Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

665. Een geslagen vijand,

d.w.z. een doodvijand, een groote vijand. Het adjectief geslagen heeft hier de beteekenis van groot, volslagen¹⁾, en is eerst gezegd van den tijd, bijv. een geslagen uur, d.i. een vol uur²⁾. Daarna kreeg het eene algemeene bet. van vol, ruim, groot en kon men spreken van geslage spotters en geslage smulsters, dat voorkomt in De Biegt der Getrouwde (anno 1679) bl. 29 en 158. Onze uitdr. een geslagen vijand is het eerst uit de 18^de eeuw opgeteekend; zie Sewel, 256; Halma, 175 en Ndl. Wdb. IV, 1759, alwaar evenwel eene andere verklaring wordt gegeven (geslagen = verslagen, en daarna verbitterd; vgl. n^o. 609), evenals in het Mnl. Wdb.

1) Kiliaen: vol-slaeghen kleed, vestis laciniata, ampla, sinuosa; Mnl. Wdb. IX, 883.

2) Vgl. Verm. Avant. II, 174: Blyvende al te samen meer als twee geslagen uren sonder spreken; bl. 183: Ik had meer als drie geslagen stonden vertoefd; Schuermans, Bijv. 96 a: een geslagen uur, een gansche, een volle uur; zoo ook Antw. Idiot. 479; Waasch Idiot. 252 a, waar als syn. op bl. 242 vermeld wordt een geklopte uur, en hieruit weder een geklopte boer, zeer lompe boer.

[p. 263]

II, 303, waar vergeleken wordt dootslagen viant, een vijand om dood te slaan, op leven en dood, welk dootslagen wellicht eig. dootslage moest luiden, d.i. doodslaande, maar door verwarring met geslagen dien vorm heeft aangenomen¹⁾.

1) Tijdschrift XI, 195.