Gedichten (2 delen)

[p. 557]

[315] Rad van aaventuur (p. 531)

toelichting	In de vorm van een Pindarische ode (met een Toesangh in een afwijkend metrum) bespreekt Six de plotselinge wisselingen die het lot kan brengen. De eerste Teegenkeer is een allegorie op de daden en de dood van Willen ii, de tweede Keer zou betrekking kunnen hebben op het opbrengen van Hollandse schepen door de Engelsen (aan de vooravond van de eerste Engelse oorlog, 1652-1654). Bij de eerste Keer en de tweede Teegenkeer zie ik te weinig aanknopingspunten om ook daar aan een allegorie te denken. Het gedicht staat op p. 395-397 van Six' bundel.
annotatie
titel	rad van aaventuur: Rad van fortuin, Steeds draaiend wiel van het aardse lot (vgl. r. 71-73)
1	langs 't blaauwe kristallyn: op de blauwe, kristalheldere zee
2	gouden hollen pyn: gulden (‘prachtig’) schip (wnt xii, i, 1641, deze plaats, pyn: pijnboom: schip)
3	wieken: dwz. zeilen
5	't soele westen: de zoele westenwind
6	zeetempeest: stormweer op zee
7	sonnen: dwz. de zon en haar weerspiegeling in het water(?)
8	zeekasteel: enorme schip
9	Van schat: Door zijn kostbare lading
9-10	silverde syn boegh, Met schuimen: sierde zijn boeg met het zilver van het zeeschuim
10	in het nat geploegh: bij het doorklieven van het water
11	Zoo als: Toen was het, dat
	het [...] Noord: de ... noordenwind
14	slough: sloeg (wnt xiv, 1782, deze plaats: ‘Alleen bij six v. chandelier’)
15	met syn dryvend pak, en sak: dwz. door de aan land spoelende lading
16	Elk strand: Alle omliggende kusten
17	In seeker hof, en vyverstroom: In een hof bij een waterpartij (bedoeld is: het prinselijk hof bij de hofvijver in Den Haag, vgl. ook r. 24)
18	een trotse oranjeboom: nl. Willem ii
19	applen: dwz. sinaas-, oranjeappelen
	smerrald: esmerald, smaragd
20	als het blankste sout: zó wit
22	aansienlik van geweld: befaamd om hun defensief vermogen
24	De boomen, van den haagh, en laan: Aan de andere ‘hoge bomen’ van de haag en laan in de hof (de andere hoogwaardigheidsbekleders in Den Haag)
25	Al d'aarde: Iedereen
	daar ontrent: daaromheen en daarover
26	Een locht van soomertjes gewent: dwz. Omdat iedereen steeds deelde in de voorspoed
27	Zoo als: Toen was het, dat
	stuur: boosaardig

[p. 558]

28	een giftigh vuur: ‘een bliksemschicht’ (metaforisch voor: de boze plannen om Amsterdam aan te vallen)
29	een vinnge donderstraal: metaforisch voor: de plotselinge ziekte en dood van de Prins
30	hoovenpraal: luister van de hof
31	Omslongh: Omverwierp (vgl. de annotatie bij r. 14)
31-32	van [...] Voorts: die van ... vervolgens tot ... waren geworden
32	niet een bit: niemendal (wnt ii, i, 1345, deze plaats)
33	Noordens Oceaan: de Noordzee
34	als met plaaten aan, Van silver: als het ware bezet met zilveren platen (schubben)
35	riem, en stuur: dwz. vin en staart
36	van vrouw Natuur: ‘en dat van nature’
37	Aalweeligh: Dat dartel was (wnt i, 29)
	het stil safier: het kalme saffierheldere (blauwige) water
38	Bootseeren: Maken, Vormen
39	loddre: vriendelijke (wnt viii, ii, 2542, deze plaats)
	loegh: lachte
41	uit den waaterdans: op boven de dans van het water (de golving)
42	't baakren: de koestering
43	Zoo als: Toen was het, dat
	schierlik: eensklaps
44	Den afgrond: De diepte
45	oopen balch: gapende muil (wnt ii, i, 915)
	geschaapen op: die van nature was toegerust voor
46	peeklig: zilte
48	toogh: trok, zoog
49	Daar: Er
50	Van zulk verscheiden pluim gesoomt: Die een verenpak droeg van zo verscheidene veren
52	bloemboket: bloemboeket (de spelling is in Six' tijd niet ongewoon, wnt iii, i, 573)
53	vergaart: bijeengeplukt
54	-aard: -aarde, -grond
56	moedigh: onbevreesd, welgemoed
58	den schalken vangers schalk: het vangtoestel van de sluwe vogelvanger. Het zelfstandig naamwoord schalc betekent oorspronkelijk ‘knecht’, en: ‘Het woord wordt overgedragen op bepaalde voorwerpen, die den dienst van een knecht verrichten’ (mnw vii, 260-261). Een ‘vangersschalk’ zou dus een hulpmiddel van een vogelvanger kunnen zijn (een val, een lijmstok, een strik enz.). Of is er sprake van een verdubbeling van het bijvoeglijk naamwoord (‘de sluwe vogelvangers met al hun listigheid’)?
59	Zoo als: Toen was het, dat
60	Onnoosel: Zonder het te beseffen
	raakt: raakte
61	stiksiend: eigenlijk: bijziend, kortzichtig (wnt xv, 1678), maar in verband met ‘op zijn stik lettend’ (wnt xv, 1660) hier waarschijnlijk beter weer te geven met: waakzaam, op zijn taak berekend

[p. 559]

62	kluistertjes: boeitjes
64	En pluim, des voogelaars verlangh: En zijn verenpak, waar het de vogelvanger om te doen was
65	Jonkheit: Jeugd
	noch: en ook
66	van de werreld woone: van ons aards verblijf
68	betrouw: stelle zijn vertrouwen
69	een stuipjen: een spelinkje van het lot (wnt xvi, 288)
	begeeven: in de steek ... laten
70	Eerder op: Nog voordat daarop (op dat stuipjen)
	werd: wordt
71	rysen: stijgen
	de wielen: de raderen van de fortuin, de draaiende wielen van het lot
72	Buigen: Wenden ... neerwaarts