Nieuwe testament (Noordnederlandse vertaling)

[fol. 31v]

[Secundum Lucam]

I

In Herodes daghen des conincs was een priester ende hiet Sacharias. Dese was in Abias stede ende sijn wijf van Aarons dochteren, ende sie hiet Elizabet. Si waren beyde gherechtich voer Gode ende allen sinen gheboden voer gaende sonder claghen [in] alle rechtverdicheyt des Heren. Ende si en hadden gheen kijnt, want Elizabet was onvruchtbaer, ende si waren beyde in horen daghen comen.

Het ghesciede, doe hi priesterliken dienst doen soude in die ordinancie sijnre stonden voer Gode nader ghewoenten der priesterscap, ghinc hi mitten lote uut, dat hi die offerhande setten soude. Doe hi inden tempel des Heren ghinc ende alle die menichte des volcs buten beden in die ure des onstekens, apenbaerde hem die enghel ons Heren totter rechtersiden des altaers, daer men die offerhanden op plach te bernen.

[fol. 32r]

Ende Sacharias sachen ende was versaghet ende een vrese ghinc hem over. Die enghel sprac tot hem: Zacharia, en ontsich di niet, want dine bedinghe is verhoert ende Elizabeth sal di baren een kijnt, ende du salt sinen name heyten Johannem. Ende di sal een vroude wesen ende een bliscap ende voel salre in sijnre gheboerten verbliden, want hi sal groet wesen voer den Heer, ende wijn ende al dat droncken maken mach en sal hi niet drincken, ende vanden Heylighen Gheest sal hi vervult tot horen Heer, horen God. Ende hi sal voer gaen voer hem in Helyas gheest ende moghentheyt, op dat hi bekeer die herten der vaderen in die kijndere ende die onghelovighen totter wijsheyt der gherechtigher, den Here een volmaect volc te bereydene. Ende Zacharias seyde totten enghel: Wan sal ic dat weten? Ic been olt ende mijn wijf is in horen daghen ghecomen. Die enghel antworde ende seyde hem: Ic bin Gabriel, die daer stae voer Gode, ende bin tot di gheseynt, dit di te boetscappen. Ende sich, du salt swighen ende niet moghen spreken tot dien daghen, dat dese dinghen sullen ghescien, um dattu niet gheloeft en hebste minen woerden, die vervult sollen werden in hoerre tijt. Ende dat volc was Sachariam verwachtende ende hem verwonderde, dat hi alsoe langhe meerde inden tempel. Doe hi uut quam, en mochte hi niet spreken tot hem ende si keenden, dat hi een visioen inden tempel ghesien hadde. Ende hi was hem wisende mit teykene ende bleef stom. Ende het ghesciede, doe die daghe sijns diensts vervullet waren, ghinc hi in sijn huus.

Nae desen daghen wart Elizabet, sijn wijf, mit kijnde ende si hielt hoer bedectelic vijf maende ende seyde: Aldus hevet mi die Heer ghedaen in dien daghen, in welken hi aenghesien hevet minen laster af te nemen onder den menschen.

In die seeste maent wart die enghel Gabriel van Gode gheseynt in een stat van Galileen, die Nazareth hiete, tot eenre maghet die enen man ondertruwet was, die Joseph hiete, van Davids huus, ende der maghet name was Maria. Die enghel ghinc ende seyde tot hoer: Wes ghegruet vol van gracien, die Heer is mitti, ghebenediet bistu onder die wive. Doe si dit hoerde, was si versaghet in sinen woerden ende dacht, hoesulc dese gruet waer. Ende die enghel seyde tot hoer: Maria, en ontsich di niet, du hebste ghenade vonden biden Here. Sich, du salt inden buec ontfanghen ende baren een kijnt ende sinen name saltu Ihesum heyten. Dese sal groet wesen ende een kijnt des alre oversten sal hi heyten, ende God die Heer sal hem gheven Davids, sijns vaders, stoel, ende sal in Jacobs huus regnieren inder ewicheyt ende sijns rikes en sal gheen eynde wesen. Doe seyde Maria toe den enghel: Hoe sal dit ghescien want ic ghenen man en bekenne? Ende die enghel antworde ende seyde: Die Heylighe Gheest sal van boven incomen in di ende die cracht des alren oversten sal di omscinen. Ende daer um dat gheheylichde, dat gheboren van di sal werden, sal heyten die sone Gods. Ende Elizabet, dijn nichte, si hevet oec een kijnt in oerre oltheyt ontfanghen, ende dit is hoer die seeste maent, die daer onvruchtbaer hiet. Want al datter ghesproken is, en sal bi Gode niet onmoghelic wesen. Doe seyde Maria: Siet, een deerne des Heren, mi ghescie nae dinen woerden. Ende die enghel sceyde van hoer.

