De bijekening

Goaitsen en de grouwe stien

It like in skoftke wer better te gean mei Bouwe Caesar Hommema. Hy farde wol fuort mei syn prôven, mar skreau ek wer oan syn bijeboek. Ek pielde er wat mei touwen en katrollen, wêrom sei er net en Berber frege it him ek net. Hja wie al lang bliid salang't er gjin nuvere dingen die. Hy like ek net mear sa oerstjoer. Hy fertelde rêstich oan Berber, dat Goaitsen noch altyd war die om de bijekasten by it hûs wei te krijen. Mar dat slagge him fansels net. Dy man rûn no ienkear mei wat betize mieningen om; men moast it mar net al te earnstich nimme. Bouwe Caesar reizge sawier nei in gearkomste fan de ymkersferiening. Der moast in nije foarsitter komme en hy bea oan om it te wurden. It like de gearkomste wol goed ta, sei er neitiid tsjin Berber; hy hie de minsken foarholden dat as hja him keazen, hja daliks ek in saakkundige hiene. Mar it dreau net, want pas yn 'e hjerst soe der stimd wurde. Foarsitter fan de ymkersferiening: it moast dan dochs wat tafalle mei him, tocht Berber. En even like har de lêste gearkomste op it notariskantoar in bange dream dy't oerdreaun wie.

Der wie ûnderwilens in brief fan Hette Kromsigt kommen by Anders van Keimpema. It wie sjesa, dat Van Keimpema it betinken fan Kromsigt frege hie neidat Peter mei syn smertlape op it wang by him kommen wie. Der wie ek in apart briefke by foar

[p. 166]

Peter. Dêr stie yn, dat Peter mar net lilk wêze moast op heit dy't nei alle gedachten út en troch wat op dwylpaden wie. Mar by wat nuvere oanslaggen moast Peter ek net bang wêze en benammen moasten hy en mem der op tasjen, dat heit gjin gefaarlike dingen die. Syn hannen soed er fierdersoan wol thúshâlde, mar heit wie in man fan nuveraardige talinten dy't wolris wat útheve koe dêr't nimmen op fertocht wie. Peter moast de eagen iepenhâlde; hy kaam no al yn de fyfde klasse fan de HBS en wie gjin bern mear. Kromsigt skreau, hy hope dat heit thúsbliuwe koe, mar it wie dan wol nedich om him te hoedzjen foar himsels.

Wat skreau Kromsigt oan Van Keimpema? Peter woe it graach witte, mar de boer woe der him net tefolle oer uterje. Hy frege al, oft de bijekasten der noch stiene. Ja, dy stiene der noch al, sei Peter, al hie Goaitsen se dêr al lang weihawwe wollen. Mar dokter hie sein, dat dat middel wolris slimmer wêze koe as de kwaal. Der kaam no by dat heit de lêste tiid folle ferstanniger prate. Hy wie net mear sa lilk op Goaitsen; de man wist net better, sei er. En Peter fertelde ek dat de ymkersferiening him wol as foarsitter ha woe, alteast, dat sei er.

De boerinne wie der no ek bykommen. Foarsitter fan de ymkersferiening? Liket dy dat goed ta Peter? My net! Peter twivele. Van Keimpema skodholle. It giet by de ymkers om de hunich, net om it geheim fan de bijen dat jim heit siket en dat hy fansels nea net fynt. Dat jout grif wer alderhanne swierrichheden. Peter, dat moatte wy keare.

