Nederlandsche gedichten uit de veertiende eeuw van Jan van Boendale, Hein van Aken e.a.

(1869)–F.A. Snellaert– rechtenstatus


Die vijfste plaghe en̄ dat vijfste ghebot. NU hoort vander vijfster plaghen / Die ghesciede in dien daghen Aen den lieden met allen. Aen hen was ghevallen 890[regelnummer] Ene bitterlike plaghe. Coninghen / hertoghen en̄ grave / En̄ dat volc al ghemeyne / Out / jonc / groet en̄ cleyne / Beyde kinder en̄ wijf / 895[regelnummer] Gheplaghet wert hare alre lijf;
[pagina 582]
Want aen hen worden vonden Bladeren ende wonden / Zweren opgheblasen / Datter lettel ghenasen. 900[regelnummer] Dus leden si ghemeyne noot / Datter menich moeste bliven doot Van dier ghemeynder plaghen groot. Die bladeren entie wonden Die aenden lieden worden vonden / 905[regelnummer] Datsi dus worden verloren / Bediet den gremmeliken toren Die uten herten comen / Lettel te haren vromen; Want haer herte zeer zwelt 910[regelnummer] En̄ haer bloet hem verwelt / Entie mensche alsoe wert Dat hi sire sinnen ontbert. Hem wert also vervult die moet / Dat hem niet en ruect wat hi doet/ 915[regelnummer] En̄ heeft in hem groten storm; Hem es een mensche als een worm / Dien hi ter doot moert / En̄ hem in doot sunden goert / En̄ doet jeghen Goods woort. 920[regelnummer] Daer jeghen ons die goede God Gaf dat vijfste ghebot. Hi sprac: ‘Mensche / hoort na mi: Van manslacht soe huedt di / En doot nyemene metter hant / 925[regelnummer] En̄ sijt ten wille oec niet bewant / Noch en verraedt nyemans leven:
[pagina 583]
Mijn lere laet di zijn beneven / Hi mach di die ewighe vroude gheven.’ Mensche / in dijn herte nem 930[regelnummer] Dit ghebot / en̄ blijf bi hem: Dats dat ghi mijdt manslachten / Die de ziel en̄ lijf versmachten / En̄ gheeft u gramscap ten hoghen Crist / Die alles dinghes een rechtere ist. 935[regelnummer] Drie manslachte sijn sonder blijf: Deerste es datstu doots eens lijf / Dander dijn raet doet den man / Dat derde dijn ziele doden can. Die eerste manslachte suldi merken / 940[regelnummer] Dijn raet en sal nyemene sterken Te dodene; want die scout es dijn / Dier sunden moeti deelachtich sijn Ghelikerwijs / dat si u becant / Als oft ghijt daet metter hant. 945[regelnummer] Daer omme dat recht dit recht begheert / Datsi sijn gheliker boeten weert / Die daer begaenGa naar voetnoot1 hebben die daet / Entiere toe hebben ghegheven raet; Daer omme / mensche / ne ghene moert 950[regelnummer] En maec met dijnre tonghen oert: Die quade tonghe moert den man / Met haren rade si moerden can. Petrus beclaghet in sijnre scrift / Hi seyt: ‘Des quaets sins vergift 955[regelnummer] Heeft haren mont alsoe begrepen / Dat die tonghe es gheslepen
[pagina 584]
