Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

97. Voor een appel en een ei,⁹⁷

d.w.z. voor een kleinen prijs, voor een onbeduidende kleinigheid. Een appel is, evenals een ei, een ding van weinig waarde; vandaar bij Servilius, 76: Onze questie en is nyet om eenen appel oft om een eye, lat. non certatur de oleastro. Vgl. ook Con.-Somme, 483: Hi (God) en wil di niet betalen mit een appel, als men die kinder doet, mer hij wil dattu hem grote dinghen eyscheste; 227: Si laten hem hoors vaders erve ofcopen om een appel of om een ey. In de middeleeuwen werd niet een ei als versterkte ontkenning gebruikt, b.v. in Z. ende Lichaem, vs. 325:

Want u gheroep ende ghecrey
Mach u helpen niet een ey.

Reynaert I, 3163: In waers een ei niet te bat. Zie Mnl. Wdb. II, 587; De Jager, Lat. Versch. 121 en vgl. het mlat. acquiri pomo non est constantis amici; ac ovo perdi solet inconstantia dici (Werner, 1). Bij Coster, 64, 1605: Om een appel, om een luer (d.i. om een kleinigheid), en bij Van Moerk. 241: Jou crediteurs die stelje wel met een ei of een appel te vrede. Eerst bij Van Effen, Spectator II, 124 vindt men: Waarom zou ik zulks voor een ey en voor een appel verkopen? vgl. Bergsma, Dr. W. 106: Veur 'n ei en 'n appel van de hand dôn. Op Goeree en Overflakkee: Voor 'n trot en 'n ot iets opruimen. In Zuid-Nederland zegt men volgens De Bo, 55; Waasch Idiot. 78 en Antw. Idiot. 162: Voor eenen appel en een ei, voor ‘entwat van niet’, en in Brabant volgens Schuermans, 115: iets verkoopen voor een pan eieren, d.i. goedkoop verkoopen; iet veur een stik brood verkoopen, voor een kleinigheid (Teirl. 219). Ook in verwante Nederduitsche dialecten is de zegsw. bekend: he verköpt öm for 'n Appel on'n Ei of 'n Ei un'n Appel, of in eenigszins anderen vorm: vor 'n Ei un Botterbrood kopen (vgl. hd. etwas für ein Butterbrot

97 Vgl. mlat. pomo ac ovo (Werner, 1).

[p. 41]

bekommen); zie Taalgids IV, 282; Eckart, 93; Wander V, 783-785; en vgl. fri.: for in apel en in aei. In het Fransch zegt men avoir quelque chose pour un morceau de pain of pour des nèfles (dus voor mispels), waarmede te vergelijken is de bij Marnix Byenc. 93 voorkomende uitdr.: Ons en is niet een platte mispel daer aen ghelegen (vgl. dial. dat is geen rotte mispel waard; zie o.a. Claes, 149).