Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

39. Het is abracadabra,

d.w.z. het is wartaal, onzin, onverstaanbare taal, fr. hd. eng. abracadabra; volgens sommigen afgeleid van het Grieksche A B P A C A Δ A B P A, waarin de C, een oude vorm voor de Σ, is genomen voor eene K. Men meent, dat gnostieken dit woord gevormd hebben van het gr. ἀβραξάς of ἀβρασάξ (waarvan de verschillende letters ieder een getal aanduiden, wier gezamenlijke waarde 365 is¹⁾ en waarmede de 365 openbaringen der Godheid worden bedoeld) en het Hebreeuwsche dabar, woord. Eigenlijk verstond men onder dit abracadabra een tooverspreuk, bestemd om op perkament geschreven aan een vlasdraad om den hals gedragen te worden als middel tegen koorts, kiespijn, enz. In den vorm waarin de letters geplaatst worden, kan men het denkbeeld van verminderen herkennen:

Ook konden de beginletters worden weggelaten. Daar deze onder elkaar geschreven woorden onverstaanbaar zijn, kreeg ‘abracadabra’ de beteekenis van wartaal, onzin, in welken zin ik dit woord bij ons aantrof bij Tuinman I, 247; C. Wildsch. III, 158: ‘Hevige, tedere, belanglooze liefde’ is voor haar abra cadabra; Janus, 48; 165.²⁾

1) ρ = 100; σ = 200; ξ = 60; β = 2; α α α = 3.

2) Zie Hatzfeld, 10 b; Woordenschat, bl. 7; Baumeister, Denkmäler des Klassischen Altertums I, bl. 1-2, waar eenige beschrijvingen van abraxoïden (amuletten) gevonden worden. Nederlandsche Volksboeken XII, bl. 23: Also heeft hy oock van den Herono Semmonico geleert, dat hy die woorden Abracadabra op een briefken schreef, ende altijdt een letter achter liete, ghelijck ghy hiersien meucht. Ende hier na eenen crancken, die het feber ofte coude hadde aen den hals hienge, gelijck hem nu dat woort alleynsken met een letter ver liest, also soude ook het feber alle dage afnemen ende vergaen.

[p. 16]

Volgens anderen is abracadabra ‘nur der nach analogie geläufiger palindrome zur rollender zauberformel gemachte anfang des lateinischen alphabets’.¹⁾

1) Zie het uitvoerig artikel van A. Dieterich over ABC denkmaeler in Rheinisches Museum für Philologie, bd. 56, p. 91; vgl. een artikel van J. Verdam over Bezweringsformulieren in de Mededeelingen v.d. Maatschappij d. Nederl. Letterk. te Leiden, 1900-1901, bl. 51; Volkskunde, XV, bl. 16; J. Hoops, Reallexikon, 82: Einen Sinn aus diesen und ähnlichen Formeln zu entziffern ist bisher nicht gelungen. Je dunkler sie war, desto mehr Kraft schrieb man ihr zu.