Wisconstighe gedachtenissen. Deel 1: van 't weereltschrift

[p. 345]

Vierde bovck des weerelt-schrifts^⋆ van de hemelclootsche werckstvcken
devr rekeninghen der clootsche driehovcken ghewrocht.

⋆ De caelestium sphaerarum problematibus.

[p. 346]

Cortbegryp.⁺

DE hemelclootsche vverckstucken vvorden op tvveederley vermaerde manieren ghevvrocht, d'eene^⋆ tuychvvercklick met lichamelicke clooten, als des eertrijcx en des hemels, drayende in haer middachront en sichteinder, met ander reetschappē daer toe dienende, als topbooch, uyrront, clootsche vvinckelhaeck en dierghelijcke, diens bepalinghen hier na volghen sullen. D'ander^⋆ vvisconstich deur rekeningen der clootsche driehoucken. D'eerste, te vveten de tuychvverckelicke manier, is bequamer om lichtelick te verstaen t'ghebruyck des hemelcloots, en de meyning der hemelclootsche voor stellen die byde^⋆ Hemelmeters ghehandelt vvorden, om datmen voor sijn ooghen siet een vvesentlick roersel, en lichamelicke lijckformicheyt der saeck, sulcx dat die inde leering dient voor te gaen, om dat de voorstellen alsmen anders doet duyster vallen. Hier toe heeft sijn Vorstelicke Ghenade puntelick doorsien en grontlick verstaen het bouck gheseyt De vsu Globi Astronomici Gemmae Frisij, Tvvelck alsoot hem tot gedacht verstreckt, vvy en doen van t'ghebruyck des hemelcloots in dese vvisconstighe ghedachtenissen gheen eyghen beschrijvinghen:

Doch dese manier en is soo seker in haer besluyt niet als de vvisconstighe, te vveten deur rekeninghen der clootsche driehoucken ghevvrocht: Want al had ymant een cloot diens as van hondert voeten vvaer, met al haer toebehoorende reetschappen seer vvelen constelick ghemaect, nochtans en heeft hy gheen volcommen sekerheyt vande cleene ghedeelten der trappen daer de besluytinghen af vallen: Ia al vvaer t'besluyt vvarachtich ten is niet bevvijslick, ander en vvillen hun op de schriften vande ghene die soo ghevvrocht hebben niet betrouvven. Maer de vvisconstighe manier gaet, ghelijck haer naem mebrengt, ghevvis voort, vvaer me men comt tot ghedeelten van trappen soo kleen alst de saeck vereyscht, ist niet ghenouch tot ①, men mach commen tot ② of leegher. Ende soodanighe vvercksticken is ons voornemen hier te beschrijven, meest genomen uyt Ptolemeus 1 en 2 bouck, doch ghevvrocht na onsen stijl:Sulcx dat vvy achten daer deur (benevens datter stof is tot kennis des vveereltschrifts noodich) ghenouch openbaer te sullen sijn, de ghemeene reghel des ghebruycx der clootsche driehoucken in ander voorstellen ons ontmoetende.

+ Argumentum.

⋆ Mechanicè.

⋆ Mathematicè.

⋆ Astrologos.