De geschiedenis van de scheikunde in Nederland. Deel 1

Van alchemie tot chemie en chemische industrie rond 1900

[p. 1]

Voorwoord

In een gesprek met de secretaris van de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging, ir. E.J. de Ryck van der Gracht, kwam het plan op om ter gelegenheid van het negentigjarig bestaan van de KNCV op 15 april 1993 een boek uit te geven over de geschiedenis van de scheikunde in ons land tot het begin van de twintigste eeuw. Dit boek zou gevolgd moeten worden door een geschiedenis van de scheikunde in ons land in de twintigste eeuw, dat ter gelegenheid van het eeuwfeest van de KNCV in het jaar 2003 zal moeten verschijnen.

Toen de hoogleraar in de organische scheikunde aan de Groningse Universiteit H.J. Backer vlak na zijn emeritaat een artikel in het Chemisch Weekblad schreef over ‘de belangrijkste bijdragen van Nederlandse chemici in de laatste halve eeuw’ (1953)^1., merkte hij op: ‘In ons land heeft onder de chemici van oudsher een opmerkelijke belangstelling bestaan voor de vakgeschiedenis; ze geeft blijk van een besef voor de waarde van ons cultuurbezit’.^2. Deze belangstelling heeft weliswaar geleid tot tal van detailstudies, waarvan in dit boek dankbaar gebruik is gemaakt, maar heeft tot nog toe niet geresulteerd in een geschiedschrijving van de ontwikkeling van de scheikunde in ons land. Ook recente algemene overzichten over de geschiedenis van de scheikunde, zoals die van J.R. Partington, H.M. Leicester of A.J. Ihde^3., bezitten we niet van de hand van landgenoten. Alleen de Delftse hoogleraar in de analytische chemie C.J. van Nieuwenburg schreef een Korte geschiedenis van de chemie (1961), ‘een samenvatting van de colleges over dit onderwerp die ik sinds 1933 op ongeregelde tijden, als een cursus van één uur per week, telkens gedurende twee achtereenvolgende jaren, heb gegeven aan de Technische Hogeschool te Delft’.^4. Het bleek Van Nieuwenburg dat een groot aantal scheikundigen en aanstaande scheikundigen een levende belangstelling toonden voor de vraag ‘hoe dat allemaal is gegroeid’. Vandaar dat hij na zijn emeritaat, toen hij ‘op die vraag niet meer een mondeling antwoord [kon] geven’ probeerde die ‘belangstelling schriftelijk te bevredigen’.

Recente overzichten over de geschiedenis van de natuurwetenschappen, geneeskunde en farmacie in ons land bezitten we reeds^5.. Het voor U liggende boek probeert een algemeen overzicht te geven van de ontwikkeling van de scheikunde zoals die in ons land is beoefend. Er is niet naar volledigheid gestreefd. Het boek is een overzicht geworden van de ontwikkeling van de scheikunde in Nederland vanaf het tijdperk van de alchemie tot aan de oprichting van de Koninklijke Nederlandse Chemische Vereniging, waarbij op een aantal hoogtepunten dieper is in gegaan.

Bilthoven, 22 September 1992

Prof. dr. H.A.M. Snelders

1. H.J. Backer, Chemisch Weekblad 49(1953)582-593

2. H.J. Backer, idem, p.589

3. J.R. Partington, A History of Chemistry (Londen, New York, 4 delen, 1961-1970); H.M. Leicester, The historical background of chemistry (New York, Londen, 1956); A.J. Ihde, The development of modern chemistry (New York, 1964). Vgl.: J. Weyer, Chemiegeschichtsschreibung van Wiegleb (1790) bis Partington (1970). Eine Untersuchung über ihre Methoden, Prinzipien und Ziele (Hildesheim, 1974)

4. C.J. van Nieuwenburg, Korte geschiedenis van de chemie (Hilversum, 1961), voorwoord.

5. K. van Berkel, In het voetspoor van Stevin. Geschiedenis van de natuurwetenschap in Nederland 1580-1940 (Amsterdam, 1985); G.A. Lindeboom, Geschiedenis van de medische wetenschap in Nederland (Bussum, 1972) en D.A. Wittop Koning, Compendium voor de geschiedenis van de pharmacie van Nederland (Lochem, Gent, 1986)