In dien daghen stont Maria op ende ghinc mit haesten in die gheberchte in die stat Juda, ende ghinc in Zacharias huus ende gruete Elizabette. Ende het ghesciede, doe Elizabet Marien gruete hoerde, dat hem dat kijnt verblide in horen lichame. Ende Elizabet is vervult vanden Heylighen Gheest ende riep mit groter stemmen ende seyde: Du bist ghebenedijt onder die wive ende ghebenedijt is die vrucht dijns lichames. Ende wan

[fol. 32v]

comet mi dat, dat die moeder mijns Heren tot mi comet? Want sich, nu die stemme dijnre groeten in minen oren ghinc, heeft hem dat kijnt in vrouden verblijt in minen lichame. Ende salich is se, die gheloefde, want al dat hoer gheseyt is vanden Heer, sal volbracht werden. Doe seyde Maria: Mijn ziel groet maket den Heer, ende mijn gheest hevet hem vervrouwet in Gode, mine zalicheyt, want hi hevet aenghesien die oetmoedicheyt sijnre dernen. Siet, daer om sollen mi allen gheslechte salich segghen, want hi hevet mi grote dinghen ghedaen, die machtich is, ende sijn heylighe name ende sijn barmherticheyt is van gheslechten tot gheslechten den ghenen die hem ontsien. Hi heeft macht ghedaen in sinen armen, hi hevet ghestroyet die hoverdighen mit enen ghedencke sijns herten, hi hevet af gheset die mechtighen van den stoele ende hi hevet verhoghet die oetmoedighen, die hongherighen hevet hi vervullet mit goede, ende die rijke liet hi ydel. Hi hevet ontfanghen Israhel, sijn kijnt, hi heeft ghedacht sijnre ontfarmeherticheyt, als hi ghesproken hevet tot onsen vader Abraham ende sijn gheslechte van beghinne.

Maria bleef mit hoer veelnae drie maende ende keerde weder in hoer huus.

Elizabets tijt te baren is vervult ende si wan een kijnt ende hoer ghebuere ende hoer maghe hoerden, dat God sijn ontfarmherticheyt mit hoer groetghemaket hevet ende waren mit hoer blide.

Ende het ghesciede dat sie opten achtenden dach quamen um dat kijnt te besniden, ende hietent nae sinen vader Zachariam. Ende sijn moeder antworde ende seyde: Alsoe ummer niet, mer het sal Johannes heyten. Doe seyden si tot hoer: In dinen gheslechte en is niemant, die alsoe heytet. Ende si teykendent sinen vader, hoe hien heyten woude. Doe eyschede hi een griffele ende screef: Johannes is sijn name. Ende si verwonderden hem alle. Ende altehant is sijn mont open gheworden ende sijn tonghe ende hi sprac ende benedide Gode.

Ende daer is een vrese gheworden over al hoer ghebueren, ende over alle die gheberchten van Judeen worden alle dese worde gheapenbaert, ende sie settent alle in hoer herten, die dit hoerden, ende seyden: Hoedanich waendi sal dit kijnt werden? Want die hant des Heren was mit hem.

Ende Zacharias, sijn vader, is vervult mitten Heylighen Gheest ende prophetierde ende seyde: Ghebenedijt si die Heer Got van Israhel, want hi sijn volc ghevant ende verloest hevet, ende hi hevet op ghericht dat hoern der salicheyt in Davids, sijns kijndes, gheslechte, als hi ghesproken hevet uten monde sijnre heyligher propheten, die van beghinne der werlt gheweest hebben, heil van onsen vianden ende van al der gheenre hande, die ons haten, om te doen barmherticheyt mit onsen vaderen ende te ghedencken sijnre heyligher gheloefnisse, den eet dien hi zwoer Abraham, onsen vader, dat hi ons hem selven gheven wolde, op dat wij sonder anxt, verloest van den handen onser viande, hem dienden in heylicheyt ende in rechtverdicheyt voer hem alle onse daghe. Ende du, kijnt, du bist een propheet des oversten gheheyten, want du salt voer gaen dat aensicht des Heren, te bereyden sine weghe, te gheven wijsheyt des heyls sinen volc in verghiffenisse hoerre sonden, mitten binnensten der barmherticheyt ons Godes, daer mede hevet hi ons ghevandet, die uuten hoghen op is gheghaen, licht hem toe die sitten in duusternissen ende in scemen des dodes, te leyden onse voete inden wech des vreden.

Dat kijnt wies ende wart sterc inden gheest. Ende hi was inder woestinen tot dien daghe toe, dat hi hem apenbaerde tot Israhel.