Alse die slanghe: wanneer si wille Steken / soe heeftse fenijns vele. Die ander manslacht die es groot / 960[regelnummer] Die es verborghen en̄ niet bloet; Dien maect die verbloecte nijt / Die de ziele verdrinct / des seker sijt; Die meneghe met nide doot den man / Die noyt scout jeghen hem en ghewan. 965[regelnummer] Een herte / dat yemene ander doot / Bringht hem in sunde sonder noot / En̄ in groter mesdaet. Dair af Sinte Ian ghescreven haet: ‘Wie dat benijdt den brueder sijn / 970[regelnummer] Dat es den evenkersten dijn / Ghelijct ere manslachte vorwaer.’ Dat derde dat es alte zwaer: De gremmeghe toren manslacht doet / Daer menech tleven om laten moet. 975[regelnummer] Die manslacht metter hant doet En̄ verghiet eens anders bloet / En̄ nemt hem sijn ghesonde leven / Dat hi hem niet en heeft ghegeven; Hi nemt sire zielen hemelrike / 980[regelnummer] En̄ verdoemt hem ewelike. Daer om ons God dit selve ghebiedt: ‘Mensche / dune sult doden niet. Wie yemene doot / die sal sijn Bestaen des gherechts mijn / 985[regelnummer] En̄ hi es de verloorne.’ Daer om dwingt dinen toorne / Mensche / en̄ sachtet dinen moet /
[pagina 585]
En̄ merct wat de toorne doet: Als ons een lerer wel can conden / 990[regelnummer] Een dier alre quaetsteGa naar voetnoot1 sonden Es die toren. Wiene slut toe / Hi gheeft al sinen live roe; En̄ wie onsluut des torens bant / Hi heeft ghewapent sine hant 995[regelnummer] Herde saen tot alre mesdaet. Hoort wat een wise ghesproken haet: ‘Die quade hi suect te alre tijt Werre / toren ende strijt. Daer omme / mensche / mijt den toren; 1000[regelnummer] Want die duvel heeftse vercoren / En̄ trect haer ziele verloren.’ Weerde mensche / nu merct voort: Die manslachte die de ziele vermoort Es drierlye / merket die. 1005[regelnummer] Die eerste / segghic di wel wie Men die ziele verslaet dare / Des soe seldi nemen ware: Een bose raet die moert volvuert / Daermen die ziele mede ruert / 1010[regelnummer] Datsi voor Gode wert verslaghen. Alselken raet donghelovighe jaghen / Entie Ioden / entie Heiden / Die meneghe ziel doen sceyden Vanden ewighen leven / 1015[regelnummer] En̄ die ewighe doot hen gheven. Declecianus doet ons cont / En̄ sprect: ‘Mi heeft veel menich hont
[pagina 586]
Omseten ende omtreden / Entie bose met horen reden 1020[regelnummer] Hebben nu ommeringhet mi.’ Mensche / daer voor huedt di! Opdat ghi wilt die ziele generen / Soe moeti u dier liede weren Die anden ghelove wankel sijn / 1025[regelnummer] En̄ hebt soe vaste die herte dijn Dat di haer raet niet en mach letten / Noch bringhen onder sduvels netten / Als die prophete Abaruc seyt: ‘Die duvel heeft in ertrike ghespreyt 1030[regelnummer] Sijn nette en̄ wide ondaen / En̄ dair inne heefti ghevaen Der onghelovigher lieden vele / Daer hi niet af sreyden en wille / Hi en trecse inder hellen gront.’ 1035[regelnummer] Sente Peter doet ons cont: ‘Sijt nuchteren en̄ waket / Want die duvel maket Alle scande / des sijt gewes / Want hi u wedersake es / 1040[regelnummer] En̄ es op u vergremmet. Als een leeu hi bremmet / En̄ suect ochti mochte vinden Dien hi mochte verslinden Met sinen valschen rade / 1045[regelnummer] Dien hi / vruech en̄ spade / Met sinen boden sendt / Dat hi van Gode went Meneghe ziel inder hellen pijn /
[pagina 587]
