Nagelate schriften

[p. 456]

Vierde Brief.
Antwoort op de voorgaande. B.d.S. aan H. Oldenburg.

Myn Heer,

TErwijl ik my vaerdig maakte om naar Amsterdam te trekken, en daar een of twee weken te blijven, ontfing ik uw brief, die zeer aangenaam aan my was. Ik heb uw drie ^aTegenwerpingen op de drie ^bVoorstellingen, die ik aan u gezonden heb, gezien, op de welken alleen ik, d' andere dingen voorbygaande, uit oorzaak van de kortheit des tijts, zal trachten te voldoen.

Op d' eerste dan zeg ik, dat niet uit de ^cbepaling van yder zaak de ^dwezentlijkheit van de ^ebepaalde zaak volgt: maar alleenlijk (gelijk ik in ^f't Byvoegsel, by de drie ^gVoorstellingen gevoegt, ^hbetoogt heb) dat zy uit de ⁱbepaling, of uit het ^kdenkbeelt van zekere ^ltoeëigening volgt, dat is (gelijk ik klarelijk omtrent de bepaling van God verklaart heb) van een zaak, die door zich, en in zich ^mbevat word. En ik heb, in 't voorgedacht ⁿByvoegsel, de reden van dit onderscheit klarelijk genoech (zo ik my niet vergis) inzonderheit aan een ^oWijsbegerige, voorgestelt. Want men ^ponderstelt dat men niet onkundig is van ^q't onderscheit, 't welk tusschen een ^rverdichtsel, en een ^sklare en onderscheide bevatting is, gelijk ook niet van de waarheit van deze ^tKundigheit: te weten, dat alle ^uBepaling, of klaar en onderscheide ^wdenkbeelt waar is. Indien men wel op deze dingen merkt, zo zie ik niet wat men, tot ^xd' oplossing van d' eerste ^yvraag, wijder zou begeren.

Ik ga dieshalven tot ^zd' oplossing van de tweede voort, daar gy schijnt te besluiten dat, zo de ^adenking niet tot de ^bnatuur van ^cd' uitgestrektheit behoort, d' uitgestrektheit dan niet door de denking bepaalt zal worden, te weten, dewijl gy alleenlijk aan 't voorbeelt twijffelt. Maar aanmerk, ik bid u, indien iemant zegt dat d' uitgestrektheit niet door d' uitgestrektheit, maar door de denking bepaalt word, of de zelfde niet zegt dat ^dd'uitgestrektheit niet volstrektelijk ^eonëindig is, maar alleenlijk voor zo veel zy uitgestrektheit is.

Maar, zegt gy, de ^fdenking is misschien een ^glighamelijk bedrijf. 't Zy zo, hoewel ik zulks niet toesta. Doch dit enige zult gy niet ^hontkennen, dat ⁱd' uitgestrektheit, als uitgestrektheit, geen den-

a Objectiones.

b Propositiones.

c Definitio.

d Existentia.

e Res definita.

f Scholium.

g Propositiones.

h Demonstrare.

i Definitio.

k Idea.

l Attributum.

m Concipi.

n Scholium.

o Philosophus.

p Supponere.

q Differentia.

r Fictio.

s Conceptus clarus & distinctus.

t Axioma.

u Defininio.

w Idea.

x Solutio.

y Quastio.

z Solutio.

a Cogitatio.

b Natura.

c Extensio.

d Absolutè.

e Infinita.

f Cogitatio.

g Actus corporeus.

h Nogare.

i Extensio.

