Theodoor Weustenraad (1805-1849) en de 'Percessie van Scherpenheuvel'

[p. 438]

De leste Percessie / De lèste Percessie

Commentaar

Titel

H I. Deyl: Weustenraad had dus nog een volgend deel of volgende delen in gedachten.

1

H De keuning dee wilt neet mie höbbe: Het betrof geen koninklijk besluit, maar een eenvoudige beslissing van generaal Dibbets, de opperbevelhebber van de vesting Maastricht, die niet toestond dat de bedevaart zoals gebruikelijk vanuit Maastricht vertrok. Historisch correcter is strofe 1 van de Relatie van de lèste Percessie, waarin sprake is van een verbod.

2

E briljant (autograaf): < brillant >> briljant >.

gink (autograaf): Hier moeten we niet aan een schrijffout denken, want ook in strofe 97 van de Percessie en in strofe 2 van de Relatie van de lèste Percessie treffen we dit gink aan. De uitspraak is waarschijnlijk conform de spelling: gink. Ook in de vertaling van de parabel van de verloren zoon door Partouns, uit 1807, komen we deze vormen tegen: vers 15: gonc, en vers 16: verlancde (met ng + k/gk). In andere Maastrichtse teksten zijn deze vormen niet geattesteerd, maar ze worden in sommige Limburgse dialecten nog wel gebezigd, bijvoorbeeld in Genk. Zie: Spronck / Salemans / Schrijnemaekers 2007, p. 188, 203.

Ig g'leuf tat ig et nooit vergeet (autograaf): < Ig g'leuf neet dat ig et ooit vergeet >> Ig g'leuf tat ig et nooit vergeet >.

g'leuf (autograaf), lees: g'luif; zie: Percessie, strofen 13, 20, 27.

T gebeie, nu: gebeid, gebeden.

auwer es Pilatus: een niet meer gebruikt gezegde voor: heel oud.

H verleie jaor: dat zou in mei 1830 geweest zijn. De lèste Percessie wordt hier dus gedateerd in 1831.

3

E e (autograaf, regel 2): < et >> e >.

prumke: lezing is onzeker. Zie evenwel: Relatie van de lèste Percessie, strofe 3: pruimke.

T kichelt: giechelt.

prumke (autograaf): vrouwelijk geslachtsdeel.

H de Steinweeg: de Brusselseweg.

sjilderhuiske: schildwachthuisje, een eindje buiten de Brusselsepoort, aan de rand van de vestingwerken.

4

E neeuwj (autograaf): uit te spreken als nui. De Relatie van de lèste Percessie, strofe 4, laat omtrent deze uitspraak geen onduidelijkheid bestaan: (ein) nuy (Slevrouw). Zie verder: Percessie, strofe 60.

T loeszak: vuile kerel, letterlijk: luis-zak.

kèrklap: processievlag.

'n nui Slevrouw: een nieuwe, andere beeltenis van Onze-Lieve-Vrouw.

benauwd: weinig florissant.

bleke does: blikken trommel.

voes (sleeptoon) / does (stoottoon): geen gaaf rijm.

5

E jaanhagel (autograaf): vergelijk Relatie, strofe 4: Jan hagel.

Nies (regel 7): in de autograaf abusievelijk geschreven als: Sies.

T koutse: de meerijdende koetsen, in principe bestemd voor de geestelijken en de broedermeesters.

11

E kwaaum (autograaf): < scheen >> kwaaum >.

12

H Haenen: Jean Guillaume Hubert Haenen, geboren te Maastricht op 23 maart 1790, was kapelaan van de Sint-Mathiaskerk op de Boschstraat. In december 1828 werd hem desgevraagd door het bisdom ontslag verleend, omdat hij ‘ter oorzaak van een overkomene letzel aan de oogen’ zijn functie niet meer naar behoren kon vervullen. Bij generaal Dibbets, voor wie Haenen in de jaren van de belegstaat 1830-1839 een belangrijke informant was, kwam hij in een goed blaadje te staan. Daar stond tegenover dat hij bij de kerkelijke autoriteiten uit de gratie raakte en in 1833

[p. 439]

