Logo DBNL
Nagelate schriften (1677)

Nagelate schriften

(1677)–Benedictus de Spinoza–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Drieentwintigste Brief.
Antwoort op de voorgaande B.d.S. aan H. Oldenburg.

Myn Heer,

 

IK zie eindelijk wat het geweest heeft, dat gy van my verzocht dat ik niet zou gemeenmaken. Maar dewijl dit zelfde de voornaamste agrontvest van alle die dingen is, de welken in die bVerhandeling begrepen zijn, die ik voorgenomen had uit te geven, zo zal ik hier met weinig woorden verklaren, op welke wijze ik een cnootschikkelijke nootzakelijkheit aller dingen en dwerkingen stel.

Ik eonderwerp God geensins het fnootlot, maar ik gbevat dat alle dingen, door een honvermijdelijke nootzakelijkheit, uit Gods natuur volgen, op de zelfde wijze als zy alle bevatten dat uit de natuur van God zelf volgt, dat God izich zelf verstaat. Warelijk, niemant ontkent dat dit nootzakelijk uit de goddelijke natuur volgt: en echter bevat niemant dat God door enig nootlot gedwongen, maar dat hy gantsch kvrijelijk, hoewel lnootzakelijk, zich zelf verstaat. Wijders, deze onvermijdelijke nootzakelijkheit der dingen neemt noch de goddelijke, noch de menschelijke wetten wech. Want zelfs de mzedige leerstukken, 't zy dat zy de nvorm van wet, of van recht van God ontfangen, of niet, zijn echter goddelijk en heilsaam: en 't zy wy het goet, 't welk uit de deucht, en goddelijke liefde volgt, van God, als de rechter, ontfangen, of dat het uit de nootzakelijkheit van de goddelijke natuur uitvloeit; het zal daaröm niet meer of min te begeren zijn. In tegendeel, het quaat, 't welk uit obedorve werkingen en phartstochten volgt, zal daaröm, om dat het nootzakelijk uit de zelfden volgt, niet minder zijn te vrezen. Eindelijk, 't zy wy de dingen, die wy doen, qnootzakelijk, of rgebeurelijk doen, wy worden echter door hoop,

en vrees geleid. Voorts, de menschen zijn voor God op geen andere wijze niet te veröntschuldigen, dan om dat zy in Gods macht zijn, gelijk de klai in die van de pottebakker, die uit een zelfde klomp vaten maakt, sommigen ter eren, en sommigen ter onëeren. Indien gy op deze weinige woorden enigsins wilt merken, zo twijffel ik niet of gy zult met weinig moeite op alle de dingen, die gemenelijk tegen dit gevoelen tegengeworpen worden, konnen antwoorden, gelijk veel met my alreê beproeft hebben.

Ik heb de sWonderdaden, en td' onkunde, als voor ugelijkvermogende dingen genemen: om dat de genen, die Gods wwezentlijkheit, en de xgodsdienst met wonderdaden pogen te bewijzen, een duistere zaak door een andere, die duisterder is, en daar af zy gantschelijk onkundig zijn, willen tonen, en dus een nieu yslach van bewijzen invoeren, te weten met niet tot het zonmogelijke, gelijk men zegt, maar tot ad'onkunde, te brengen.