It soe wol goedkomme, tocht Peter. It like ommers mei heit folle better. Heit wie sa myld yn syn oardiel en sa skiklik yn syn praat, as wied er in oare man wurden. Peter tocht leaver oan oare dingen. Dy reis mei de momkape en de flambard, dêr wie wol praat oer loskommen: wurdearring foar Hermanna, dy't it stik dochs mar folbrocht hie en ek wille oer Joldert de Boer, dat domme eksemplaar fan in hearefeint. Hermanna wie daliks noch net fuort. Soe hja de fakânsjetiid noch oerbliuwe? Hy hearde it al gau, want op in sneontemiddei wie hja ynienen by it kuorbaljen. Begjin augustus reizge hja nei Lausanne, fertelde hja, daliks nei it

[p. 167]

trouwen fan Sikko mei syn freule. Fierders hearske de NSB op it Mienskar en dan wie hja der ek leaver net mear by. Hastû dat ek wolris hân Peter, datst net goed witste oftst bliid of fertrietlik wêze moatst? Ik hie it hjir oars wol nei 't sin, mar ik wol graach by ús heit wei. Lausanne en de Mar fan Genève, ik wit hoe moai dy binne, mar ik haw noed dat ik ús mem net sa graach lije mei; en by har kom ik te wenjen. En witste Peter, men kin better mar gjin jild hawwe, want it is allinne mar striid en noed as men 't al hat.

Dat koe in tekst wêze út in toanielstik. Peter wist net folle fan Hermanna har mem. Hja skynde út in Yndyske plantersfamylje te kommen en hie neffens sizzen altyd al mear op reis west as thús. Ik hâld it mei ús mem, sei Hermanna, mar hja hie dochs wol wat mear omtinken jaan kinnen oan Sikko en my. No ja, mei Sikko hie it dochs neat holpen. Us heit wol wol fan har ôf, mar in skieding soe him tefolle jild kostje en it giet him dochs al net foar de wyn. Hy hat altyd omslein mei dy Frânske goevernantes, mar op't heden binne hja te djoer. Mefrou Van Wevelghem koe harsels rêde, mei har wie it even in goede tiid. Hja wie in fikse en behelpsume frou, dy't lykwols nei dat rare gefal mei Bontsje Hoogeveen fan it iene oere op it oare ynpakt hat en fuortset is. En ik bin efterbleaun as in helpleaze wees, want oars wie ik wol oerkommen en hie alles goed west. Ik koe ús heit wol fergrieme.

Der waard Peter op dat stuit gâns dúdlik. Dêrfandinne Hermanna har fûle wurden, no en al earder. Hermanna prate fierder. Us heit woe my earst op in ynternaat hawwe dêr't op 'e famkes past wurdt as binne it nontsjes. Mar dat is net trochgien; it koste him ek tefolle jild. Dû witst net heal hoefolle noed ús heit hat mei my. Witstû wat moraal is, Peter. Dat wie wat in drege fraach, mar Peter fûn in antwurd. Ik leau, sawat de tsien geboadens. Dêr lake Hermanna om, mar in hertlik laitsjen wie it net. Us mem hat it my folle better skreaun. Moraal, dat binne de libbensregels dy't immen nedich achtet foar oaren as himsels.

It wie Peter temoede as faaks noch net earder yn syn libben. Sa

[p. 168]

gyng it dus ta by de grutte lju. Hermanna seach it him oan. Och Peter, brave Peter, wat kinste goed leare en wat witste in bytsje fan wat yn 'e wrâld bart.

Wolstû krekt wurde as jimme heit, Hermanna? Wolstû krekt wurde as jimme heit, Peter? Us heit is immen dy't safolle wit en wol, dat it der him no in bytsje fan trochrint. Ik haw wol achting foar him, sels al soe it net goed mei him gean.

Ik bin wat fekke-eftich Peter, faaks wurdt dat yn Lausanne oars, want dat is net it aard fan ús mem. Peter, ik haw noch nea sa'n wille hân as by dy reis mei de momkape.

Mei in man of wat waard noch in skoft fleurich mei de bal smiten. It wie waarm wurk, want it wie ynienen goed simmer wurden. Op 'e HBS wie it oer in dei of wat foar in pear moanne ôfrûn. De rapporten mei de meidieling oer oergean of net oergean leine al ree. Peter hoegde him gjin soargen te meitsjen.

