Sint Maartensbrug
(gemeente Zijpe)
Kruisvormig dorp, gesticht kort na de definitieve bedijking van de Zijpe- en Hazepolder in 1596-'97. De bebouwing concentreerde zich aan de Grote Sloot en de haaks daarop staande Sint-Maartensweg. Na de Tweede Wereldoorlog is het dorp enigszins uitgebreid in het noorderkwadrant.
De
Herv. kerk (Grote Sloot 233) is een brede zaalkerk met aangebouwde woning en houten geveltorentje. Deze in 1696 gebouwde kerk werd rond 1860 bepleisterd en voorzien van een torentje. Daarin hangt een door Mammes en Claude Fremy gegoten klok (1683). De kerk is in 1985-'88 gerestaureerd. Het interieur wordt gedekt door een houten spiegelgewelf en heeft twee rijen ionische zuilen. Tot de inventaris behoren een preekstoel, een doophek en twee overhuifde gestoelten (alle eind 17de eeuw). De kerk bevat een grafzerk voor hoofdingeland Pieter van Rijswijck
Sint Maartensbrug, Herv. kerk, grafteken (1993)
(† 1725) en op het kerkhof staat een grafsteen met schip voor W. 't Hart († 1830).
Woonhuizen. Van het Hoge Huys (Grote Sloot 201) resteert een onderkelderd voorgedeelte met gepleisterde tuitgevel. Al in 1601 wordt een huis met twee cachots vermeld. Daartegenaan bouwde men in 1628 een stolpboerderij. Tot 1631 diende het gebouw als polderhuis ‘Gemeenlandts Hofstede’. De vermoedelijk vroeg-19de-eeuwse keuterboerderij Grote Sloot 209 werd rond 1900 verbouwd tot winkel. Een hoger opgetrokken middengedeelte met fronton en acroteria heeft het neoclassicistische middenganghuis Brandwijck (Grote Sloot 239; circa 1872). Ernaast staat een koetshuis uit dezelfde tijd. De voorm. pastorie Grote Sloot 173 werd in 1880 gebouwd door aannemer P. Wilms met eclectische details en een overstekend dak met topmakelaar.
Boerderijen. Interessante stolpboerderijen zijn Sint Maartensweg 40 (circa 1890) en Sint Maartensweg 85 (circa 1930).
De voetgangersbrug of ‘stolpbrug’ over de Grote Sloot (bij nr. 235) is een houten constructie in de vorm van een stolp, gebouwd in 1997 ter gelegenheid van het 400-jarig bestaan van de polder Zijpe.
Poldermolens. Van de tien resterende poldermolens in de Zijpe- en Hazepolder staan er twee in de omgeving van Sint Maartensbrug. Het zijn achtkante binnenkruiers met een met riet gedekte kap en romp op een met hout beklede voet. De molen Noorder-M (Rijksweg 36) stamt waarschijnlijk uit 1657 (gerestaureerd 1968) en de molen Noorder-G (Grote Sloot 153) met bijbehorende molenaarswoning uit 1826.
Sint Maartensvlotbrug. Gehucht ten westen van Sint Maartensbrug. De over het Noordhollands Kanaal aangebrachte vlotbrug (Kanaalkade ong.) heeft landhoofden waaronder bij opening de vlotdelen getrokken kunnen worden. De oorspronkelijke houten vlotbrug (1820-'21) is in 1959 vervangen door een elektrisch aangedreven stalen pontonbrug volgens hetzelfde principe. De voorm. kaasfabriek ‘De Eensgezindheid’ (Sint Maartensweg 5-7) werd in 1911 opgericht. Delen van de fabriek en de directeurswoning dateren uit 1932.
Auteursrechtelijk beschermd