Gedichten (2 delen)

[426] Geusemirakel (p. 729)

toelichting	Het in dit gedicht behandelde ‘mirakel’ gaat vermoedelijk terug op een incident of praatje in Amsterdam (vgl. r. 13 en r. 46), maar het is mij niet gelukt nadere bijzonderheden over ‘pater Joannes’ te verzamelen. Mogelijk was hij al voor de alteratie (1578) in de Oude Kerk begraven en was de aanleiding tot dit gedicht van Six gelegen in de latere heimelijke verering van zijn graf (vgl. r. 46-47). Het gedicht staat op p. 552-553 van Six' Poësy van 1657.
annotatie
1-2	Wat breekt men, [...] al winds, en gekaakels, Met: Waarom maakt men ... zoveel ophef en rumoer over ... (wnt iii, i, 1246)
2	onse Lievrouw, en der heilgen mirakels: de mirakelen van Onze Lieve Vrouwe en van de heiligen
3	allykewel: evenwel
	loovense niet: hechten er geen geloof aan (wnt viii, ii, 2918)
5	Waar: nl. Holland, waar
	zoo: zulke
	goe kattelyken: voor: goede katholieken
6	minder: minder dan voorheen (nl. dan voor de opstand)
	deur brillen van kloosterbroers, kyken: dwz. eenzelfde kijk op de wereld hebben als monniken

[p. 733]

7	zoo: indien
8	Sy boogen licht: Dan zouden zij waarschijnlijk ... buigen
	de gestorven: de gestorvenen, dwz. Maria en de heiligen, die sterfelijke mensen zijn geweest
9	met troepen: met massa's tegelijk
	laaci: helaas!
10	Daar: Terwijl
11	Hoe [...]?: Hoe ... toch!
	seldsaam: vreemd
12	brengen [...] te koop: brengen ... aan de man, komen ... met ... op de proppen
	Kalvyners: dwz. gereformeerden, volgers van Calvijn
14	deeden: zelf tot stand brachten
15	deeglike: deugdzame, rechtschapen (ironisch)
17	Verlyven: Tot een menselijk lichaam ... maken, Transsubstantiëren (wnt xx, 931, deze plaats)
18	verandert in leeden: nadat Hij in menselijke lichaamsdelen veranderd is
20	op nonnen gelul: op het zeurderig, eentonig gezang van nonnen (wnt iv, 1321, deze plaats)
21	gehoornt: metaforisch voor: gemijterd
	in een beere kasuivel: in een kazuifel die hem een beer doet lijken
22	zoo: op deze wijze, nl. omdat hij zo gekleed gaat. Of: evenzo, nl. evenzo als Christus verandert in leeden verandert hij in een baarliken Duivel.
	's nachts: bij nacht, als men niet goed kan zien
24	vaaght: schoonmaakt
26	Dat: Hetgeen
	kon leeren: dwz. in staat was te doen
27	kalde: babbelde
28	Pieter: Petrus, als de eerste paus
29	Het meissen: De meid (wnt ix, 469)
30	Komt an me: Kom dan naar me toe
	bengel: schurk
31	Gaat van men: Ga dan uit me buurt
	eindlik: uiteindelijk
	verflouwt: flauw van schrik
32	heet eekelen hout: eikehout uit het vuur
34	Past louter: Zorgt zij er terdege voor (vgl. wnt xii, i, 692 en viii, ii, 3092)
35	touwt: rost ... af
	abberdaan: zoutevis, gezouten kabeljauw (wnt i, 602)
36	die stom is: die verstomd is van schrik
	gevoeligh van slaan: maar wel gevoelig is voor slaag
37	Werd: Wordt
39	geloopen, gevloogen: en die aan komen vliegen
40	hou: hela!
	verbaast: ontsteld, ontzet (wnt xix, 199)
42	panvis: een stoofschoteltje van schelvis of kabeljauw (vgl. r. 35; wnt xii, i, 279)
43	maar: alleen ... maar

[p. 734]

44	dien weerwolf: met een verwijzing naar de transsubstantiatieleer.
45	eer dan: binnen
	die geest: dat spook
46	Dat: Zodat
	bagynen: begijnen. Evenhuis vond in de protocollen van de kerkeraad een zaak van zekere hondenslager, die voor steekpenningen klopjes in de kerk zou hebben gelaten ‘om superstitie te bedrijven op het graf van pater Johannesen.’ Hij vermeldt echter geen nadere bijzonderheden (Evenhuis iii, 1971, p. 36).
47	te wyden die stee: die plaats (opnieuw) te wijden. De Oude Kerk was na de alteratie (1578) immers ingericht voor de gereformeerde eredienst. In de Oude Kerk vonden overigens ook nog Rooms-katholieke begrafenissen plaats: in 1652 werd Leonardus Marius er begraven (vgl. wb Vondel v, p. 550-551).
48	alree: reeds
50	Zielmis offranden: de offerplechtigheden van zielemissen
52	wie en geust er nu niet?: wie zal er nu nog geen geus worden?