Yn dy snuorje bart it dat Bouwe Caesar Hommema by de bijekasten winkt nei Goaitsen Meinema, dy't op 'e grientetún dwaande is. Dat docht Goaitsen wol nij, want dat hat Hommema noch net earder dien. It is him nammers al opfallen dat Hommema de leste wiken net mear sa ûnfreonlik tsjin him die. No winkt er him en hy ropt ek wat. Wat soe der wêze?

In pear bijestekken, ja, dat ropt er, hy skynt in pear bijestekken opdien te hawwen. As it oars net is. Goaitsen stapt der beret hinne. Hy moat ûnder in moai tichte eskenbeam troch en fernimt dat er tsjin in tried oanrint. Wylst er wat fansiden útwykt faLt út de beam in grouwe stien. Dy komt noch heal op syn skouder del en ploft dan op 'e grûn. Goaitsen fernimt in fûle pine, mar syn lilkens is ynearsten grutter, want hy hat net folle muoite om te begripen dat de stien fan nei alle gedachten wol sa'n fjirtich pûn foar syn holle ornearre wie.

Meinema, wat is dat? Bouwe Caesar seit oars nea Meinema. Elkenien seit Goaitsen, hy ek. Meinema, wat is dat? En dan lôget ferwoedenens yn Goaitsen op. Dat is in gemiene streek fan jo, Hommema. Ien amerij wol er de spjuchtige man te liif, mar hy fielt no ek foargoed de pine en wat soed er der mei opsjitte?

[p. 169]

Hommema, ik sil meitsje dat de bijekasten hjirwei komme en dat jo hjir ek weikomme. Ik hie dea wêze kinnen en jo hiene de moardner west.

Bouwe Caesar bliuwt nuvere kalm. Hjirfoar hat er no sa'n skoft rêstich en skiklik west. Alles en elkenien spande tsjin him gear, en hy hat neat sein, hy is freonlik bleaun. Mar hy hat yn alle gefallen tiid wûn. Hy sjocht nei Goaitsen, dy't fan de pine yn in bocht lûkt. As ik jo wie soe 'k mar wat oppasse mei jo wurden, Meinema. Dit is in nuver gefal, dat moat ik sizze, mar it sil jo net tafalle om te bewizen dat ik sa'n swiere stien yn 'e beam tôge haw. Ik kin him net iens tille. Hjir komt wol mear folk de reed del. Lêsten wie Jisk Binnebear hjir noch.

Goaitsen fynt hast gjin wurden en hy begrypt ek dat hy nei dokter Groothof moat. Ik... ik... en dy tried Hommema. Dy tried hold de stien tsjin. Dat kin allinne in fernimstich man dien hawwe, in fernimstich man dy't mei mûntsjes rint.

Goaitsen draait him om. Hy kin noch rinne, mar it falt net ta. Hy wol op 'e fyts stappe, twakear slagget it him net, de tredde kear sit er en traapje kin er ek noch. Earst nei dokter, dan nei de notaris, dan nei de polysje. Efter him ropt Bouwe Caesar mei in tinne stimme: Dy Gjerryt Veldema komt hjir ek wolris.

Dan, as Goaitsen fuortset, wurdt it even helder yn Bouwe Caesar syn geast. Hy hat dorn west. Alles koe no wolris ôfrûn wêze. Mar hy oertwingt syn sûn ferstân. Hy hat syn elikser ommers fûn. Is it sa? Fan 'e middei wied er der noch net sa wis fan en hy hat ek in pear bijestekken yn 'e earm opdien. Mar no ynienen riist de oertsjûging yn him op: hy is der, noch in bytsje oars minge, dan hat er dêr't er sa lang nei socht hat. Faaks hjoed al, mar oars moarn: dan sil er bewize de profeet te wêzen dy't de wrâld mei hannen omkeart: wa doar him dan noch wat te dwaan? Hy sjocht Peter oanfytsen kommen; yn opteinens stekt er de hân op om him te ferwolkomjen. Dat hat er al syn libben net earder dien.