Monumenten in Nederland. Drenthe

Zwinderen
(gemeente Coevorden)

Esdorp zonder kerk, ontstaan in de vroege middeleeuwen op de hoger gelegen zandgronden van het Drents Plateau. Het dorp heeft essen aan de noorden de zuidzijde en een ruime veelhoekige brink. Na de aanleg van de Verlengde Hoogeveensche Vaart in 1850-'51 groeide Zwinderen langs die vaart uit in westelijke en noordoostelijke richting.

Boerderijen. In Zwinderen staat een aantal interessante hallenhuisboerderijen met langsdeel. Voorbeelden zijn Esweg 6 (circa 1800) met aangebouwde houten bijschuren en Verl. Hoogeveensche Vaart 98 (circa 1860) en Markeweg 8 (circa 1890), met vrijstaande houten bijschuur. De hallenhuisboerderij Verl. Hoogeveensche Vaart 55 met dwarsdeel heeft de jaartalankers ‘1862’. De familie Lanting liet in 1864 de boerderij 't Muldert (Verl. Hoogeveensche Vaart 35) bouwen, bestaande uit een voornaam blokvormig voorhuis en een vijf beuken brede schuur. Verl. Hoogeveensche Vaart 41 is een hallenhuisboerderij met dwarsdeel, gebouwd in 1910 voor mw. R. Lanting naar ontwerp van K. Huizing. Het dwars geplaatste voorhuis heeft een tot topgevel met chaletstijl-elementen opgetrokken middenrisaliet en een portiek met jugendstil-tegeltableaus. Een dwars voorhuis heeft ook de boerderij Verl. Hoogeveensche Vaart 59 (circa 1905), voorzien van een schuur met zijlangsdeel. Voorbeelden van moderne kop-rompboerderijen - alle met een schuur met zijlangsdeel - zijn: Verl. Hoogeveensche Vaart 78 (circa 1930), Verl. Hoogeveensche Vaart 100 (circa 1935) en de ten zuidwesten van Zwinderen gelegen boerderij Burgemeester Legroweg 14 (circa 1930). Ten noordoosten van Zwinderen staan de krimpenboerderij Verl. Hoogeveensche Vaart 19 (circa 1900) en de forse krimpenboerderij Selhorst (Verl. Hoogeveensche Vaart 7; circa 1925).

Het woonhuis Verl. Hoogeveensche Vaart 94-96 is een eenlaags blokvormig huis met hoger opgetrokken middenrisaliet en aangebouwde schuur. Het werd in 1912 gebouwd voor J. Rigterink naar een ontwerp met jugendstil- en eclectische elementen van J. Daanje. Het omlopend schilddak is gedekt met Lucas IJsbrandspannen.

Het trafohuisje (Brinkweg 1) is een blokvormig gebouwtje uit circa 1930 met expressionistische details.

Brugwachterswoningen. De

[p. 221]

Zwinderen, Brugwachterswoning Driftbrug

voorm. brugwachterswoning Zwinderschebrug (Verlengde Hoogeveensche Vaart 43) dateert uit circa 1860 en heeft een jongere uitbreiding. Ten noordoosten van Zwinderen bevinden zich langs dezelfde vaart nog de voorm. brugwachterswoningen Dalerbrug (Verlengde Hoogeveensche Vaart 13) en Driftbrug (Verlengde Hoogeveensche Vaart 23). Deze woningen van het krimpentype zijn rond 1860 gebouwd in neoclassicistische vormen.

De Nieuwzwinderse Sluis in het Kanaal Coevorden-Zwinderen (bij Burg. Legroweg 15), gelegen ten zuidwesten van Zwinderen, is een gewapend betonnen schutsluis uit 1932 met metalen sluisdeuren en een ophaalbrug. De brug is vervaardigd door constructiebedrijf Rörink & Van den Broek.

Geesbrug. Dit langgerekte kanaaldorp ten westen van Zwinderen is ontstaan na de aanleg in 1850-'51 van de Verlengde Hoogeveensche Vaart en het Zwinderensche Kanaal. De oorspronkelijk verspreide bebouwing kreeg na de Tweede Wereldoorlog een planmatige dorpskern bij de kruising van de Coevorderstraatweg en de vaart. De voorm. brugwachterswoning ‘Geesbrug’ (Verlengde Hoogeveensche Vaart 89) is woning van het krimpentype, gebouwd rond 1860 in neoclassicistische vormen. De voorm. openbare lagere school (Coevorderstraatweg 31) is een drieklassige gangschool uit 1895. De forse tweelaags onderwijzerswoning Coevorderstraatweg 29 dateert uit circa 1910. Interessante boerderijen zijn de in 1913 gebouwde krimpenboerderij Coevorderstraatweg 25 en de moderne kop-rompboerderij Verlengde Hoogeveensche Vaart 81 (circa 1935), voorzien van een schuur met zijlangsdeel. Ten westen van Geesbrug ligt de krimpenboerderij ‘Vredesheim’ (Coevorderstraatweg 41; circa 1915).