Nagelate schriften

[p. 641]

Vierenzestigste Brief.
Aantwoort op de voorgaande B.d.S. aan .......

Myn Heer,

TUsschen het ^awaar en ^bevenmatig denkbeelt ken ik geen ander ^conderscheit, dan dat de naam van waar alleenlijk op ^dd' overeenkoming van het ^edenkbeelt met zijn ^fgedenkbeelde ziet, en de naam van evenmatig op de natuur van 't denkbeelt in zich zelf: in voegen dat 'er warelijk geen onderscheit tusschen het waar en evenmatig denkbeelt is, dan die innerlijke ^gbetrekking. Voorts, op dat ik zou konnen weten uit welks ^hdenkbeelt van een zaak onder veel anderen alle ⁱd'eigenschappen van ^k't onderwerp ^lafgeleid konnen worden, zo neem ik niet meer waar, dan dit enige, dat dit denkbeelt van de zaak, of de ^mbepaling ⁿd'uitwerkende oorzaak uitdrukt. Tot een voorbeelt, om d' eigenschappen van een kring op te speuren, onderzoek ik, of ik uit dit denkbeelt van de kring, te weten dat hy uit onëindige rechthoeken bestaat, alle des zelfs eigenschappen kan afleiden; ik onderzoek, zeg ik, of dit denkbeelt d' uitwerkende oorzaak van de kring insluit; en dewijl dit niet geschied, zoek ik een ander; namelijk, dat de kring een ruimte is, die van een lijn beschreven word, van de welk het een punt vast staat, en 't ander beweeghelijk is. Dewijl deze bepaling d' uitwerkende oorzaak uitdrukt, zo weet ik dat ik alle d' eigenschappen van de kring daar van kan afleiden, enz. zo ook, als ik God bepaal een wezend te zijn, dat ten hoogsten volmaakt is, en dewijl die bepaling niet d'uitwerkende oorzaak uitdrukt; want ik versta d'uitwerkende oorzaak zo wel innerlijk, als uitterlijk: zo zal ik alle Gods eigenschappen niet daar af konnen te voorschijn brengen: maar wel als ik God bepaal te wezen een wezend, enz. Bezie de zeste Bepaling van 't eerste deel van onze Zedekunst.

Voorts, wat d' anderen aangaat, en die tot het beleet behoren, ik bewaar hen tot een andere gelegentheit, om dat zy noch niet in ordening zijn beschreven; en wat die dingen betreft, van de welken gy zegt dat de geen, die de toegepasten der krommelijnen aanmerkt, veel dingen daar van zal afleiden, die tot der zelfder meting beho-

a Vera.

b Adaequ ata Idea.

c Differentia.

d Convenientia.

e Idea.

f Ideatum.

g Relatio.

h Idea.

i Proprietates.

k Subjectum.

l Deduci.

m Definitio.

n Causa efficiens.

[p. 642]

ren, maar met meerder gemak en lichtigheit, als men de raaklijnen aanmerkt, enz. Ik, in tegendeel, acht dat men, met de raaklijnen t'aanmerken, veel anderen zwarelijker daar van afleid, dan met de toegepasten der kromme lijnen in ordening t'aanmerken, en stel volstrektelijk vast, dat uit d'een eigenschappen van enige zaak, wat denkbeelt men ook stelt, enige dingen lichtelijker, en anderen zwarelijker, de welken echter alle tot de natuur van die zaak behoren, gevonden konnen worden. Maar ik acht dat men dit alleenlijk moet waarneemen, te weten, dat men naar zodanig denkbeelt moet zoeken, uit het welk, gelijk hier voor gezegt is, alles uit gehaalt kan worden. Want indien men van enige zaak alle mogelijke dingen zal afleiden, zo volgt nootzakelijk dat de lesten zwaarder, dan d'eersten, zullen wezen. enz.