght de vierde riviere ende die leste in een ooedmoedegh leven, dat es: vertiïnghe eighens-willen ende alre eighenheit. Dese riviere vloeyt ute ghedooeghene in verduldegheiden, dat es, alse die ooetmoedeghe mensche gherenen wert van binnen, verteert ende ghetrocken in den gheeste gods, soe verlooechghent hi sijns eighens-willen, ende gheeft hem over vrilec in de hande gods. Ende alsooe wert hi één wille ene ééne vriheit met den wille gods, ende hi en can noch en mach anders niet ghewillen dan god wilt. Ende dit es de grond der ooetmoedegheit, dat es: alse ons god gherijnt met sijnre ghenaden, alsoe dat wi ons-selfs verlooechghenen ende ons eighens-willen vertyen in den liefsten wille gods, soe es gods wille onse wille; ende gods wille es vri ende vriheit, ende hi nemt ons ave den gheest der vreesen, ende maect ons vri, los ende leedegh ons-selfs ende alre vreesen die ons beswaren mochte in tijd ende in eewegheit. Ende hi gheeft ons den gheest der uutvercoorne, daer wi in roepen met den sone: abt vader. Ende de gheest des soons gheeft onsen gheeste ghetughe, dat wi sijn: sonen gods, ende erfghenooete met den sone in dat rike sijns vader¹⁾. Daer sien wi ons verhaven in die hooegheit, ende neder in ons selven, ende vol gratiën ende ghenaden in die eeninghe met gode. Hier es die hooeghste vriheit ende die nederste ooetmoedegheit vergadert in eenen persoon. Ende die ufeninghe die hier-toe behooert in nederheit ende in hooegheit, die es den vremden²⁾ onbekint. Die ooetmoedeghe mensche es van gode een uutvercoren vat

1) Vgl. Rom. 8, 14-18.

2) Die God niet smaken.

[p. 235]

vol ende overvloeyende van allen gaven ende van allen goede. Die dien mensche met trouwen gherijnt, hi ontfeet dat hi begheert ende dies hem nooed es. Maer huedt u vore die gheveinsde, ende vore die-ghene die wanen sijn, ende dunct dat si iet sijn. Die sijn ghelijc der blasen die vol es van looesen winde: alse mense duwet ende perst, soe gheeft si eenen luud die ongracelec es te hooerne. Alsoe doet oec die hooeverdeghe mensche die heilegh waent sijn. Alse menne¹⁾ duwet ende perst, soe burst²⁾ hi, ute: hi en kaens³⁾ niet gedraghen; hi en wilt niet berespt sijn noch gheleert⁴⁾. Hi es scalc, slaglec ende onweerdegh; van ghemuede en es hi onder niemene, maer boven alle die-ghene die hem ghenaken.

In dese poente mooghdise⁵⁾ merken ende bekinnen,
Dat si gheveinst ende onghewaregh sijn van binnen,
Altoes onghestorven ende⁶⁾ eighens willen.

Sijt dan ooetmoedegh, ghehoersam, saechtmoedegh, ende ghelatens willen: soe wenddi⁷⁾ tspel van minnen. Ende oec seldi merken wies u nooet es. Al hebdi met der gratiën gods verwonnen alle sonden met dooghden in uwen gheeste, nochtan leeft natuere ende senne, gheneight in sonden ende in ghebreke. Ende hier jeghen moetti⁸⁾ striden ende vechten alsoe langhe alse de lichame sterflec es ende niet glorioos.

1) Men hem.

2) Barst.

3) Kan des.

4) Terechtgewezen.

5) Kunt ge ze.

6) Hairs D.

7) Wint ge.

8) Moet ge.