Gedichten (2 delen)

[133] Nooddruft is genoegh (p. 229)

toelichting	Het gedicht staat op p. 165-166 van Six' Poësy.
annotatie
1	voedt: laat ... heet blijven, onderhoudt. Een smid sprenkelt daarom water op het vuur.
2	den reedelyken stam: het met verstand begiftigd volk, de mensheid
3	dat: nl. dat de spijs voedt
	teeren: gedijen
4	Maar: Maar die
6	Wat jaaght hy: Waarom zal hij zich ... spoeden?
7	Ontsint: Uit dwaasheid
	betrouwtmen: vertrouwt men zich toe aan
	Nereus schelpen: de schelpen van de god van de zee, metonymisch voor: de woelige baren
8	bestelpen: overweldigen, in het nauw brengen (vgl. eenzelfde afkeer van de zeevaart in Horatius' Beatus ille, Epode ii, 6)
9	Dat Kresus poffe: Croesus mag prat gaan
10	Het einde: De afloop van zijn verhaal. De rijke Croesus werd door Cyrus van al zijn rijkdommen beroofd en ontkwam maar ternauwernood aan de brandstapel (Herodotus i, 86-88).
12	Den ryken Polikraat: Polycrates, de rijke tyran van Samos, die door de Perzen werd vermoord. Zijn lijk werd aan een kruis geslagen (Herodotus iii, 125).
	knersen: knarsetanden
13	kruiswys: ‘kruisgewijs’, kruiselings verbonden
14	't luk: het lot, de fortuin
	stout: overmoedig
15	wegh gingh smakken: wegwierp
16	Syn ringh: Polycrates wierp zijn ring in zee, om te bewijzen dat het hem niet alleen voorspoedig ging in het leven. Een van zijn koks vond de ring enkele dagen later terug in de buik van een vis (Herodotus iii, 41-42).
	Thetis diepste bakken: de diepste wateren van Thetis (een zeegodin)
19	Luksaaligh is hy: vgl. Horatius' Beatus ille (Epode ii)
20	In land, schept, als geleent te ploegen: Schept in het ploegen van het land dat hem in leen is toevertrouwd (door God). Six maakt hier een toespeling op (maar wijkt af van) Horatius' tweede Epode (3-4), die het genoegen beschrijft van de man die zijn ‘voorvaderlijke akkers’ kan ploegen, zonder leningen te hebben afgesloten.
21	Wat schraaler: Met wat minder rijkdom (‘Op wat schraler grond’)
	Ismenias: de om zijn grote rijkdom vermaarde Thebaan Ismenias (Plato, Meno, 90A)

[p. 248]

22	Wat vetter: Met wat meer welstand (‘Met wat vetter aarde’)
	Kodrus: Codrus, een Atheense vorst die als bedelaar verkleed de Peloponnesische vijanden benaderde (het verhaal gaat terug op Lycurgus' rede Tegen Leocrates, 86)
24	schroomich: bevreesd
	nyder: afgunstige
25	De nachtmeer: De nachtmerrie
	't ontslaaprigh geld: het geld dat iemand doet wakkerschrikken (de afleiding niet in het wnt, vgl. ontslapen: ontwaken, wnt x, 1970)
26	Doet, hem vermoeit, vergeefs geweld: Probeert hem vergeefs lastig te vallen, als hij vermoeid ligt te slapen
27	De suchtvloek van: De begeerte naar ..., die een vloek is
28	Verdoemt hem niet: Vervloekt hem niet met de uitspraak:
28-29	gedenk ... nacht: ‘Geldzuchtige dwaas, gedenk te sterven, in deze nachtl’ (nl. in de nacht dat je wakker ligt met zorgen over je geld, vgl. r. 25-26). Vgl. ook de gelijkenis van de rijke dwaas: Lukas 12:20.
30	hem: nl. de gierge dwaas (hier in de derde persoon)
	dan: nl. bij zijn sterven
32	oneindelyk te drinken: voor eeuwig onder te gaan in
33	gepurpert: in een purperen mantel. Vgl. ook Lukas 16:19: de rijke man is gekleed in purper.
34	Smeekt: Smeekt dan (vgl. r. 31-32)
	een druppel, uit den Rhyn: dwz. een enkele druppel gewoon water (vgl. Lukas 16:24)
35	goed, niet goed: bezit, dat niet goed is
36	Betaalt: Moet vergelden
	heilich bitter: (of bitterheilig:) alsem (wnt ii, ii, 2752), ook in de zin van: door de heilige God rechtvaardig gegeven straf
37	wensch maar: wense slechts
	gedost: gekleed
38	met eere: in eerbaarheid
	en leevens kost: (en om leevens kost:) en de noodzakelijke voeding te hebben
39	God mach besluiten: God in zich mag sluiten (en niet de goude kluiten)
40	kluiten: brokken, rommel