De leste Percessie

	autograaf	herspelling
	De leste Percessie	De lèste Percessie
	I. Deyl.	Ierste Deil
1.	Wel wat in sakerdieusssche trekken	Wel, wat 'n sakkerdjeuse trèkke,
	Dat is min ziel de moote weerd	Dat is m'n ziel de moote weerd:
	Die schoen percessie auf te schaffen	Die sjoen percessie aof te sjaffe,
	Foei! Dat is ongepermitteerd!	Foei! dat is ongepermitteerd!
	De keuning dee wilt neet mie heubben	De keuning dee wilt nee mie höbbe
	Dat ver nau Scherpenheuvel goon	Dat v'r nao Scherpenheuvel goon.
	Wou kon dee maan een zin auw jauren	Woe kon dee maan in z'n auw jaore
	Toch zou in gekkestreek begoon.	Toch zoe 'n gekkestreek begoon!
2.	Verdomt nou woort et iers plezeerig	Verdomp, noe woort 't iers plezerig;
	Wat waaur 't verleyen jaaur briljant	Wat waor 't verleie jaor briljant!
	Vraugt et mer ins aun hierke Meynders	Vraog 't mer ins aon hierke Meynders;
	Geyn ey jaaur gink et zou chermant	Gein ei jaor gingk 't zoe charmant.
	Dau woord perceys neet veul gebeyen	Dao woort perceis neet väöl gebeie,
	Mer wat in grappen zaugste neet	Mer wat 'n grappe zaogste neet.
	Al woord ig aauwer es Pilatus	Al woort ich auwer es Pilatus,
	Ig g'leuf tat ig et nooit vergeet.	Ich g'luif dat ich 't nooit vergeet.
3.	Ver waauren koulik op te Steynweeg	V'r waore koelik op de Steinweeg
	Of zuug tau kumt e windschen op	Of zuug, dao kump e windsje op
	Dat al de reukskes van de vrouwluy	Dat al de rökskes van de vroului
	Hun weyen boven hals en kop.	Hun wejje bove hals en kop.
	Die krupt e schilderhuiske binnen	Die krup e sjilderhuiske binne
	En speult tich benklik op te pout	En späölt dich benk'lik op de poet,
	In ander kichelt es in heurke	'N ander kichelt es 'n heurke
	En danst tan met heur prumke blout.	En dans dan mèt häör pruimke bloet.
4.	De loussak tee de vaaun moes dragen	De loeszak dee de vaon moes drage
	En et tempies verneuken wouw	En 't tempies verneuke wouw,
	Rolt met te kerklap een de modder	Rolt mèt de kèrklap in de modder
	Regt boven op in neewj Slevrouw!	Rech bovenop 'n nui Slevrouw.
	Dou hoors te dee goddomme speulen	Doe hoorste dee goddomme speule;
	Er wis tin drek aauf met zin vous	'R wis d'n drek aof mèt z'n voes
	En wie benauwd et dink aug rucheld	En wie benauwd 't dink ouch röchelt
	Er staauk et een zin bleeke dous.	'R staok 't in z'n bleke does.

[p. 440]

geschorst werd. Hij mocht nog slechts zijn dagelijkse mis celebreren, waarvoor hij een enkele franc als honorarium ontving. Bijgevolg kwam hij in behoeftige omstandigheden te verkeren. Dibbets zorgde toen voor geldelijke ondersteuning vanwege het ministerie van Oorlog. Kapelaan Haenen overleed in Oost-Maarland, toen hij daar tijdelijk verbleef, op 12 september 1844. De Broederschap van het H. Kruis liet op 20 september 1844 een requiemmis voor hem lezen. Zie: Almanach clergé 1826, p. 207; Archief Gemeentebestuur, inv. nr. 348, 21 januari 1829; Van der Kemp 1904 (b), p. 12; Wingens 1972, p. 50-51; Verbeet 1978, p. 244; RHCL/GAM, Broederschap H. Kruis, inv. nr. 47: Grootboek, 1844.

14 bis

Deze versregel is later ingevoegd.

17

E Verbeeldt (autograaf): W. schreef abusievelijk: Verbeedt.

18

T dich: blijft in het nl. onvertaald.

21

E er moes (autograaf): onduidelijk. Vergelijk Relatie, strofe 123: Jau mair wie er moes marcheren.