[p. 457]

king is; 't welk genoech is om mijn ^kbepaling te verklaren, en tot de darde ^lVoorstelling te ^mbetogen. Gy gaat ten darden voort met tegen die dingen, de welken ik voorgestelt heb, ⁿtegen te werpen, dat de ^oKundigheden niet onder de ^pgemene kennissen getelt moeten worden. Ik heb hier over geen strijd. Maar gy twijffelt ook aan der zelfder waarheit, ja gyschijnt te willen tonen dat het tegendeel daar af waarschijnelijker is. Merk, ik bid u, op de ^qBepaling, die ik van de ^rzelfstandigheit, en van het ^stoeval gegeven heb, daar uit dit alles besloten word. Want dewijl ik by zelfstandigheit het geen versta, 't welk door zich is, en in zich bevat word, dat is, welks ^tbevatting niet de bevatting van een andere zaak ^uinsluit; en by ^wwijziging, of ^xtoeval het geen, dat in iets anders is, en door 't geen, daar 't in is, ^ybevat word: zo blijkt hier uit klarelijk; voorëerst, dat de ^zzelfstandigheit van natuur ^aeerder is, dan haar ^btoevallen, vermits deze lesten zonder d'eerste niet ^cwezentlijk konnen zijn, noch ^dbevat worden. Ten tweeden, dat 'er, behalven de ^ezelfstandigheden en ^ftoevallen, niets ^gzakelijk, ofbuiten 't verstant is: want al 't geen, dat 'er is, word door zich, ofdoor iets anders begrepen; en de ^hbevatting daar afsluit of de bevatting van een andere zaak in, of niet. Ten darden, dat de zaken, die verscheide ⁱtoeëigeningen hebben, niets onder malkander gemeen hebben: want by toeëigening heb ik het geen verklaart, welks ^kbevatting niet de bevatting van iets anders ^linsluit. Ten vierden, eindelijk, de zaken, die niets gemeen met malkander hebben, konnen d' een niet ^md' oorzaak van d' andere wezen: want dewijl 'er in ⁿ't gewrocht niets met ^od' oorzaak gemeen is, zo heeft het al 't geen, 't welk het heeft, van ^p't niets.

Wat dit aangaat, 't welk gy bybrengt, te weten dat God ^qvormelijk niets gemeen met de ^rgeschape dingen heeft, enz. ik heb in mijn ^sBepaling gantschelijk her tegendeel gestelt. Want ik heb gezegt dat God een ^twezend is, uit ^uonëindige toeëigeningen bestaande, van de welken yder in zijn ^wgeslacht ^xonëindig, of ^yten oppersten volmaakt is. Wijders, wat het geen betreft, 't welk gy op d' eerste ^zVoorstelling bybrengt, ik bid u, mijn vrient, dat gy aanmerkt dat de menschen niet ^ageschapen, maar alleenlijk ^bvoortgeteelt worden, en dat hun lighamen alreê te voren ^cwezentlijk waren, hoewel op een andere ^dwijze ^egevormt. Maar dit word'er uit besloten, ('t weik ik ook gaerne beken) te weten, dat, zo 'er een ^fdeel van de ^gstoffe ^hvernietigt word, gezamentlijk ook de gehele ⁱuit-

k Definitio.

l Propositio.

m Demonstrare.

n Objicere.

o Axiomata.

p Notiones communes.

q Definitio.

r Substantia.

s Accidens.

t Conceptus.

u Involvere.

w Modificatio.

x Accidens.

y Concipi.

z Substantia.

a Prior.

b Accindentiae.

c Existere.

d Concipi.

e Substantiae.

f Accidentiae.

g Realiter.

h Conceptus.

i Attributa.

k Conceptus.

l Involvere.

m Causa.

n Effectus.

o Causa.

p Nihilum.

q Formaliter.

r Res creatae.

s Definitio.

t Ens.

u Attributa infinita.

w Genus.

x Infinitum.

y Summè perfectum.

z Propositio.

a Creari.

b Generari.

c Existere.

d Modus.

e Formata.

f Pars.

g Materia.

h Annihilare.

i Extensio.

[p. 458]

gestrektheit verdwijnt. De tweede ^kVoorstelling maakt, of stelt niet veel goden, maar alleenlijk een enig God; te weten, die uit ^lonëindige toeëigeningen bestaat, enz.

k Propositio.

l Attributa infinita.