Wat mijn bgevoelen van de cWonderdaden aangaat, ik heb (zo ik my niet bedrieg) het zelfde genoech in mijn dGodgeleerde Staatkundige Verhandeling verklaart. Ik zal hier alleenlijk dit bijvoegen, dat gy, zo gy hier op merkt, te weten, dat Christus niet aan de eRaat, noch aan Pilatus, noch aan iemant der ongelovigen, maar alleenlijk aan de fHeiligen is verschenen; dat God noch rechte, noch slinke hant heeft, noch in enige plaats, maar, volgens zijn gwezentheit, overäl is; dat de hstoffe overäl de zelfde is; dat God zich niet buiten de werrelt, in een iinbeeldige plaats, die zy verdichten, openbaart; en eindelijk, dat de ksamenstelling van 't menschelijk lighaam binnen de behorelijke palen, alleenlijk door de zwaartte van de lucht, bedwongen word: dat gy, zeg ik, lichtelijk zult zien dat deze lverschijning van Christus niet ongelijk met de gene is, door de welke God aan Abraham verscheen, toen hy drie mannen zag, die hy nodigde om met hem maaltijt' te houden. Maar gy zult zeggen, dat alle d'Apostelen gantschelijk gelooft hebben dat Christus van de doden verrezen, en warelijk ten hemel opgevaren is; 't welk ik niet ontken. Want Abraham zelf geloofde ook dat God by hem maaltijt had gehouden; gelijk ook alle d'Israëliten geloofden dat God, met vuur omringt, uit de hemel op de berg Sinai afgedaalt was, en monmiddelijk met hen gelproken had: hoewel deze en meer andere nverschijningen, of oopenbaringen, naar de pbevattingen, en naar de qgevoelens van die menschen geschikt geweest hebben, door de welken God zijn rmening aan hen heeft willen openbaren. Ik besluit dan dat Christus opstanding uit de do-

den warelijk geestelijk, en alleenlijk aan de gelovigen, naar hun bevatting, geöpenbaart heeft geweest; te weten dat Christus met d'eeuwigheit is beschonken, en dat hy van de doden (doden versta ik hier in de zelfde mening, daar in Christus zeide, Laat de doden hun doden begraven) opgestaan is, na dat hy door zijn leven en doot een voorbeelt van bezondere heiligheit heeft gegeven; en dus verre wekt hy zijn Leerlingen van de doden op, als zy dit voorbeelt van zijn leven en doot volgen. Het zou niet zwaar zijn de gehele sLeer des Euangeliums naar deze tonderstelling te verklaren: ja het vijftiende Hooftdeel van d'eerste Brief aan de Korinthers kan volgens deze onderstelling alleen verklaart, en Paulus uBewijzen verstaan worden: daar zy anders, met de gemene onderstelling te volgen, zwak zouden schijnen, en lichtelijk wederlegt konnen worden. Ik zwijg noch dat de Christenen alle de dingen, die van de Joden wvleesschelijk verklaart zijn, xgeestelijk uitgelegt hebben.

Ik beken met u de menschelijke zwakheit. Maar dat het, in tegendeel, aan my geöorloft zy u te vragen, of wy ymenschjes zo grote kennis van de natuur hebben, dat wy konnen bepalen hoe verre haar kracht en vermogen zich uitstrekt, en wat boven haar vermogen is? en dewijl niemant, zonder verwaantheit, dit kan zmenen, zo is 't geöorloft zonder roem de aWonderdaden door naturelijke oorzaken, zo veel als 't mogelijk is, te verklaren: en 't zal beter zijn dat wy van de genen, die wy niet konnen verklaren, noch ook bbetogen dat zy ongerijmt zijn, onz oordeel schorssen, en de godsdienst, gelijk ik gezegt heb, alleenlijk door de cwijsheit der lering bewijzen.

Eindelijk, gy meent dat de plaatsen van Johannes Euangelium, en van de Brief aan de Hebreen tegen de dingen, die ik gezegt heb, strijden, om dat gy de dspreekwijzen der Oostersche talen naar de wijzen van spreken in Europa meet; en hoewel Johannes zijn Euangelium in de Grieksche taal mogt geschreven hebben, zo volgt hy echter de espreekwijzen der Hebreen. Doch dit zy zo 't is, gelooft gy dat, als de Schrift zegt dat God zich in een wolk heeft geöpenbaart, of dat hy in de Tabernakel, en in de Tempel gewoont heeft, God zelf de natuur van een wolk, van de Tabernakel, en van de Tempel aangenomen heeft? Maar dit is 't voornaamste hier af, 't welk Christus van zich zelf zegt, te weten, dat hy Gods Tempel is, namelijk om dat, gelijk ik in mijn voorgaanden gezegt heb, God zich voortreffelijk in Christus geöpenbaart heeft, van 't welk Johannes, om zulks krachtiglijker uit te drukken, gezegt heeft, dat het Woort Vleesch geworden is. Maar hier af genoech.


Vorige Volgende