Die daer moet eweliken in sijn. 1050[regelnummer] Du domme mensche / hier merket an: Die andre manslacht doden can Die ziele / ewelike verloren van Gode / Die trect de duvel tsinen ghebode Om haer valsche lere / 1055[regelnummer] Daer si emmermere Van haerre leren drincken / Daer hen die duvels scincken In die ewelike bronst / Daer trecse inne haer quade const. 1060[regelnummer] Meestren en̄ lereren sijn Ghevaren in die helsche pijn / Daer si selker leren woondenGa naar voetnoot1 by / Die daer valsch gheheten si. Welk mensche die dole hebbeGa naar voetnoot2 weert / 1065[regelnummer] Den duvel hi te hulpen gheert / Die bi hem dan blivet / En̄ aen hem also beclivet Dat hi een duvel heten moet. Gregorins ons cont doet: 1070[regelnummer] ‘Wee hem die den anderen tyen Te sunden / daer si Gode met vlien Met haren valschen leren / En̄ hen selven van Hem keren / En̄ sijs in hare quaetheit 1075[regelnummer] Tsduvels dienste sijn bereyt: Hoe si van aerde niet duvele en sijn / Haer duvelike werke doen aenschijn /
[pagina 588]
Datsi sijn duvele openbaer. God sprac: “Du salt vlien vorwaerGa naar voetnoot1 1080[regelnummer] Der valscher propheten daet / Die tot u comen in lams ghewaet / En̄ sijn doch binnen wolvelijn: Ghi kintse aen haer werke schijn.” Dat derde merc / du dommer goec / 1085[regelnummer] Dat die ziele dodet oec / Dat es die die in sunden leghet En̄ den anderen quaet teken ghevet / En̄ dien bringht in sonden. Vorwaer wil ic dien conden / 1090[regelnummer] Dat hi des gheens mesdaet Op hem neemt / dat verstaet. Daer omme / mensche / nem des ware / Oftu di heefs versundet zware / Die wile du inden sunden leves / 1095[regelnummer] Dattu ne gheen bose beelde en geves. Iudaes Thadeus mont Doet herde clagelike cont / Hi sprect: “Ach du / der sunden kint / En̄ een beeldeGa naar voetnoot2 der quaetheit blint / 1100[regelnummer] Du verwerfsGa naar voetnoot3 dair met die ewicheit / Die alre pinen pine dreyt / En̄ die ewelike doot / Daer meneghe ziele lidet noot.” En gheeft gheen beelde en̄ vliet dien 1105[regelnummer] Daermen quaet beelde aen mach sien
[pagina 589]
Der sunden en̄ der mesdaet.’ Hoort wat een lerare ghesproken haet: ‘Ghi selt u alle wel bewaren Voor hen die inder werelt varen 1110[regelnummer] Onkersteleer in haer leven.’ Een Heilige heeft ons sijn lere gegheven En̄ sprect: ‘Du selt den bosen vlien / En̄ u van sinen werken tyen / Soe dat ghi sijt van sunden vri / 1115[regelnummer] En̄ in Gods vruchte altoos si Dijn vroude / soe dat dijn ghedanc Van Hem nyen sal hebben wanc.’ Die wise Salomon ons bediet: ‘Mensche / en laet di lusten niet 1120[regelnummer] Der quader lieden straten / En̄ dat di uter maten Niet haer quade wech en behaghet.’ Hoort wat Ysayas saghet: ‘Du werts metten heilighen man / 1125[regelnummer] Mensche / heilich / dinct daer an / En̄ met hem die gheen scout en haet Blijfdi onsculdich alre daet / En̄ metten weerden wertstu weert.’ Wie oec dien te gheselle gheert / 1130[regelnummer] Die es een verkeert goec: Die moet hem dan verkeren oec / En̄ bringt die ziele in groter noot En̄ in die ewelike doot. Die manslacht God ons sus verboet.	voetnoot1 Hs. began. voetnoot1 Quaetste staat niet in het hs. voetnoot1 H. vonden. voetnoot2 Hs. de wille hebben. voetnoot1 Hs. Du salt openbaer. Vlien ontbreekt. voetnoot2 Hs. blinde. voetnoot3 Hs. fuweers.

Vorige Volgende

Die vijfste plaghe en̄ dat vijfste ghebot.