Lèste Percessie, pagina 1 met strofen 1-2 (19,0 × 12,3 cm). RHCL/GAM, hs. 296.

[p. 441]

5.	T jaanhagel dat te voot moes laupen	'T janhagel dat te voot moes loupe
	Wilt nou verdomt te koutsen een	Wilt noe verdomp de koutse in
	Wou dat te geystelikken zitten	Woe dat de geistelikke zitte,
	En hilt te peerd al vlokend een	En hilt de peerd al vlokend in.
	De raayer godvergeef mig kraken	De raajer godvergeefmich krake,
	De koutsscheers toumlen op te grond	De koetsjeers toem'le op de grond,
	En Pieke Nies tee z'out doen springen	En Pieke Nies dee z'oet doen springe
	Kryg scheup op scheup onder zin kont.	Krijg sjöp op sjöp onder z'n kont.
6.	Et waaur in sakerdieusch spectakel	'T waor 'n sakkerdjeus spektakel
6.	Daau leepen veer nou wie de stommen	Dao lepe veer noe wie de stomme
7.	Et waaur um rauzetig te weerden	'T waor um raozetig te weerde
8.	Verdomt tau geyt et aaun et haglen	Verdomp dao geit 't aon 't haag'le
9.	Dau veelen us out alle straauten	Dao vele us oet alle straote
10.	Geyn propel kamer te bekommen	Gein propel kamer te bekomme
11.	Perceys kwaaum door de kelderlooker	Perceis kwaom door de kelderloker
12.	De respectabelen Hier Haenen	De respectabele hier Haenen
13.	Terweyl dat tee zich zou begaauyde	Terwijl dat dee zich zoe begaojde
14.	Es ver nau Scherpenheuvel trekken	Es v'r nao Scherpenheuvel trèkke
14 bis.	Er moot te lame meurge speulen	'R moot de lame mörge speule
15.	De paauter nau die confidentie	De paoter nao die confidentie
16.	Begint tich ins te boek te jeuken	Begint dich ins de boek te jeuke
17.	Verbeeldt ug innen groeten zolder	Verbeelt uch 'ne groete zolder
18.	Dau moes ig tich te nacht passeeren	Dao moes ich dich de nach passere
19.	Din daag scheen koelik door de vinster	D'n daag sjeen koelik door de vinster
20.	Dat waaur toch wat infaam gehandelt	Dat waor toch wat infaam gehandeld
21.	Jau mer zou wie er moes marcheren	Jao mer zoe wie 'r moes marsjere
22.	Terweyl dat tee mig tat vertelde	Terwijl dat dee mich dat vertèlde
23. (B XXII)	O Jeuses tau begint et werum	Oh jözzes, dao begint 't weerum

[p. 442]

24

E drug (autograaf): schrijffout; W. bedoelde uiteraard: druug.

auwdt (en) jonk: < grout (en) kleyn >> auwdt (en) jonk >.

Al (autograaf): onduidelijk.

voort (autograaf): onduidelijk.

T wolleke: drie lettergrepen vanwege het metrum.

25

E bedelers (autograaf): schrijffout voor bedeleers.

27

E us (autograaf): onduidelijk, maar zeker niet: is, zoals in de Relatie van de lèste Percessie, strofe 29.

24.	De zon begint nou weer te schynen	De zon begint noe weer te sjijne
	De wolken goon stil out eyn	De wolleke goon stil oet ein
	De grond drug op aunzeender augen	De grond druug op aonzeenderouge
	En auwdt en jonk is weer ter beyn	En auwd en jonk is weer ter bein
	In eeder wurp zin meuts nau boven	'N eder wurp z'n möts nao bove
	Al byt weer met te koppen blout	Al beit weer mèt de koppe bloet
	En euveraal huurt me voort klinken	En euveraal huurt me voort klinke
	O bid voor ons o mager zoet.	O bid voor ons, o maget zoet
25.	Wat bid voor ons goddomme kinder	Wat ‘bid voor ons’, goddomme, kinder.
	Weg weg vervlookte bedelers	‘Weg, weg, vervlookde bedeleers!’
26.	De broedermeysters met hun dinger	De broedermeisters mèt hun dinger
27.	Dat had us goddeloos verminderd	Dat had us goddeloos verminderd.