Emblemata

[p. 70]

Sapiens, quô foelicior; eò modestior.
Emblema XXIII.

Quò se quadrigis altius tollit suis,

Diale lumen Cynthij;

Hòc & vagantum de suis rotis jacit

Vmbras minores corporum.

Benè praeparatum pectus, & prudentiae

Succis recoctum; quò magis

Fortuna vulta lubrico favet, catè

Hòc se gerit submissius.

[p. 71]

Commentarivs.

HOc Emblemate proponitur veri Sapientis animus; qui, quemadmodum Sol, dum in meditullio coeli consistit, exiguas jacit tenebras; ita etiam, quò altius eum Fortuna evexit, hòc magis se reprimit, sciens omnium extrinsecus advenientium bonorum lubricam, & incertam esse possessionem, saepèque Dominum suum mutantem. Cautus gubernator in tranquillitate tempestatem, in tempestate tranquillitatem exspectat; hunc etiam imitatur Sapiens, qui

Rebus angustis animosus, atque⁺
Fortis apparet, sapienter idem
Contrabit vento nimium secundo

Turgida vela.

Contrà insolentes illi, &, dulci Fortunâ ebrij, cum Pindarico⁺ illo Tantalo μέγαν ὄλβον καταπέψαι οὐ δύνανται, id est, magnam foelicitatem concoquere non possunt. Et ut quivis non facile multam vini fert; sic hi non abundantem Fortunam. Quicquid leve est in animo; secundâ se aurâ sustollit. Statuunt cum Plautino illo

Secundas Fortunas decere superbias.⁺

Talem animum sic perstrinxit Archidamus Agesilai filius, qui cum, post conflictum apud Cheronaeam habitum, litteras à Philippo Macedonum Rege acerbius scriptas accepisset, Respondit; Si metieris umbram tuam, haud quaquam reperies illam factam majorem, quàm erat ante victoriam. Sapiens longè aliter, qui in hâc rerum affluentiâ modesto, composito, & bene ordinato est animo, altè sibi hoc Terentij imprimens,

Ah Demea, hoc tu facito, ut tecum animo cogites;⁺
Quàm vos facillimè agitis, quum estis maximè
Potentes, dites, fortunati, nobiles,
Tum maximè vos aequo animo aequ.. noscere
Oportet, si vos vultis perhiberi probos.

Etenim habet has vices conditio mortalium, ut adversa ex secundis, secunda ex adversis nascantur: Si quis laetioris Fortuna radius affulget, ecce minantis & novercantis simul umbra adest, & vestigia premit, aut excipit,

Ita Dijs placitum, voluptati ut Moeror comes consequatur,
Quin incommodi plus, malique illicò adsit, boni si quid obtigit.

+ Horat, in Odis.

+ Olymp. ode. 1.

+ In Sticho.

+ In Adelph.

[p. 72]

⁺Quid Tragoediarum clamor aliud deflet, nisi indiscreto ictu Fortunam foelicia regna evertentem? Hinc plerosque veterum Sapientum, menioriae proditum est exoptasse, ut inter secundos prosperosque successus, nonnihil adversi sibi eveniret. Quod nequaquam ratione caruit: tum ne elato nimis animo pellacissini monstri Fortunae mole corruerent; tum quòd ita judicarent ejus vitae, cujus tractus nullam habuisset offensionem, miserrimum exitum aliquando esse reservatum. Cujus rei Homerum quoque testem habemus, qui eo in coeli limine, unde animas nostras ad decurrendum aetatis hujus spatium dimitti putavit, duas constituit urnas: alteram bonis omnibus refertam, alteram malis: Quae pro beneplacito mixta, Iuppiter distribuit, cuicunque Bonoque maloque. Et Chilon dicere solebat, Deum τὰ μὲν ὑψηλὰ ταπεινοῦν τὰ δὲ ταπεινὰ ὑψοῦν, id est, erecta dejicere, dejecta erigere. Hodie magnus es, cras alius, aut nullus. Iugurtham in carcere, Perseum in custodiâ objisse scimus. Quae denique potentia est, cui non parata sit ruina, proculcatio, dominus, & carnifex? Nec magnis ista intervallis divisa, horae ⁺momentum interest inter solium, & aliena genua. Locuples es? nunquid ditior Pompeio? cui cum Cajus vetus cognatus, novus hospes, aperuisset Caesaris domum, ut suam clauderet, defuit panis & aqua, quum tot flumina possideret in suo orientia, in suo cadentia, mendicavit stillicidia; fame ac siti perijt in palatio cognati, dum illi haeres publicum funus esurienti locat. Honoribus summis functus es? nunquid aut tam magnis aut tam insperatis quàm Seianus? Quo die illum Senatus deduxerat, populus in frusta divisit: in quem quicquid congeri poterat Dij hominesque contulerant, ex eo nihil superfuit, quod Carnifex traheret. Rex es? non ad Craesum te mittam, qui rogum suum & accendi & extingui vidit; factus non regno tantum, sed etiam morti suae superstes. Ptolomaeum Africae regem, Armeniae Mitridatem, inter Caianas custodias vidimus, alter in exsilium missus est, alter ut meliori fide mitteretur optabat. In tantâ rerum sursum ac deorsum euntium versatione, si non quicquid fieri potest, pro futuro habes; das in te vires rebus adversis, quas infregit quisquis prior vidit. Idcircò

⁺Desinat elatis quisquam confidere rebus,
Instabilesque Deos ac lubrica Numina discat.

+ Boëtius lib. 2. Pros. 2.

+ Seneca de Tranq. Animi.

+ Claud. lib. 2 in Ruff.

[p. 73]

 

Illa manus, qua sceptra sibi gestanda parabat,

 

Cujus se toties submisit ad oscula supplex

 

Nobilitas, inhumata diu, miseroque revulsa

 

Corpore, seralem quaestum post fata poposcit.

 

Aspiciat, ne quis nimium sublata secundis

 

Colla gerat, trivijs calcandus spargitur ecce,

 

Qui sibi Pyramidas, qui non cedentia templis

 

Ornatura suos exstruxit culmina manes,

 

Et qui Sydonio velari credidit ostro,

 

Nudus pascit aves: jacet en, qui possidet orbem,

 

Exigue telluris inops, & pulvere raro

 

Per partes tegitur, nusquam, totiesque sepultus.