Gedichten (2 delen)

[184] Dankoffer, aan Gesondheit (p. 320)

toelichting	Dit gedicht op de godin Hygieia vertoont enkele opvallende overeenkomsten met een gedicht van Cats: Van de Gesontheydt, ende hare weerdigheydt, dat is afgedrukt in Van Beverwijcks Schat Der Gesontheydt. Cats' gedicht is een bewerking van een lofzang op Hygieia die door Julius Scaliger ‘uyt het Griecks van Ariphron Sicionius’ vertaald is (Van Beverwijck, 1652, p. 14-15). Waarschijnlijk heeft Six zich door Cats' gedicht laten inspireren. Mevrouw Schenkeveld wees mij deze parallel aan. Six' gedicht staat op p. 239-241 van zijn Poësy.
annotatie
1	Gesonde maaghd: Maagd van de Gezondheid. De godin van de gezondheid is Hygieia, dochter van Asklepius (Aesculapius).
	Eskulaap: Aesculapius, god van de geneeskunde
3	Op rieten: Op een armelijke strozak
4	een Vorstins natuur: een vorstin van geboorte
6	al wat: alle wezens die
7	pypen: de kanalen
8	naa: naar
	getuight: dwz. kan uitspreken, weet te waarderen
9	uw afzyn heeft gesmert: de ellende van uw afwezigheid heeft geplaagd
10	Of dat: Of die naa waarde [...] getuight, dat ... (sluit aan bij r. 8). Six bedoelt: wie nooit beter heeft hoeven worden, beseft de zegening van de gezondheid onvoldoende.
11	Bedekte ons nooit: Als ... ons nooit ... benam
12	wist: dwz. zou dan ... kunnen begrijpen
	den dank van Faro: nl. bij het beëindigen van de negende plaag in Egypte: een duisternis van drie dagen (Exodus 10:21-27)
14	myn sieke muuren in: binnen het ‘gebouw’ van mijn zieke lichaam
15	die straalt: de zon die aan de hemel haar licht verspreid
16	te ver: al te ver
18	naa: nadat

[p. 334]

19	Myn val was: Ik viel
20	dee trillen myn natuur: mijn hele innerlijk deed sidderen
21	Die: myn natuur, die
	korts daar aan: korte tijd daarop
	sulken binnevlam: een zo erg inwendig vuur
23	Den raad liep saam, om: Alle raad moest gezocht worden bij (Al mijn hoop op genezing vestigde ik op ...)
	Podaliers geslacht: de nakomelingen van Podalirius, een vermaard geneesheer, de zoon van Aesculapius
24	van uw naaneeven: door uw verre neven (de Gezondheid was immers de dochter van Aesculapius)
	toegebracht: op mijn gezondheid toegedronken
25	kon: kende, ‘wist te verzinnen’
26	Al 't leschen: Al die ‘verzachtende’ artsenij
	docht my: leek mij
27	's rechters erm: de rechterarm
	tocht: een opening, een doorgang (nl. een aderlating). In verband met de water-metaforiek (vgl. sluisjes en waaterschuit) kan men hier wellicht ook aan een ‘tochtsloot’, een afvoersloot, denken.
29	door duisend sluisjes uit: dwz. door de poriën naar buiten
30	dreef: dreef in het zweet
31	gierge: begerige, vraatzuchtige
32	daar mee vliegh ik med: daar zal ik mee meevliegen!
33	Wat veete dat: Alle tweedracht die
34	Onsoenelijk: Onverzoenlijk
	binnens muur: dwz. in mijn lichaam (vgl. r. 14)
35	In lanke en pense: In zij en buik (wnt viii, i, 1074, deze plaats en xii, i, 1120, deze plaats)
36	die werselende twee: die twee (water en vuur) die elkaar tegenstreefden (vgl. Kiliaan, 1599: ‘werselen. Reluctari, reniti, obniti’)
37	't minder vuur: het vuur dat in de minderheid was
	lee nood: dolf het onderspit
38	jongst: uiteindelijk (wnt vii, i, 393: ‘In deze opvatting alleen bij six v. chand. aangetroffen’)
39	baat: baat het
40	Veel tonnen schats, met alle lekkerheit: Vele tonnen met geld en ook alle aangename dingen (in het algemeen, vgl. wnt viii, i, 1528) ter beschikking te hebben
41	Babels trots cieraad: nl. een pralende, uit hoogmoed gebouwde toren als die van Babel
42	deesen wurm: voor deze worm (dit mensje van niets)
	graaven van agaat: dwz. prachtige en blijvende bouwwerken, die echter wel graftombes zijn
43	tapyten van Minerf: wandkleden van Minerva. Minerva was onder meer schutsgodin van de wol- en borduurwerkers.
44	barden: panelen
	Timanthes: de vermaarde Ionische schilder
	netste: edelste

[p. 335]

45	den fynen Kallimach: Callimachus met zijn verfijnde vakmanschap. Vitruvius iv, i, 10 vermeldt de beeldhouwer Callimachus (niet te verwarren met de gelijknamige dichter) als de uitvinder van het Corinthisch kapiteel (vgl. ook Plinius, Naturalis historia xxxiv, xix, 92 over hem).
46	winkels: hoeken, ‘stofnesten’
47	en wat: en ook hetgeen
48	maar: uitsluitend
49	Lukul: Lucullus, de Romeinse gastronoom
50	baksels: dwz. pasteien
51	den heuvel Fiaskoon: de Montefiascone (ongeveer 80 km ten noord-westen van Rome bij het Lago di Bolsena). Aldaar werd de muskadeldruif verbouwd (wnt ix, 1271, vgl. Michels, 1964, p. 198).
52	met spel noch Musentoon: evenmin als muziek en poëzie
53	naa ik u sach: nadat ik u heb zien
54	Vaaders: nl. Aesculapius'
	als een leer: bij etappes (en gebruik makend van de wolken als traptreden)
55	't klaare kaamerglas: de heldere ruiten van mijn kamer
56	My hungkerende: Aan mij, die naar u hunkerde
	uw rechter: uw rechterhand (vgl. r. 18)
	wel te pas: die zeer welkom was
57	zoo: expletief (vat naa, r. 53 op)
60	leide [...] uit: leid ten dans, begeleid (wnt xvii, iii, 1013)
	dansjufferreitjes: reidansen van meisjes
61	meiningh: bedoeling
	myn lente, en soomerklank: die lente-achtige en zomerse muziek van mij
62	teelsteres van rykdommen: dwz. vrouwe die ons onze onopgemerkte rijkdommen toont
63	Deese inhoud: Die strekking
	mids: als ... tenminste
	begeeft: in de steek laat