Nederlandsche spreekwoorden, spreekwijzen, uitdrukkingen en gezegden

678. Een geurmaker,

d.w.z. iemand die graag geurt, pronkt met iets of iemand, een geurlat (Amsterdamsch²⁾); of geurpijp (in Zondagsblad van Het Volk, 6 Juni 1914 p. 1 k. 3); in Deventer een teunbaas (van toonen).

Volgens het Ndl. Wdb. IV, 1880 wil dit woord eigenlijk zeggen, iemand die kuren, grillen, malle grappen heeft, dus een kurenmaker, dat door

2) Eig. een artillerist of een cavalerist, die met zijne sabel (lat, fr. latte; hd. latte, geweer, sabel; Horn, 65, 68) klettert en drukte maakt, waartoe hij soms een cent tusschen scheede en sabel steekt, om meer leven te maken. Voor lat (sabel) vgl. Köster Henke, 38: lat, stok, sabel; latkip, agent van politie; Zandstr. 89: Dienders met hun latten bloot; Diamst. 190: Daar trekke ze bij God d'r latte; Speenhoff V, 87:

Rotterdam is rijk aan wondren;
Elken dag gebeurt er wat.
's Avonds is het meestal dondren;
Dienders vechten met hun lat.

[p. 267]

Halma vertaald wordt door bouffon; in den tongval van Aken beteekent kuremächer zooveel als possenreiszer.

In de 17^de eeuw komt meermalen een znw. geur in den zin van kuur, gril, dwaze grap voor; zie o.a. Van Moerkerken, 425 en Pers, Bellerophon I, 261:

Hoe zydy dus verciert

Met bonte kleren, veel geel en groen, daer gy me zwiert

En speelt soo den Monsieur,

En volgt den Hoofschen fleur

Met sulcken vreemden geur.

Andere voorbeelden vindt men in het Ndl. Wdb. IV, 1876. Zie ook Tuinman II, 191: Hy maakt geuren. Dit spreekwoord hoord men dikwyls by de Zeeuwen, en word genomen in een goeden en quaaden zin. Geuren zyn kluchtbedryven, vermaakelyke poetzen, en ook wederbarstige parten. Zo zegt men: Hy stelt de geuren, voor Hy speelt de parten; Sewel, 273: Hy maakte een hoope geuren (grappen), he play'd many tricks; t is maar om de geur (om te lachen), 't is only for a joke. Deze beteekenis van geur vindt men echter niet terug in geurmaker, dat eenvoudig ‘pronker’ beteekent; eerder zullen we voor de verklaring moeten uitgaan van geuren, ruiken, zoodat geurmaker eig. is iemand die welriekende geuren van zich geeft; vandaar fat, pronker.¹⁾ Voor geurmaker in den zin van mergpijp, zie Jong. 20.

1) Zie ook Franck-v. Wijk, 192 en Leuv. Bijdr. X, 100.