Monumenten in Nederland. Gelderland

Kerkdriel
(gemeente Maasdriel)

Dorp, ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stroomrug van de Maas. Kerkdriel wordt voor het eerst vermeld in 815. De nederzetting ontwikkelde zich tot een dorp met drie min of meer aan de dijk parallel lopende wegen. Kerkdriel liep grote schade op in de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog is het dorp flink in westelijke richting uitgebreid.

De Herv. kerk (Teisterbandstraat 3) is een recht gesloten zaalkerk met aanbouwen en een terzijde geplaatste toren met balustrade en opengewerkte klokkenstoel. De kerk verrees in 1952-'53 naar ontwerp van H.A. en G. Pothoven ter vervanging van een in 1945 verwoeste kerk.

De R.K. St.-Martinuskerk (Kerkstraat ong.) is een pseudobasiliek met halfronde apsis, voorhal, terzijde geplaatste achthoekige doopkapel en een vrijstaande klokkentoren. De kerk kwam in 1953-'55 tot stand ter vervanging van een kerk uit 1829. Het ontwerp in traditionalistische stijl van J. Deur en C. Pouderoyen is geïnspireerd op Byzantijnse vormen. De voorm pastorie (Kerkstraat 41) is een dwars huis uit circa 1830 met

Kerkdriel, Raadhuis

Kerkdriel, Chr. lagere school

jonger achterhuis. Op het zadeldak staat een dakruiter.

Het voorm. raadhuis (Mgr. Zwijsenplein 2) is gebouwd in 1887-'88 naar ontwerp van D. Semmelink. Het rijk gedecoreerde neorenaissance-gebouw heeft een souterrain en een dubbele bordestrap en wordt bekroond door een klokkentoren met ui-vormige bekroning.

De voorm. Chr. lagere school (Teisterbandstraat 40) is in 1893 gebouwd met chaletstijl-elementen en een torenvormige ingangspartij met klokkenstoel. Het linker bouwdeel was de onderwijzerswoning; in het haakse rechter bouwdeel bevonden zich de lokalen. De uitbreiding aan de achterzijde kwam in 1923 tot stand naar plannen van H.A. Pothoven.

Het voorm. postkantoor (Kerkstraat 18-20) is in 1905 gebouwd naar een ontwerp van E.G. Wentink met rationalistische- en jugenstil-vormen. De verdieping van het linker bouwdeel was ingericht als directeurswoning.

Woonhuizen. Het deels gepleisterde Huis Het Teisterbant (Teisterbandstraat 27) heeft een voorhuis met trap-

[p. 212]

gevels en inwendig een opkamer en - mogelijk 15de-eeuwse - kelders met tongewelven. Het achterhuis heeft een 18de-eeuws karakter. Het uit circa 1890 daterende dubbele huis Nieuwstraat 7-9 is vermoedelijk ontworpen door N. van Haaren. Dit drielaags pand heeft opmerkelijk kleine vensters op de tweede verdieping en verder baksteendecoraties en een balkon met gietijzeren hek en decoratieve consoles. De van gepleisterde decoraties voorziene Villa Maria (Kievitsham 5) is gebouwd rond 1905 en vertoont jugendstil-elementen. Het middenrisaliet wordt bekroond door een torenachtige dakopbouw met klokkenstoel.

Boerderij ‘Scherpenheuvel’ (Teisterbandstraat 26) is een in de kern 17de-eeuwse, deels onderkelderde hallenhuisboerderij met hoog zadeldak tussen topgevels. De voorgevel is voorzien van de jaartalankers ‘1600’ en ‘1980’.

De windmolen ‘Sara Catharina’ (Kievitsham 20) is een in 1846 gebouwde ronde stenen stellingmolen, voorzien van een met dakleer gedekte houten kap. Vroeger werd met deze korenmolen ook olie geslagen; de oliekelder is nog aanwezig. Na zware oorlogsschade is de molen in 1947 hersteld.

Het urinoir tegen de zijgevel van het voorm. veerhuis (Maasbandijk 1) dateert uit circa 1900. Dit openbare gietijzeren urinoir is naar een ouder ontwerp vervaardigd door Pletterij Den Haag.

Velddriel. Dit gestrekte dorp ten westen van Kerkdriel is ontstaan in de vroege middeleeuwen op een stroomrug van de Maas. Een groot deel van de bebouwing is rond 1880 door brand verwoest. De voorm. R.K. jongensschool (Voorstraat 70-72) is in 1880 gebouwd naar ontwerp van H.J. van Tulder met gekoppelde vensters met wenkbrauwbogen, een lijst van siermetselwerk en een kleine topgevel boven de ingang. Het later wit geschilderde, eenlaags gebouw bevatte ook de onderwijzerswoning. Aan de achterzijde bevindt zich een uitbreiding uit 1909 naar plannen van J.H.H. Groenendael. Het oudste deel van het voorm. klooster van de Zusters van Liefde (Voorstraat 73) wordt gevormd door een gepleisterde eclectische villa uit circa 1850, gebouwd voor Willem de Gier. De villa is in 1905 in gebruik genomen als klooster en in 1951 vergroot. Rechts ervan staat haaks een gepleisterd eclectisch kloostergebouw, waarvan de begane grond in 1922 is gebouwd naar ontwerp van W.C. van Erp. De verdieping met kapel kwam in 1928 tot stand naar neogotisch ontwerp van H.M. Vorstermans. De kapel heeft een driezijdig gesloten apsis en een tentdak met achthoekige lantaarn. De R.K. St.-Martinuskerk (bij Voorstraat 102) is een kruisbasiliek met lage vieringtoren, terzijde geplaatste doopkapel en vrijstaande toren. De kerk verrees in 1953 in traditionalistische vormen naar ontwerp van J.C.A. Schrijvers ter vervanging van de in 1945 verwoeste kerk uit 1858. De vrijstaande toren is in 1962 gebouwd. De pastorie (Voorstraat 102) is in dezelfde stijl uitgevoerd.